Rozpoznanie apelacji

Granice rozpoznania sprawy przez

sąd odwoławczy

Art. 433 § 1 KPK - sąd odwoławczy

rozpoznaje sprawę w granicach
środka odwoławczego, a w
zakresie szerszym o tyle, o ile
ustawa to przewiduje.

Dopuszczalne jest to w przypadku:
Art. 434 § 2, 435, 439, 440, 455 KPK

Rozpoznanie apelacji

Granice rozpoznania sprawy przez sąd

odwoławczy

1) Zakres zaskarżenia: wskazywany jest

przez skarżącego w środku odwoławczym

ALE:
Zgodnie z art. 447 KPK
Apelację co do winy uważa się za zwróconą

przeciwko całości wyroku (§ 1).

Apelację co do kary uważa się za zwróconą

przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze

i środkach karnych (§ 2)

Rozpoznanie apelacji

Granice rozpoznania sprawy przez

sąd odwoławczy

2) Podniesione zarzuty (kluczowe

w szczególności przy orzekaniu
na niekorzyść)

3) Kierunek środka odwoławczego

a) na korzyść
b) na niekorzyść

Rozpoznanie apelacji

Rodzaje rozstrzygnięć sądu odwoławczego

(art. 437 i 456 KPK)

1) Utrzymanie wyroku w mocy
2) Zmiana zaskarżonego wyroku
3) Uchylenie zaskarżonego wyroku i

przekazanie sprawy do ponownego

rozpoznania

4) Uchylenie zaskarżonego wyroku i

umorzenie postępowania

5) Umorzenie postępowania odwoławczego

Rozpoznanie apelacji

Orzekanie przez sąd odwoławczy z urzędu

(poza granicami środka odwoławczego)

art. 435 KPK

Sąd odwoławczy może uchylić lub zmienić

orzeczenie na korzyść współoskarżonych,

choćby nie wnieśli środka odwoławczego,

jeżeli je uchylił lub zmienił na rzecz

współoskarżonego,

którego

środek

odwoławczy dotyczył, gdy te same względy

przemawiają za uchyleniem lub zmianą na

rzecz tamtych.

Rozpoznanie apelacji

art. 439 KPK

Wyrok uchylany jest niezależnie od granic

zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz

wpływu uchybienia na treść orzeczenia.

Uchylenie orzeczenia jedynie z powodów

określonych w § 1 pkt 9-11 może nastąpić

tylko na korzyść oskarżonego (art. 439 § 2

KPK). W pozostałych okolicznościach o ile

dojdzie do ponownego rozpoznania sprawy

to w granicach zakazu reformationis in

peius możliwe jest także orzekanie na

niekorzyść.

Rozpoznanie apelacji

art. 440 KPK
Jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby

rażąco niesprawiedliwe, to podlega ono
- zmianie na korzyść oskarżonego
- uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia
i podniesionych zarzutów. Po uchyleniu
wyroku możliwe jest orzekanie zarówno na
korzyść

jak

i,

w

granicach

zakazu

reformationis

in

peius,

na

niekorzyść

oskarżonego.

Rozpoznanie apelacji

art. 455 KPK

(przepis ten dotyczy wyłącznie apelacji)

Sąd odwoławczy zobowiązany jest poprawić

błędną kwalifikację prawną niezależnie od

granic

zaskarżenia

i

podniesionych

zarzutów. Poprawienie kwalifikacji prawnej

na niekorzyść oskarżonego może nastąpić

tylko wtedy, gdy wniesiono na jego

niekorzyść

środek

odwoławczy.

Każdorazowo warunkiem zmiany kwalifikacji

prawnej

czynu

jest

brak

zmian

w

ustaleniach faktycznych.

Rozpoznanie apelacji

art. 434 § 2 KPK

Środek odwoławczy wniesiony
na

niekorzyść

oskarżonego

może spowodować orzeczenie
także na korzyść oskarżonego.

