Uczeń na ocenę

Dopuszczającą

(2)

Wymień czynniki , które zadecydowały że na

Ziemi rozwineło się życie;

Podaj skład powietrza atmosferycznego

Wskaż na globusie bieguny oraz oś ziemska

Dostateczną
(3)

•Uzasadnij ,ze skład powietrza sprzyja życiu

organizmów

•Wymień rodzaje globusów

Dobrą (4)

•Omów czynniki, które zadecydowały ,że na

Ziemi rozwin ęło się życie

•Przedstaw za pomocą diagramu skład

procentowy powietrza

Bardzo dobrą

(5)

Uzasadnij,że globus jest odpowiednim

modelem naszej planety

Co

widzicie

na

globusie

?

Biegun południowy /S/

Biegun północny /N/

RÓWNIK

OŚ ZIEMI

TEMAT LEKCJI: CO TO SĄ
WSPÓŁRZĘDNE
GEOGRAFICZNE

Biegun południowy / S/

Biegun północny / N/

połudn

iki

•Wartości południków i równoleżników podajemy w
stopniach. Najmniejszą wartością równoleżników jest 0

0

(równik), zaś największą 90

0

(bieguny).

Najmniejszą

wartością południków jest 0

0

(południk 0

0

), zaś

największą 180

0

(południk 180

0

).

1

0

= 60’ (1 stopień = 60 minut)

1

0

2

0

60’

 
 
 

Południki



Południk geograficzny to półokrąg na powierzchni Ziemi,
który łączy oba bieguny, o dł. ok. 20 000 km, wyznaczający
kierunek północ-południe i przecinający prostopadle równik.
Południkiem miejscowym (danego punktu Ziemi) jest południk
przechodzący przez dane miejsce. Żaden z południków nie jest
szczególnie wyróżniony. Za południk początkowy (zerowy)
przyjęto w 1884 roku południk przechodzący przez
obserwatorium w Greenwich. Płaszczyzna południka 0° i 180°
dzieli kulę ziemską na dwie półkule – wschodnią i zachodnią.



Cechy południków:



Mają kształt półokręgów



Jest ich nieskończenie wiele



Wyznaczają kierunek północ – południe



Wszystkie mają tą samą długość



Po przeciwnej
stronie Ziemi
znajduje się
południk 180°.
Płaszczyzna
południków 0°
i 180° dzieli
Ziemię na 2
półkule:
wschodnią
i zachodnią.

Długość geograficzna to kąt

dwuścienny zawarty pomiędzy

płaszczyzną południka 0°

a płaszczyzną południka

przechodzącego przez dowolny

punkt na Ziemi.

Długosć geograficzna

Wszystkie punkty położone
na półkuli wschodniej mają
długość geograficzną
wschodnią (od 0° do
180°), a wszystkie punkty
położone na półkuli
zachodniej mają długość
geograficzną zachodnią
(także od 0° do 180°).
 

0

0

180

0

180

0

długość geograficzna

wschodnia

długość geograficzna

zachodnia

0

0

10

0

20

0

10

0

20

0

A

B

 
 
 

 
 

 

 

np.

 
 

 

A -

10

0

długości geograficznej wschodniej

(10

0

E)

B -

20

0

długości geograficznej zachodniej

(20

0

W)



Przykładowe zapisy:
- 40° długości geograficznej
wschodniej
- 40° E



Wyznaczając długość geograficzną punktów, przez które
przechodzi południk 0° lub 180° nie określa się kierunku
wschodniego czy zachodniego – południki te stanowią
granicę między półkulą wschodnią a zachodnią. Natomiast
długość geograficzna biegunów w ogóle nie jest określona,
ponieważ zbiegają się w nich wszystkie południki.

Równoleżniki



Równoleżnik - okrąg powstały wskutek przecięcia

powierzchni kuli ziemskiej płaszczyzną prostopadłą do jej

osi. Najdłuższym równoleżnikiem jest równik, który ma 40

075 km długości. Równik dzieli kulę ziemską na dwie

półkule - północną i południową. Podstawowe równoleżniki

to: równik, zwrotnik Raka i zwrotnik Koziorożca a także koło

podbiegunowe północne i południowe. Równoleżniki mają

różne długości, w zależności od odległości od równika.

Cechy równoleżników



mają kształt okręgów



im dalej od równika tym są krótsze



jest ich nieskończenie wiele



wskazują kierunek wschodni i zachodni



równoleżniki przecinają południki pod kątem prostym



najdłuższy równoleżnik to równik



Wyznaczenie równoleżnika
początkowego – zerowego
(0°) – było w zasadzie
oczywiste. Uznano nim
leżący w połowie
odległości między
biegunami, najdłuższy
równoleżnik zwany
równikiem. Natomiast
bieguny to “równoleżniki”
(punkty) o najwyższej
wartości szerokości
geograficznej (90°).



Płaszczyzna równika dzieli Ziemię na
dwie półkule: północną i południową.

