Postępowanie egzekucyjne
prof. Jankowski
wykład 1 20.02.2008r.
Postępowanie egzekucyjne regulowane jest w części trzeciej kpc (art. 758 - art. 1088).
Należy pamiętać o art. 13 kpc.
Oprócz kpc, drugą ustawą, istotną dla postępowania egzekucyjnego jest ustawa o komornikach sądowych i egzekucji z 1997r.
W 1918 r. na terenie Polski obowiązywały cztery różne systemy prawa. W każdym z byłych zaborów ustawodawstwo zaborców oraz na małym kawałku ziem ustawodawstwo węgierskie. Pojawił się problem ujednolicenia prawa. Każde z tych ustawodawstw miało inną genezę. Proce komisji kodyfikacyjne szły oddzielnie dla postępowania rozpoznawczego i postępowania egzekucyjnego. Co do pierwszej części kodeksu w roku 1922/23 powstały pierwsze projekty. Prace nad postępowaniem egzekucyjnym były znacznie trudniejsze. Projekt ustawy dotyczącej pierwszej części uchwalono dopiero 1930 r., a postępowanie egzekucyjne - 1932 r. W tym okresie kodeksy były rozporządzeniem prezydenta. W ten sposób połączono te dwie części i od 10.10.1933 r. zaczął obowiązywać kpc.
Kodeks obecny z 1964 r. właściwie był przepisany z kodeksu międzywojennego, niestety wprowadzono pewne zmiany ustrojowe.
Egzekucja a postępowanie egzekucyjne
Egzekucja - zastosowanie przez powołane do tego organy państwowe przewidzianych prawem środków przymusu, w celu urzeczywistnienia normy prawnej indywidualno-konkretnej o charakterze nakazującym albo zakazującym. Istnienie tej normy prawnej musi być ustalone w odpowiednim akcie, którym,jeśli ustawa nie stanowi inaczej, jest tytuł wykonawczy. Tytuł wykonawczy najczęściej pochodzi z postępowania rozpoznawczego. Może powstać on również w innym postępowaniu, np. sądowym postępowaniu karnym, ale również w postępowaniu niesądowym, np. ugoda zawarta w postępowaniu pojednawczym przed komisją, która działa u pracodawcy, może to być również bankowy tytuł wykonawczy.
Egzekucja jest przymusowym urzeczywistnieniem normy prawnej. Każda norma może być urzeczywistniona dobrowolnie, bez użycia środków przymusu.
Normy o charakterze zakazującym lub nakazującym nakładają na podmiot obowiązek jakiegoś zachowania się. Do zachowanie się nazywa się świadczeniem, które może mieć kilka postaci:
- danie (dare), najczęściej danie pieniędzy lub innej rzeczy
- wykonanie czynności (facere) - może chodzić o wykonanie czynności, którą za dłużnika może wykonać też inna osoba, np. takie czynności jak wykopanie rowu; albo może chodzić o wykonanie czynności, którą może wykonać tylko dłużnik, np. przeproszenie jakiejś osoby.
- zaniechanie czynności (non facere) - można być zobowiązanym do zaniechania pewnych czynności, np. zaniechania działalności powodującej wydobywania się trujących, śmierdzących gazów.
- nieprzeszkadzanie czynnościom wierzyciela lub innej osoby (pati)
Egzekucja musi być prowadzona przez organy egzekucyjne.
Postępowanie egzekucyjne - tryb, w którym prowadzona jest egzekucja. Jest to ogół czynności związanych z egzekucją i jest ono rozpoczynane przez wniosek o wszczęcie egzekucji. Wniosek jednak nie wszczyna egzekucji, lecz postępowanie egzekucji. Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję. Związek między egzekucją a postępowaniem egzekucyjnym wyraża się w tym, że egzekucja odbywa się w ramach postępowania egzekucyjnego i nie może odbyć się inaczej. Każda czynność egzekucyjna jest czynnością postępowania egzekucyjnego, ale nie odwrotnie. Postępowanie egzekucyjne obejmuje trzy fazy:
- faza wstępna - organ egzekucyjny bada, czy można wszcząć egzekucję
- stadium zasadnicze, które jest egzekucją
- może być jeszcze stadium końcowe
Zatem postępowanie egzekucyjne jest pojęciem znacznie szerszym.
W doktrynie te pojęcia używane są często zamienne, co często prowadzi do nieporozumień
Możemy dokonać takiej obserwacji, że przy normalnym przebiegu postępowanie egzekucyjne zaczyna się wcześniej, a kończy się później niż egzekucja. Postępowanie egzekucyjne może się odbyć bez egzekucji.
Postępowanie egzekucyjne obejmuje właściwie trzy postępowania:
- postępowanie klauzulowe (postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu; może to być także zagraniczny tytuł egzekucyjny)
- właściwe postępowanie egzekucyjne - służy przeprowadzeniu egzekucji na podstawie tytułu, który powstał w postępowaniu klauzulowym
- postępowanie podziałowe - jest aktualne tylko przy egzekucji świadczeń pieniężnych i ma na celu podział sumy uzyskanej z egzekucji, gdy kilku wierzycieli prowadzi egzekucję i suma uzyskana z egzekucji nie wystarczy na pełne zaspokojenie wszystkich wierzycieli.
Odrębności w stosunku do postępowania rozpoznawczego.
Wnioski i oświadczenia mogą być składane w całym postępowaniu egzekucyjnym zarówno na piśmie jak i ustnie do protokołu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Sprawy egzekucyjne załatwia się na posiedzeniach niejawnych, chyba że przepis szczególny przeprowadzenia rozprawy, np. art. 768.
Orzeczenia organów egzekucyjnych zapadają w postaci postanowień.
Możliwość wzruszenia postanowienia sądu jest tylko w postaci zażalenia, w przypadkach wskazanych przez przepisy ustawy.
Postępowanie cywilne w danej sprawie może przebiegać:
- przez stadium rozpoznawcze i egzekucyjne - najczęściej występujący model. Jeżeli w postępowaniu rozpoznawczym wydano wyrok i tytuł zasądza jakieś świadczenie, albo została zawarta ugoda między stronami i zobowiązany tego świadczenia dobrowolnie nie wykonuje.
- tylko przez stadium rozpoznawcze - może być spowodowane przyczynami natury prawnej lub natury faktycznej. Przyczyny natury prawnej zajdą, gdy w postępowaniu rozpoznawczym zapadło orzeczenie, które się nie nadaje do egzekucji (mogą to być zatem tylko orzeczenia zasądzające świadczenia, a nie kształtujące stosunek prawny, bądź ustalające istnienie stosunku prawnego). Przyczyny natury faktycznej zajdą, gdy w postępowaniu rozpoznawczym zapadnie wyrok, bądź ugoda, a zobowiązany dobrowolnie spełni świadczenie lub zobowiązanie wygaśnie w inny sposób. Jeżeli zajdą przyczyny natury prawnej to sąd odmówi nadania klauzuli wykonalności. Jeżeli będą to przyczyny natury faktycznej to sąd nada klauzulę wykonalności, bo w tym postępowaniu sąd nie może badać zasadności tytułu egzekucyjnego. Jeżeli wierzyciel użyje tego tytułu egzekucyjnego to dłużnik może użyć środków w postaci powództw przeciwegzekucyjnych (powództwa opozycyjne).
- tylko przez stadium egzekucyjne - kiedy tytuł egzekucyjny nie pochodzi od sądu cywilnego, np. wykonywane w postępowaniu egzekucyjnym cywilnym kary orzeczone w postępowaniu karnym, czy bankowy tytuł egzekucyjny. Czyli postępowanie przebiegnie tylko przez postępowanie egzekucyjne pełnym zakresie.
- tylko przez właściwe postępowanie egzekucyjne, bez klauzulowego - gdy wierzyciel ma w ręku pewien tytuł wykonawczy szczególny, na podstawie ustawy o bankowym funduszu gwarancyjnym z 1994 r.; kiedyś banki również miały prawo wystawiania klauzul wykonalności. Także art. 762§4, 7701
wykład 2 27.02.2008r.
Stosunek egzekucji sądowej do egzekucji administracyjnej
Egzekucja sądowa służy przymusowemu wykonywaniu obowiązków cywilnych, a administracyjna - administracyjnych.
Dąży się do ściślejszego rozdziału. Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji została znowelizowana w 2001r.