Zakaz reformationis in

peius

1)

Zakaz bezpośredni (art.

434 KPK)

2) Zakaz pośredni (art. 443

KPK)

Zakaz reformationis in

peius

1) Zakaz bezpośredni (art. 434

KPK)

Na niekorzyść oskarżonego sąd odwoławczy

może orzec wyłącznie w sytuacji, gdy

wniesiono na jego niekorzyść środek

odwoławczy, a także tylko w granicach

zaskarżenia.

Dodatkowo

jeżeli

środek

odwoławczy

pochodzi

od

oskarżyciela

publicznego lub pełnomocnika, sąd odwoławczy

może orzec na niekorzyść oskarżonego tylko w

razie stwierdzenia uchybień podniesionych

w środku odwoławczym lub podlegających

uwzględnieniu z urzędu.

Zakaz reformationis in

peius

1) Zakaz bezpośredni (art. 434 KPK)

Wyjątki: możliwe jest orzekanie na niekorzyść

w przypadku

a) skazania z zastosowaniem art. 343 lub art. 387

KPK albo art. 156 KKS, jeżeli środek

odwoławczy

wniesiono

na

korzyść

oskarżonego, zaskarżając rozstrzygnięcie

co do winy lub co do kary lub środka

karnego,

objęte

uprzednim

porozumieniem.

b)

jeżeli osoba, względem której zastosowano

przepis art. 60 § 3 lub 4 KK, lub art. 36 § 3 KKS,

odwoła swoje wyjaśnienia lub zeznania.

Zakaz reformationis in

peius

1) Zakaz bezpośredni (art. 434

KPK)

Zakaz reformationis in peius chroni jednak w
obu powyższych sytuacjach oskarżonego
jeżeli

sąd

odwoławczy

stwierdzi

zaistnienie przyczyn uzasadniających
uchylenie orzeczenia, określonych w
art. 439 § 1 KPK (bezwzględnych przyczyn
odwoławczych).

Zakaz reformationis in

peius

1) Zakaz pośredni (art. 443 KPK)

W razie przekazania sprawy do ponownego

rozpoznania wolno w dalszym postępowaniu

wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko

wtedy, gdy orzeczenie to było zaskarżone na

niekorzyść oskarżonego albo gdy zachodzą

okoliczności określone w art. 434 § 3 lub § 4 KPK.

Nie

dotyczy

to

orzekania

o

środkach

wymienionych w art. 93 i 94 KK (umieszczenie w

zamkniętym zakładzie psychiatrycznym).

Ograniczenie wynikające z pośredniego

zakazu reformationis in peius ma zakres

odpowiadający ograniczeniu z art. 434 KPK.

Reguły ne peius (art. 454

KPK)

Wiążą sąd odwoławczy

•

Sąd

odwoławczy

nie

może

skazać

oskarżonego, który w pierwszej instancji

został uniewinniony lub co do którego w

pierwszej

instancji

umorzono

lub

warunkowo umorzono postępowanie.

•

Sąd odwoławczy może orzec surowszą karę

pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy nie

zmienia ustaleń faktycznych przyjętych

za podstawę zaskarżonego wyroku.

•

Sąd odwoławczy nie może zaostrzyć kary

przez wymierzenie kary dożywotniego

pozbawienia wolności.

Postępowanie apelacyjne

1) Sąd rozpoznający apelację

orzeka co do zasady na

rozprawie (wyjątek – art.

439 KPK)

2) Obecność oskarżonego na

rozprawie

i

posiedzeniu

(art. 451 KPK)

3) Obowiązkowa

obecność

prokuratora

(art. 450 KPK)

Postępowanie apelacyjne

4) Przebieg:

Po

wywołaniu

sprawy

i

dokonaniu

przez

przewodniczącego

czynności

weryfikujących

możliwość procedowania na rozprawie następuje

rozpoczęcie przewodu sądowego. Rozpoczyna

go ustne sprawozdanie, w którym sędzia

sprawozdawca przedstawia przebieg i wyniki

dotychczasowego

postępowania,

a

w

szczególności treść zaskarżonego wyroku oraz

zarzuty i wnioski apelacyjne, jak również

kwestie wymagające rozstrzygnięcia z urzędu.

