Jak

zachować

porządek

w

klasie?

Pojęcie „zakłóceń” w czasie

lekcji bywa różnie

rozumiane.

1.

Szczególnie ważne wydają

się jednak

codzienne

przypadki spowalniania

procesu dydaktycznego,

określane mianem

„problemów

z dyscypliną”:

• naukę można rozpocząć dopiero po

kilku minutach zamieszania,

• uczniowie prowadzą wiele rozmów

prywatnych,

• nazbyt głośno się odzywają,
• wykrzykują coś bez zgłaszania się,
• śmieją się w czasie odpowiedzi itp.

Powstaje wrażenie ogólnego

„zamętu”,

braku uwagi i hałasu,

który słychać na końcu

korytarza.

2.

Źródłem spowolnienia procesu

nauczania może być pasywna postawa

uczniów:

-

nie są skorzy do udziału w

rozmowach służących przekazywaniu

wiedzy, albo

-

nagminnie nie

odrabiają zadań domowych.

Ten ostatni przypadek jest rzadziej kojarzony

z zakłóceniami w czasie lekcji, mimo że

w sposób oczywisty

„zakłóca”

zarówno

proces uczenia się, jak i nauczania w klasie.

3. „Zakłócenia”

wywołują

również wzajemne relacje

między uczniami:

wrogie stosunki między

różnymi grupami uczniów w

jednej klasie.

Zakłócenia w procesie

dydaktycznym, zwłaszcza

te, które komplikują relacje

między nauczycielem a

klasą, miewają nierzadko

przykre następstwa dla

wszystkich

zainteresowanych.

• Pierwszym negatywnym skutkiem

jest obciążenie emocjonalne,
a szczególnie często przez -

jak to nazywa Ulich

-

„obciążenia związane

uczniami”,

takie jak niemożność

zmotywowania ich do nauki bądź
trudności z utrzymaniem
dyscypliny.

• Innym możliwym następstwem są

agresywne zachowania

nauczycieli

wobec uczniów.

Słusznie porusza się na większą skalę

temat uczniowskiej agresji oraz
przemocy, o wiele rzadziej
wspomina się natomiast o
niejednokrotnie

poniżających,

upokarzających i niesprawiedliwych

zachowaniach względem uczniów
części nauczycieli.

• I wreszcie trzeba wziąć pod uwagę fakt

o niepoślednim znaczeniu: otóż

zakłócenia powodują ogromną

stratę

czasu

przeznaczonego na nauczanie.

Często porusza się problem oficjalnie

nieodbytych lekcji, przy czym

wypadnięcie zaledwie trzech czy pięciu

procent planowanych godzin może

urosnąć do rangi wydarzenia o

charakterze politycznym. Jednocześnie

mało kto ubolewa nad nieoficjalnie

marnowanym czasem

w trakcie

odbywanych lekcji, mimo że jest to

znacznie większa strata.

Powody te są w zupełności

wystarczające, aby problem

zakłóceń w czasie lekcji uznać

za równie poważny, jak same

treści

nauczania, zamiast

widzieć w nim jedynie zjawisko

uboczne.

Wszystkie

trzy

aspekty pozwalają

na sformułowanie cząstkowych

objaśnień. Jednakże owe

objaśnienia,

które uwypuklają

osobowościowe, społeczne oraz

instytucjonalne przyczyny zakłóceń

,

mają dwie wspólne wady:

pomija

się w nich fakt ogromnych

zróżnicowań efektywności

nauczania tej samej klasy przez

różnych nauczycieli

i

nie bierze się

pod uwagę możliwości działania.

Trzeba więc zapytać:

• Dlaczego na lekcjach nauczyciela A jest

przestrzegana dyscyplina, podczas gdy na
lekcjach nauczyciela B panuje chaos,
i to w tej samej klasie, gdzie są przecież
ci sami uczniowie?

• Dlaczego konflikty między niektórymi

nauczycielami a uczniami stanowią w
pewnych klasach wieczny problem, podczas
gdy inni nauczyciele potrafią szybko
eliminować podobne spory i przywracać dobrą
atmosferę?

Pytania te powinny zwrócić uwagę na pole manewru, które niewątpliwie

mają nauczyciele, nie zaś na ich „winę”, kiedy coś się nie udaje.

