„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

i

NAUKI

Janina Rosiak

Określanie form organizacyjno-prawnych podmiotu
gospodarczego 341 [02].Z1.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca:

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Aleksandra Grobelna
mgr Violetta Witkowska

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska

Konsultacja:
mgr Andrzej Zych

Korekta:
mgr Joanna Fundowicz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[02].Z1.01.
Określanie form organizacyjno–prawnych podmiotu gospodarczego zawartego w programie
nauczania dla zawodu technik ekonomista.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

4

3. Cele kształcenia

5

4. Przykładowe scenariusze lekcji

6

5. Ćwiczenia

9

5.1. Istota i zakres prawa gospodarczego oraz jego źródła

5.1.1. Ćwiczenia
5.1.2. Sprawdzian postępów

9
9

10

5.2. Formy własności przedsiębiorstw

5.2.1. Ćwiczenia
5.2.2. Sprawdzian postępów

11
11
13

5.3. Podstawowe formy organizacyjno-prawne jednostek gospodarczych.

Wady i zalety

5.3.1. Ćwiczenia
5.3.2. Sprawdzian postępów

14
14
17

5.4. Klasyfikacja spółek, ich charakterystyka

5.4.1. Ćwiczenia
5.4.2. Sprawdzian postępów

18
18
21

5.5. Charakterystyka rodzajów i form przedsiębiorstwa

5.5.1. Ćwiczenia
5.5.2. Sprawdzian postępów

22
22
22

5.6. Kryteria doboru form organizacyjno-prawnych do rodzaju działalności

5.6.1. Ćwiczenia
5.6.2. Sprawdzian postępów

23
23
24

5.7. Cele działania przedsiębiorstwa oraz kryteria doboru formy organizacyjno-

-prawnej do realizacji celów

5.7.1. Ćwiczenia
5.7.2. Sprawdzian postępów

25
25
26

5.8. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa

5.8.1. Ćwiczenia
5.8.2. Sprawdzian postępów

27
27
28

5.9. Kompetencje organów przedsiębiorstwa

5.9.1. Ćwiczenia
5.9.2. Sprawdzian postępów

29
29
31

5.10.Funkcje gospodarcze i społeczne przedsiębiorstw

5.10.1. Ćwiczenia
5.10.2. Sprawdzian postępów

32
32
32

6. Ewaluacja osiągnięć uczniów

33

7. Literatura

41

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy

Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik ekonomista, a w szczególności
podczas nauki z zakresu określania form organizacyjno-prawnych jednostek gospodarczych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,

aby mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy

z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania

– uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.

Poradnik ten poświęcony jest określeniu form organizacyjno-prawnych jednostek
gospodarczych. W warunkach gospodarki rynkowej przedsiębiorstwa i ich efektywność
gospodarcza i ekonomiczna decydują o makroekonomicznych wynikach gospodarki
narodowej. Zatem dla rozwoju przedsiębiorczości w Polsce, szczególnie dla rozwoju sektora
mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw niezbędne jest przygotowanie młodych ludzi do
skutecznych działań w ich przyszłym życiu zawodowym. Jednak niezbędna jest tu wiedza
i umiejętności, które pozwolą poznać uczniom miejsce i rolę przedsiębiorcy w gąszczu
przepisów prawnych z zakresu prawa gospodarczego, znajomości form organizacyjno-
-prawnych jednostek, ich charakterystyki. Dzięki nabyciu tych umiejętności przyszły
absolwent będzie mógł zaistnieć jako wykwalifikowany pracownik przedsiębiorstwa lub
także jako przyszły przedsiębiorca.
Przykładowe scenariusze zajęć pomogą Państwu w znalezieniu odpowiedniej metody
przeprowadzenia lekcji. Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi
metodami ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania. Formy
organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej pracy
uczniów do pracy zespołowej.
Proponowane

ćwiczenia pozwolą sprawdzić wiedzę i umiejętności oraz wskazać te

tematy, które sprawiają uczniom najwięcej trudności. Ćwiczenia te mają na celu przede
wszystkim nauczyć uczniów rozróżniać formy organizacyjno-prawne podmiotu
gospodarczego, określać ich wady i zalety, identyfikować je w rzeczywistości gospodarczej,
charakteryzować kryteria wyboru rodzaju działalności gospodarczej, tworzyć strukturę
organizacyjną wybranego przedsiębiorstwa oraz korzystać z różnych źródeł prawa
gospodarczego.
Po

wykonaniu

ćwiczeń uczeń ma możliwość sprawdzenia poziomu swojej wiedzy,

korzystając z pytań zawartych w podrozdziale „Sprawdzian postępów”. Na podstawie
odpowiedzi ucznia, nauczyciel dokonuje oceny wiedzy i jego umiejętności.
Treści osiągnięć szkolnych uwzględniają wyniki wszystkich metod sprawdzania
stosowanych przez nauczyciela i obejmują cały zakres materiału dotyczący jednostki
modułowej: „Określanie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego”.
Pamiętaj, wiedza merytoryczna zawarta w tej jednostce jest bazą do nabywania
umiejętności praktycznych w kolejnych jednostkach modułowych programu nauczania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej „Określanie form
organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego” uczeń powinien umieć:
− określać najważniejsze instytucje podstawowych gałęzi prawa,
− definiować podstawowe pojęcia prawne,
− korzystać z różnych źródeł prawa,
− posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,
− wskazywać przykłady podejmowania decyzji w zakresie gospodarowania na rynku dóbr

i usług,

− podawać przykłady gospodarowania zasobami rzeczowymi i finansowymi,
− określać wpływ działań marketingowych na funkcjonowanie jednostek organizacyjnych,
− obliczać i analizować podstawowe wielkości ekonomiczne,
− interpretować dane statystyczne,
− wskazywać różne źródła informacji,
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− stosować technologię komputerową i informacyjną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:

−

określić istotę i zakres prawa gospodarczego,

−

wskazać źródła prawa gospodarczego,

−

rozróżnić formy własności sektora publicznego,

−

rozróżnić formy własności sektora prywatnego,

−

scharakteryzować podstawowe formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstwa,

−

określić wady poszczególnych form organizacyjno-prawnych,

−

określić zalety poszczególnych form organizacyjno-prawnych jednostek gospodarczych,

−

dokonać klasyfikacji spółek prawa handlowego,

−

scharakteryzować poszczególne spółki prawa handlowego,

−

rozróżnić rodzaje działalności gospodarczej przedsiębiorstw,

−

scharakteryzować przedsiębiorców według kryterium ich wielkości,

−

rozróżnić formy działalności przedsiębiorstwa,

−

określić przydatność form organizacyjno-prawnych do rodzaju działalności,

−

określić cele działania przedsiębiorstwa,

−

dobrać formę organizacyjno-prawną przedsiębiorstwa do realizowanych celów,

−

rozróżnić schematy struktur organizacyjnych,

−

przedstawić zalety i wady poszczególnych schematów organizacyjnych,

−

opracować schemat struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa,

−

scharakteryzować organy przedsiębiorstw,

−

określić kompetencje organów przedsiębiorstw,

−

określić funkcje gospodarcze i społeczne przedsiębiorstwa,

−

współpracować w grupie,

−

rozwiązywać problemy w sposób twórczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Temat: Podstawowe formy organizacyjno-prawne jednostek gospodarczych.