W miarę potrzeby odczytuje się z akt poszczególne

ich

części.

Strony

mogą

po

zakończeniu

sprawozdania składać wyjaśnienia, oświadczenia i

wnioski ustnie lub na piśmie. Złożone na piśmie

podlegają odczytaniu (art. 453 § 2 KPK).

Postępowanie apelacyjne

4) Postępowanie dowodowe:

Sąd odwoławczy nie może przeprowadzić

postępowania dowodowego co do

istoty

sprawy.

W

wyjątkowych

wypadkach, uznając potrzebę uzupełnienia

przewodu sądowego, sąd odwoławczy

może

przeprowadzić

dowód

na

rozprawie, jeżeli przyczyni się to do

przyspieszenia postępowania, a nie

jest konieczne przeprowadzenie na

nowo przewodu w całości lub w

znacznej części.

Zażalenie

• Służy ono na:
1) postanowienia

a) zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że

ustawa stanowi inaczej (np. postanowienie o umorzeniu

postępowania na podstawie art. 339 § 3 pkt 1 i 2 KPK)
b) co do środka zabezpieczającego
c) w wypadkach przewidzianych w ustawie (np. art.

22 KPK)

2) zarządzenia

a) zamykające drogę do wydania wyroku (np. art. 120

§ 2 KPK)
b) w wypadkach przewidzianych w ustawie (art. 429 §

1, 430 KPK)

3) czynności lub bezczynność organów procesowych

(art. 246, 306 § 3 KPK).

Zażalenie

• Wyjątkiem od powyższej reguły jest

możliwości

złożenia

zażalenia

na

rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów
postępowania, nawet jeżeli zostało ono
zawarte w wyroku (art. 626 § 3 KPK) oraz
możliwość

zaskarżenia

zażaleniem

rozstrzygnięcia w przedmiocie dowodów
rzeczowych

w

wyroku

warunkowo

umarzającym postępowanie wydanym na
posiedzeniu (art. 342 § 4 KPK).

Zażalenie

Zażalenie przysługuje stronom,
a

także

osobie,

której

postanowienie

(czynność)

bezpośrednio dotyczy, chyba
że ustawa stanowi inaczej
(np. art. 306 par. 1 KPK).

Zażalenie

W

postępowaniu

apelacyjnym

instancją odwoławczą jest sąd.

W postępowaniu zażaleniowym

może nią być także prokurator
(por. art. 465 KPK)

Zażalenie

Zażalenie jest:

1)Względnie suspensywne (art. 462

par. 1 KPK)
WYJĄTKI:

art. 290 § 3 KPK oraz 237

§

2

KPK

(w

wersji

obowiązującej od 11.06.11)

2) Względnie dewolutywne (art. 463

par. 1 KPK)

Zażalenie

Szczególnym odstępstwem od
dewolutywności zażalenia jest
tzw. INSTANCJA POZIOMA

Rozwiązanie to polega na oddaniu

rozpoznawania zażaleń sądowi tego
samego

rzędu

jako

organowi

odwoławczemu, ale orzekającemu w
innym składzie.

Zażalenie

1) sprawa rozpoznawana jest przez skład

równorzędny:

a) art. 376 § 1, 377 § 3 KPK – zażalenie na

postanowienie o zatrzymaniu i przymusowym

doprowadzeniu oskarżonego,

b) art. 382 KPK – zażalenie na zarządzenie

przewodniczącego składu orzekającego o zatrzymaniu

i przymusowym doprowadzeniu oskarżonego,

c) 426 § 3 KPK – zażalenie na wskazane w tym przepisie

postanowienia sądu odwoławczego zapadające w

postępowaniu odwoławczym,

d) 430 § 2 KPK – zażalenie na postanowienie sądu

odwoławczego o pozostawieniu środka odwoławczego

bez rozpoznania (chyba, że orzekał Sąd Najwyższy).