Uproszczeniem w związku

z rolą nauczyciela jest

także upatrywanie

przyczyny zakłóceń w

nieciekawym sposobie

prowadzenia lekcji albo w

jego

„słabej osobowości”.

Indywidualny zakres

możliwości działania, jakie

ma nauczyciel, prowadząc

zajęcia w klasie

• Różnice zachowań nauczycieli uczących w tej

samej klasie są ogromne. I to właśnie jest
najdogodniejszy punkt wyjścia do
rozwiązywania problemów, które rodzi kontakt
nauczyciela z klasą.

Przyjęcie tego punktu wyjścia stwarza większe

szansę powodzenia niż próby oddziaływania na
uczniów czy ich rodziców, żeby wyeliminować
niewygodne dla nauczyciela postawy.

Jak wyzbyć się problemów z

dyscypliną?

Sondaż wśród nauczycieli.

• wprowadzać i przestrzegać reguły gry,
• postulaty dotyczące prowadzenia

lekcji: interesujące, związane z życiem

nauczanie, właściwą strukturalizację,

urozmaicanie metod nauczania, dobre

przygotowanie i planowanie,

pobudzanie uczniów do aktywności,

stawianie adekwatnych wymagań,

przejrzystość celów.

 kształtowania relacji społeczno –

emocjonalnych takich jak: akceptowanie,
rozumienie i poważne traktowanie uczniów,
tworzenie pozytywnego klimatu, budowanie
dobrych stosunków między nauczycielami i
uczniami, dobra komunikacja,

 inne: by nauczyciel stanowił dla uczniów wzór

do naśladowania, był zrozumiały,
kompetentny, zachowywał się w naturalny i
autentyczny sposób, dawał uczniom szansę
samodzielności, starał się ich jak najlepiej
poznać, zwracał się do nich po imieniu i trafiał
w odpowiedni ton.

Zachowania

zapobiegawcze:

Warunkiem dobrej współpracy

i stosunkowo
rzadkich zachowań
negatywnych ze strony uczniów
jest obecność kilku różnych
wymiarów w zachowaniu
nauczyciela:

1. Pierwszy wymiar to „uczestnictwo” albo

„wszechobecność”. Jest to umiejętność

nauczycieli wywołania wrażenia, że wszystko

dostrzegają i nic nie umknie ich uwadze. Z tą

umiejętnością wiąże się bezpośrednio zdolność

do wykonywania dwóch czynności naraz, co

Kounin nazywa nakładaniem się.

Obecność bądź brak uzupełniającego

aspektu nakładania się można stwierdzić
w tych sytuacjach, w których nauczyciel
musi stawić czoło jednocześnie dwóm
wyzwaniom np.: praca w grupach.

2. Drugi wymiar to płynność

przebiegu lekcji oraz sprawność w

ich prowadzeniu. Nie chodzi

jednak o „żywą” formę

zajęć. W rzeczywistości mamy tu

na myśli momenty przejścia od

jednej aktywności do innej

i dłużyzny w czasie lekcji.

Najczęstszą przyczyną

rozwlekłości jest zajmowanie się

aspektami ubocznymi.

Oto kilka przykładów:

• W trakcie rozwiązywania zadań nauczyciel

napomina ucznia, który podpiera się łokciami,
żeby siadł prosto, i pokazuje mu „właściwą”
postawę.

• W środku lekcji nauczycielka pyta nagle:

„Gdzie jest Paweł? Czy ktoś wie, dlaczego go
nie ma?”.

• Rozmawiając z uczniem, nauczycielka

spostrzega papierową torbę na podłodze i
zaczyna wtrącać uwagi: „Skąd się wzięła ta
torba? Kto ją rzucił?” i tak dalej.

Za najbardziej typowe wykroczenie

przeciw „płynności” trzeba chyba

uznać reagowanie na przypadkowe

bodźce, całkiem nieistotne dla

aktualnego przebiegu lekcji, oraz

dłuższe „kazania” z przyczyny

stosunkowo błahych przewinień. Także

zbyt raptowne zmiany decyzji co do

polecanych uczniom zadań, jak również

„skakanie” z tematu na temat

sprawiają, że lekcja zaczyna się rwać.

