Geneza współpracy
pa

ń

stw członkowskich w

zakresie bezpiecze

ń

stwa

wewn

ę

trznego

Rozwój historyczny i prawny

Oprac. własne M. Bainczyk oraz na podstawie A.
Grzelak, III filar UE

I etap prawo mi

ę

dzynarodowe

publiczne

Współpraca organów s

ą

dowych i policyjnych na

podstawie dwu- i wielostronnych umów
mi

ę

dzynarodowych zawieranych m.in. w ramach

Rady Europy, OBWE, OECD, ONZ np.:

1957 Europejska konwencja o ekstradycji

1959 Europejska konwencja o pomocy
prawnej w sprawach karnych

1977 Europejska konwencja o zwalczaniu
terroryzmu

II etap; współpraca pa

ń

stw

członkowskich WE - Grupa TREVI

Od 1975 regularne konsultacje
mi

ę

dzyrz

ą

dowe w zakresie

bezpiecze

ń

stwa, zwłaszcza zwalczania

terroryzmu

Współpraca miała niejawny i prawnie
niesformalizowany charakter, z tego
wzgl

ę

du w ramach tej współpracy

przyjmowano jedynie akty polityczne

Efekty współpracy w ramach grupy
TREVI

Wytworzenie sieci kontaktów pomi

ę

dzy

funkcjonariuszami pa

ń

stw członkowskich

Wymiana oficerów ł

ą

cznikowych

Przygotowanie zasad funkcjonowania dla
przyszłego Europejskiego Biura
Policyjnego

III etap – współpraca na podstawie
porozumie

ń

z Schengen

1985 r. – Układ z Schengen
1990 – Konwencja Wykonawcza

umowy mi

ę

dzynarodowe mi

ę

dzy niektórymi

pa

ń

stwami członkowskimi WE – pocz

ą

tkowo

Niemcy, Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja,
zawarte poza strukturami WE

Do umów przyst

ę

powały kolejne pa

ń

stw

członkowskie, tak

ż

e spoza WE

Nie wszystkie pa

ń

stwa członkowskie

uczestnicz

ą

w obszarze Schengen

Wł

ą

czenie konwencji do prawa UE nast

ą

piło

dopiero w 1997 r. w Traktacie Amsterdamskim

Zasady funkcjonowania obszaru
Schengen

Cel umów: urzeczywistnienie swobody
przepływu osób

ś

rodki: zniesienie kontroli na granicach wew. i

przeniesienie ich na granice zew.

Ś

rodki kompensacyjne:

- wspólne okre

ś

lenie zasad przekraczania granic

zew.

- współpraca w zakresie ochrony granic
- współpraca s

ą

dów i policji w sprawach karnych

-

powstanie Systemu Informacyjnego Schengen

- próby ujednolicenia polityki wobec cudzoziemców

Sformalizowanie
współpracy pa

ń

stw

członkowskich w zakresie
bezpiecze

ń

stwa

Zmiany wprowadzone przez
Traktat z Maastricht

Kontekst zawarcia Traktatu z
Maastricht

Szerszy aspekt zmian we Wspólnotach –
odej

ś

cie od jednowymiarowo

ś

ci integracji

Realizacja wspólnego rynku, stworzenie
unii gospodarczej i walutowej, przej

ś

cie do

unii politycznej

Ustanowienie obywatelstwa UE
zwi

ą

zanego z prawem do

przemieszczania si

ę

i pobytu w innych

pa

ń

stwach członkowskich

Struktura UE po TMA

UE

platforma współpracy

mi

ę

dzyrz

ą

dowej

I filar

WE, EWEA

organizacja

mi

ę

dzynarodowa

(ponadnarodowa)

obszar wspólnotowy

II filar

Wspólna Polityka

Zagraniczna i

Bezpiecze

ń

stwa

obszar współpracy

mi

ę

dzyrz

ą

dowej

III filar

Współpraca w

dziedzinie wymiaru

sprawiedliwo

ś

ci i

spraw wew.

obszar współpracy

mi

ę

dzyrz

ą

dowej

Preambuła do Traktatu z
Maastricht

POTWIERDZAJ

Ą

C swój cel ułatwienia

swobodnego przepływu osób, przy
zapewnieniu bezpiecze

ń

stwa swym

narodom, poprzez wł

ą

czenie do

niniejszego Traktatu postanowie

ń

dotycz

ą

cych wymiaru sprawiedliwo

ś

ci i

spraw wewn

ę

trznych,

TYTUŁ VI
POSTANOWIENIA O WSPÓŁPRACY W DZIEDZINIE WYMIARU

SPRAWIEDLIWO

Ś

CI I SPRAW WEWN

Ę

TRZNYCH art. K. 1

Do realizacji celów Unii, a w szczególno

ś

ci swobodnego przepływu osób, nie

naruszaj

ą

c uprawnie

ń

Wspólnoty Europejskiej, Pa

ń

stwa Członkowskie uwa

ż

aj

ą

za

przedmiot wspólnego zainteresowania nast

ę

puj

ą

ce dziedziny;

1)

polityk

ę

azylow

ą

;

2)

zasady reguluj

ą

ce przekraczanie przez osoby zewn

ę

trznych granic Pa

ń

stw

Członkowskich i sprawowanie kontroli nad tym ruchem;
3)

polityk

ę

imigracyjn

ą

i polityk

ę

wobec obywateli pa

ń

stw trzecich:

a) warunki wjazdu i przemieszczania si

ę

obywateli pa

ń

stw trzecich na terytorium

Pa

ń

stw Członkowskich;

b) warunki pobytu obywateli pa

ń

stw trzecich na terytorium Pa

ń

stw Członkowskich,

wł

ą

cznie z ł

ą

czeniem rodzin i dost

ę

pem do rynku pracy;

c) walka z nielegaln

ą

imigracj

ą

, pobytem i prac

ą

obywateli pa

ń

stw trzecich na

terytorium Pa

ń

stw Członkowskich;

Artykuł K.1 cd.