Zażalenie

2) sprawa rozpoznawana jest przez skład

trzech sędziów:

a) art. 75 § 3 KPK – zażalenie na postanowienie

sądu

o

zatrzymaniu

i

przymusowym

doprowadzeniu oskarżonego,

b) art. 254 § 3 KPK – zażalenie na postanowienie

sądu w przedmiocie wniosku o uchylenie lub

zmianę środka zapobiegawczego,

c) art. 263 § 5 KPK – zażalenie na postanowienie

sądu apelacyjnego o przedłużeniu stosowania

tymczasowego aresztowania na podstawie art.

263 § 4 KPK.

Postępowanie

zażaleniowe

1) Odpowiednie zastosowanie znajdują w

nim przepisy rozdziału 48 KPK

2) Tryb wnoszenia zażalenia (art. 460 KPK).

Zażalenie wnosi się w terminie zawitym 7 dni

od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli

ustawa nakazuje doręczenie postanowienia -

od daty doręczenia (wyjątkowo termin ten

wynosi 3 dni – por. art. 184 par. 5 KPK).
Odpowiednio stosuje się to unormowanie do

zarządzeń
W przypadku czynności stosuje się art. 467

KPK

Postępowanie

zażaleniowe

2) Szczególne rozwiązanie przewidziane jest

w zakresie zażalenia na rozstrzygnięcie w

przedmiocie kosztów procesu zawarte w

wyroku. W takim przypadku generalną

zasadą jest termin siedmiodniowy od

ogłoszenia (doręczenia – art. 422 § 2 KPK)

wyroku, ale jeżeli odwołujący złożył

wniosek o sporządzenie na piśmie oraz

doręczenie uzasadnienia wyroku, to

zażalenie można wnieść w terminie

przewidzianym do wniesienia apelacji

.

Postępowanie

zażaleniowe

Postępowanie zażaleniowe toczy się na posiedzeniu.
Zgodnie z art. 464 § 1 KPK strony oraz obrońcy i pełnomocnicy

mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu odwoławczego:

1) rozpoznającego zażalenie na postanowienie kończące

postępowanie,

2) rozpoznającego zażalenie na zatrzymanie,
3) rozpoznającego zażalenia na postanowienie (zarządzenie),

które wydane zostało na posiedzeniu, w których miała

prawo wziąć udział strona oraz obrońca i pełnomocnik.
W pozostałych sytuacjach sąd odwoławczy może zezwolić

stronom lub obrońcy albo pełnomocnikowi na wzięcie

udziału w posiedzeniu (art. 464 § 2 KPK). Rozwiązanie to

stanowi więc lex specialis w stosunku do art. 96 KPK.

W sytuacji gdy przedmiotem posiedzenia jest rozpoznanie zażalenia

na postanowienie kończące postępowanie oraz na zatrzymanie

odpowiednie stosowanie ma przepis art. 451 KPK, określający

zasady udziału w nim oskarżonego pozbawionego wolności (art.

464 § 3 KPK).

Postępowanie

zażaleniowe

W zasadzie nie ma istotnym różnic co do

zakresu rozstrzygnięć wydawanych w

postępowaniu apelacyjnym i zażaleniowym.

Por. jednak przepis art. 467 § 2 KPK stanowi,

że uznając zasadność zażalenia, organ

odwoławczy

stwierdza

niezgodność

czynności z prawem lub brak czynności

i zarządza, co należy, zwłaszcza w celu

naprawienia skutków uchybienia oraz

zapobieżenia podobnym uchybieniom w

przyszłości, a także podejmuje inne

przewidziane w ustawie środki.