Cel ogólny: poznanie form organizacyjno-prawnych jednostek gospodarczych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

wymienić podstawowe formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw,

−

scharakteryzować podstawowe formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw,

−

rozróżnić podstawowe formy,

−

wskazać wady poszczególnych form,

−

wskazać zalety poszczególnych form,

−

wskazać przykłady funkcjonujących w środowisku lokalnym form organizacyjno-
-prawnych przedsiębiorstw.

Metody nauczania–uczenia się:

−

miniwykład,

−

pokaz,

−

dyskusja techniką burzy mózgów,

−

dyskusja w grupie.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w zróżnicowanych zespołach.

Środki dydaktyczne:

−

foliogramy lub prezentacja multimedialna poszczególnych form organizacyjno-prawnych

z ogólną charakterystyką oraz prezentacja wad i zalet poszczególnych form,

−

Panorama firm, komputer z dostępem do Internetu,

−

gazety lokalne,

−

źródła prawa gospodarczego,

−

literatura zgodnie z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Czas: 90 min.

Uczestnicy:
uczniowie technikum i szkoły policealnej.

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Uświadomienie celów zajęć.
3. Plan

zajęć:

− wstęp – należy zachęcić uczniów do poznawania zagadnień związanych

z funkcjonowaniem poszczególnych form organizacyjno-prawnych jednostek
gospodarczych (np. wskazując na przydatność ich w przyszłym życiu zawodowym),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

(np. wskazując na możliwość lepszego zrozumienia treści zawartych w następnych
modułach),

− należy przeprowadzić dyskusję z uczniami na temat, jakie rodzaje firm i instytucji

występują w ich okolicy zamieszkania, regionie,

− wykorzystując foliogramy lub prezentacje multimedialne, należy wyjaśnić uczniom

jakie formy przedsiębiorstw funkcjonują w polskiej gospodarce, czym
charakteryzują się poszczególne formy,

− wykorzystując foliogramy lub prezentacje multimedialne, należy wskazać uczniom

wady i zalety poszczególnych form organizacyjno-prawnych,

− należy wspólnie z uczniami dokonać analizy poszczególnych form pod względem

formalnym i prawnym ich funkcjonowania, na podstawie obowiązujących w prawie
gospodarczym aktów prawnych,

− należy omówić cechy charakterystyczne poszczególnych form na podstawie

wybranych kryteriów podziału,

− uczniowie rozwiązują ćwiczenie pierwsze samodzielnie (rozdział 5.3.1. Poradnika

dla nauczyciela),

− nauczyciel sprawdza poprawność rozwiązania ćwiczenia oraz odpowiada na pytania

zadane przez uczniów,

− uczniowie w grupach 2−osobowych rozwiązują ćwiczenie 3 (rozdział 5.3.1

Poradnika dla nauczyciela),

− należy sprawdzić rozwiązanie ćwiczenia 3 i przy każdym przykładzie wskazać

ucznia, który uzasadni swoją odpowiedź,

− uczniowie wraz nauczycielem w ramach podsumowania zajęć rozwiązują ćwiczenie

3.

4. Podsumowanie

zajęć

− uczniowie wymieniają podstawowe formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw,
− uczniowie charakteryzują podstawowe formy organizacyjno-prawne

przedsiębiorstw,

− uczniowie przedstawiają wady i zalety podstawowych form organizacyjno-prawnych

przedsiębiorstw,

− uczniowie identyfikują przedsiębiorstwa i instytucje ze środowiska lokalnego,

przyporządkowując je do wybranych form organizacyjno-prawnych.

5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów, ich aktywności i udziału w zajęciach edukacyjnych.
6. Praca domowa: ćwiczenie 2 (rozdział 5.3.1. Poradnika dla nauczyciela)
7. Zachęcenie uczniów do powtórnego przeanalizowania nauczanego materiału i sięgnięcia

do literatury dodatkowej.

Scenariusz zajęć 2

Temat: Kompetencje organów jednostek gospodarczych.

Cel ogólny: poznanie organów jednostek gospodarczych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

− wymienić organy przedsiębiorstwa państwowego,
− scharakteryzować zadania organów przedsiębiorstwa państwowego,
− scharakteryzować organy spółdzielni,
− przedstawić kompetencje organów przedsiębiorstwa państwowego,
− scharakteryzować organy spółek kapitałowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

− rozróżnić organy występujące w podmiotach gospodarczych,
− przedstawić kompetencje organów spółek akcyjnej i z ograniczoną odpowiedzialnością,
− omówić kompetencje organów spółdzielni.

Metody nauczania–uczenia się:

−

miniwykład,

−

dyskusja podsumowująca.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w zespołach.

Czas: 90 minut.

Uczestnicy:
uczniowie technikum i szkoły policealnej.

Przebieg zajęć:
1. Powitanie uczniów.
2. Uświadomienie celów zajęć.
3. Plan zajęć:
a. wprowadzenie:

− nauczyciel w formie miniwykładu z prezentacją na foliach bądź multimedialną

przedstawia organy przedsiębiorstwa, ich funkcje oraz pełnione zadania.

b. praca w grupach:

− uczniowie zostają podzieleni na 4 grupy (np. odliczając do 4) i w czasie 20 minut

na podstawie wiadomości zawarte w Poradniku dla ucznia oraz z innych źródeł
informacji (np. Internetu, opracowują plakat: jakie organy występują
w przedsiębiorstwach państwowych, spółdzielniach, spółkach akcyjnych
i z ograniczoną odpowiedzialnością i jakie mają kompetencje?

− każda grupa otrzymuje do opracowania jedno przedsiębiorstwo,
I grupa – organy przedsiębiorstwa państwowego,
II grupa – organy spółdzielni,
III grupa – organy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
IV grupa – organy spółki akcyjnej.
− następnie liderzy grup prezentują wypracowane plakaty omawiając treści związane

z podanym zadaniem. Wskazane jest również przedstawienie w formie graficznej
(symbolu) organu podmiotu, który będzie obrazował jego kompetencje. Uatrakcyjni
to wykonywanie ćwiczenia, a także pozwoli pełniej przyswoić wiedzę. Uczniowie
uzasadniają swój wybór,

− w następnej kolejności uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie 1 (rozdział

5.9.1), nauczyciel sprawdza poprawność merytoryczną i sposób wykonania,

4. Podsumowanie zajęć:

− nauczyciel wspólnie z klasą dokonuje podsumowania, przypominając najbardziej

istotne i charakterystyczne kompetencje organów przedsiębiorstw. Uczniowie na
podsumowanie lekcji wykonują w parach ćwiczenie 2 (rozdział 5.9.1).

