Analiza gospodarowania środkami trwałymi

Środki trwałe stanowią podstawowy składnik potencjału

produkcyjnego danej jednostki, ich wykorzystanie decyduje o

możliwościach wytwórczych.

W

przedsiębiorstwach transportowych środki trwałe to

przede wszystkim:

- pojazdy,

- urządzenia przeładunkowe,

- infrastruktura liniowa,

- budynki (dworce, magazyny, zajezdnie, stacje obsługowo-

naprawcze, budynki administracyjne).

Analizę gospodarowania środkami trwałymi przeprowadza

się za pomocą całego zestawu wskaźników. Wskaźniki

analityczne dotyczące wykorzystania taboru będą podane

później.

2

W trakcie analiz należy dokonać między innymi oceny

dostosowania posiadanych środków transportowych i

elementów infrastruktury do potrzeb. W przypadku taboru

zwraca się uwagę iż jest on zróżnicowanej ładowności

(pojemności), uniwersalny lub specjalizowany, zróżnicowany ze

względu na odległość przewozu (autobusy miejskie i

międzymiejskie), oferowany komfort, niezawodność i inne

dodatkowe parametry (np. autobusy z niską podłogą).

Ogólna liczba taboru oraz dostosowanie do występujących

wahań popytu na usługi przewozowe (okresy szczytów

przewozowych oraz okresy spadku popytu). Na liczbę

niezbędnego taboru w inwentarzu duży wpływ ma system

obsług i napraw.

W przypadku infrastruktury ocenia się dostosowanie do

potrzeb, oprócz innych elementów istotne jest też jej

przestrzenne umiejscowienie.

3

Analiza produktywności

Do syntetycznej oceny efektywności gospodarowania

środkami trwałymi wykorzystuje się wskaźnik produktywności:

P

P

m

= ------

M

gdzie:

P – wielkość produkcji w danym okresie,

M – wielkość środków trwałych w danym okresie,

Jest to wskaźnik dający dużą możliwość różnych modyfikacji

danych, zarówno w liczniku jak i w mianowniku.

Przykładowe modyfikacje tego wzoru:

Globalny wskaźnik produktywności środków trwałych

P

w

E

mg

= —

M

o

gdzie:

P

w

– wielkość produkcji w mierniku wartościowym,

M

o

– wartość ogółu środków trwałych,

4

Cząstkowy wskaźnik produktywności środków trwałych, np.

ocena produktywności środków trwałych bezpośrednio

produkcyjnych:

P

w

E

mc

= —

M

u

gdzie:

P

w

– jw.

M

u

– wartość środków trwałych bezpośrednio zaangażowanych

w produkcję.

Bardzo często ocenia się w działalności transportowej

efektywność gospodarowania taborem licząc wielkość

wykonanych usług mierzonych w postaci liczby

wozokilometrów, liczby przewiezionej pasażerów, liczby ton

ładunków na 1 pojazd.

Analiza ilościowych i jakościowych zmian środków trwałych

Dokonując tej analizy przedstawiamy zmiany w wielkości

posiadanych środków trwałych w postaci zmian ich wartości lub

liczby. Liczymy różnice absolutne, względne, przyrost.

Środki trwałe są jednym z elementów kształtujących

wartość firmy. Stąd też analiza ta daje między innymi

przybliżone informacje dotyczące zwiększania lub obniżania się

wartości firmy i jej możliwości rozwojowych.

5

Analiza środków trwałych jest bardzo istotna. Bowiem

przedsiębiorstwo należy oceniać nie tylko pod kątem

uzyskiwanych zysków, ale również zwiększaniu lub

zmniejszaniu majątku, co wpływa na wartość firmy.

Przedsiębiorstwo przecież może być ocenione pozytywnie z

punktu widzenia osiągania zysków, ale może to być zarazem

sytuacja, gdy nie odtwarza majątku, nawet w ramach

reprodukcji prostej.

Pojawia się między innymi problem wartości rynkowej i

księgowej posiadanych środków trwałych.