Do 2001r. egzekucja administracyjna nie znała egzekucji z nieruchomości. Trzeba było wstąpić na drogę egzekucji sądowej. Po nowelizacji egzekucja administracyjna uzyskała środek w postaci egzekucji z nieruchomości. Jedynym organem egzekucji administracyjnej, który może stosować ten środek jest naczelnik urzędu skarbowego. Nadal utrzymano brak możliwości wyjawienia majątku (jeżeli wierzyciel, ani organ egzekucyjny nie wie jaki jest stan majątku dłużnika to można przeprowadzić pomocniczy środek w postaci wyjawienia majątku). Tego środka nadal nie ma w postępowaniu egzekucyjnym administracyjnym.
art. 228 ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - koszty sądowe oraz grzywne orzeczone w postępowaniu administracyjnym są egzekwowane w egzekucji sądowej.
Obecna postać ustawy przewiduje, że egzekucji administracyjnej mogą podlegać należności cywilne, jeżeli ustawa tak stanowi, np. art.120 kkw
Zbieg egzekucji
Chodzi o sytuacje, kiedy egzekucja sądowa i administracyjna zostały skierowane do tego samego przedmiotu lub prawa.
Jeżeli wierzyciel cywilny składa tytuł wykonawczy do komornika sądowego. Komornik sądowy zajmuje majątek dłużnika. Równocześnie naczelnik urzędu skarbowego kieruje egzekucję należności administracyjnej do tego samego przedmiotu. W taki wypadku sytuacja jest uregulowana w art. 773 kpc i w ustawie o postępowaniu egzekucyjny w administracji - art. 72. Obydwa organy egzekucyjne powinny powstrzymać się od dalszych czynności egzekucyjnych i przekazać akta spraw do sądu rejonowego, w okręgu którego wszczęto te egzekucje, po to aby ten sąd rejonowy rozstrzygnął, który z organów ma dalej prowadzić łącznie zbiegające się egzekucje w trybie właściwym dla tego organu. Sąd wydaje postanowienie w terminie 14 dni (jest to termin instrukcyjny). Jako kryterium, któremu organowi powierzyć dalsze prowadzenie egzekucji bierze pod uwagę stan zaawansowania postępowania, wysokość egzekwowanych wierzytelności, kolejność ich zaspokojenia. §2 art. 773 wprowadza dodatkowe kryterium - jeżeli egzekucje są prowadzone w celu realizacji zastawu rejestrowego lub skarbowego to łączne prowadzenie egzekucji należy powierzyć organowi, który korzysta z pierwszeństwa zastawowego.
§3 art. 773 - w razie wystąpienia dalszych zbiegów to prowadzenie tych egzekucji przejmuje organ wyznaczony do prowadzenia egzekucji przy pierwotnym zbiegu.
Postanowienie sądu o powierzeniu jednemu z organów dalszego prowadzenia egzekucji jest zaskarżalne zażaleniem. Zażalenie przysługuje stronom oraz administracyjnemu organowi administracyjnemu, a zatem nie służy komornikowi sądowemu. Jest to zupełnie niezrozumiałe!
§1 art. 773 jest przykładem przepisu bardzo źle sformułowanego. Czynności dzielimy na czynności podejmowane z urzędu i na wniosek uczestnika. Obowiązuje zasada, że czynności podejmuje się z urzędu. Nie trzeba przypominać organowi o tym, żeby prowadził egzekucję. Organ podejmuje czynności z urzędu, jeśli ustawa nie rozstrzyga tej kwestii. Jeżeli przepis stanowi, że czynność podejmuje się na wniosek organ nie może podejmować czynności z urzędu. Jeżeli dokonuje się czynności z urzędu to można złożyć również wniosek, ale nie ma on charakteru konstututywnego, ma on jedynie zwrócić uwagę organu.
Rodzaje i sposoby egzekucji
Biorąc pod uwagę cel egzekucji rozróżnia się trzy rodzaje egzekucji:
1.egzekucja świadczeń pieniężnych (art. 844 - 1022)
2.egzekucja świadczeń niepieniężnych (art. 1041 - 1059)
3.egzekucja w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej - art. 212 §2 kc - rzecz, która nie daje się podzielić może być przyznana jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty lub sprzedana na licytacji.
Cel egzekucji może być osiągnięty w różny sposób. W zależności do jakiego środka majątkowego dłużnika kieruje się egzekucję.
Jeżeli komornik nie może wyegzekwować pieniędzy od dłużnika, komornik musi przekształcić składniki majątkowe dłużnika w pieniądze:
- egzekucja z ruchomości
- egzekucja z wynagrodzenia za pracę
- egzekucja z rachunku bankowego
- egzekucja z innych wierzytelności, np. z czynszu należnego dłużnikowi
- egzekucja z innych praw majątkowych niż własność nieruchomości i wierzytelność
- egzekucja z nieruchomości:
zwykła
uproszczona
- egzekucja z użytkowania wieczystego
- egzekucja z ułamkowej części nieruchomości
- egzekucja ze statków morskich
Wierzyciel musi wskazać sposób egzekucji, może wskazać kilka sposobów.
Jeżeli chodzi o egzekucję świadczeń niepieniężnych:
- egzekucja polegająca na odebraniu przedmiotu świadczenia do dłużnika i wydaniu wierzycielowi
- egzekucja polegająca na spełnieniu świadczenia przez wierzyciela na koszt dłużnika
- stosowanie wobec dłużnika środków przymusu w postaci grzywny z zamianą na areszt
Trzeba wskazać, że da się wyróżnić jeszcze szczególne sposoby egzekucji:
- egzekucja z udziałem SP i NBP
- egzekucja z udziałem przedsiębiorców
egzekucja przez zarząd przymusowy: efektywna - skierowana do dochodów przedsiębiorstwa, gospodatstwa rolnego
- egzekucja przez sprzedaż przedsiębiorstwa
- egzekucja świadczeń alimentacyjnych
Przyjmuje się też podział na egzekucję personalną i egzekucję realną w zależności czy jest ona kierowana przeciwko osobie dłużnika, czy jego majątkowi. Występuje głównie egzekucja realna.
Ostatni podział:
- egzekucja singularna
- egzekucja uniwersalna
W kpc egzekucja ma charakter singularny. Należy wskazać świadczenie, które musi być wskazane i sposób egzekucji.
Egzekucja uniwersalna to np. prawo upadłościowe.
Postępowanie klauzulowe jest postępowaniem samodzielnym. Jest to stadium pośrednie między postępowaniem rozpoznawczym a postępowaniem egzekucyjnym. Istnieją jednak skrajne stanowiska, które stanowią, że postępowanie klauzulowe należy do postępowania rozpoznawczego lub egzekucyjnego.
Trzeba mówić odrębnie o podmiotach postępowania klauzulowego i postępowania egzekucyjnego właściwego.
(trzeba tu dopisać 9/10 wykładu, bo Krauze przywlekł się na wykład i zawraca dupę)
wyrok lub nakaz zapłaty sąd rejonowy, nadać klauzulę.
apelacja, akta w sądzie okręgowym, apelacyjnym (ewentualnie), dopóki akta tam są, to sąd może (może ale nie musi) nadać klauzulę, to sąd I instancji jest właściwy.
Jeżeli przy apelacji w sądzie powstanie w II instancji zagadnienie w Sądzie Najwyższym, który może się przejąć.
Tytuł ustawy był bardzo krytykowany. Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji. Nic o egzekucji nie jest uregulowane w tej ustawie i nie powinno być. Jedną z najbardziej dyskusyjnych kwestii było uregulowanie pozycji komornika. Tu najwięcej głosów wypowiadało się za przyznanie komornikami pozycji funkcjonariusza państwowego lub publicznego lub osoby zaufania publicznego. Komornik jest powołany do stosowania środków przymusu państwowego. Zgodnie z art. 1 komornik jest funkcjonariuszem publicznym. Z wejściem w życie tej ustawy zmieniono art. 115 kpk - wzmożona jest ochrona przewidziana przez prawo karne dla komornika, ale z drugiej strony zaostrzona jest jego odpowiedzialność za czyny popełnione przez niego jako funkcjonariusza publicznego. Komornika powołuje minister sprawiedliwości na wniosek zainteresowanego. W 2000 r. nowelizacja zmieniła sytuację prawną komorników. Pierwotny tekst ustawy stanowił, że z chwilą powołania komornika, miał on obowiązek poinformowania ministra, że objął kancelarię i zawiązywał się stosunek pracy. Były wątpliwości kto jest jego pracodawcą? Sam komornik będąc pracownikiem, był jednocześnie pracodawcą. Ustawodawca zrezygnował ze statusu pracowniczego komorników, obecnie wykonuje on wolny zawód. Art.3a podkreśla finansową samodzielność komornika. Rezygnacja ze statusu pracowniczego spowodawała, że komornik nie otrzymuje już wynagrodzenia. Komornik jest traktowany jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą.