5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów oraz ich aktywności.
6. Pożegnanie uczniów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

5. ĆWICZENIA

5.1. Istota i zakres prawa gospodarczego oraz jego źródła.

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie o wybranych źródeł prawa gospodarczego, uzupełnij luki w zdaniach:

1) Działalność gospodarcza, jej rozpoczęcie i zakończenie odbywa się na podstawie

……………………………………………………………………………………………

2) Spółki handlowe funkcjonują na podstawie aktu prawnego………………………………
3) Przedsiębiorstwa państwowe działają zgodnie z …………………………………………
4) Podstawowym aktem prawnym funkcjonowania spółdzielni jest…………………………
5) Spółki cywilne działają na podstawie …………………………………………………….

Wskazówki do realizacji:

−

ćwiczenie najlepiej przeprowadzić w 2–3-osobowych grupach, wykorzystując do
podziału na grupy, np. kolorowe cukierki,

−

ćwiczenie powinno być przeprowadzone pod ciągłym nadzorem nauczyciela, gdyż brak
umiejętności korzystania ze źródeł prawa może sprawiać uczniom problemy,

−

wskazana jest weryfikacja omawianych wyników przez nauczyciela, a także
wskazywanie konieczności nabywania umiejętności przez uczniów korzystania z różnych
źródeł informacji.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) zapoznać się z obowiązującymi wybranymi źródłami prawa gospodarczego,
2) wyszukać odpowiednie zapisy w wybranych źródłach prawa,
3) określić pełną nazwę obowiązującego aktu prawnego dla wyżej wymienionych form,
4) zaprezentować wykonane zadanie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– wybrane źródła prawa gospodarczego – ustawy,
– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Odpowiedz na pytania. Czy brak w Polsce jednolitego zapisu dotyczącego prawa

gospodarczego ma wpływ na funkcjonowanie na rynku przedsiębiorcy? Jakie są tego
konsekwencje?
…………………………………………………………………………………………………

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Wskazówki do realizacji:

−

ćwiczenie wymaga od uczniów przemyśleń wykraczających poza zaproponowany
w poradniku materiał nauczania,

−

wskazane jest ukierunkowanie uczniów przez nauczyciela,

−

wskazane jest wcześniejsze przeprowadzenie dyskusji kierowanej przez nauczyciela.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) przeanalizować treść pytania,
2) wpisać odpowiedź na zadane pytania w zaznaczone miejsce,
3) uzasadnić swoje przemyślenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– wybrane źródła prawa gospodarczego,
– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

5.1.2. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:
1) nazwać podstawowy akt prawny, regulujący działalność gospodarczą,
2) wyjaśnić pojęcie prawo gospodarcze,

3) nazwać źródła prawa gospodarczego,
4) przedstawić zakres prawa gospodarczego,
5) określić, co jest przedmiotem prawa gospodarczego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5.2. Formy własności przedsiębiorstw

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj każdej formie organizacyjno-prawnej formę własności oraz sektor

(publiczny lub prywatny), w którym występuje. Uzupełnij tabelę zgodnie z podanymi
informacjami.

Forma organizacyjno-prawna

Własność

Sektor

Przedsiębiorstwa komunalne

Spółki prywatne posiadające
osobowość prawną

Spółdzielnie i ich związki

Przedsiębiorstwa państwowe

Przedsiębiorstwa zagraniczne drobnej
wytwórczości

Spółki nieposiadające osobowości
prawnej

Spółki z przewagą mienia sektora
publicznego

Jednostki organizacji wyznaniowych

Fundacje i zakłady fundacji

Spółki państwowych osób prawnych

Spółki gmin

Jednostki samorządu terytorialnego
i gospodarczego

Organizacje społeczne,
stowarzyszenia

Wskazówki do realizacji:

− ćwiczenie uczniowie wykonują indywidualnie,
− po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel powinien sprawdzić poprawność jego wykonania.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać uważnie wyszczególnione w tabeli formy organizacyjno-prawne,
2) nazwać formę własności oraz sektor, w którym występuje,
3) wpisać w odpowiednie miejsca w tabeli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Zalecana metoda nauczania–uczenia się

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– ćwiczenie,
– literatura zgodnie z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Na podstawie Rocznika Statystycznego ustal strukturę przedsiębiorstw w Polsce według

sektora publicznego i prywatnego

Lp.

Sektor

Liczba przedsiębiorstw

Udział w gospodarce

Polski (w %)

1 Prywatny

2 Państwowy

Razem:

Wskazówki do realizacji:

− ćwiczenie uczniowie wykonują indywidualnie,
− po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel powinien sprawdzić poprawność jego wykonania,

−

wskazane jest na podsumowanie ćwiczenia przeprowadzić dyskusję kierowaną przez

nauczyciela.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w roczniku statystycznym właściwe informacje i zestawienia liczbowe,
2) wpisać wielkości odpowiadające podanym kryteriom podziału zawartym w tabeli,
3) zinterpretować słownie dane z tabeli.

Zalecana metoda nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– rocznik statystyczny,
– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.2.2. Sprawdzian postępów

Uczeń potrafi:

Tak Nie

1) rozróżnić sektory grupujące podmioty gospodarcze według form własności,
2) rozróżnić formy własności w sektorze prywatnym,
3) rozróżnić formy własności w sektorze publicznym,
4) przyporządkować formy organizacyjno-prawne do poszczególnych form

własności w sektorze publicznym,

5) przyporządkować formy organizacyjno-prawne do poszczególnych form

własności w sektorze prywatnym,

6) określić udział form organizacyjno-prawnych sektorów publicznego

i prywatnego w polskiej gospodarce.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.3. Podstawowe formy organizacyjno-prawne podmiotu

gospodarczego. Wady i zalety

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Przeczytaj

uważnie poniższe stwierdzenia i przy tych, które uważasz za prawdziwe,

wpisz literę P, natomiast te, które uważasz za fałszywe, oznacz literą F.

Indywidualna działalność gospodarcza wymaga akceptacji swoich działań
gospodarczych od organu założycielskiego

Założycielami przedsiębiorstwa państwowego są naczelne lub terenowe
organy administracji państwowej

Spółdzielnie nie posiadają osobowości prawnej

Właściciele spółek kapitałowych odpowiadają za zobowiązania spółki całym
swym majątkiem

Stowarzyszenia i fundacje mogą prowadzić działalność gospodarczą

Wniesienie przez wspólników kapitału założycielskiego w określonej
wysokości w spółkach kapitałowych nie jest wymagane

Spółki osobowe wymagają zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej
prowadzonej przez gminy

Przedsiębiorstwo państwowe działa w oparciu o zasady: samodzielności,
samorządności, samofinansowania

Podstawą prawną powstania i działania spółek osobowych i kapitałowych jest
kodeks handlowy

Wskazówki do realizacji:

−

szczegółowy przebieg ćwiczeń opisany w scenariuszu nr 1 Poradnika dla nauczyciela.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) przeczytać uważnie podane w tabeli stwierdzenia,
2) wpisać w wyznaczone pola tabeli literę P, bądź literę F, w zależności od prawdziwości

stwierdzeń.