Zwraca się uwagę na fakt trudnej zbywalności części

środków trwałych wykorzystywanych w transporcie, ze względu

na ich specjalizację (przykłady).

6

W trakcie analizy oceniamy zużycie środków trwałych

poprzez porównanie dotychczasowego umorzenia środków

trwałych z ich wartością początkową.

Wskaźnik umorzenia

U

o

W

u

= — • 100%

M

k

gdzie:

U

o

– dotychczasowe umorzenie środków trwałych na koniec

danego roku,

M

k

– wartość brutto środków trwałych wg stanu na końcu

danego roku.

7

Dość obrazowym i bardzo często stosowanym miernikiem do

oceny stanu środków trwałych jest średni wiek taboru lub

uzyskany średni przebieg pojazdów. Dane te odnosi się np. do

trwałości pojazdów (w latach lub kilometrach przebiegu).

Wskaźnik odnowienia:

M

i

W

od

= — • 100

M

p

gdzie:

M

i

– wartość brutto środków trwałych uzyskanych z działalności

inwestycyjnej w badanym okresie,

M

p

– wartość brutto środków trwałych wg stanu na początku

badanego okresu.

Analiza postępu technicznego.

Stopień nasycenia danego podmiotu środkami trwałymi

wyraża wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy. Wyraża on

wartość środków trwałych przypadającą na jednostkę pracy

żywej.

8

Wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy

M
U

z

= —

Z

gdzie:

M – wartość środków trwałych,

Z – liczba pracowników ogółem lub mających bezpośredni

związek z daną działalnością.

Obecny postęp, miedzy innymi techniczny, technologiczny oraz

organizacyjny powoduje wzrost wydajności pracy oraz

wzrastającą wartość środków trwałych przypadających na

zatrudnionego pracownika. W działalności transportowej można

wymienić przykładowo:

- prace

ładunkowe (wprowadzenie pojazdów

specjalizowanych, na szeroką skalę stosowanie urządzeń

przeładunkowych),

- zaawansowane konstrukcyjnie pojazdy (ograniczenie

czynności obsługowych, zwiększenie czasu pracy i

ograniczenie postojów z tytułu niesprawności pojazdów,

różne urządzenia monitorujące pracę pojazdów, wzrost

ładowności oraz przestrzeni ładunkowych),

- usprawnienie różnych czynności administracyjnych ( np.

wdrażanie systemów informatycznych)

- inne przykłady wprowadzania dodatkowego wyposażenia i

ograniczania zatrudnienia (np. pobieranie opłat za bilety-

9

dawniej konduktorzy, urządzenia do rozładunku montowane

w pojazdach - dawniej konwojenci itp.)

Omówić problem bezrobocia i wymiar różnych propozycji z

zakresu zwiększania zatrudnienia.

Analiza wykorzystania pojazdów, maszyn, urządzeń.

Analizy te prowadzone są w oparciu o wyliczanie

wskaźników gotowości technicznej (produkcyjnej) oraz

wskaźników wykorzystania (zaangażowania) produkcyjnego.

Wskaźniki te były szczegółowo przedstawione dla analiz pracy

taboru. W podobny sposób można obliczać wskaźniki dla

urządzeń przeładunkowych i innych środków trwałych w

przedsiębiorstwach.

10

Problem inwestowania i odnawiania majątku przedsiębiorstw

transportowych

Koszty amortyzacji oraz koszty obsług i napraw

- udział kosztów amortyzacji oraz kosztów obsług i napraw

taboru, zmiany kosztów obsług i napraw w funkcji wieku

taboru lub przebiegu,

- pożądana struktura kosztów,

- problemy związane z osiągnięciem właściwej struktury

kosztów (amortyzacja to odnawianie majątku poprzez zakupy

zewnętrzne, obsługi, naprawy to zapłata za pracę w firmie,

obsługi i naprawy to wykorzystanie własnego zaplecza i

zatrudnionych pracowników).