Czy komornik ma od czynności dokonywanych odprowadzać VAT? Ustawa z 2004 r. przyjęła, że komornik nie odprowadza od tych czynności tego podatku. Czynności o charakterze cywilnoprawnym podlegają temu podatkowi, np. komornik może na zlecenie wierzyciela poszukiwać majątku dłużnika za wynagrodzeniem.
Komornik musi być obywatelem polskim, mieć pełnie praw cywilnych, nie może być karana za przestępstwo, przestępstwo skarbowa, ani nawet podejrzana. Do 1997 r. rozporządzenie uznawało, że komornik musiał mieć tylko maturę. Potem uznano, że to muszą być studia wyższe. Początkowo prawnicze, administracyjne. Wystarczał licencjat z administracji. Ostatnia nowelizacja zaostrzyła te wymagania. W art. 10 pkt.6 - komornikiem może być osoba z tytułem mgr prawa (również zagraniczne studia prawnicze). Komornik powinien odbyć aplikację komorniczą (2 lata) i złożyć egzamin komorniczy. Musi mieć ukończone 26 lat. Ustawa zwalnia od aplikacji i egzaminu niektóre osoby, te które mają inne kwalifikacje, np. sędzia, adwokat, notariusz, dr nauk prawnych… W 2007r. wprowadzono przepis, że zwolnienie od aplikacji, ale z obowiązkiem złożenia egzaminu odnosi się do osób, które przez wskazany okres czasu pełniły pewne funkcje w kancelarii adwokackiej, notarialnej… Komornik przy powołaniu składa ślubowanie. Przepis art. 15 wymienia przyczyny odwołania komornika, np. rezygnacja, ukończenie 65 roku życia, nie zawarcie przez komornika umowy ubezpieczenia OC. Komornik w kancelarii zatrudnia aplikantów. Tych którzy odbyli aplikację i zdali egzamin przechodzą na stanowisku asesorów i oczekują na zwolnienie się rewiru. Ustawa pozwala na dokonywanie niektórych czynności egzekucyjnych przez asesorów.
Art. 3 określa zadania komornika.
ust. 3 - komornik jest upoważniony do sporządzania protokołu stanu faktycznego za odpowiednią opłatą.
ust. 4 - doręczanie pewnych pism sądowych
- sprawowanie nadzoru nad dobrowolnymi licytacjami
Możliwość swobodnego wyboru komornika
Dotychczas były rewiry i nie można było od tego odstąpić. Pojawił się problem czy wyposażyć wierzyciela w możliwość wyboru? Wierzyciel ma tylko jeden tytuł wykonawczy. Jeżeli majątek dłużnika był rozrzucony egzekucja była bardzo trudna. Zdecydowano się na zmianę, art. 8 pozwala na wybór komornika w ramach rewiru sądu apelacyjnego i on na tym terenie mógł działać z wyłączeniem jednak egzekucji z nieruchomości (tam tylko komornik sądu w obrębie którego nieruchomość jest położona). W 2007 r. jeszcze bardziej to rozszerzono. Komornika obecnie można wybrać na terytorium całej Polski. Komornik w zasadzie nie może odmówić prowadzenia egzekucji, chyba że w kancelarii komornika występuje zaległość przekraczająca 6 miesięcy.
obowiązki komorników
- podnoszenie kwalifikacji
- komornikowi nie wolno podejmować żadnych zawodów, które mogłyby przeszkadzać w wykonywaniu zawodu, albo uwłaczałyby pozycji funkcjonariusza publicznego.
art. 23 - odpowiedzialność za szkody przy wykonywaniu czynności
zastępca komornika ponosi odpowiedzialność jak komornik
SP jest odpowiedzialny za szkodę solidarnie z komornikiem
TK uznał za niezgodny z konstytucją art. 769 kpc -
Komornicy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej.
art. 45a - komornik w terminie 7 dni od dnia wpłynięcia wniosku podejmuje czynności niezbędne dla przeprowadzenia egzekucji. Jeżeli nie dochowa tego terminu, to jest to podstawa do pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Od orzeczeń komisji dyscyplinarnej przysługuje odwołanie do sądu okręgowego izby pracy i ubezpieczeń społecznych. We wszystkich innych zawodach prawniczych orzekają sądy dyscyplinarne, a poza tym komornik nie jest pracownikiem, więc czemu sąd pracy?
Koszty postępowania egzekucyjnego
Opłaty stosunkowe - pobierane przy egzekucji świadczeń pieniężnych - w odpowiednim procencie od wartości egzekwowanego świadczenia
opłaty stałe - przy egzekucji świadczeń niepieniężnych
Wg pierwotnego tekstu ustawy sytuacja była dość jasna. Stosunkowa opłata wynosiła 21 %, ale wierzyciel miał obowiązek zapłacenia tylko 7 %. Jeżeli komornik ściągnąłby w całości to ściągał od dłużnika pozostałe 14% i zobowiązywał do zwrotu wierzycielowi pozostałych 7%. Obecny stan jest całkowicie zmieniony. Wierzyciel nie uiszcza żadnych kosztów. Komornik przeprowadza egzekucje i jeżeli będzie ona skuteczna to ściąga od dłużnika 15% i to jest wszystko. Komornik jednak całą egzekucję prowadzi na swoje ryzyko.
Stałe opłaty egzekucyjne są określone jako ułamek przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Za egzekucję odebrania rzeczy - 50%, za opróżnienie lokalu - 40% od każdej izby. Wierzyciel nie ponosi kosztów. Można wykonać tytuł wykonawczy bez potrzeby wdrażania postępowania egzekucyjnego, np. tytuł wykonawczy zasądzający alimenty może być złożony u pracodawcy dłużnika, lub w siedzibie organu rentowego i ma on obowiązek potrącać z wynagrodzenia/renty/emerytury określony procent na rzecz wierzyciela. Odbywa się to poza postępowaniem egzekucyjnym.
Uczestnicy właściwego postępowania egzekucyjnego
strony - wierzycie i dłużnik
inni uczestnicy
Wierzycielem jest zazwyczaj ten, który był powodem, ale nie zawsze.
Są autorzy, którzy dzielą uczestników postępowania wg sposobu, w jaki można się stać tym uczestnikiem. Tutaj wyróżnia się trzy grupy:
- stają się uczestnikami na skutek objęcia wnioskiem o wszczęcie egzekucji, czyli wierzyciel, dłużnik
- przez wzięcie udziału w toczącym się postępowaniu, np. wierzyciele przyłączający się do toczącej się już egzekucji
- z mocy prawa (art. 922)
Inny podział (prof. Waligórski), wg zainteresowania wynikiem egzekucji:
- uczestnicy zainteresowani wynikiem, czyli wierzyciel i dłużnik, ale również inni wierzyciele, którzy egzekucji nie prowadzą, a przepis ustawy pozwala na to, że mając tytuł wykonawczy mogą się zgłosić tylko do podziału sumy uzyskanej z egzekucji; małżonek dłużnika, nabywca zajętego przedmiotu
- uczestnicy niezainteresowani wynikiem egzekucji
realizujący prawa podmiotów zainteresowanych wynikiem, np. prokurator, który składa wniosek o przeprowadzenie egzekucji na rzecz wierzyciela
uzupełniający dążenia podmiotów zainteresowanych wynikiem w osiągnięciu tego wyniku, np. nabywca licytacyjny
Środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym
W postępowaniu egzekucyjnym występuje podział środków zaskarżenia na trzy grupy:
- zwyczajne
- nadzwyczajne
- szczególne
Rozróżnienie między nimi jest spowodowane tym, że kryterium rozdziału między środki zwyczajne i szczególne są skutki, jakie wywołuje wniesienie takie środka. Środki zwyczajne są dewolutywne (powoduje przejście sprawy do drugiej instancji) i suspensywne (wniesienie środka powoduje wstrzymanie uprawomocnienia się orzeczenia). Środki szczególne są tylko suspensywne.
W postępowaniu egzekucyjnym mamy jeden środek zwyczajny: zażalenie (art. 394)
Tylko na postanowienia sądu pierwszej instancji w wypadkach przewidzianych w ustawie. Musimy każdorazowo szukać przepisu, który na dane postanowienie przewiduje zażalenie.
