POLITYKA OCHRONY

ZDROWIA w UNII

EUROPEJSKIEJ

Literatura:

Polityka zdrowia publicznego w krajach
Unii Europejskiej, W. Holland, E.
Mossialos (red.),
Ignis, Warszawa 2002

akson.sgh.waw.pl/forum/

www.sgh.waw.pl/instytuty/igs-kes/

DATA

• 01.10.06

• 15.10.06

• 05.11.06
• 26.11.06

• 10.12.06

• 07.01.07

• 21.01.07

TEMAT

• Miejsce ochrony zdrowia w systemie

polityki społecznej

• Ochrona zdrowia w dokumentach UE.

Standardy w polityce zdrowotnej

• Zdrowie publiczne i jego priorytety w

• Potrzeby zdrowotne jako przesłanka

polityki zdrowotnej

• Modele polityki ochrony zdrowia w

wybranych krajach

• Charakterystyka ubezpieczeń

zdrowotnych w ubezpieczeniu
społecznym w krajach UE

• Koordynacja polityki ochrony zdrowia

w UE

Początki współczesnej polityki

społecznej - Niemcy XIX w.

•

1883

ustawa dotycząca ubezpieczenia
chorobowego robotników;

•

1884

ustawa o ubezpieczeniu

wypadkowym;

•

1889

ustawa o zabezpieczeniu na wypadek
inwalidztwa i starości;

•

1911

ustawa o pośrednictwie pracy i
ubezpieczeniu bezrobotnych (UK)

Kwestie społeczne

to zjawiska i okoliczności tworzące stan

napięcia społecznego, wywołujące powszechne zaniepokojenie i
dążenie do rozwiązania problemu.

Kwestie społeczne:



dotyczą specyficznych potrzeb społecznych i indywidualnych
członków tych zbiorowości;



na skutek kumulacji niekorzystnych sytuacji prowadzą do

powstania szczególnie trudnych sytuacji dla grup społecznych i
całych zbiorowości;



wprowadzają zakłócenia w rozwoju społeczeństwa.

Przykłady kwestii społecznych

• ubóstwo,
• bezrobocie,
• edukacja,
• mieszkalnictwo,
• zdrowie,
• migracje,
• ekokwestia,
• patologia społeczna.

Urodzenia i zgony w Polsce w latach 1946 - 2004

Teoria hierarchii potrzeb (A. Maslow)

Potrzeby fizjologiczne

Potrzeby bezpieczeństwa

Potrzeby przynależności i miłości

Potrzeby szacunku

Potrzeby samorealizacji

Potrzeby wiedzy i rozumienia

Potrzeby estetyczne

Definicja Światowej Organizacji Zdrowia (1948 r.):

Zdrowie to nie tylko brak choroby, ale także pełnia fizycznego,

psychicznego i społecznego dobrostanu jednostki ludzkiej i jej zdolność

przystosowania się do zmieniających się warunków otaczającego

środowiska.

Ochrona zdrowia - zorganizowana działalność, której celem jest

utrzymanie w dobrym stanie zdrowia człowieka w środowisku,

w którym rozwija się, żyje i pracuje oraz zapobieganie chorobom

i ich leczenie, przedłużanie życia, poprawa stanu zdrowia

psychicznego i fizycznego, szerzenie oświaty sanitarnej,

organizowanie opieki lekarskiej i pielęgniarskiej.

Szacunek wpływu czterech czynników na przyczyny śmierci

Stopnie ujednolicania polityk w ramach

Unii Europejskiej

• koordynacja

–

Otwarta metoda koordynacji w zakresie

zatrudnienia i zabezpieczenia społecznego,

• harmonizacja
• unifikacja

Ujednolicanie odnosi się przede

wszystkim do celów, a nie metod ich

realizacji.

Drogi ujednolicania polityki ochrony

zdrowia w UE

• ustalenie wysokich norm jakości i

bezpieczeństwa w odniesieniu do organów i
substancji pochodzenia ludzkiego, krwi i
substancji krwiopochodnych;

• działania w dziedzinie weterynarii i

fitosanitarne, odnoszące się do ochrony
zdrowia publicznego,

• Działania sprzyjające i zachęcające do

ochrony i poprawy zdrowia ludzkiego

Powszechna Deklaracja Praw człowieka ONZ z 1948 r.:
Każdy człowiek ma prawo do stopy życiowej zapewniającej
zdrowie i dobrobyt, w tym m.in. opiekę lekarską (art. 25).