3. Trzeci wymiar to utrzymywanie

koncentracji w grupie. Osiągnięcie

tego wymiaru zależy od umiejętności

pobudzenia do aktywności jak

największej liczby uczniów. Lepszą

współpracę oraz ograniczenie

negatywnych zachowań uzyskuje się

przede wszystkim dzięki stymulowaniu

powszechnego zainteresowania i dzięki

wszechogarniającej kontroli osiągnięć.

„Mobilizacji grupowej” sprzyjają

między innymi takie oto zachowania:

• Zapowiadając nowe zadanie,

nauczyciel zwraca się do uczniów
słowami: „Teraz zobaczymy, kto z
was...”.

• Nauczycielka kieruje jakieś pytanie

do całej klasy, ale jej wzrok wędruje
przy tym od ucznia do ucznia.

4. Czwarty wymiar nazywa się

programowanym unikaniem

przesytu. Spośród wszystkich

wymiarów jest on najściślej

związany z

„motywacją”.

Chodzi tu o zapobieganie tak

zwanej

„motywacji

negatywnej”,

o sposoby

uniknięcia przesytu i

znudzenia.

☺☺☺

• Sekretem dobrej dyscypliny są przede wszystkim

takie sposoby oddziaływania, które bynajmniej nie

sprawiają wrażenia „środków dyscyplinujących”.

• Decydujące znaczenie ma nie tyle reagowanie na

już zaistniałe problemy, ile skuteczna profilaktyka.

Mówiąc nieco dobitniej: problemów z dyscypliną

nie należy „eliminować”, należy im zapobiegać.

• Charakter zapobiegawczy mają zwłaszcza takie

zachowania i poczynania nauczycieli, które

pozwalają na skuteczne sterowanie procesem

uczenia się.

• Efektywne sposoby oddziaływania są w

przeważającej mierze nie rzucającymi się w oczy,

ledwo zauważalnymi przyzwyczajeniami, po części

typu niewerbalnego.

CZTERY ZAKRESY ODDZIAŁYWANIA

NAUCZYCIELA NA UCZNIÓW W CELU

ZAPEWNIENIA DYSCYPLINY

• Zapobieganie przez

aktywizację

jak

największej liczby uczniów. Koncentracja
nauczyciela na procesie nauczania oraz
na

sterowaniu procesem

uczenia się,

żeby pobudzić klasę do aktywności.

• Zapobieganie przez

nadanie lekcji

płynnego przebiegu

. Koncentracja

nauczyciela na unikaniu powodowanych
przez siebie zakłóceń właściwego
procesu nauczania.

• Zapobieganie przez ustalenie

przejrzystych reguł gry

. Koncentracja

nauczyciela na oczekiwaniach pod
adresem uczniów,
związanych z ich zachowaniem:
spełnianiem wymogu uczestnictwa w
lekcji oraz nieprzeszkadzaniem.

• Zapobieganie za sprawą

sygnałów

wszechobecności i sygnałów
powstrzymujących

. Koncentracja

nauczyciela na kontroli przestrzegania
reguł gry przez uczniów.

Jak wyzbyć się „zakłóceń”

powodowanych przez samego

siebie.

Gdy, na przykład, któryś uczeń zrzuca na

podłogę zeszyt swojego kolegi, gdy ktoś coś

wykrzykuje, to każde z tych zakłóceń równa

się utracie kilku sekund prowadzonej lekcji.

Więcej czasu zajmuje jednak reprymenda:

„Tyle razy ci już mówiłem...; już po raz

trzeci...” i tak dalej. Choć takie komentarze

powinny przeciwdziałać zakłóceniom, to

w rzeczywistości przedłużają je. Reakcja

nauczyciela powoduje większą stratę czasu

przeznaczonego na nauczanie niż pierwotne

zakłócenie.

Wszystko to wymaga

wspomnianego nakładania się

dwóch czynności: o

charakterze werbalnym i

niewerbalnym. Głównym

działaniem nauczyciela

pozostaje prowadzenie lekcji

dla całej klasy, a niewerbalne

wpływanie na uczniów stanowi

pewien dodatek.

Sygnały niewerbalne

O czujnej obecności nauczyciela świadczą

zwłaszcza sygnały niewerbalne. Należą do nich

następujące sposoby postępowania:

• Nauczyciel stoi tak, by mógł ogarnąć

wzrokiem wszystko, co się dzieje w klasie.