Zalecana metoda nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– literatura zgodnie z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ćwiczenie 2
Dokonaj identyfikacji w najbliższym otoczeniu przedsiębiorców prowadzących
działalność gospodarczą. W podanych w tabeli formach organizacyjno-prawnych, wpisz ich
pełną nazwę oraz przedmiot działania.

Rodzaj formy

organizacyjno-prawnej

podmiotu gospodarczego

Nazwa przedsiębiorstwa

Rodzaj działalności

Przedsiębiorstwo
państwowe

Przedsiębiorstwo
komunalne

Spółdzielnia

Indywidualna działalność
gospodarcza

Spółka osobowa

Spółka kapitałowa

Fundacja

Stowarzyszenie

Wskazówki do realizacji:

-

szczegółowy przebieg ćwiczeń opisany w scenariuszu nr 1 Poradnika dla nauczyciela.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) dokonać analizy funkcjonujących na rynku w najbliższym otoczeniu przedsiębiorców,
2) dokonać identyfikacji formy organizacyjno-prawnej,
3) ustalić rodzaj prowadzonej przez przedsiębiorców działalności gospodarczej,
4) uzupełnić tabelę zgodnie z zawartym w zadaniu poleceniem.

Zalecana metoda nauczania-uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– gazety lokalne,
– Panorama firm,
– komputer z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 3
Uzupełnij tabelkę, wpisując w miejsca wyznaczone cechy charakterystyczne: spółki
jawnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i indywidualnej działalności gospodarczej,
według podanych kryteriów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Indywidualna działalność

gospodarcza

Spółka osobowa

Spółka kapitałowa

Niewiele formalności przy
zakładaniu przedsiębiorstwa

Brak

określonych wymagań

kapitałowych

Możliwość zainwestowania
dużego kapitału

Łatwość dokonywania zmian
w kapitale firmy

Stosunkowo niskie koszty
rejestracji

Osobowość prawna

Dowolna forma
opodatkowania

Każdy wspólnik ma prawo do

równego udziału w zyskach

Wspólnicy

odpowiadają za

zobowiązania spółki do
wartości ich udziału

Wskazówki do realizacji:

-

szczegółowy przebieg ćwiczeń opisany w scenariuszu nr 1 Poradnika dla nauczyciela.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) przeanalizować przestawione zalety wybranych form organizacyjno-prawnych

przedsiębiorstw,

2) wyszukać w materiale nauczania informacje dotyczące wad i zalet wybranych

w ćwiczeniu form organizacyjno-prawnych przedsiębiorstw,

3) uzupełnić miejsca w tabelce, wpisując niezbędne informacje do poszczególnych form.

Zalecana metoda nauczania-uczenia się:

-

metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

− Kodeks handlowy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

− Kodeks cywilny,
− Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej,
− foliogramy bądź prezentacja multimedialna,
− literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

5.3.2. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:

1) wymienić formy organizacyjno-prawne podmiotów gospodarczych,
2) scharakteryzować poszczególne formy organizacyjno-prawne,
3) wskazać akty prawne, na podstawie których funkcjonują podmioty
gospodarcze,
4) rozróżnić formy organizacyjno-prawne podmiotów gospodarczych,
5) zidentyfikować w najbliższym otoczeniu przedsiębiorców, którzy działają
w

poszczegółnych formach organizacyjno-prawnych,

6) przedstawić wady i zalety indywidualnej działalności gospodarczej,
7) przedstawić wady i zalety spółek kapitałowych,
8) przedstawić wady i zalety spółek osobowych,
9) dokonać porównań wybranych form organizacyjno-prawnych

pod kątem ich wad i zalet.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.4. Klasyfikacja spółek, ich charakterystyka

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Określ najważniejsze cechy wybranych spółek prawa polskiego.

Spółka
cywilna

Spółka
jawna

Spółka
komandytowa

Spółka
z o.o.

Spółka
akcyjna

Cechy spółek

Spółki osobowe

Spółki kapitałowe

Osobowość
prawna

Akt założycielski
utworzenia spółki

Minimalna liczba
założycieli

Minimalna
wysokość wkładu
uczestnika do
spółki

Minimalna
wysokość wkładu
kapitału
zakładowego

Firma spółki jako
nazwa własna
podlegająca
szczególnej
ochronie

Rejestracja spółki

Odpowiedzialność
uczestników za
zobowiązania
spółki

Wskazówki do realizacji:

− podziel klasę na cztery grupy, uczniowie mogą się dobrać dowolnie,
− do wykonania ćwiczenia mogą wykorzystać wskazaną literaturę lub Internet.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) przeczytać dokładnie polecenie,
2) wyodrębnić cechy charakterystyczne wybranych spółek,
3) uzupełnić tabelę według podanych kryteriów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Zalecana metoda nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– Kodeks cywilny,
– Kodeks handlowy,
– Panorama firm,
– zeszyt ćwiczeń
– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2
Dokonaj identyfikacji w najbliższym otoczeniu przedsiębiorców prowadzących
działalność gospodarczą. W podanych w tabeli formach organizacyjno–prawnych, wpisz ich
pełną nazwę oraz przedmiot działania.

Rodzaj formy

organizacyjno-prawnej

przedsiębiorstwa

Pełna nazwa

przedsiębiorstwa

Rodzaj prowadzonej

działalności

Spółka cywilna

Spółka jawna

Spółka partnerska

Spółka komandytowa

Spółka komandytowo-
-akcyjna

Spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością

Spółka akcyjna

Wskazówki do realizacji:

− ćwiczenie może być poprzedzone wycieczką dydaktyczną do właściwego urzędu

rejestrowego,

− ewentualnie należy wykorzystać w ćwiczeniu zaproponowane środki dydaktyczne.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) dokonać analizy funkcjonujących na rynku w najbliższym otoczeniu przedsiębiorców,
2) dokonać identyfikacji formy organizacyjno-prawnej,
3) ustalić rodzaj prowadzonej przez przedsiębiorców działalności gospodarczej,
4) uzupełnić tabelę zgodnie z zawartym w zadaniu poleceniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Zalecana metoda nauczania-uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych,
− wycieczka dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

gazety lokalne,

−

Panorama firm,

Ćwiczenie 3
Odszukaj, w dostępnych źródłach informacji, 5 najczęściej występujących form
organizacyjno-prawnych w Unii Europejskiej.

Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw najczęściej występujące

w Unii Europejskiej

Wskazówki do realizacji:

− ćwiczenie może być poprzedzone wycieczką dydaktyczną do Izby Gospodarczej,
− ewentualnie należy wykorzystać w ćwiczeniu zaproponowane środki dydaktyczne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) przeczytać polecenie,
2) dokonać identyfikacji form organizacyjno-prawnych przedsiębiorstw najczęściej

występujących w Unii Europejskiej,

3) uzupełnić tabelę zgodnie z zawartym w zadaniu poleceniem.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych,
− wycieczka dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

− czasopisma krajowe i zagraniczne,
− komputer z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

5.4.2. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:
1) wymienić rodzaje spółek osobowych i kapitałowych,
2) scharakteryzować poszczególne spółki,
3) nazwać akty prawne, na podstawie których funkcjonują spółki,
4) rozróżnić spółki według różnych kryteriów,
5) zidentyfikować w najbliższym otoczeniu poszczególne rodzaje spółek,
6) określić cechy charakterystyczne wybranych spółek,
7) scharakteryzować spółkę europejską,
8) nazwać najczęściej występujące formy organizacyjno-prawne

przedsiębiorstw w Unii Europejskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.5. Charakterystyka rodzajów i form przedsiębiorstwa

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Michał Pająk chce założyć indywidualną działalność gospodarczą osób fizycznych.
Postanowił otworzyć mały sklep z artykułami spożywczymi. Nie potrafi znaleźć symbolu
PKD, który jest mu potrzebny do urzędu ewidencyjnego działalności gospodarczej.
W Polskiej Klasyfikacji Działalności odszukaj informacje, gdzie jest zakwalifikowana
sprzedaż artykułów spożywczych, bez alkoholu i wyrobów tytoniowych. Pomóż Michałowi
rozwiązać jego problem.

Wskazówki do realizacji:

− należy wykorzystać w ćwiczeniu zaproponowane środki dydaktyczne,
− należy zapoznać uczniów ze strukturą Polskiej Klasyfikacji Działalności,
− należy sprawdzić poprawność wykonania ćwiczenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) przeczytać dokładnie polecenie,
2) wyszukać w PKD odpowiednie informacje,
3) wpisać rodzaj sekcji, działu, grupy, klasy, podklasy,
4) odpowiedzieć na piśmie Michałowi Pająkowi.

Zalecana metoda nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– Internet,
– Polska Klasyfikacja Działalności,
– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

5.5.2. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:

1) nazwać rodzaje przedsiębiorstw funkcjonujących w Polsce,
według kryterium wielkości,
2) scharakteryzować kryteria podziału przedsiębiorstw z punktu widzenia

ich wielkości,

3) zidentyfikować poszczególne formy przedsiębiorstw w swoim środowisku,
4) uzasadnić konieczność rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw,
5) dokonać klasyfikacji przedsiębiorstw według rodzaju działalności,
6) zdefiniować pojęcie przedsiębiorcy w świetle Ustawy o swobodzie
działalności gospodarczej,
7) przedstawić rodzaje działalności gospodarczej ujęte w ustawie,
8) scharakteryzować podstawy prawne funkcjonowania przedsiębiorcy

na rynku,

9) przedstawić rolę państwa w zakresie rozwoju przedsiębiorczości w Polsce,
10) omówić główne założenia ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

5.6. Kryteria doboru form organizacyjno-prawnych do rodzaju

działalności

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Przyporządkuj właściwą formę organizacyjno-prawną jednostki gospodarczej do każdego
z kryteriów wyboru rodzaju działalności gospodarczej.

1. Możliwość oddzielenia własności kapitału od czynności zarządczych…………………….
2. Pełna księgowość…………………………………………………………………………
3. Konieczność publicznego ujawniania wyników działalności. ……………………………
4. Konieczność dokonywania analizy

rynku…………………………………………………..

5. Możliwość uzyskania zasileń kredytowych ……………………………………………...
6. Konieczność podwójnego opodatkowania…………………………………………………
7. Koszty prowadzenia działalności…………………………………………………………...
8. Liczba wspólników…………………………………………………………………………
9. Dokonanie wyboru możliwych miejsc (kraju/regionu/miasta/parceli) ……………………

Wskazówki do realizacji:

− ćwiczenie uczniowie wykonują w parach,
− nauczyciel może przygotować materiał dydaktyczny do ćwiczenia w formie karteczek

z wypisanymi kryteriami oraz elementami poszczególnych kryteriów,

− uczniowie dobierają karteczki zgodnie z poleceniem zawartym w ćwiczeniu.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) scharakteryzować poznane formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw,
2) scharakteryzować kryteria wyboru form organizacyjno-prawnych przedsiębiorstw,
3) przyporządkować do każdego z kryteriów właściwą formę organizacyjno-prawną,
4) wpisać w miejsce zaznaczone na odpowiedź właściwą z form.

Zalecana metoda nauczania–uczenia się:

− metoda „układanka”.

Środki dydaktyczne:

– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.


Ćwiczenie 2
Podaj

pełną nazwę przedsiębiorstwa (może być wymyślona przez Ciebie), które przy

zakładaniu działalności musiało uwzględnić chociaż jedno z podanych w tabelce kryteriów
(np. wymagania założycielskie – Pub „Pod winogronami” Jacek Muszyński).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Kryteria doboru

Nazwa przedsiębiorstwa

Wymagania założycielskie

Zakres odpowiedzialności majątkowej
i ryzyko kapitałowe

Zakres kompetencji zarządczych

Możliwości finansowania działalności

Obciążenia podatkowe

Wskazówki do realizacji:

− ćwiczenie uczniowie wykonują w zespołach 4–5 osobowych,
− nauczyciel przed rozpoczęciem ćwiczenia powinien poprowadzić krótką dyskusję mającą

na celu przypomnienie cech charakterystycznych form organizacyjno-prawnych
podmiotu gospodarczego.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) charakteryzować kryteria doboru,
2) charakteryzować formy przedsiębiorstw,
3) uzupełnić tabelę zgodnie z podanymi kryteriami.

Zalecana metoda nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela,
– ustawa o swobodzie działalności gospodarczej,
– inne akty prawa gospodarczego.

5.6.2 Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:
1) nazwać kryteria doboru form organizacyjno-prawnych do rodzaju

działalności,

2) scharakteryzować poszczególne kryteria doboru form organizacyjno-

-prawnych do rodzaju działalności,

3) scharakteryzować najbardziej korzystną formę przedsiębiorstwa

w odniesieniu od poszczególnych kryteriów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

5.7. Cele działania podmiotu gospodarczego. Kryteria doboru

formy organizacyjno-prawnej do realizacji celów

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Jesteś właścicielem małego przedsiębiorstwa „Oskar”. Przedmiotem Twojej działalności
jest handel detaliczny.
Zaproponuj praktyczne działania (jedno dla każdego celu), które pozwolą Ci osiągnąć cele:
związane z rynkiem, efektywnościowe, finansowe, socjalne, prestiżowe i związane ze
środowiskiem, (np. udział w akcji charytatywnej na rzecz dzieci niepełnosprawnych oraz
prestiżem firmy).

Cele firmy

Działania praktyczne

Wskazówki do realizacji:

− podziel uczniów na grupy czteroosobowe, np. rozdając pocięte paseczki papieru o różnej

długości,

− ogłoś rywalizację, która grupa pierwsza wykona ćwiczenie,
− wskazany jest przynajmniej jeden komputer z dostępem do Internetu dla każdej z grup.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) charakteryzować cele przedsiębiorstwa,
2) wpisać do tabeli rodzaj celu,
3) zaproponować praktyczne działanie firmy do osiągnięcia założonego celu.

