Jak stajemy się sobą.

Psychologia humanistyczna

Dr Elżbieta Zdankiewicz-Ścigała

SWPS 2014/15

1

Psychologia humanistyczna -

założenia



Przedstawiciele



Carl Rogers, Abraham Maslow, Rollo May, J.F.T.

Bugental, Ronald Laing, Fritz Perls,

1. Założenia (poglądy)



O naturze człowieka



Przekonanie o potencjalnych pozytywnych

możliwościach człowieka, które powinien realizować:

rozpoznawać i urzeczywistniać
2. O roli społeczeństwa



Wymagania otoczenia hamują lub frustrują naturalny

proces samorealizacji. Kultura i społeczeństwo

przekazują człowiekowi

„zniekształcone sposoby

istnienia

” (Bugental)

2

Założenia c.d.

3. Fenomenologia



Koncentracja na świadomym doświadczaniu zdarzeń

wewnętrznych i zewnętrznych: na tym co w danej chwili

TU-I- TERAZ w organizmie i wokół niego zachodzi.

Bycie świadomym – pozostawanie w kontakcie z

własnym doświadczeniem

4. Subiektywizm



świadomość własnego doświadczenia jest jedynym

kryterium poznania - rzeczywistości i samego siebie

3

Podstawowe pojęcia:



Doświadczać (jako czasownik) - odbierać wpływ zewnętrznych i

wewnętrznych zdarzeń w danym momencie czasu. Zdarzenia

doświadczane są spostrzegane na poziomie świadomym.



Pojęcie JA - doświadczanie siebie, które rozwija się w obiekt

spostrzegany jako Ja (

I, me

).



Samorealizacja – (Maslow) - rozwijanie zdolności efektywnego

spostrzegania rzeczywistości, bycie nieprzywiązanym (

detached

) i

obiektywnym. Ludzie samorealizujący się są twórczy, z poczuciem

humoru, potrafią opierać się siłom kultury, w której żyją.



Tendencja do samorealizacji - Tendencja organizmu jako

całości, do rozwoju wszystkich swoich potencjałów w sposób, który

służy utrzymaniu i powiększeniu swojej wartości. Jedyny motyw
zachowania w koncepcja Rogersa

.

4

Podstawowe pojęcia c.d.



Ruch potencjału ludzkiego - Część ruchu akcentująca

osobisty rozwój (wzrost,

growth

)



Terapia gestalt - Podejście terapeutyczne

rozszerzające świadomość i maksymalizujące ludzki

potencjał. Podstawowe zalecenie dotyczy pozostawania

w teraźniejszości (tu i teraz), obserwowania zamiast

analizowania, prób ożywienia wydarzeń z przeszłości i

zidentyfikowania się z tymi zdarzeniami lub przeżyciami

(np. przez psychodramę).



Zmienione stany świadomości - Stany świadomości

inne niż normalny. Metody osiągania: środki

psychodeliczne, medytacja, joga, hipnoza i post.

5

6

„Nigdy nie zrozumiemy ludzkiego życia, jeśli

nie weźmiemy pod uwagę jego najwyższych

dążeń. Rozwój, samorealizacja, dążenie do

zdrowia i autonomii, tęsknota za doskonałością

(wyrażając się inaczej, dążenie ‘ku górze’)

muszą być teraz przyjęte jako szeroko

rozpowszechnione, a być może powszechne,

dążenia ludzkie”

Abraham Maslow

Osobowość w psychologii humanistycznej

Teoria Abrahama Maslowa

7



Podstawowe pojęcie w teorii Abrahama Maslowa to

potrzeba

, rozumiana w podwójnym znaczeniu:



Potrzeba jako dyspozycja – organizm stale potrzebuje

czegoś do prawidłowego funkcjonowania



Nawet jeszcze nie ujawnione potrzeby podstawowe

stanowią potencjalny składnik osobowości.



Znaczenie motywacyjne posiadają jedynie potrzeby

zaktualizowane, aktualne stany braku czegoś.

Teorie potrzeb

Teoria Abrahama Maslowa

8

Potrzeby podstawowe:



Stałość przejawiana się u różnych jednostek



Mają szczególne znaczenie dla funkcjonowania człowieka – ich

niezaspokojenie prowadzi do patologii



Są wrodzone, a jedynie ich sposób przejawiania się jest warunkowany

kulturowo



Ułożone są w naturalną hierarchię, od potrzeb o większym znaczeniu

biologicznym, do potrzeb „wyższych” – specyficznie ludzkich



Potrzeby niższe dysponują większą siłą motywacyjną – potrzeby mniej

podstawowe biologicznie dochodzą do głosu tylko wtedy, gdy nie są

„zagłuszane” przez bardziej podstawowe.