Dzieli się te wypadki na trzy grupy;
- postanowienie wydane na skutek rozpoznania skargi na czynności komornika, bądź rozpoznania zarzutów przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji, np. 768
- samodzielne postanowienia sądu, np. art. sąd nada klauzulę wykonalności
- postanowienia, które mogą być wydane zarówno na skutek skargi, jak i samodzielnie, np. art. 828
Przepisy o procesie stosuje się odpowiednio, jeżeli jakiekolwiek z postanowień z art. 394 występuje również w postępowaniu egzekucyjnym i nie ma przepisu szczególnego w postępowaniu egzekucyjnym.
Przykładem postanowienia kończącego może być postanowienie odrzucające wniosek o wszczęcie egzekucji, ale takiego postanowienia takiego nie ma. Jeżeli egzekucja jest niedopuszczalna to przewiduje się umorzenie postępowania egzekucyjnego, o czym mówi art. 388 i nie ma potrzeby korzystania z art. 394.
W pewnych wypadkach legitymacja przysługuje ściśle określonym podmiotom, np. przy zbiegu egzekucji - nie przysługuje komornikowi.
W art. 770 - wskazuje komornika jako legitymowanego.
Nic w części trzeciej nie jest powiedziane o terminie a zatem termin z procesu, czyli tydzień.
Art. 775 przewiduje dla zażalenia na postanowienia sądu o nadanie klauzuli wykonalności inny termin.
wykład 19.03.08r.
Podstawa egzekucji
Tytuł wykonawczy jest podstawą egzekucji, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, ponieważ istnieją wyjątki od tej zasady.
Tytuł wykonawczy:
- tytuł egzekucyjny (art. 777)
- klauzula wykonalności
Ostatni tytuł egzekucyjny..
Najbardziej ogólnie, tym tytułem egzekucyjnym jest akt notarialny szczególnej treści. W tym akcie musi dłużnik oświadczyć, że poddaje się egzekucji.
Jeżeli wierzyciel dysponuje aktem notarialnym, w którym wskazany jest obowiązek zapłaty sumy pieniężnej i jest oświadczenie o poddaniu się egzekucji to jest to tytuł egzekucyjny. Oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji może być złożone w odrębnym akcie.
Do egzekucji ze wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej konieczny jest tytuł wykonawczy wydany przeciwko wszystkim wspólnikom.
Do egzekucji ze spadku konieczny jest tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim spadkobiercom, chyba że egzekucję prowadzi się już po dokonaniu działu spadku.
Klauzula wykonalności
Postępowanie egzekucyjne przy pełnym swoim przebiegu obejmuje trzy stadia: postępowanie klauzulowe (zbliża się do postępowania rozpoznawczego, występują organy procesowe, służy przygotowaniu podstawy egzekucji), właściwe postępowanie egzekucyjne (przeprowadzenie egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego), postępowanie podziałowe (tylko do świadczeń pieniężnych, gdy suma uzyskana z egzekucji nie starcza na wszystkich wierzytelności).
Klauzulę wykonalności sąd nadaje mocą postanowienia. Klauzula wykonalności jest to akt sądowy zawierający głównie stwierdzenie, że tytuł uprawnia do egzekucji. Sąd musi zbadać, czy jest to tytuł egzekucyjny. Drugim elementem jest stwierdzenie, w razie potrzeby, jaki ma być zakres tej egzekucji. Należy przez to rozumieć i zakres przedmiotowy, jak i przedmiotowy. Brzmienie klauzuli wykonalności określa zawsze Minister Sprawiedliwości.
Jeżeli klauzulę umieszcza się na wyroku upuszcza się wyrazy „w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej”. Najczęściej klauzula przyjmuje formę stempla.
Jaki sąd nadaje klauzulę wykonalności?
Jeżeli tytuł egzekucyjny pochodzi od sądu państwowego to wówczas klauzulę nadaje sąd pierwszej instancji. Gdyby wniesiono od tego wyroku apelacji i akta sprawy są w sądzie II instancji to klauzulę może nadać sąd II instancji. Sąd II instancji nadaje klauzulę wykonalności również, gdy zasądził świadczenie na rzecz pracownika. Nigdy klauzuli wykonalności nie nadaje SN.
Tytułowi egzekucyjnemu, który pochodzi od sądu polubownego klauzulę nadaje sąd, w którym zostały złożone akta sprawy.
Tytułowi egzekucyjnemu, który pochodzi od sądu administracyjnego lub inny tytuł klauzulę wykonalności nadaje sąd rejonowy ogólnej właściwości dłużnika, a jeżeli nie ma takiego, to sąd, w okręgu którego ma być wszczęta egzekucja. Wielu z tych orzeczeń klauzulę wykonalności mogą również nadać referendarze sądowi (art. 781§11), z wyjątkiem sytuacji, gdy klauzula jest nadawana przeciwko innym osobom niż wymienione w tytule egzekucyjnym.
Tytułom egzekucyjnym wydanym w postępowaniu karnym klauzulę nadaje sąd, który wydał orzeczenie.
Zasadom jest, że klauzulę sąd nadaje na wniosek wierzyciela. Są wypadki, w których klauzulę nadaje się z urzędu:
- jeżeli tytuł egzekucyjny wydano w postępowaniu, które mogło być wszczęte z urzędu, np. w sprawach opiekuńczych
- nakazowi zapłaty wydanemu w postępowaniu nakazowym sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu natychmiast po uprawomocnieniu się orzeczenia
- tytułowi egzekucyjnemu zasądzającemu alimenty
- w sprawach o roszczenia pracowników wyrokowi sądu drugiej instancji, który zasądził świadczenie na rzecz pracownika
Sąd powinien rozpatrzyć wniosek w terminie 3 dni od dnia złożenia wniosku.
W jakich wypadkach klauzula może być nadawana osobom nie wymienionym w tytule egzekucyjnym?
Najczęściej klauzula ma charakter deklaratywny. Gdy trzeba wskazać, że ktoś inny jest wierzycielem, ktoś wszedł w miejsce wierzyciela lub w miejsce dłużnika.
- art. 787 - tytułowi egzekucyjnemu wydane przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności również przeciwko małżonkowi, z ograniczeniem jego odpowiedzialności tylko do majątku objętego wspólnością majątkową, pod warunkiem, że wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że ta wierzytelność powstała za zgoda małżonka. Nie jest konieczne obecnie wysłuchanie małżonka dłużnika. Małżonek może zaskarżyć postanowienie zażaleniem, a gdyby to nie pomogło, to przysługuje mu powództwo przeciw egzekucyjne (opozycyjne).
- art. 788 - jeżeli po powstaniu tytuły egzekucyjnego, albo nawet wcześniej zaszło następstwo prawne wszelkiego typu. Sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko wierzycielowi/dłużnikowi, który wszedł w miejsce pierwotnego wierzyciela/dłużnika.
Jednym ze skutków zawisłości sporu jest to, że jeżeli po doręczeniu pozwu przeniesiono wierzytelność, nie ma to wpływu na dalszy bieg postępowania, chyba że wierzyciel wystąpi z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko nabywcy wierzytelności.
- art. 98 prawa bankowego - tytuł może być podstawą egzekucji także przeciwko osobie trzeciej, gdy ta osoba przejmie dług wynikający z czynności bankowej
- art. 791 -
Klauzulę wykonalności nadaje sąd jednoosobowo na posiedzeniu niejawnym. Dłużnik nie jest nawet powiadomiony o postępowaniu. Tytuł wykonawczy stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji o całe roszczenie ze wszystkich części majątku dłużnika. Wierzyciel może za pomocą wniosku o wszczęcie egzekucji ograniczyć zakres egzekucji.
Jeżeli trzeba prowadzić egzekucję przeciwko kilku osobom, to sąd może wydać dalsze tytuły, ale musi oznaczać liczbę porządkową tych tytułów.
W wypadku utraty tytuły wykonawczego wierzyciel może otrzymać ponownie tytuł po przeprowadzeniu rozprawy. Chodzi o to, żeby w obiegu był tylko jeden tytuł. Po zakończeniu postępowania na tytule egzekucyjnym zaznacza się przebieg egzekucji. Zatrzymuje tytuł, jeżeli wszystko wyegzekwowane, jeżeli część, to należy zaznaczyć to na tytule wykonawczym.