Zalecana metoda nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– czasopisma lokalne i krajowe,
– Internet,
– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Ćwiczenie 2

Odpowiedz na pytanie. Dlaczego cele działania firmy powinny być mierzalne i realne do

wykonania? Swoją odpowiedź uzasadnij przykładem.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………

Wskazówki do realizacji:

− uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie,
− ćwiczenie powinno być poprzedzone pogadanką na temat realizacji celów

przedsiębiorstwa, popartą konkretnymi przykładami z życia gospodarczego ze
środowiska lokalnego.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) dokonać analizy celów przedsiębiorstwa,
2) odpowiedzieć na pytanie w miejscu do tego wyznaczonym,
3) poprzeć swoją odpowiedź wybranym przykładem.

Zalecana metoda nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

5.7.2. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:
1) scharakteryzować rodzaje celów działania przedsiębiorstwa,
2) omówić istotę poszczególnych celów,
3) zaproponować wymierne działania firmy niezbędne do osiągnięcia
poszczególnych

celów,

4) uzasadnić konieczność formułowania celów działania przedsiębiorstwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

5.8. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przedstaw wady i zalety struktur organizacyjnych.

Rodzaj struktury

Wady

Zalety

Liniowa

Funkcjonalna

Liniowo-sztabowa

Macierzowa

Wskazówki do realizacji:

− uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie,
− nauczyciel może przygotować schematy struktury organizacyjnej wybranych form

przedsiębiorstw.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) rozróżniać rodzaje struktur,
2) wyodrębnić ich wady i zalety,
3) wpisać wady i zalety do tabeli w wyznaczone miejsca.

Zalecana metoda nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– schematy struktur organizacyjnych (plansze i inne formy),
– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Opracuj schemat struktury organizacyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,

prowadzącej działalność produkcyjną.

Wskazówki do realizacji:

− uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie,
− nauczyciel może przygotować schematy struktury organizacyjnej wybranych form

przedsiębiorstw,

− należy zapewnić stanowisko komputerowe dla każdego ucznia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

− należy przypomnieć uczniom o wskazówkach dotyczących tworzenia struktury

organizacyjnej zawartych w Poradniku dla ucznia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) wyodrębnić niezbędne komórki organizacyjne firmy produkcyjnej w formie spółki z o.o.,
2) dobierać rodzaj struktury organizacyjnej,
3) narysować schemat struktury organizacyjnej.

Zalecana metoda nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– plansze przykładowych struktur organizacyjnych,
– komputer,
– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

5.8.2. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:
1) zdefiniować pojęcie struktury organizacyjnej,
2) nazwać rodzaje struktur organizacyjnych,
3) scharakteryzować poszczególne rodzaje struktur,
4) opracować schemat organizacyjny firmy, dowolnej formy

organizacyjno-prawnej (np. spółki z o.o., spółki akcyjnej).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

5.9. Kompetencje organów przedsiębiorstwa

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Przyporządkuj wybrane organy przedstawionym formom prawno-organizacyjnym
przedsiębiorstw. Uzupełnij poniższą tabelę, wpisując w odpowiednie miejsca Tak lub Nie.

Forma

organizacyjno-

-prawna

Zarząd

Rada

nadzorcza

Dyrektor

Komisja

rewizyjna

Walne

zgromadzenie

Rada

pracownicza

Przedsiębiorstwo
państwowe

Spółdzielnia

Spółka akcyjna

Spółka z o.o.

Wskazówki do realizacji:

− uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie,
− należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania ćwiczenia ,
− należy zwrócić uwagę na sposób wykonania (wpisanie przez uczniów zgodnie

z poleceniem Tak lub Nie),

− wykonanie zgodne ze scenariuszem nr 2 Poradnika dla nauczyciela.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) rozróżnić organy występujące w przedsiębiorstwie,
2) przyporządkować dany organ do przedsiębiorstwa,
3) wpisać w wolne miejsca w tabelce odpowiednio Tak lub Nie.

Zalecana metoda nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2
Dokończ zdania, uzupełniając w nich luki. Wpisz organ oraz formę organizacyjno-
-prawną przedsiębiorstwa zgodnie z przedstawionymi kompetencjami.

Decyzje o zbyciu obligacji firmy podejmuje……………………………………………………
……………………………………………………………………………………………….
Reprezentantów na zebranie przedstawicieli wybiera organ……………………………………
…………………………………………………………………………………………………

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Wszystkie uchwały dotyczące spraw spółki podejmuje………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………
Kontroli bilansu, podziału zysku
dokonuje……………………………………………………...
……………………………………………………….............................................................
Podejmuje decyzje samodzielnie, reprezentuje firmę na zewnątrz……………………………...
…………………………………………………………………………………………………
Stały nadzór nad działalnością spółki, badanie bilansu należy do
kompetencji…………………
…………………………………………………………………………………………………
Przeprowadza ocenę pracy, ocenę działalności rady pracowniczej……………………………
…………………………………………………………………………………………………
Uchwala roczny program działania, przyjmuje sprawozdanie roczne…………………………..
…………………………………………………………………………………………………

Wskazówki do realizacji:

− uczniowie wykonują ćwiczenie w parach,
− należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania ćwiczenia,
− należy zwrócić uwagę na sposób wykonania (wpisanie przez uczniów zgodnie

z poleceniem Tak lub Nie),

− wykonanie zgodne ze scenariuszem nr 2 poradnika dla nauczyciela.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) określ rodzaje organów przedsiębiorstwa,
2) przeanalizuj ich zadania i kompetencje,
3) przyporządkuj kompetencje organu do danej formy organizacyjno-prawnej

przedsiębiorstwa,

4) uzupełnij luki w zdaniach, wpisując odpowiedni organ i podmiot, w którym występuje.

Zalecana metoda nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

5.9.2. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Uczeń potrafi:
1) rozróżnić organy w przedsiębiorstwie państwowym,
2) rozróżnić organy występujące w spółdzielni,
3) rozróżnić organy występujące w spółkach kapitałowych,
4) nazwać kompetencje rady pracowniczej,
5) przedstawić zakres kompetencji dyrektora przedsiębiorstwa państwowego,
6) wyjaśnić, o czym decyduje walne zgromadzenie jako organ spółdzielni,
7) scharakteryzować zakres kompetencji rady nadzorczej spółdzielni,
8) wyjaśnić, o czym decyduje zarząd spółdzielni,
9) przedstawić, co należy do uprawnień zebrania grup członkowskich,
10) scharakteryzować zakres kompetencji zgromadzenia wspólników,
11) omówić zakres kompetencji rady nadzorczej w spółkach kapitałowych,
12) przedstawić uprawnienia komisji rewizyjnej,
13) wyjaśnić, co należy do zakresu kompetencji zarządu w spółkach

kapitałowych,

14) omówić kompetencje walnego zgromadzenia w spółkach akcyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

5.10. Funkcje gospodarcze i społeczne przedsiębiorstw

5.10.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Przyporządkuj działania przedsiębiorstwa do poszczególnych funkcji gospodarczych
i społecznych.