Przy niewystarczającym zaspokojeniu potrzeba nie blokuje pojawienia

się potrzeby wyższej, lecz nadal pozostaje aktywnym wyznacznikiem

zachowania.

Teorie potrzeb

Teoria Abrahama Maslowa

9

Potrzeby podstawowe:

fizjologiczne

bezpieczeństwa

przynależności i miłości

osiągnięć

i

uznania

samorealizacji,

wiedzy i rozumienia,

estetyczne

Teorie potrzeb

Teoria Abrahama Maslowa

10

Cechy osób samorealizujących się:



Sprawniejsza percepcja rzeczywistości i bardziej zadowalające relacje z

nią



Dystans wobec rzeczywistości, potrzeba prywatności



Autonomia, niezależność od kultury i otoczenia, wola, aktywność



Ciągła świeżość ocen



Doświadczenia mistyczne, doświadczenia szczytowe



Gemeinschaftsgefühl (poczucie wspólnoty z innymi ludźmi)



Związki interpersonalne



Demokratyczna struktura charakteru



Rozróżnianie środków i celów, dobra i zła



Filozoficzne, niezłośliwe poczucie humoru



Twórczość



Opór wobec inkulturacji, transcendowanie każdej konkretnej kultury

Osobowość w psychologii humanistycznej

Teoria Abrahama Maslowa

11



Jedynym motywem działania człowieka jest

tendencja do samorealizacji.



Tendencja do samorealizacji

(

self-actualizing tendency

) –

dążenie do rozwijania własnych zdolności i możliwości w sposób

który służy zarówno zachowaniu, jak i ulepszeniu organizmu.



Wartościowanie organizmalne

– organizm sam „wie” co jest

dla niego dobre i służy samorealizacji, a co złe i zagraża

samorealizacji.



Zasada zgodności z doświadczeniem

– uświadamiane są

tylko doświadczenia zgodne z pojęciem Ja.



Człowiek poszukuje lub unika pewnych doświadczeń nie dlatego,

że polepszają jego funkcjonowanie, ale dlatego że realizują jego

potrzebę samoakceptacji

.

Osobowość w psychologii humanistycznej

Teoria Carla Rogersa

Teoria Rogersa

Tezy:



1. Tendencja do samorealizacji wrodzona, wykazywana

już przez niemowlę.



- ssanie, sięganie - próby samorealizacji



- dążenie - unikanie; dośw. przyjemne/ nieprzyjemne =

sprzyjające/zagraż. samorealizacji



2. doświadczanie siebie przekształca się w

pojęcie Ja

jako obiekt spostrzegany (

ja, mnie

itd.)

wartościowanie siebie (

dobry, zły, mądry

) jako

rezultat doświadczeń z innymi

12

Teoria C. Rogersa c.d.



3. Wraz z rozwojem Ja rozwija się potrzeba akceptacji

uniwersalna potrzeba człowieka

–

powinna być zaspokajana

bezwarunkowo



4. Warunki wartości = warunkowa akceptacja przez innych

warunkowa samoakceptacja na własne doświadczenia reaguje się
jako na mniej lub bardziej wartościowe (zasługujące na akceptację)







Niezgodność pomiędzy tym co aktualnie doświadczane a

obrazem Ja = zniekształcanie doświadczenia tak, by było zgodne z

warunkami wartości: selektywna percepcja lub wypieranie

(„uzgodnienie” na poziomie świadomym, treści niezgodne nadal

oddziaływują)







podatność na lęk i psychologiczne nieprzystosowanie

13

BRAK BEZWARUNKOWEJ

AKCEPTACJI

WARUNKI WARTOŚCI

JA

DOŚWIA-

DCZENIE

PODATNOŚĆ NA LĘK

FUNKCJONOWANIE OBRONNE

NIEZGODNOSC

NOWE

ZAGRAŻAJĄCE

DOŚW.