• Nauczyciel od czasu do czasu przechadza

się po sali (nie tylko przy takich okazjach,
jak sprawdzanie zeszytów).

• Pisząc coś na tablicy, nauczyciel zerka

chwilami na uczniów albo też ustawia się
bokiem

(nie plecami do klasy).

Ewentualnie zamiast

tablicy można posłużyć się projektorem.

• Rozmawiając z jednym uczniem, nauczyciel

spogląda również na pozostałych.

• Nauczyciel tłumi zakłócenia „w zarodku” - za

pomocą odpowiedniego spojrzenia, mimiki,
gestu lub innych sygnałów.

• Nauczyciel podchodzi do pojedynczych

uczniów, którzy przeszkadzają, wyznacza ich
do odpowiedzi albo kładzie rękę na ich
ramieniu.

Wprowadzanie reguł gry

Aby uniknąć naruszeń dyscypliny - a tym

samym zapewnić dobrą współpracę z uczniami

przy jak najrzadszych zakłóceniach -

należałoby zawczasu odpowiedzieć na

następujące, przykładowe pytania:

• Jakie książki i pomoce naukowe trzeba regularnie ze

sobą przynosić?

• Jak postąpić w wypadku, gdy nauczyciel się spóźnia?
• Kiedy dokładnie rozpoczyna się lekcja i jakim

sygnałem?

• W jakim celu wolno się podnieść ze swego miejsca?
• Kiedy wolno rozmawiać?

• Czy ciche pogawędki (niezakłócające lekcji) są

dopuszczalne?

• Czy wolno się wypowiadać tylko będąc

wywołanym przez nauczyciela do odpowiedzi,
czy można również mówić spontanicznie, gdy
nikt inny się nie zgłasza?

• Co czeka ucznia, który nie odrabia prac

domowych?

• Co można robić, gdy zakończyło się cichą

pracę?

• Kiedy i jak można wyrażać swoje

niezadowolenie albo też zgłaszać propozycje do
tyczące przebiegu lekcji?

Zaleca się, żeby przy

wprowadzaniu reguł gry

uwzględniać trzy postulaty:

• Po pierwsze

,

uzgodnionych reguł

nie powinno być zbyt wiele, tak by
uczniowie mogli je zapamiętać.
Dzięki stosunkowo niewielkiej liczbie
reguł zmniejsza się też częstotliwość
odstępstw. Stawiając taką tezę, ma
on chyba na myśli również i to, że nie
można mnożyć powodów do
reprymend i dyscyplinowania.

• Po drugie, reguły trzeba formułować tak, aby trafiały

uczniom do przekonania i żeby uważali je za niezbędne.

Ich przejrzystość musi też sprzyjać traktowaniu

ewentualnych napomnień nauczyciela jako

uzasadnionych.

• Po trzecie, należy regułom nadawać pozytywny

wydźwięk, co oznacza, że powinny to być raczej

przykazania niż zakazy. Nie wystarczy wyliczyć

niedopuszczalne sposoby postępowania, trzeba również

wskazać na pozytywne wzorce zachowań.

Oto przykłady:

„Pomyśl, zanim się zgłosisz” zamiast: „Nie zgaduj”.
„Rozmawiaj szeptem” zamiast: „Nie przeszkadzaj innym”.
„Sami coś zaproponujcie” zamiast: „Nie narzekajcie na

wszystko”.

Mówiąc w ten sposób, zachęcamy uczniów do

kształtowania schematów własnego, celowego

działania.

Jak stworzyć warunki do

efektywnej współpracy uczniowie

– nauczyciel?

•

Oceniaj ich osiągnięcia we właściwy sposób.

Udzielaj pochwały po każdej poprawnej

odpowiedzi, natomiast unikaj stawiania ocen za

odpowiedzi słabe i nie na temat.

•

Daj uczniom do zrozumienia, że oczekujesz

większych osiągnięć. W publikacjach naukowych

podkreśla się, że wysokie oczekiwania wpływają

na podwyższenie osiągnięć.

•

Czekaj... czekaj... czekaj, aż uczeń odpowie. Jeżeli

odpowie źle, naprowadzaj go na trop, a

potem zadaj kolejne pytanie na ten sam temat.

• Koncentruj swój krytycyzm na zadaniu, nie na

uczniu. Powiedz raczej: „Ten fragment

powinien zawierać więcej konkretów”, a nie:

„Twój sposób pisania jest słaby”.