Tytuły wykonawcze szczególne
Kiedy podstawą egzekucji jest inna podstawa niż tytuł egzekucyjny + klauzula wykonalności, np.:
- jeżeli komornik ukarał grzywną uczestnika postępowania to postanowienie komornika jest podstawą do egzekucji
- postanowienie prawomocne sądu o wymierzeniu grzywny również może być podstawą egzekucji
- prawomocne postanowienie komornika w przedmiocie kosztów jest podstawą egzekucji. Na każde postanowienie komornika przysługuje skarga, a na postanowienie sądu zażalenie (przysługuje również komornikowi).
- wyciągi z ksiąg bankowego funduszu gwarancyjnego mają moc tytułów wykonawczych
- orzeczenie lub ugoda w sprawie aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego (art. 79 ust.9 ustawy o gospodarce nieruchomościami)
Nadawanie klauzuli wykonalności zagranicznym tytułom egzekucyjnym
Przepisy cz. IV kpc stosuje się, gdy Polski nie wiąże umowa międzynarodowa.
Rozporządzenie Rady Europejskiej z 2002 r - państwa UE
Wykonalność orzeczenia zależy od nadania danemu orzeczeniu tzw. egzekwator. Tylko niektóre akty podlegają wykonaniu w Polsce. Jest przewidziana specjalna procedura stwierdzania egzekwatur. Do aktów które nadają się do egzekucji należą:
- orzeczenia sądów cywilnych, które należą w Polsce do drogi sądowej i nadają się do wykonania w drodze egzekucji
- orzeczenia sądów polubownych wydanych za granicą
- ugody zawarte przed sądami zagranicznymi
- określone akty notarialne, ale gdy istnieje jakaś umowa między państwami, która na to zezwala
Warunki wykonalności:
- wzajemność
- inne szczegółowe warunki
Postępowanie jest z reguły dwu etapowe. Żeby to postępowanie było wszczęte musi być wniosek wierzyciela. Do wniosku trzeba załączyć odpowiednie dokumenty. W pierwszym etapie właściwy sąd okręgowy miejsca zamieszkania lub siedziby dłużnika, a w braku takiego sądu, sąd, w którego okręgu ma być prowadzona egzekucja. Sąd w pierwszym etapie orzeka co do wykonalności orzeczenia. Na postanowienie w przedmiocie wykonalności służy zażalenie. Na postanowienie sądu drugiej instancji służy skarga kasacyjna. Gdyby nie wniesiono zażalenia to służy skarga o wznowienie postępowania. Jeżeli postanowienie stwierdza wykonalność i jest prawomocne to sąd w drugim etapie nadaje klauzulę wykonalności, ale już bez dodatkowego wniosku wierzyciela.
wykład 02.04.08r
powództwa przeciwegzekucyjne
Są uregulowane w części trzeciej kodeksu.
Uruchamiają one proces, w którym sąd będzie badał, czy egzekucja jest zasadna.
Są to środki merytorycznej obrony dłużnika, albo osób trzecich przeciw egzekucji. Chodzi o zwalczanie zasadności albo dopuszczalności egzekucji, a nie tylko ochronę formalną.
Jeżeli organ prowadzi egzekucję niezgodnie z formalnymi przepisami to służą środki procesowe (skarga na czynności komornika, zażalenie na postanowienie sądu).
Pierwszą czynnością egzekucji jest zajęcie rzeczy, z której będzie prowadzona egzekucja, lub prawa, np. wierzytelności. W przypadku egzekucji z nieruchomości przepis kpc mówi, że komornik może zająć wszystko co znajduje się we władaniu dłużnika (komornika ma obowiązek zająć nawet jeśli we władaniu dłużnika znajdują się rzeczy nie będące jego własnością. W takim wypadku właściciel może wytoczyć powództwo przeciw-egzekucyjne). Jeżeli wierzyciel wskazał we wniosku, żeby zająć samochód. Można zająć rzecz będącą własnością dłużnika u osoby trzeciej, jeżeli osoba trzecia wyraża na to zgodę. Jeżeli komornik zająłby mimo braku zgody, przysługiwałaby skarga na czynności komornika.
Zawsze mogą istnieć podstawy do kwestionowania zasadności lub dopuszczalności egzekucji, nawet w przypadku wydania tytułu egzekucyjnego przez sąd. Jeżeli jakaś osoba kwestionuje już w toku postępowania zasadność zapisów w tytule, to nie może tego badać organ egzekucyjny. (art. 843) Jeżeli egzekucja mimo prawidłowego działania organu egzekucyjnego mogła naruszyć prawa osoby trzeciej to wtedy można by było dochodzić tylko rozpoznania sprawy przez sąd w procesie.
1.powództwo opozycyjne - przysługuje dłużnikowi
2.powództwo ekscydencyjne (interwencyjne) - służy osobie trzeciej
ad.1.
Wyróżniamy cztery postacie tego powództwa (nie wszystkie są uregulowane w kodeksie, właściwie tylko dwa):
- powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części lub ograniczenia(uregulowane w art. 840 kpc) - jeżeli powód twierdził, że zdarzenie, które miało miejsce spowodowało wygaśnięcie jego zobowiązania w całości to żąda pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości. Jeżeli dłużnik twierdzi, że zapłacił w części to żąda pozbawienia wykonalności w części. Ograniczenia może żądać, jeżeli np. wierzyciel udzielił zwłoki dłużnikowi. Pierwszą podstawą pozbawienia wykonalności jest to, że dłużnik zaprzecza zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności. Dłużnik może zaprzeczać zdarzeniom, które miały miejsce przed wydaniem tytułu, ale również po powstaniu tytułu, ale przed nadaniem klauzuli wykonalności. Czy zawsze można zaprzeczać obu kategoriom zdarzeń? Jeśli chodzi o ten pierwszy okres to mogą wchodzić w grę tylko tytułu egzekucyjne, których nie chroni powaga rzeczy osądzonej, czyli np. ugoda sądowa, akt notarialny. Bez ograniczeń można się powoływać na zdarzenia, które miały miejsce po powstaniu tytułu. Jakie zdarzenia? np. dłużnik zaprzecza temu, że nastąpiło przejście obowiązku stwierdzone w tytule egzekucyjnym na niego, np. spadkobranie. Może wchodzić w grę to, że np. w tytule egzekucyjnym było zaznaczone, że możliwość nadania klauzuli wykonalności jest uzależnione od zajścia jakiegoś zdarzenia i dłużnik zaprzecza zaistnieniu takiego zdarzenia.
Drugą podstawą pozbawienia wykonalności jest, że dłużnik twierdzi, że po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, w skutek którego powództwo wygasło, albo nie może być egzekwowalne. Zacznijmy od zdarzeń w skutek których zobowiązanie wygasło:
* wykonanie zobowiązania
* świadczenie w miejsce wykonania - datio in solutum
* potrącenie
* odnowienie
* zwolnienie z długu przez wierzyciela
* zmiana wierzyciela
* przejęcie długu
* trwała i nieprzemijająca niemożliwość świadczenia, która jest skutkiem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności
Zdarzenia, w skutek których zobowiązenie nie może być egzekwowane:
* przedawniło się (10 lat)
* odroczenie, rozłożenie na raty świadczenia
* przemijająca niemożliwość świadczenia
Trzecią podstawa - jeżeli przeciwko małżonkowi dłużnika sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 777. Małżonek może powoływać się na wszelkie podstawy na które mógłby powołać się dłużnik.
Powództwo o pozbawienie wykonalności można wytoczyć niezależnie od tego, czy egzekucja na podstawie tytułu jest już wszczęta, czy nie. Jeżeli sąd wyda wyrok o pozbawieniu wykonalności to postępowanie egzekucyjne będzie umorzone na podstawie tego wyroku.
- powództwo o ustalenie nieistnienia należności ( ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji). Przykładem takiej sytuacji, może być obowiązek określony w art. 120 kkw. Zgodnie z tym art. jeżeli dyrektor zakładu zobowiązał skazanego do naprawienia szkody powstałej na szkodę zakładu karnego. Skazanemu przysługuje powództwo o ustalenie nieistnienia należności. Innym przykładem może być powództwo o ustalenie nieistnienia należności przysługującej od SP bądź od NBP. Chodzi o należność niepieniężną. Art. 1060 i art. 57 ustawy o NBP mówią, że nie można nadać klauzuli wykonalności takiemu tytułowi, wobec czego dłużnik nie może bronić się powództwem o pozbawienie tytułu wykonalności.