ZNI

EKSZT

AŁ

CEN

IE

ROZWÓJ ZACHOWANIA OBRONNEGO

WG C. ROGERSA

14

BRAK BEZWARUNKOWEJ

AKCEPTACJI

WARUNKI WARTOŚCI

WYSOKI LĘK

ZDEZORGANIZOWANE ZACHOWANIE

JA

DOŚWIAD-

CZENIE

NIEZGODNOŚĆ

NAGŁE

ZAGRAŻAJĄCE

DOŚW.

ZAPRZECZENIE JA

ZMIENIONE POJĘCIE JA

ROZWÓJ ZACHOWANIA ZDEZORGANIZOWANEGO

WG C. ROGERSA

15

Odrzucone Ja – koncepcja Perlsa



Założenie: funkcją napięcia mięśniowego jest tłumienie

pobudzenia o negatywnym znaczeniu emocjonalnym



Teoria (Idea):



Relacje ze światem nawiązywane są głównie poprzez

system sensoryczny

(odczuwanie) i

motoryczny

(działanie). Świadomość własnego ciała ( = doznań

sensorycznych) = świadomość własnych potrzeb i ich

zaspokajanie wg. sekwencji:



emocje



Świadomość pobudzenie działanie

kontakt

16

Odrzucone Ja – koncepcja Perlsa

c.d.



Emocje pośredniczą w przekształcaniu pobudzenia w działanie,

umożliwiają wybór takich dz., które wynikają z doświadczanego

pobudzenia.



Zablokowanie odczuwania (i/lub) wyrażania emocji ->



Zablokowanie działania; nie uwolniona energia – źródło

chronicznego napięcia nazwanego „trzymaniem mięśniowym”.



Działanie zamiast na otoczenie zwrócone jest przeciwko

sobie (implozja, retrofleksja)



Metafora Gestaltu (postaci): Postać, (figurę) tworzą doznania,

których jesteśmy świadomi: figura jest niedokończona jeśli emocje

negatywne zablokują doświadczanie.



świadomość-pobudzenie-działanie-kontakt

proces stałego tworzenia i rozpadania figur

17

Poziomy odrzucania własnego Ja



Działania fałszywe – wyznaczone przez kulturę - idealny obraz

samego siebie. Zamiast kierować się własnymi możliwościami i

pragnieniami, kierujemy się tym, czego oczekują inni (

„jak słoń,

który wolałby być krzakiem róży, jak krzak róży, który usiłuje być

kangurem”

).



Pan:

POWINIENEŚ

wymagania, nakazy, powinności



Poddany (Sługa):

STARAM SIĘ, PRZYRZEKAM



Lęk, opór i sprzeciw wobec autentycznego Ja. Powstrzymywanie

energii i unikanie doświadczania napięcia



Impas „gdy osoba nie jest gotowa, bądź nie chce użyć własnych

możliwości, a pomoc z otoczenia nie nadchodzi”. Utrzymywanie

status quo i zaniechanie prób zmiany



Implozja – skierowanie energii do wewnątrz zamiast na zewnątrz

(sztywność, bezruch, poczucie bycia „martwym”)



Eksplozja, wybuch, – wyrażenie emocji: wybuch radości, rozpaczy,

gniewu, orgazmu.

18

9 nakazów Terapii Gestalt

1.

Żyj teraz. Zajmuj się tym co jest teraz a nie przeszłością

lub przyszłością.

2.

Żyj tutaj. Radź sobie z tym co jest obecne ,a nie z tym co

nieobecne.

3.

Przestań coś sobie wyobrażać. Doświadczaj tego co realne.

4.

Powstrzymaj niepotrzebne myślenie. Raczej smakuj i

spostrzegaj.

5.

Raczej wyrażaj

(express)

, niż manipuluj, wyjaśniaj, oceniaj

czy osądzaj.

6.

Oddawaj się nieprzyjemności i bólowi dokładnie tak samo

jak przyjemności. Nie ograniczaj swojej świadomości.

7.

Nie akceptuj żadnego innego

muszę

i

powinienem

niż

twoje własne.

8.

Weź pełną odpowiedzialność za swoje czyny, uczucia i

myśli.

9.

Poddaj się byciu takim, jakim jesteś.



19

20

Transgresje

– czyny i akty myślenia

polegające na przekraczaniu granic

dotychczasowych możliwości i osiągnięć

materialnych, społecznych czy

intelektualnych, wykroczeniu poza to czym

sprawca jest i co posiada.

(Józef Kozielecki, Psychotransgresjonizm, 2001)

Rozwój w psychologii humanistycznej

Psychotransgresjonizm