• Staraj się, żeby słabi uczniowie nie siedzieli

daleko od Ciebie. Zwracaj się równie często do

słabych uczniów jak do pozostałych.

• Gdy uczniowie wykonują na lekcji zadanie

sami, często podpatruj pracę słabych uczniów.

Wiadomo, że słabi uczniowie gubią się w pracy

i zadania nie wykonują. W takich przypadkach

nie należy wyznaczać następnego zadania.

• Przekazuj im często swoje spostrzeżenia na

temat ich pracy. Zauważaj, że zrobili postępy,

dostrzegaj częściowe sukcesy. „Sześć zadań

na dziesięć jest dobrze rozwiązanych. Teraz

potrzeba tylko byś popracował nad czterema”.

Jak zyskać zaufanie uczniów ?

Jeśli zamierzasz poruszać z uczniami problemy z ich

życia, o szczególnie ważną sprawą staje się

wewnętrzne przygotowanie siebie samej do takiego

zadania.

Istotne jest:

1. Wzbudzenie w sobie życzliwości i akceptacji wobec

każdego ucznia niezależnie od tego, jak się on

zachowuje.

2. Wyraźne uświadomienie sobie tego, że nie jest się

w stanie wszystkich uszczęśliwić. Chodzi jedynie o to,

by trochę pomóc dzieciom czy młodzieży w ich

zmaganiu się z problemami życia.

3. Wzbudzenie w sobie zaufania do potencjału sił, jakimi

dysponuje zespół uczniów i wobec tego

powstrzymywanie w sobie tendencji do brania

wszystkiego bezpośrednio we własne ręce.

W czasie pracy z klasą:

1. Unikaj krytyki, np. nie koncentruj się na błędach

ortograficznych.

2. Wyrażaj zrozumienie i uznanie dla wysiłków

podejmowanych przez uczniów i dla ważności

poruszonych przez nich spraw.

3. Stwarzaj takie sytuacje, by każde dziecko mogło

się swobodnie wypowiedzieć i było wysłuchane.

4. Stosuj różnorodne formy zajęć wzbudzające

zaciekawienie i zaangażowanie uczniów w temat.

5. Wyrażaj własne odczucia i poglądy, jednak bez

narzucania tych poglądów uczniom; nie spieszyć

się z udzielaniem rad.

6. Pobudzaj uczniów do samodzielnej aktywności

w szukaniu pozytywnych rozwiązań i w

podejmowaniu prób nowych sposobów zachowania.

Fazy organizowania współpracy z

uczniami:

• pomoc w lepszym poznaniu się uczniów,

ujawnieniu ich mocnych stron, zbliżeniu

wzajemnym,

• tworzenie atmosfery zaufania i

bezpieczeństwa tzn. rezygnacja z krytyki i

ocen, zapewnienie możliwości skupienia i

uważnego słuchania,

• organizowanie sytuacji symulacyjnych

ułatwiających zrozumienie procesów, które

zachodzą między współdziałającymi,

• wyzwalanie inicjatywy uczniów, asystowanie

przy realizacji podjętych zadań i pomoc

w rozwiązywaniu problemów.

Aby pomóc uczniom obudzić ich

możliwości, proponuje się

realizację następujących bloków

tematycznych na lekcjach

wychowawczych:

1. Integracja grupy.
2. Rozwój osobisty.
3. Porozumiewanie się.
4. Asertywność.
5. Rozwiązywanie konfliktów, negocjacje.
6. Twórczość.
7. Decyzje, planowanie, rozwiązywanie

problemów.

W

realizacji zaproponowanych

bloków tematycznych pomocne

mogą być następujące zasady.

Należy je omówić z uczniami, a

nawet umieścić na specjalnie

sporządzonej tablicy w klasie.

1. Mówimy we własnym imieniu.
2. Szanujemy zdanie i odmienność

poglądów innych.

3. Efektywnie wykorzystujemy czas pracy.
4. Nie krytykujemy wypowiedzi i wyglądu

innych osób.

5. Zwracamy się do siebie po imieniu.
6. Każdemu dajemy szansę

wypowiedzenia się.

7. Wyznajemy zasadę wzajemnego

zaufania i lojalności.