Karta Społeczna Rady Europy:
Art. 11 prawo do ochrony zdrowia, zobowiązanie państw
ratyfikujących Kartę do eliminacji przyczyn chorób,
wprowadzenia ułatwień w korzystaniu z poradnictwa
i oświaty dla ochrony zdrowia i rozwijania indywidualnej
odpowiedzialności w sprawach zdrowia i zapobiegania
chorobom, zwłaszcza epidemicznym.

Karta Praw Człowieka z 1966 r. (art. 12):

• zapewnienie zmniejszenia liczby poronień i śmiertelności
wśród dzieci,

• poprawienie higieny społecznej i podniesienie bhp,

• poddawanie kontroli, zapobieganie i leczenie chorób
epidemicznych i zawodowych,

• stworzenie warunków zapewniających pomoc i opiekę
na wypadek choroby.

Traktat o EWG:
Wśród zadań w obszarze polityki społecznej wymieniono
potrzebę ochrony przed wypadkami i chorobami
zawodowymi.

Traktat z Maastricht:
art. 129 – Wspólnota będzie działać na rzecz zapewnienia
wysokiego poziomu ochrony zdrowia

Traktat Amsterdamski:
art. 152 – dalsze rozszerzenie zadań Rady Unii Europejskiej

Unia utrzymała w mocy zapisy Karty Podstawowych Praw
Socjalnych Pracobiorców, gwarantującej opiekę zdrowotną
każdemu zatrudnionemu i jednolite zasady obrotu lekami,
prowadzenie ich spisu i ustalającej zasady reklamy leków.

Priorytety zdrowotne Unii

• bezpieczne warunki pracy,
• przeciwdziałanie chorobom nowotworowym i

układu krążenia,

• zwalczanie nadmiernego spożycia alkoholu,
• walka z AIDS i narkomanią,
• prowadzenie wspólnych badań medycznych ( w tym

w zakresie geriatrii),

• ułatwienia w dostępie do rynków pracy w zawodach

medycznych w krajach UE,

• spopularyzowanie roli lekarza rodzinnego w

rozwoju opieki medycznej

Zdrowie publiczne to nauka i sztuka zapobiegania chorobom,
przedłużania życia i promocji zdrowia fizycznego poprzez
wysiłek społeczności, higienę środowiska, kontrolę zakażeń,
nauczanie zasad higieny osobistej, organizację służb medycznych
i pielęgniarskich ukierunkowaną na zapobieganie chorobom i
wczesną diagnozę, rozwój mechanizmów społecznych
zapewniających każdemu indywidualnie i społeczności
warunki życia pozwalające na utrzymanie zdrowia.

C.E. Winslow, Yale, 1920 r.

Trzy obszary zdrowia publicznego:

• część wiedzy biomedycznej stosowana przez lekarzy do
identyfikacji czynników ryzyka utraty zdrowia (zaspokojenie
indywidualnych potrzeb zdrowotnych);

• część wiedzy biomedycznej stosowana do zaspokojenia
zbiorowych potrzeb zdrowotnych (nadzór epidemiologiczny,
szczepienia ochronne, nadzór nad żywnością i żywieniem);

• część wiedzy skupiona w innych dyscyplinach – od biologii
po nauki techniczne i społeczne – stosowana na rzecz poprawy
warunków zdrowotnych społeczeństwa (pozalekarski system
działań na rzecz zdrowia społeczeństwa).

Zdrowie publiczne bywa utożsamiane (niesłusznie!)
ze świadczeniami zdrowotnymi finansowanymi ze środków
publicznych w przeciwieństwie do dostarczanych przez
sektor prywatny.

Zachowania społeczne (np. dostarczanie wody zdatnej do picia,
szczepienia ochronne) i indywidualne (np. palenie tytoniu, dieta
szkodliwa dla zdrowia).