- powództwo o umorzenie postępowania egzekucyjnego sądowego albo administracyjnego (ustawa o bankowym funduszu gwarancyjnym). Fundusz ma uprawnienie do wydawania, na podstawie ksiąg funduszu, bankowych tytułów wykonawczych. Przewidziano możliwość obrony dłużnika. Dłużnik w drodze powództwa może żądać umorzenia postępowania, jeżeli należność nie istnieje
- powództwo o odmowę wykonania tytułu wykonawczego obejmującego tytuł egzekucyjny
opatrzony zaświadczeniem europejskiego tytułu wykonawczego
ad.2.
Jest to powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji (art. 841,842)
Stronom powodową jest osoba trzecia, pozwanym wierzyciel. Może zaistnieć sytuacja, że będzie trzeba pozwać również dłużnika (trzeba uzupełnić, bo Mokry truje dupę i nie mogę notować).
842 - Zanim się wystąpi do sądu trzeba wyczerpać procedurę administracyjną i uzyskać negatywny wynik tej procedury. Skąd wiemy, że trzeba najpierw wyczerpać tę procedurę? Stanowi o tym art. 842.
wykład 16.04.2008r.
Poszczególne sposoby egzekucji świadczeń pieniężnych
Egzekucja świadczeń pieniężnych może być skierowana do różnych składników majątku dłużnika. To wierzyciel musi wskazać we wniosku o wszczęcie egzekucji ten sposób egzekucji, który organ egzekucyjny ma zastosować. Wyjątek zachodzi przy egzekucji świadczeń alimentacyjnych (art. 1081) - wierzyciel nie ma obowiązku wskazywania sposobu egzekucji, ani majątku dłużnika.
1.egzekucja z ruchomości
Był taki okres zaraz po wejściu w życie kodeksu, że wskazywano egzekucję z wynagrodzenia za pracę za najczęstszy sposób egzekucji, obecnie priorytetowe znaczenie ma egzekucja z ruchomości.
Egzekucja z ruchomości, czyli egzekucja z prawa własności. Należy ta egzekucja do komornika sądu, w którego okręgu ruchomości się znajdują, chyba że wierzyciel wybrał sobie innego komornika na mocy ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (art. 8). Egzekucja z ruchomości przebiega w dwóch etapach. Pierwsze jest zajęcie ruchomości, drugim etapem jest sprzedaż tych rzeczy. Komornik dokonuje zajęcia przez wpisanie ruchomości do protokołu zajęcia. Komornik zawiadamia dłużnika o wszczęciu egzekucji i przystępuje do zajmowania ruchomości. Przy każdym przedmiocie zajętym komornik od razu wskazuje wartość. Na każdej z ruchomości komornik powinien ujawnić to zajęcie. Dłużnik jest pouczany, że usuwanie spod zajęcia jest przestępstwem.
Co można zająć?
Art. 845 §2 - wszystkie ruchomości, które znajdują się we władaniu dłużnika. Jeżeli dłużnik zgłasza prawa osoby trzeciej do przedmiotu zajętego, należy to zaznaczyć w protokole. Jeżeli chodzi o ruchomości będące własnością dłużnika, ale będące we władaniu osoby trzeciej, komornik musi uzyskać zgodę osoby trzeciej albo przyznanie, że ta rzecz jest własnością dłużnika. Gdyby dłużnik powiedział np. że jego samochód jest u mamy na działce, a mama zaprzecza, jakoby była to jego własność, to komornik nie może zająć tej ruchomości. W przypadku gdyby zajął, można wnieść skargę na czynność komornika. Jeżeli komornik przyjdzie do dłużnika i zajmie np. telewizor, mimo że dłużnik mówił, że jest to własność osoby trzeciej, nie jest to naruszenie przepisów o egzekucji, osoba trzecia ma powództwo przeciwegzekucyjne.
Gdyby komornik nie był wstanie wycenić rzeczy podlegających zajęciu powinien powołać biegłego. Wierzyciel bądź dłużnik obecni przy zajęciu mogą przy dokonaniu oszacowania podnosić zarzuty, że rzecz została oszacowana za nisko, bądź za wysoko. Do niedawna uważano, że jest to szczególny środek zaskarżenia czynności komornika. Ustawodawca zmienił przepis i jest jasne, że należy wnieść skargę na oszacowanie rzeczy przez komornika. Jeżeli do egzekucji przyłączają się kolejni wierzyciele, zachodzi potrzeba dalszego zajmowania ruchomości. Co się dzieje, jeżeli po zajęciu dłużnik przeniesie własność zajętych przedmiotów na inną osobę? Zajęcie nie pozbawia prawa rozporządzania zajętym przedmiotem. W takim wypadku postępowanie egzekucyjne może być prowadzone przeciwko nabywcy ruchomości. Można odebrać dłużnikowi piecze nad zajętymi ruchomościami i oddać pod dozór, jeżeli istnieją ważne powody, np. wniosek wierzyciela.
Po prawidłowym dokonaniu zajęcia może nastąpić sprzedaż ruchomości. Po wielu zmianach da się wyróżnić dwa rodzaje sprzedaży:
- sprzedaż licytacyjna
- sprzedaż z pominięciem licytacji
Wydaje się, że najnormalniejszą jest sprzedaż licytacyjna, ale ze względu na wiele zastrzeżeń dochodzi do niej dopiero w ostateczności.
Sprzedaż z wolnej ręki - może nastąpić bezpośrednio po zajęciu, jeżeli chodzi o ruchomości, które łatwo ulegają zepsuciu. Warunki: dłużnik i wierzyciel musi wyrazić zgodę na taką sprzedaż, dłużnik określił minimalną cenę zbycia i minął termin 14 dni od zajęcia(?).
Rzeczy nieużywane mogą być sprzedawane przedsiębiorcy, który trudni się obrotem handlowym takimi rzeczami.
Jeżeli chodzi o przedmioty, których sprzedaż wymaga zezwolenia, można je sprzedać przedsiębiorcy, który takie zezwolenie posiada.
Dewizy można sprzedać bankowi, lub przedsiębiorcy zajmującego się ich kupnem po cenie nie niższej niż kurs.
Wchodzi jeszcze w grę sprzedaż komisowa ruchomości, jednak musi być wniosek wierzyciela.
Jeżeli te ruchomości zajęte nie zostały sprzedane w żaden z wymienionych sposobów, wtedy dopiero wchodzi w grę sprzedaż w drodze licytacji publicznej.
W pierwszym terminie cena wywołania wynosi ¾ wartości szacunkowej. Jeżeli w pierwszym terminie licytacja nie doszła do skutku, w drugim terminie cena wywołania wynosi ½ wartości szacunkowej. Licytację prowadzi komornik. Zasadniczą częścią licytacji jest przetarg. Komornik wzywa do postąpień. Komornik udziela przybicia temu, kto zaproponował najwyższą cenę. Z momentem przybicia następuje sprzedaż ruchomości pod warunkiem, że dojdzie do zapłaty ceny. Przybicie jest czynnością, na którą przysługuje skargę. W pewnych wypadkach ustawa ogranicza krąg osób, które mogą wnieść skargę. Tak jest w tym wypadku, skargę może wnieść tylko dłużnik i wierzyciel tylko w przypadku naruszenia wyszczególnionych przepisów (art. 870). Skargę wnosi się do protokołu licytacji. Nie ma skargi na udzieleniu przybicia ruchomości, które ulegają szybkiemu zepsuciu. Nabywca, po uprawomocnieniu się przybicia i zapłaceniu ceny staje się właścicielem rzeczy. Jeżeli pierwsza licytacja nie doszła do skutku, to wierzyciel ma dwie możliwości: może w ciągu 2 tyg. od zawiadomienia go, że licytacja nie doszła do skutku, żądać wyznaczenia drugiej licytacji, lub przejąć zajęte ruchomości na własność. Jeżeli wierzyciel nie wniósłby żadnego wniosku, to komornik umorzy postępowanie, co nie przeszkadza wierzycielowi możliwości żądania skierowania egzekucji do innych składników majątku. Jeżeli doszło do drugiej licytacji i ona również nie doszła do skutku, to wierzycielowi przysługuje tylko uprawnienie do przejęcia ruchomości na własność, nie może żądać trzeciej licytacji.
2.egzekucja z wynagrodzenia za pracę
Ma ona charakter modelowy, wzorcowy. Przepisy z tej egzekucji stosuje się do innych sposobów uregulowanych w kolejnych przepisach kpc.
Egzekucja z wynagrodzenia za pracę jest skierowana do wierzytelności, jaką dłużnik ma wobec pracodawcy. Jest to egzekucja z wynagrodzenia nieodebranego! Pracodawca w tym wypadku jest dłużnikiem zajętej wierzytelności.