Uniwersalne zadania i treści, które

ponadto należy uwzględnić w planie

pracy wychowawczej:

1. Tworzenie obyczajowości klasy.
2. Organizowanie opieki nad jednostkami

przejawiającymi trudności w nauce lub wychowaniu.

3. Tworzenie systemu opieki nad uczniami

potrzebującymi pomocy materialnej.

4. Wspomaganie rozwoju samorządności uczniów.
5. Przygotowanie do racjonalnego wykorzystania czasu

wolnego.

6. Przygotowanie do wyboru zawodu.
7. Działania interwencyjne w sprawach wychowanków.
8. Włączanie rodziców w sprawy klasy i szkoły.

Podnoszenie wiedzy pedagogicznej rodziców.

Modlitwa św. Tomasza z Akwinu

(fragmenty)

Panie...

Zachowaj mnie od zgubnego nawyku

mniemania, że muszę coś powiedzieć na

każdy temat i przy każdej okazji. Odbierz mi

chęć prostowania każdemu jego ścieżek.

Daj mi zdolność dostrzegania dobrych rzeczy

w nieoczekiwanych miejscach i

niespodziewanych zalet w ludziach (...)

„N-l wychowawcą” G. Koźmiński

Bo gdy nauczyciel ma klasę,

to i klasa klasę ma.

• Klasowy poradnik dobrych manier dla nauczyciela,

czyli jak zachowywać się w klasie.

• Bądź zawsze uprzejmy i elegancki, a jeśli potrafisz,

nawet wytworny swym zachowaniu.

• Używaj najlepszego stylu języka, ale w sposób

zrozumiały i przystępny,

pamiętając, że kolokwializmy i gwary ożywiają

lekcję.

• Mów wyraźnie, spokojnie, rzeczowo, na temat.

Nie zanudzaj.

• Twój ubiór niech potwierdza najlepszy styl i smak,

ale daje ci także optymalny komfort pracy.

• Pytaj swych uczniów o nastrój, samopoczucie,

codzienne zwykłe sprawy,

ich radości i niepokoje.

• Zawsze uważnie i z życzliwością słuchaj swych

uczniów. Nie krytykuj zarówno niewiedzy jak

odważnej pomysłowości.

• Okazuj im szczere zainteresowanie.

• Akceptuj ich inność, odmienność, a nade wszystko

słabość i ułomności.

• Nigdy nie obrażaj się na ucznia.

• Nigdy nie krzycz. Pamiętaj - słaby krzyczy, silny

uśmiecha się.

• Nie szczędź pochwał i zachęt.

• Jeśli musisz ukarać, czyń to bez gniewu.
Autentycznym, samodzielnym i twórczym musi być

sam wychowawca - gdy jego wychowywanie ma

ukształtować samodzielną i twórczą osobowość

wychowanka.

Janusz Homplewicz (Etyka Pedagogiczna)

KOMPETENCJE NAUCZYCIELA

-

warunkiem optymalizacji działania

pedagogicznego.

Rozróżnia się kompetencje:
• specjalistyczne,
• dydaktyczne
• psychologiczne.

Podstawą efektywnego

warsztatu dydaktycznego

każdego

nauczyciela

są

kompetencje

psychologiczne

.

Przez

kompetencje psychologiczne

nauczyciela rozumiem

umiejętności:

• inspirowania,
• motywowania uczniów do

nauki,

• integrowania ich w zespół,
• umiejętności menedżerskie.

Do

kompetencji

psychologicznych

nauczyciela

zalicza się:

• pozytywne nastawienie do ludzi,
• umiejętność unikania najczęstszych

przyczyn zakłóceń w komunikowaniu

się ludzi,
• umiejętność porozumiewania się w

ogóle, a z uczniami w szczególności,

• umiejętność motywowania
uczniów do nauki,
• umiejętność budowania zgranego

zespołu z przypadkowej grupy
uczniów,

• elastyczność w dostosowywaniu

własnego stylu kierowania do
stopnia dojrzałości uczniów,

• umiejętność kontrolowania stresu.

Naprawdę niekompetentny jest

nauczyciel, który:

• nie wie,

czego nie wie,

• nie chce

zapytać kogoś, kto wie,

• boi się

zapytać kogoś, kto wie,

• jest przekonany, że wszystko wie,

• nie ma

żadnych

wątpliwości,

• nie chce się rozwijać.