Warunki zdrowotne społeczeństwa obejmują wykształcenie
ludności, rynek pracy i zatrudnienie, warunki pracy i nauki,
warunki mieszkaniowe, odzież, skalę spożycia zbiorowego,
transport i komunikację, wypoczynek i czas wolny, swobody
obywatelskie, bezpieczeństwo socjalne.

Tak rozumiane warunki zdrowotne pozostają w znacznej
mierze zależne od jakości polityki społecznej i poziomu
realizowanych świadczeń.

Główne problemy ochrony zdrowia w krajach UE:

• nierówny stan zdrowia i nierówny dostęp do świadczeń
zdrowotnych;

• zróżnicowanie korzystaniu ze świadczeń (np. szczepienia,
planowanie rodziny, badania przesiewowe);

• trudności w alokacji ograniczonych środków dla różnych
strategii (np. prewencja czy lecznictwo, planowanie rodziny
czy aborcje);

• zdrowotne konsekwencje stylu życia i stylu konsumpcji.

Dziedziny priorytetowe polityki zdrowotnej

w UE

• szkodliwość spożycia

alkoholu,

• nadużywanie leków,
• zdrowe środowisko

naturalne i społeczne,

• niepełnosprawność

fizyczna,

• zdrowie matki i

dziecka,

• kontrola ciśnienia

krwi,

• bezpieczeństwo pracy,
• zdrowie psychiczne,

• ruch fizyczny,
• prawidłowe

odżywianie,

• zdrowe uzębienie,
• screening

nowotworów,

• palenie papierosów,
• wypadki i urazy,
• kontrola urodzeń.

Kryteria służące określaniu funkcji UE w

dziedzinie zdrowia publicznego

• Ustalenie, gdzie występuje potrzeba koordynacji

lub korzystania z doświadczeń innych krajów;

• Określenie, jakie funkcje mogą być realizowane

bardziej efektywnie (ekonomia skali),

• Wskazanie zagadnień transgranicznych

(epidemie, zagrożenie środowiska naturalnego,

• Ustalenie, gdzie potrzebna jest standaryzacja

wyników dla porównań międzynarodowych,

• Ustalenie, które działania UE maja wyraźny

wpływ na stan zdrowia społeczeństwa.

Zadania polityki zdrowotnej:

• Rozpoznanie rzeczywistych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa,

• Ocena zasobów systemu ochrony zdrowia,

• Analiza i ocena sprawności działającego systemu opieki zdrowotnej,

• Ocena poziomu i jakości udzielanych świadczeń,

• Ocena możliwego do wykorzystania potencjału rezerw tkwiących w
postępie naukowym i technicznym,

• Kalkulacja rzeczywistych kosztów leczenia,

• Uświadomienie wszystkim mającym bezpośredni wpływ na promocję,
zachowania zdrowotne i ochronę zdrowia ich współodpowiedzialności
za stan zdrowia społeczeństwa.

Celem polityki zdrowotnej jest proponowanie takich rozwiązań
w skali kraju, które uzyskają akceptację z racji realnych szans
na poprawę stanu zdrowia społeczeństwa.

Rozpoznanie rzeczywistych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa

Ocena zasobów systemu ochrony zdrowia

Analiza i ocena sprawności działającego systemu opieki zdrowotnej

Ocena poziomu i jakości udzielanych świadczeń

Ocena możliwego do wykorzystania potencjału rezerw tkwiących w
postępie naukowym i technicznym

Kalkulacja rzeczywistych kosztów leczenia

Rozpoznanie rzeczywistych potrzeb

zdrowotnych społeczeństwa

• analiza struktury demograficznej

społeczeństwa,

• analiza danych dotyczących stanu zdrowia

poszczególnych grup ludności,

• ocena wyników badań makrospołecznych

dotyczących stanu zdrowia

• ewentualnie – badania empiryczne (np.

badania weryfikujące samoocenę stanu
zdrowia)