Co rozumie się przez wynagrodzenie za pracę? Wynagrodzeniem za pracę jest w szczególności periodyczne wynagrodzenie za pracę, jak również wynagrodzenie za pracę zleconą, jak również nagrody i premię przysługujące dłużnikowi za okres zatrudnienia, jak również związany ze stosunkiem pracy zysk lub udział w funduszach zakładowych lub innych funduszach związanych ze stosunkiem pracy. Wynagrodzenie za prace zlecone należy do egzekucji tylko, gdy przypada dłużnikowi od pracodawcy.
Egzekucja z wynagrodzenia za pracę podlega szczególnym ograniczeniom. Nie można zająć całego wynagrodzenia (art. 87§4 kp), można zająć połowę raty miesięcznej, a przy egzekucji świadczeń alimentacyjnych do 3/5. Właściwy do przeprowadzenia egzekucji jest komornik właściwy urzędujący przy sądzie rejonowym, w okręgu którego pracuje dłużnik. Zgodnie z art. 1081 wierzyciel, który dochodzi świadczeń alimentacyjnych, może zgłosić wniosek o wszczęcie egzekucji do komornika, wg swojego miejsca zamieszkania. W odróżnieniu od egzekucji z ruchomości nie ma tutaj dwóch stadiów. Przy egzekucji w wynagrodzenia za pracę zajęcie jest jedynym etapem.
Komornik dokonuje zajęcie przez dokonanie dwóch czynności. Po pierwsze zawiadamia dłużnika egzekwowanego, że do wysokości egzekwowanego świadczenia nie wolno mu pobierać wynagrodzenia poza częścią wolną od zajęcia. W żaden inny sposób nie wolno mu rozporządzać tą częścią zajętą. Drugą czynnością jest wezwanie pracodawcy, czyli dłużnika zajętej wierzytelności, aby w granicach zajęcia nie wypłacał dłużnikowi wynagrodzenia, a część zajętą przekazywać bezpośrednio wierzycielowi (powinien zawiadomić o pierwszej wpłacie komornika) albo żeby przekazywał zajęte wynagrodzenie komornikowi, wtedy gdy kilku wierzycieli skierowało egzekucję do tego samego wynagrodzenia za pracę (art. 861). Wraz z tym wezwaniem komornik poucza pracodawcę o skutkach nie stosowania się do wezwania. Z chwilą wezwania pracodawcy następuje zajęcie. Zajęcie obowiązuje nadal, gdyby po zajęciu nawiązano z dłużnikiem nowy stosunek pracy, gdyby zakład pracy przeszedł na inna osobę. Pracodawca ma obowiązek w świadectwie pracy wpisać zajęcie. Komornik wzywa pracodawcę, żeby w ciągu tygodnia przesłał komornikowi pewne dane, mianowicie: w jakiej kwocie będzie przekazywał wynagrodzenie i w jakich terminach, musi wskazać ewentualne przeszkody do wypłacania wynagrodzenia i czy są jakieś inne osoby, które roszczą sobie prawo do tego wynagrodzenia, ponieważ w przeciwnym razie grożą mu pewne sankcje. Zajęcie wywołuje skutki wobec pracodawcy, dłużnika i wierzyciela.
Wobec pracodawcy:
Nie może wypłacać wynagrodzenia poza częścią wolną.
Wzmianka o zajęciu w świadectwie pracy.
Nowemu pracodawcy powinien przesłać zawiadomienie komornika i dokumenty dotyczące zajęcia.
Gdyby pracodawca nie złożył oświadczenia o przeszkodach w terminie 2 tyg. to komornik może go ukarać grzywną. Niezależnie od grzywny, ponosi on odpowiedzialność cywilną wobec wierzyciela.
Wobec dłużnika:
Nie może odbierać wynagrodzenia w części zajętej.
Pod sankcją kary grzywny, ma obowiązek zawiadomić komornika o zmianie pracodawcy.
Pod rygorem odpowiedzialności za szkodę ma udzielać wszelkich wyjaśnień potrzebnych do dochodzenia praw przeciwko pracodawcy.
Jeżeli dłużnik uiścił wszystkie świadczenia i zapłacił wszystkie wymagalne raty, następinie złożył do depozytu sumę równą sześciu miesiąca na przyszłość uprawniając komornika do tej sumy to może wnosić o zwolnienie wynagrodzenia z egzekucji.
Wobec wierzyciela:
Wierzyciel ma szczególną pozycję. Legitymacja procesowa może niekiedy płynąć z podstawienia procesowego (bezwzględnego lub względnego). Wierzyciel jest podstawiony w sposób względny wobec dłużnika. Wierzyciel może wykonywać wszelkie prawa i roszczenia dłużnika (jeżeli np. dłużnik namówił pracodawcę, żeby wysłał informację komornikowi, że nic mu się nie należy. Jedynym sposobem byłoby wytoczenie procesu względem pracodawcy, wobec tego wierzyciel jest podstawiony i może wytoczyć pracodawcy powództwo o to wynagrodzenie). Taki wierzyciel powinien przypozwać dłużnika (art. 877§2). Pozwany pracodawca powinien podać sądowi wszystkich innych wierzycieli, na rzecz których wierzytelność została zajęta i sąd zawiadomi tych wierzycieli w trybie art. 195, że mogą się przyłączyć do postępowania.
Jeżeli jest kilku wierzycieli, komornik musi co miesiąc sporządzić plan podziału sumy z egzekucji. Wyjątkowo plan podziału doręcza się wierzycielom.
wykład 23.04.08r
egzekucja z rachunków bankowych
Obecnie najczęstszy sposób egzekucji. Ten sposób egzekucji został wyodrębniony dopiero w obecnym kodeksie. Skierowana do wierzytelności, którą dłużnik ma wobec banku. Przedmiotem tej wierzytelności jest wypłata pieniędzy znajdujących się na rachunku. Egzekucja ta przebiega w różny sposób w zależności od tego czy chodzi o rachunek zwykły, rachunek stanowiący wkład oszczędnościowy, na który wystawiono książeczkę oszczędnościową albo inny dokument, z którego posiadaniem związana jest wierzytelność, czy jest to rachunek wspólny (nowelizacja z 5 II 2005r.).
Pierwszy model egzekucji jest związany z rachunkiem zwykłym. Prawo bankowe w art. 49 określa, że banki mogą prowadzić różne rachunki, które łącznie można byłoby objąć mianem rachunków zwykłych. Oddzielnie traktowane są rachunki oszczędnościowe, na które wystawiono książeczkę oszczędnościową. Niezależnie od rodzaju rachunku egzekucja należy do komornika, przy sądzie ogólnej właściwości dłużnika. Do egzekucji z rachunków bankowych komornik przystąpi tylko, gdy wierzyciel wskaże taki sposób egzekucji. Wyjątkiem jest egzekucja świadczeń alimentacyjnych. Nie musi być wskazany sposób przy egzekucji należności sądowej w przypadku egzekucji grzywien, kar pieniężnych i innych należności. Do tego wniosku trzeba dołączyć odpis tytułu wykonawczego dla dłużnika, który komornik doręczy dłużnikowi z momentem dokonania zajęcia. Jeżeli nie dołączy odpisu, komornik wyznaczy tygodniowy termin na uzupełnienie braku pod rygorem zwrotu wniosku. Pierwszą czynnością jest zajęcie (jest to właściwie jedyny etap). Zajmuje się wierzytelność dłużnika wobec banku. Przy rachunku zwykłym komornik dokonuje zajęcia przez dwie czynności, po pierwsze zawiadamia bank o zajęciu i wzywa bank, aby bez zgodny komornika nie dokonywał wypłat z rachunku do wysokości zajętej należności. Bank ma bezzwłocznie przekazać zajętą kwotę, albo zawiadomić komornika o przeszkodzie w przekazaniu tej kwoty. Ważne jest to że zawiadomienie wobec banku jest skuteczne także bez wskazania numeru rachunku bankowego dłużnika. Wierzyciel może nie wiedzieć jaki numer rachunku ma dłużnik. Jeżeli wierzyciel wie, że w danym banku, to to wystarczy. Komornik zawiadamia dłużnika o zajęciu wierzytelności doręczając odpis tytułu wykonawczego i odpis zawiadomienia wysłanego do banku, a wierzycielowi tylko odpis zawiadomienia wysłanego do banku. Zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia zawiadomienia bankowi. Obejmuje ono również kwoty wpłacone po zajęciu. Do skutków zajęcia stosuje się przepisy o egzekucji z wynagrodzenia za pracę.