Działanie przedsiębiorstwa

Funkcja

Budowa oczyszczalni ścieków
Ubezpieczenie pracowników

Wyjazd integracyjny pracowników

Szkolenie pracowników w ramach bhp

Zwiększenie produkcji soków owocowych

Zmiana profilu produkcji

Dopłata do mieszkań pracowników

Wskazówki do realizacji:

−

klasę dzielimy na dwuosobowe zespoły,

−

nauczyciel przeprowadza krótką pogadankę na temat działań wybranego
przedsiębiorstwa funkcjonującego w środowisku lokalnym (np. poczty),

−

uczniowie na podstawie konkretnych przykładów, przyporządkowują działania
gospodarczym
i społecznym funkcjom przedsiębiorstwa.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1) przeczytać uważnie przedstawione działania przedsiębiorstwa,
2) dokonać analizy poszczególnych funkcji,
3) wpisać rodzaj funkcji w miejsca wyznaczone w tabeli.

Zalecana metoda nauczania–uczenia się:

− metoda ćwiczeń przedmiotowych.

Środki dydaktyczne:

– literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.

5.10.2 Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Uczeń potrafi:
1) rozróżnić aspekty, w których są określone funkcje przedsiębiorstwa,
2) scharakteryzować poszczególne funkcje przedsiębiorstwa,
3) podać przykłady działań przedsiębiorstwa w aspekcie pełnionych

funkcji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej
„Określanie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego ”

Test

składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

− zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 13, 14, 16, 18, są z poziomu podstawowego,
− zadania 8, 12, 15, 17, 19, 20, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za

każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

− dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
− dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,
− dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
− bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. c, 4. c, 5. d, 6. a, 7. d, 8. a, 9. b, 10. d, 11. c, 12.
c, 13. a, 14. d, 15. a, 16. c, 17. d, 18. a, 19. d, 20. b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzalne osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Nazwać źródła prawa gospodarczego

A P B

2

Rozróżnić uczestników obrotu
gospodarczego w świetle
obowiązującego prawa

B P A

3

Rozróżnić formy organizacyjno-prawne
podmiotu gospodarczego według form
własności

B P C

4

Przedstawić formy organizacyjno-
-prawne przedsiębiorstw sektora
publicznego i prywatnego

C P C

5

Scharakteryzować podstawowe formy
organizacyjno-prawne przedsiębiorstw

C P D

6

Określać zalety wybranych form
organizacyjno-prawnych

C P D

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

7

Określać wady wybranych form
organizacyjno-prawnych

C P A

8

Dobierać formę organizacyjno-prawną
do obowiązującego źródła prawa
gospodarczego

C PP A

9

Scharakteryzować spółki prawa
handlowego

C P B

10

Rozróżniać spółki według kryterium
odpowiedzialności za jej zobowiązania

B P D

11

Charakteryzować rodzaje
przedsiębiorców zgodnie z Ustawą
o swobodzie działalności gospodarczej

C P C

12

Identyfikować rodzaje działalności
gospodarczej zgodnie z PKD

C PP C

13

Przedstawić formy prowadzenia
działalności gospodarczej

B P A

14

Rozróżniać kryteria doboru formy
organizacyjno-prawnej do rodzaju
działalności

B P D

15

Scharakteryzować kryteria doboru formy
organizacyjno-prawnej do rodzaju
działalności

C PP A

16

Rozróżnić cele działalności
gospodarczej przedsiębiorstwa

B P C

17

Dobierać mierniki oceny realizacji celów
przedsiębiorstwa do rodzaju celów

C PP D

18

Scharakteryzować rodzaje struktur
organizacyjnych przedsiębiorstw

C P A

19

Określać kompetencje organów
przedsiębiorstw

C PP D

20

Rozróżniać funkcje gospodarcze
i społeczne przedsiębiorstwa

B PP B

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu określania form

organizacyjno-prawnych przedsiębiorstwa. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej
karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną odpowiedź prawidłową. W przypadku pomyłki
zaznacz kółkiem błędną odpowiedź i zakreśl odpowiedź poprawną.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem,
a następnie ponownie zakreśl odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Materiały dla ucznia:

− instrukcja,
− zestaw zadań testowych,
− karta odpowiedzi.

ZESTAW PYTAŃ TESTOWYCH

1. Źródłem prawa gospodarczego jest:

a) gałąź prawa zwana prawo gospodarcze,
b) wiele różnych gałęzi prawa,
c) Krajowy Rejestr Sądowy,
d) Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.

2. Uczestnikami obrotu gospodarczego w świetle prawa gospodarczego są:

a) producenci skóry i producenci obuwia, którzy zawarli ze sobą umowę,
b) producent płodów rolnych na potrzeby własnej rodziny,
c) producent obuwia, wykonujący swoją działalność okazjonalnie, nie zarobkowo,
d) szkoły i placówki oświatowe świadczące swoje usługi dla uczniów.

3. Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa są własnością:

a) prywatną krajową,
b) mieszaną sektora publicznego,
c) państwową,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

d) mieszaną sektora prywatnego.

4. Do sektora publicznego zaliczysz:

a) Rzemieślniczy Zakład Krawiecki „Rękaw”,
b) Pub „Pod Dębem” Jan Kowalski,
c) Zakład Usług Komunalnych,
d) Telekomunikacja Polska S.A..

5. Fundacje i stowarzyszenia:

a) mogą prowadzić działalność gospodarczą w celu wypracowania zysków dla

założycieli,

b) nie mogą prowadzić działalności gospodarczej,
c) mogą prowadzić działalność wyłącznie charytatywną,
d) mogą prowadzić działalność gospodarczą w celu wypracowania zysków na swój

rozwój.

6. Zaletą indywidualnej działalności gospodarczej jest:

a) samodzielne podejmowanie wszystkich decyzji,
b) możliwość zaciągania przez przedsiębiorstwo kredytów bankowych na działalność

gospodarczą,

c) niskie koszty sporządzania aktu notarialnego,
d) ograniczona odpowiedzialność za zobowiązania przedsiębiorstwa.

7. Zaletą prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki kapitałowej jest:

a) krótki czas oczekiwania na rejestrację spółki,
b) dowolna forma opodatkowania,
c) dowolny kapitał założycielski,
d) odpowiedzialność za zobowiązania spółki do wysokości wniesionego kapitału.

8. Do form organizacyjno-prawnych działających w oparciu o Kodeks spółek handlowych

zalicza się:
a) spółkę jawną,
b) spółkę cywilną,
c) indywidualną działalność gospodarczą,
d) spółdzielnię.

9. Spółkę partnerską może założyć:

a) malarz pokojowy,
b) stomatolog,
c) nauczyciel ekonomista,
d) właściciel sklepu zielarskiego.

10. Tylko jeden wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem:

a) w spółce cywilnej,
b) w spółce partnerskiej,
c) w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,
d) w spółce komandytowej.