Ocena zasobów systemu ochrony

zdrowia

• ocena zasobów ludzkich: struktura

zatrudnienia pracowników ochrony zdrowia

wg zawodów i specjalności, wykształcenia,

sektora i miejsca pracy (nadwyżki i

niedobory kadry każdego szczebla),

• ocena zasobów materialnych: wyposażenie

placówek służby zdrowia, stan i

rozmieszczenie placówek (warunki

korzystania i udzielania usług zdrowotnych

w istniejącej bazie)

Analiza i ocena sprawności

działającego systemu opieki

zdrowotnej

• ocena struktury organizacyjnej i dostępności

placówek POZ i specjalistycznych, szpitali,
klinik i sanatoriów,

• ocena systemu przepływu pacjentów między

placówkami poszczególnych szczebli,

• analiza systemu przekazywania danych,
• analiza ekonomiczna istniejącego systemu,
• ocena działania systemów towarzyszących

(np. ratownictwo medyczne)

Ocena poziomu i jakości udzielanych

świadczeń

• ocena zakresu dostępności świadczeń zdrowotnych

w porównaniu do ich dostępności w innych krajach

(koszyk świadczeń zdrowotnych),

• ocena okresu oczekiwania na świadczenia zdrowotne,
• ocena społecznych nakładów na ochronę zdrowia

(udział wydatków na ochronę zdrowia w produkcie

krajowym brutto PKB; skala wydatków ponoszonych

bezpośrednio przez ludność z dochodów własnych),

• ocena skuteczności systemu finansowania ochrony

zdrowia,

• analiza relacji między nakładami (wydatkami) a

efektami (korzyściami)

Metody pomiaru i oceny stanu

zdrowia

• Do pomiaru stanu zdrowia używa się

przede wszystkim tzw. wskaźników
negatywnych, tzn. świadczących o
występowaniu choroby, a nie stanu zdrowia.

• Wśród wskaźników stanu zdrowia

znajdujemy takie, które świadczą o stanie
zdrowia i takie, które pokazują, jak
przebiega proces zmian w stanie zdrowia
społeczeństwa (np. chorobowość i
zachorowalność).

Wskaźniki zdrowia społeczeństwa 1

• Wskaźniki jawne (zachorowalność, chorobowość,

umieralność, śmiertelność itp.)

• Wskaźniki ukryte (odnoszą się do odległych w

czasie i trudnych obecnie do określenia
długookresowych konsekwencji niektórych
schorzeń, np. AIDS, WZW, choroby nowotworowe)

Wskaźniki pokazują skalę problemów

zdrowotnych i z tej racji mogą być traktowane
jako ważna przesłanka planowania działań w
zakresie polityki zdrowotnej .

Wskaźniki zdrowia społeczeństwa 2

• Niektóre wskaźniki zdrowia (śmiertelność

noworodków, przeciętne trwanie życia) są

jednocześnie wskaźnikami dobrobytu społecznego;

• Brak jest jednego, uniwersalnego wskaźnika

zdrowia, który zawierałby syntetyczną,

porównywalna miarę zdrowia i nadawał się do

wykorzystania w stosunku do poszczególnych grup

społecznych, całego społeczeństwa oraz do

porównań międzynarodowych;

• Wskaźniki mają charakter obiektywny (informują o

częstości występowania określonych zjawisk) lub

subiektywny (np. samoocena stanu zdrowia, wpływ

zdrowia na aktywność zawodową)

Wskaźniki zdrowia społeczeństwa 3

• Wskaźniki bezpośrednie:

– Pozytywne (przedstawiające wielkości wybranych

cech antropometrycznych – wzrost, relacja masy
ciała do wzrostu itp. - i przeciętne dalsze trwanie
życia),

– Negatywne (biomedyczne mierniki chorób i

zgonów);

• Wskaźniki pośrednie: charakteryzują szeroko

pojęte środowisko życia ludności i zachowania
oraz funkcjonowanie służby zdrowia

Wskaźniki zdrowia społeczeństwa 4

Najczęściej używane wskaźniki zdrowia
• Zachorowalność (zapadalność);
• Chorobowość;
• Umieralność noworodków;
• Umieralność niemowląt;
• Śmiertelność;
• Przeciętne dalsze trwanie życia (dla osób w

wieku 0, 30, 45, 60, 80 lat w momencie
badania)