- zakupy taboru powodują konieczność reorganizacji pracy

zaplecza technicznego,

- możliwa większa intensywność wykorzystania taboru

nowego.

Inne ważne zagadnienia:

- strategie zakupu taboru,

- finansowanie zakupów taboru oraz budowy infrastruktury

11

Analiza gospodarowania materiałami

W zakres analizy gospodarowania materiałami wchodzą

analizy:

- zaopatrzenia techniczno-materiałowego,

- zużycia materiałów i materiałochłonności produkcji,

- zapasów materiałowych,

- gospodarki magazynowej,

- wykorzystania surowców wtórnych.

W działalności transportowej podstawowe materiały to:

(związane z pracą pojazdów),

- paliwa, oleje

- części zamienne dla pojazdów,

- ogumienie,

(pozostałe):

- zabezpieczenie pracy zaplecza, administracji.

Zaopatrzenie materiałowe:

- umowy raczej o charakterze długookresowym gwarantujące

dostawy, umowy elastyczne, otwarte, przewidujące pewne

zjawiska (jednostki gospodarujące środkami publicznymi

zobowiązane są stosować procedury ustawy o

zamówieniach publicznych), kary za opóźnienia i inne

odstępstwa od zapisów zawartej umowy.

12

- umowy na dłuższe okresy, a w danej chwili dyspozycja o

wielkości i terminie dostawy,

- bardzo różnorodny asortyment części, dostawy, zwłaszcza

części zamiennych do pojazdów odbywają się w oparciu o

centralne magazyny części.

Zużycie materiałów:

Duży wpływ na wielkość zużycia materiałów ma stworzenie

systemu rozliczeń zużycia materiałów. Systemy to opierają się

o stanowienie norm zużycia, a następnie rozliczanie odchyleń

zużycia od stanowionych norm. Istotne elementy to:

- stanowienie norm (przykładowo jazdy i mierzenie zużycia

paliwa, należy uwzględnić różne warunki pracy, np. zima i

lato, na trasie i w mieście itp.),

- system wynagradzania i ewentualnego karania za zużycie

paliwa poniżej i powyżej określonej normy,

- duża tolerancja zużycia materiałów i autentyczne możliwość

uzyskania dużych oszczędności w przypadku systemu

rozliczania i motywowania do oszczędności, przykładem

może być eksploatacja pojazdów prywatnych i służbowych

(pojazdy służbowe są w bardzo różny sposób

eksploatowane).

13

Zapasy materiałowe:

- angażują środki pieniężne, po pewnym czasie duże ryzyko

że nie będą wykorzystane w trakcie produkcji oraz problemy

ze zbyciem,

- z czasem może obniżać się wartość użytkowa – większość

części dość szybko starzeje się i jest wrażliwych na

odpowiednie przechowywanie (np. ogumienie)

- niezbędne dla zapewnienia ciągłości produkcji,

- ustalanie norm zapasów, bierze się pod uwagę różne koszty:

• tworzenia zapasów (zamówienia, transport,

ubezpieczenie, wyładunek, załadunek itp.),

• utrzymania zapasów,
• koszty związane z brakiem danego materiału.

Są różne wzory i modele pozwalające określić optymalną

wielkość zapasów materiałowych i momenty dostaw.

14

Wykorzystanie surowców wtórnych

Zagadnienie istotne z punktu widzenia ochrony środowiska

naturalnego oraz obniżania kosztów. W działalności

transportowej:

- oleje

-

jako surowiec do produkcji nowych

pełnowartościowych olei,

- akumulatory – odzysk ołowiu,

- ogumienie - bieżnikowanie,

- wybrane części zamienne do regeneracji (np. silniki

elektryczne, prądnice itp.).

- zamknięte obiegi - woda do mycia pojazdów.

Zwrot zużytych części jako metoda rozliczania się z

wykonywanych obsług i napraw.

Opracowano wykorzystując:

L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, E. Kurtys, T. Waśniewski, B.

Wersty: Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa. Wydawnictwo Akademii

Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2001 rok.