11. Małym przedsiębiorcą jest się, gdy:

a) w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniono średniorocznie

mniej niż 10 pracowników,

b) bilans roczny jest mniejszy niż 43 mln. euro,
c) liczba zatrudnionych pracowników nie przekracza 50 osób,
d) roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji

finansowych nie przekracza 2 mln. euro.

12. Klasyfikacją przedsiębiorstw według rodzaju działalności jest:

a) Klasyfikacja Wyrobów i Usług,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

b) Klasyfikacja PEKAWiU,
c) Polska Klasyfikacja Działalności,
d) Polska Klasyfikacja Działalności Gospodarczej.

13. Formy prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorstw zależne są wyłącznie od:

a) rozmiaru i przedmiotu działania,
b) lokalizacji przedsiębiorstwa,
c) kapitału przedsiębiorstwa,
d) ilości potencjalnych klientów.

14. Przedsiębiorcy wybierając formę organizacyjno-prawną biorą pod uwagę:

a) obciążenia podatkowe,
b) lokalizację,
c) zakres odpowiedzialności i ryzyko kapitałowe,
d) wszystkie wymienione kryteria.

15. Podwójne opodatkowanie dochodów, jako ważny czynnik decydujący o doborze formy

organizacyjno-prawnej występuje w:
a) spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością,
b) indywidualnej działalności gospodarczej,
c) spółkach cywilnych,
d) wszystkich spółkach osobowych.

16. Cele działania przedsiębiorstwa to:

a) wyłącznie wypracowanie zysku,
b) promocja w środowisku,
c) wiele celów, w tym między innymi związane z rynkiem,
d) ilość wyprodukowanych dóbr i usług.

17. Płynność majątku przedsiębiorstwa jest miernikiem celu:

a) efektywnościowego,
b) jakościowego,
c) związanego z rynkiem,
d) finansowego.

18. Do zalet schematu sztabowo-liniowego zalicza się:

a) istnienie dobrze wykwalifikowanej kadry specjalistów,
b) wysoka pozycja sztabu nad kierownictwem komórek liniowych,
c) to, że można ją zastosować w każdego rodzaju firmie, bez względu na wielkość,
d) brak rotacji osób tworzących sztab.

19. Rada pracownicza posiada kompetencje w zakresie:

a) podejmowania uchwał w sprawie podziału wypracowanego zysku,
b) podejmowania uchwał w sprawie statutu przedsiębiorstwa,
c) przeprowadzania oceny pracy i działalności dyrektora przedsiębiorstwa,
d) uchwalanie rocznego programu działania przedsiębiorstwa.

20. Przedsiębiorstwo jako organizacja pełni funkcje:

a) produkcji i świadczenia usług,
b) gospodarcze i społeczne,
c) polityki gospodarczej państwa,
d) technologii i postępu technicznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Określanie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Test praktyczny do jednostki modułowej „Określanie form organizacyjno –
prawnych podmiotu gospodarczego”

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za

każdą prawidłowo wykonaną czynność uczeń otrzymuje 1 punkt. Za źle wykonaną

czynność lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

− dopuszczający – za wykonanie co najmniej 10 badanych czynności,
− dostateczny – za wykonanie co najmniej 13 badanych czynności,
− dobry – za wykonanie co najmniej 15 badanych czynności,
− bardzo dobry – za wykonanie co najmniej 18 badanych czynności.

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie polecenie.
2. Zaplanuj pracę.
3. Zapoznaj się dokładnie ze wzorami umowy spółki jawnej.
4. Zaproponuj dane, które muszą być umieszczone w umowie.
5. Dobierz wzór umowy, z którego skorzystasz podczas w pracy nad zadaniem.
6. Sporządź umowę zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i zapisz ją jako dokument

Worda.

7. Sformatuj dokument.
8. Sprawdź poprawność umowy pod względem merytorycznym i formalnym.
9. Wydrukuj umowę spółki jawnej, oddaj do sprawdzenia.
10. Na rozwiązanie testu masz 180 min.

Materiały dla ucznia:

− polecenie,
− instrukcja,
− wzory umów spółki jawnej.

Polecenie
Sporządź umowę spółki jawnej, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, w formie
pisemnej.
Dane dotyczące przedsiębiorstwa, siedziby spółki, wkładów wspólników i ich wartości,
przedmiotu działalności spółki oraz czas trwania (jeśli jest oznaczony) zaproponuj sam.
Pamiętaj, aby zawrzeć w umowie wszystkie niezbędne elementy składowe. Skorzystaj ze
wzorów umów zawartych w różnych źródłach informacji, np. w Internecie. Opracuj umowę
na komputerze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

KARTA OCENY

Imię i nazwisko..........................................................................................

Określanie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego

Sporządzanie umowy spółki jawnej

Nr

czynności

Kryteria

Punkty

0 lub 1

1

Wpisał dane identyfikacyjne wspólników spółki:

− imiona i nazwiska,
− adresy zamieszkania,
− NIP,
− Pesel

2

Podał akt prawny będący podstawą tworzenia spółek jawnych

3

Wpisał firmę spółki

4

Wpisał siedzibę spółki

5

Określił kapitał zakładowy

6

Określił wysokość udziału każdego ze wspólników (w zł)

7

Określił udział wspólników w jej zyskach i stratach

8

Określił przedmiot działania spółki

9

Wpisał osoby upoważnione do reprezentacji i podpisywania
oświadczeń woli w imieniu spółki

10

Uwzględnił zasady ustanowienia prokury

11

Określił czas działania spółki

12

Podał warunki rozwiązania spółki

13

Zawarł klauzulę o zobowiązaniu wspólników na rzecz działania
w interesie spółki

14

Określił warunki odpowiedzialności za zobowiązania spółki

15

Sprecyzował warunki wprowadzenia zmian w umowie

16

Określił, kto ponosi koszty założenia spółki

17

Wpisał liczbę niezbędnych egzemplarzy umowy spółki do
wydrukowania

18

Uwzględnił miejsca na podpisy wspólników spółki

19

Sformatował dokument

20

Wydrukował umowę

Suma

punktów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

7. LITERATURA

1. Czasopisma: „Gazeta Prawna”, „Rzeczpospolita”, „Businessman”
2. Dębski S.: Ekonomia i organizacja przedsiębiorstw. Cz. 1 i 2. WSiP, Warszawa 1997
3. Juchniewicz M., Pasternak K.: Planowanie działalności przedsiębiorstwa. Wyd.

Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2000

4. Kodeks spółek handlowych, Kodeks cywilny, Kodeks postępowania administracyjnego
5. Kufel J., Siuda W.: Prawo gospodarcze dla ekonomistów. Scripktum, Poznań 1994

6. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r. (DzU. Nr 173, poz.

1807)

7. Praca zbiorowa pod redakcją Bogdana Piaseckiego: Ekonomika i zarządzanie małą firmą.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Łódź 2001

8. Praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Marka: Podstawy ekonomiki przedsiębiorstw.

Walkowska Wydawnictwo, Szczecin 1998