NOWE SPOJRZENIE NA

WYCHOWAWCĘ W SZKOLE

Zmienia się wyraźnie rola i zadania

wychowawcy. Dziś oczekuje się, że

wychowawca będzie:

• profesjonalistą posiadającym realne

kompetencje w zakresie kontaktu

wychowawczego,

• nie administratorem klasy, ale jej

animatorem, świadomie wpływającym na

rozwój swoich uczniów,

• osobą pierwszego, podstawowego

kontaktu z dzieckiem .

Wychowanie w szkole w dwóch

odsłonach.

1.

Perspektywa ucznia.

Szkoła to takie miejsce w życiu młodego człowieka,

w którym spędza dziennie od 4 do 8 godzin.

Jest środowiskiem intensywnego doświadczania

kontaktów z rówieśnikami i dorosłymi w

sytuacjach formalnych i nieformalnych,

przewidywalnych i spontanicznych. Jest

polem doświadczania sukcesów i porażek w

zakresie wiedzy, umiejętności i relacji

interpersonalnych. Szkoła jest też areną

rywalizacji, gier interpersonalnych,

konfrontowania chęci z możliwościami.

Jest w końcu miejscem intensywnego kreowania

siebie, zaspokajania bądź frustrowania swoich

różnorodnych potrzeb.

2. Perspektywa wychowawcy.

Bycie wychowawcą klasy nie jest łatwe. Najpierw

klasę trzeba poznać. Jednocześnie poznać
każdego ucznia z osobna, zauważyć jego
możliwości, jak i trudności. Samotna praca z
30 osobową klasą, lekcje, krótkie przerwy. Poza
tym przychodzą inni nauczyciele mówiąc o
tym, jak klasa zachowała się na ich lekcjach,
kto jest zagrożony itd. Przychodzą też rodzice.
Mają pretensje, wysuwają żądania.

Oczywiście, że zdarzają się też bardzo miłe

chwile, kiedy można dostrzec efekty tych
wysiłków.

O co tak naprawdę

chodzi w wychowaniu?

• Wychowanie to takie spotkanie

dorosłego człowieka z dzieckiem, w

którym młody człowiek zdobywa ważne i

konstruktywne doświadczenie, budujące

jego szeroko rozumianą osobowość.

Osobiste doświadczenie ucznia jest tym,

co bezpośrednio kształtuje jego

osobowość. Ogólnym celem wychowania

jest praca na rzecz rozwoju cech

osobowości młodego człowieka.

Jak zaplanować rozwój

swoich kompetencji

wychowawczych?

Planując rozwój zawodowy

należy pamiętać, aby wszystkie
trzy czynniki rozwoju:

wiedza,

umiejętności i osobista
swoboda psychologiczna

miały

w nim należyte miejsce.

Zdobywanie wiedzy jest

drogą rozumowego,

intelektualnego

poszerzania swojej

świadomości, dokonywania

wglądu w niejednokrotnie

przeżywane sytuacje, daje

też podstawy do uczenia

się nowych umiejętności.

• Umiejętności praktycznych nie można zdobyć

drogą studiowania pism. Warsztat jest formą

grupowego podnoszenia swoich kwalifikacji,

której założeniem jest stworzenie warunków, w

których uczestnicy poznają nowe umiejętności i

uczą się ich poprzez ćwiczenia. Warsztat daje

możliwości realnego zmierzenia się z daną

sytuacją.

•

Swoboda psychologiczna jest wymiarem bardzo

osobistym. Proces własnego rozwoju warto

rozpocząć od treningu psychologicznego.

Trening psychologiczny, nastawiony na

uświadamianie sobie posiadanych i utrwalonych

schematów spostrzegania i działania służy

zmianie tych, które spowalniają lub

uniemożliwiają efektywne działania

.

• Doskonalenie kompetencji zawodowych

wychowawcy jest

procesem ciągłym.

Ma swój początek, ale w zasadzie nie
wiadomo, gdzie się kończy. Zawsze
napotykamy na jakąś sytuację, która
odkrywa jakąś naszą niekompetencję,
ukazuje słabość osobistą lub
niewystarczający zasób wiedzy.
Wychowywanie jest sztuką, która nie
akceptuje schematyzmu działania.
Podaje zasady, ale nie podaje recept.