Ustawa z 2004r. zmieniła przepis art. 890§2, który stanowił, że z tego zajęcia rachunku bankowego są zwolnione należności z tytułu wynagrodzenia za pracę, rent i emerytur. Ustawa zlikwidowała to uprzywilejowanie. Doprowadziło to do protestów. Uchwalono w marcu 2005r. ustawę o ochronie wynagrodzeń osób pracujących w placówkach zdrowotnych. W czerwcu 2005r. przywrócono praktycznie pierwotne brzmienie tego przepisu. Granice zajęcia rachunku określa tytuł wykonawczy. Przy wkładach oszczędnościowych te granice są określone w prawie bankowym - trzykrotne miesięczne przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw, chyba że przedmiotem egzekucji są świadczenia alimentacyjne. Granice wskazuje również wniosek wierzyciela.
Jeżeli rachunek jest rachunkiem stanowiącym wkład oszczędnościowy, na który wystawiono książeczkę lub inny dokument, komornik dokonuje zajęcia przez odebranie tego dokumentu. Dokonanie takiego zajęcia ma charakter pierwszoplanowy, bo jeśli nie można odebrać to stosuje się inne sposoby. Jeżeli nie można odebrać, to komornik sporządza protokół (wchodzi w grę odebranie od osoby trzeciej - przepisy o egzekucji z ruchomości) i przekazuje wierzycielowi, który może podjąć decyzję o wystąpienie do sądu o umorzenie tej książeczki albo tego dokumentu lub o wyjawienie miejsca, gdzie znajduje się ten dokument. Komornik zawiadamia bank o zajęciu oraz wysyła zawiadomienia do placówek, w których można realizować ten rachunek oszczędnościowy. Komornik poucza dłużnika o odpowiedzialności za wypłatę z tego rachunku. W ciągu dwóch tygodni wierzyciel może wystąpić o umorzenie do sądu i zawiadomić bank, że występuje do sądu.
Postępowanie nieprocesowe, postępowanie amortyzacyjne o umarzaniu dokumentów (dekret z 1946r.). Jeżeli sąd umorzy dokument lub książeczkę, to wierzyciel przedstawia postanowienie bankowi. Bank na jego podstawie wystawi nową książeczkę, która będzie obejmowała tylko część wkładu, po potrąceniu należności. Prawo bankowe upoważniło Ministra Sprawiedliwości do wydania rozporządzenia w sprawie warunków i trybu umarzania dokumentów potwierdzających posiadanie rachunku oszczędnościowego. Na podstawie dekretu z 1946r. takiego umorzenia może żądać jego ostatni prawny posiadacz oraz każdy jego posiadacz. Wg rozporządzenia legitymowana jest każda osoba zainteresowana, czyli posiadacz rachunku, jego pełnomocnik albo przedstawiciel ustawowy.
egzekucja z rachunku bankowego wspólnego
Art. 8911 i 2
Na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko dłużnikowi można zająć rachunek bankowy wspólny dłużnika i osoby trzeciej. Dalsze czynności egzekucyjne mogą być prowadzone tylko do przypadającego dłużnikowi udziału. W związku z tym dłużnik obowiązany jest w ciągu tygodnia od zajęcia przedłużyć komornikowi umowę dotyczącą prowadzenia rachunku, w której określone będą te udziały. Regulacja ta budzi wiele zastrzeżeń. W praktyce umowy rzadko określają udziały. Druga nowa regulacja dotyczy egzekucji z rachunku dłużnika i jego małżonka. Można nie tylko dokonać zajęcia rachunku bankowego, ale także prowadzić dalsza egzekucję. Zaznaczono, że nie wyłącza to możliwości ochrony małżonka dłużnika w drodze powództwa o zwolnienie od egzekucji.
Egzekucja z innych wierzytelności
Do lutego 2005r. nazywało się to egzekucja z innych wierzytelności i innych praw majątkowych. Obecnie jest to rozdzielone.
Jakie tu wchodzą w grę wierzytelności?
O zapłatę czynszu, z tytułu różnych umów (sprzedaży, dostawy), wierzytelność o zapłatę wynagrodzenia z tytułu umowy o dzieło, wierzytelność o zapłatę wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia zawartej nie ze swoim pracodawcą, wierzytelności, które przysługują osobą wykonującym pracę nie na podstawie umowy o pracę. Wierzytelności z tytułu rent i emerytur są egzekwowane w tym trybie. Wielu autorów do niedawna uważało, że ta egzekucja toczy się z wynagrodzenia za pracę. Rodzi to pewne konsekwencje. Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji zmieniła jeden z przepisów, który dotyczy opłat egzekucyjnych.. Normalnie pobiera się od dłużnika w wysokości 15%. Jeżeli komornik przeprowadził egzekucję z wynagrodzenia za pracę lub rachunku bankowego, tylko 8%.
Ta egzekucja nie odbywa się według jednolitych zasad. Należy ona do komornika sądu ogólnej właściwości dłużnika, w następnej kolejności do komornika sądu ogólnej właściwości sądu dłużnika, następnie do komornika, w którego okręgu znajduje się przedmiot egzekucji. Wyraźne są dwa stadia. Pierwszym jest zajęcie wierzytelności, drugim realizacja zajętej wierzytelności (przekształceniu wierzytelności w sumę pieniężną). Pierwsze stadium: Zajęcie zależy do rodzaju wierzytelności. Rozróżniamy wierzytelności zwykłe, zabezpieczone wpisem do księgi wieczystej, wierzytelności związane z posiadaniem dokumentu.
W przypadku wierzytelności zwykłych komornik wysyła zawiadomienie do dłużnika, że nie można mu odbierać żadnego świadczenia ani rozporządzać wierzytelnością. Drugą czynnością jest wezwanie skierowane do dłużnika wierzytelności, żeby tego świadczenia nie uiszczał wierzycielowi, tylko żeby złożył je komornikowi albo do depozytu sądowego. Jednocześnie z zajęciem komornik wzywa dłużnika wierzytelności żeby w ciągu tygodnia przesłał komornikowi oświadczenie, czy i w jakiej wysokości przysługuje dłużnikowi wierzytelność, bądź, czy są jakieś przyczyny, dla których on odmawia zapłaty i czy są jakieś inne osoby, które roszczą prawa do tej wierzytelności, czy toczą się jakieś postępowania o tą wierzytelność. Zajęcie dokonane jest z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi wierzytelności.
Przy wierzytelności zabezpieczonej wpisem do księgi wieczystej, komornik przesyła jeszcze dodatkowo sądowi prowadzącemu księgę wieczystą wezwanie do dokonania wpisu o zajęciu wierzytelności. Jeżeli sąd powiadomi, że są jakieś przeszkody do wpisu, to komornik zawiadomi wierzyciela, że wierzyciel ma termin dla usunięcia tej przeszkody, wtedy wierzyciel może wykonywać prawa dłużnika.
Wierzytelności, do rozporządzania, którymi potrzebny jest dokument (weksle, czeki, obligacje, bony premiowe, książeczki oszczędnościowe). Zajęcie takiej wierzytelności następuje przez odebranie dłużnikowi lub osobie trzeciej dokumentu. Jeżeli komornik dokonał zajęcia to powiadamia dłużnika i dłużnika wierzytelności.
Szczególne skutki zajęcia wierzytelności. Jeżeli zajmuje się wypłaty periodyczne, to zajęcie obejmuje również wypłaty przyszłe.
Drugim stadium jest realizacja wierzytelności, czyli przekształcenie w sumę pieniężną. Może ona polegać na spełnieniu świadczenia przez dłużnika zajętej wierzytelności, albo na sprzedaży wierzytelności. W pierwszym wypadku ten dłużnik powinien złożyć świadczenie do komornika albo do depozytu sądowego. Niekiedy uzyskanie tej sumy będzie wymagać dodatkowych czynności egzekucyjnych. Drugi sposób może nastąpić na wniosek wierzyciela albo z urzędu. Wierzyciel może złożyć wniosek o sprzedaż wierzytelności jeżeli nie sprzeciwia się temu charakter wierzytelności. Sprzedaży dokonuje się w drodze licytacji albo z wolnej ręki; w drodze licytacji wg przepisów o egzekucji z ruchomości. Zajęte papiery wartościowe nie zapisane na rachunku można sprzedać za pośrednictwem firmy inwestycyjnej w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi. Sprzedaż zajętej wierzytelności z urzędu przez komornika dotyczy wierzytelności wekslowej, jeżeli zobowiązany z weksla nie zapłaci tej sumy.