Szerokość geograficzna



Szerokość geograficzna to kąt
zawarty między płaszczyzną
równika a promieniem ziemskim
przechodzącym przez dowolny
punkt na Ziemi.



Wszystkie punkty położone
na półkuli północnej mają
szerokość geograficzną
północną (od 0° do 90°),
a wszystkie punkty
położone na półkuli
południowej mają
szerokość geograficzną
południową (także od 0°
do 90°).



 



 

 
 
 
 

 
 
 
 

0

0

10

0

20

0

10

0

20

0

A

B

 

 
 
 
 
 
 
 
 

A -

20

0

szerokości geograficznej północnej

(20

0

N)

B

- 10

0

szerokości geograficznej południowej

(10

0

S)

 

0

0

90

0

90

0

szerokość geograficzna
północna

szerokość geograficzna
południowa

 
 
 
 



Przykładowe zapisy:
- 40° szerokości geograficznej północnej
- 40° N



Wyznaczając szerokość geograficzną
punktów, przez które przechodzi równik
nie określa się kierunku północnego czy
południowego – równik stanowi granicę
między półkulą północną a południową.

SIATKA GEOGRAFICZNA



Każdy punkt na Ziemi ma
własne współrzędne
geograficzne. Opisując je
podaje się zarówno szerokość
jak i długość geograficzną.



Na przykład na
rysunku powyżej punkt B
ma następujące współrzędne
geograficzne:
30° długości
geograficznej zachodniej
20° szerokości
geograficznej południowej



lub w zapisie

międzynarodowym

:

30° W



Aby określić położenie punktu na globusie stworzono

siatkę

geograficzną

, która składa się z

południków i

równoleżników

. Południk i równik ziemski tworzą układ,

względem którego wyznacza się współrzędne geograficzne,
ułatwia odczytywanie współrzędnych geograficznych.

Wyróżnia się trzy cechy siatki geograficznej:



Południki i równoleżniki przecinają się pod kątem prostym
(wiernokątna).



Zachowuje powierzchnie zgodne z rzeczywistością
(wiernopowierzchniowa).



Zachowuje odległości między punktami zgodne z
rzeczywistością (wiernoodległościowa).

W jej skład wchodzą : układ równoleżników i południków, bieguny,

równik ziemski

Współrzędne geograficzne



Położenie geograficzne punktów na
Ziemi wyznaczamy w oparciu o
współrzędne geograficzne: szerokość i
długość geograficzną



Wartości te wyrażane są w stopniach
kątowych (°)



Każdy stopień dzieli na 60 minut (60’), a
każda minuta na 60 sekund (60’’)

Kierunki geograficzne



Do określania współrzędnych
geograficznych niezbędne jest określenie
kierunków.

N (north –

północ)

N (north –

północ)

S (south –

południe)

S (south –

południe)

E (east –

wschód)

E (east –

wschód)

W (west –

zachód)

W (west –

zachód)

Współrzędne geograficzne



Każdy punkt na Ziemi ma
niepowtarzalne współrzędne
geograficzne, składające się z kombinacji
szerokości i długości geograficznej.

Przykładowe współrzędne

Przykładowe współrzędne

30°

40°

10°

20°

0°

10°

10°

5°

Przykładowe współrzędne

1°

2°

8°

7°

0°

10°

0°

10°

•Odczytywanie współrzędnych
geograficznych

 

W przypadku, gdy punkt jest

położony pomiędzy pełnymi

wartościami stopni określa się

współrzędne geograficzne

z dokładnością do minut (a nawet

sekund) pamiętając, że:

1° = 60’

1’ = 60’’

Na przykład: 

– współrzędne geograficzne

Poznania to 16° 55’ E  i  52° 25’ N

– współrzędne geograficzne Wronek

to 16° 25’ E  i  52° 42’ N

W przypadku, gdy punkt jest położony pomiędzy pełnymi wartościami stopni określa się

współrzędne geograficzne z dokładnością do minut (a nawet sekund) pamiętając, że:
1° = 60’
1’ = 60’’

 

9°

8°

4°

3°

1

78°

88°

14°

24°

2

55°

56°

30°

31°

3

25°

40°

10°

0°

4

16°

11°

5

45°

40

0

 

•Odczytywanie współrzędnych
geograficznych

Str 60-

61

Współrzedne geograficzne

narysowane sa prawie na

kazdej mapie. Poszujamy

gdzie na tych mapach

znajduja się opisy

południków i równolezników



Zad 4 str 47

Ćwiczenia w odczytywaniu miejsc na
świecie według współrzednych
geograficznych



Wskaż miejsca o podanych
współrzędnych geograficznych



66°S 15°E



23°S 10°W



27°N 152°W



63°S 10°W

Ćwiczenia w podawaniu
położenia punktów na
siatce geograficznej



Określ
współrzędne
geograficzne
3 dowolnych
polskich
miast:
Warszawa,
Kraków,
Gdańsk

ZADANIE DOMOWE



Zad 1,2,3 str 46