• Doskonalenie

kompetencji wychowawczych:

-

jest również

procesem indywidualnym

.

Każdy z nas ma niepowtarzalny koloryt,

niepowtarzalny zestaw cech, możliwości,

zasobów osobistych.

- jest

procesem osobistym

.

Bazuje na rozwoju

osobistym, odkrywaniu swojego potencjału,

przekraczaniu osobistych barier emocjonalnych.

Wymaga osobistego zaangażowania się, by

spotkanie z podopiecznym przyniosło mu dobre

doświadczenie.

- jest

procesem twórczym

.

Nie ogranicza się

bowiem do lepszego wypełniania powziętej roli

zawodowej, ale owocuje rozwojem w sferach

pozazawodowych, prywatnych, osobistych.

Twórczość to w tym wypadku proces

odnajdowania nowych dróg osobistego

bytowania.

Właściwości osobowościowe i postawy

nauczycieli

Cechy – właściwości pożądane – (pozytywne)

• dostępny, bezpośredni, „kontaktowy”,

• szanujący godność uczniów – wychowanków, niezłośliwy,

• akceptujący młodzież, taką jaka jest, tolerancyjny,

obowiązkowy,

• zdyscyplinowany, sumienny, wytrwały,

• dobry organizator

• pogodny, opiekuńczy, serdeczny, kulturalny, taktowny,

• samokrytyczny wobec własnej pracy, elastyczny

w postępowaniu,

• życzliwy, miły, sympatyczny,

• mający poczucie humoru i pogodę ducha

• skromny, mądry życiowo, zaangażowany społecznie,

odważny w wyrażaniu swoich poglądów, mający własne

zdanie, prostolinijny,

• spontaniczny, autentyczny

Ramowy projekt pracy

wychowawczej

Blok

diagnostyczn

y

1.

Badanie spójności klasy.

•

Socjogram.

2. Badanie potrzeb uczniów.
•

Ankieta.

Blok

integracyjny

1.

Kontrakt.

•

Prawa i obowiązki ucznia,

•

Regulamin szkolny.

2. Ćwiczenia integracyjne.

Współpraca

• Tworzenie atmosfery zaufania
• Wyzwalanie inicjatywy uczniów

Rozwiązywani

e
konfliktów

1.

Rozpoznanie konfliktu.

2.

Diagnoza konfliktu.

3.

Analiza i dobór metod rozwiązania

„tego” konfliktu.

4.

Rozwiązanie konfliktu.

Blok diagnostyczny

• Socjogram.

1. Z kim spośród członków twojej klasy

chciałbyś siedzieć w jednej ławce?

2. Z kim spośród członków twojej klasy

chciałbyś spędzać wolny czas?

3. Kogo spośród członków twojej klasy

zaprosiłbyś do swego domu na urodziny?

Ucze
ń

1

2

3

4

5

Liczba

wybor

ów

1

O

O O

3

2

0

3

O

O

2

4

O O O

O

4

5

O

1

Ja jestem Uczeń Twój, który Cię wywiódł z niewoli

domu, a wprowadził w progi szkoły.

1. Nie będziesz miał pokus innych niż uczenie mnie
i wychowywanie.
2. Nie wymawiaj imienia mego poniżając mnie.
3. Pamiętaj, abyś dzień święta mego szanował i nie
zadawał zbyt dużo na niedzielę.
4. Czcij ojca mego i matkę moją za to, że dali Ci
takiego ucznia, a tym samym możliwość pracy.

X przykazań uczniowskich

dla nauczycieli.

5. Nie zabijaj mej wyobraźni, ufności i radości dzieciństwa.

6. Nie spędzaj swojego cennego czasu na zbędnych

rozmowach z moimi rodzicami.

7. Nie kradnij czasu mego z i tak krótkich przerw

(kończ lekcje równo z dzwonkiem).

8. Nie mów fałszywego świadectwa przeciw uczniowi

swemu.

9. Nie żądaj od ucznia swego zdolności ze wszystkich

przedmiotów, „wykutych” lekcji oraz niczego więcej
niż sam umiesz.

10. Nie zabraniaj, uczniowi swemu tego, co sam bezkarnie

robisz.

Szanuj ucznia swego, jak siebie samego,

a będziesz mógł liczyć na wzajemność jego.

koniec