4)

walk

ę

z narkomani

ą

w zakresie nieobj

ę

tym punktami 7) – 9);

5)

zwalczanie nadu

ż

y

ć

na skal

ę

mi

ę

dzynarodow

ą

, w zakresie nieobj

ę

tym

punktami 7) - 9);
6)

współprac

ę

s

ą

dow

ą

w sprawach cywilnych;

7)

współprac

ę

s

ą

dow

ą

w sprawach karnych;

8)

współprace celn

ą

;

9)

współprac

ę

policyjn

ą

w celach zapobiegania i walki z terroryzmem,

nielegalnym handlem narkotykami i innymi powa

ż

nymi formami

mi

ę

dzynarodowej przest

ę

pczo

ś

ci, wł

ą

cznie z, pewnymi aspektami współpracy

celnej, je

ż

eli zajdzie taka konieczno

ść

, w zwi

ą

zku z organizowaniem

obejmuj

ą

cego cał

ą

Uni

ę

systemu wymiany informacji w ramach Biura Policji

Europejskiej (Europol).

Charakterystyka współpracy w
ramach III filaru

Formy współpracy; przedmiot wspólnego
zainteresowania , w dziedzinach obj

ę

tych artykułem K.1,

Pa

ń

stwa Członkowskie wzajemnie si

ę

informuj

ą

i

konsultuj

ą

w ramach Rady, w celu koordynacji swych

działa

ń

Metoda mi

ę

dzyrz

ą

dowa

Brak mocnych kompetencji instytucji wspólnotowych

Odr

ę

bne instrumenty prawne; wspólne stanowiska,

wspólne działania, konwencje

System prawny – prawa mi

ę

dzynarodowe publiczne

Zmiany wprowadzone przez
Traktat Amsterdamski

ZDECYDOWANI ułatwi

ć

swobodny przepływ osób, przy

zapewnieniu bezpiecze

ń

stwa swym narodom, poprzez

ustanowienie przestrzeni wolno

ś

ci, bezpiecze

ń

stwa i

sprawiedliwo

ś

ci, zgodnie z postanowieniami niniejszego

Traktatu

Art. 2 TUE
Unia stawia sobie nast

ę

puj

ą

ce cele: (…)

- utrzymanie i rozwijanie Unii jako przestrzeni wolno

ś

ci,

bezpiecze

ń

stwa i sprawiedliwo

ś

ci, w której

zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w
powi

ą

zaniu z wła

ś

ciwymi

ś

rodkami w odniesieniu do

kontroli granic zewn

ę

trznych, azylu, imigracji oraz

zapobiegania i zwalczania przest

ę

pczo

ś

ci

Traktat Amsterdamski
III filar współpraca s

ą

dów i policji w

sprawach karnych

Ustanowienie nowego celu UE - przestrze

ń

wolno

ś

ci, bezpiecze

ń

stwa i sprawiedliwo

ś

ci

Uwspólnotowienie cz

ęś

ci zagadnie

ń

do tej pory

obj

ę

tych III filarem

Jednoczesne zintensyfikowanie współpracy w
ramach III filaru (zmiany w zakresie
instrumentów prawnych oraz kompetencji
instytucji)

Wł

ą

czenie do prawa UE dorobku prawnego

Schengen

Rozwój współpracy w oparciu o
decyzje polityczne RE

1999 r. Program haski

2004 r. Program z Tampere

2009 r. Program Sztokholmski

Poj

ę

cie wolno

ś

ci,

bezpiecze

ń

stwa i

sprawiedliwo

ś

ci

Oprac. własne M. Bainczyk, oraz na podstawie A.Grzelak, Trzeci
filar Unii Europejskiej, Warszawa 2008

PWBS

Poj

ę

cie wprowadzone w TA

Potwierdzenie i rozwini

ę

cie tego poj

ę

cia w

programach Rady Europejskiej: z
Tampere 1999 r. oraz w Programie
Haskim oraz w Programie Sztokholmskim

Artykuł 3 ust. 2 TUE

Unia zapewnia swoim obywatelom przestrze

ń

wolno

ś

ci, bezpiecze

ń

stwa i sprawiedliwo

ś

ci bez

granic wewn

ę

trznych, w której zagwarantowana

jest swoboda przepływu osób, w powi

ą

zaniu

z wła

ś

ciwymi

ś

rodkami w odniesieniu do kontroli

granic zewn

ę

trznych, azylu, imigracji, jak

równie

ż

zapobiegania i zwalczania

przest

ę

pczo

ś

ci.

Art. 67 TFUE

1. Unia stanowi przestrze

ń

wolno

ś

ci, bezpiecze

ń

stwa i sprawiedliwo

ś

ci w

poszanowaniu praw podstawowych oraz ró

ż

nych systemów i tradycji

prawnych Pa

ń

stw Członkowskich.

2. Unia zapewnia brak kontroli osób na granicach wewn

ę

trznych i rozwija

wspóln

ą

polityk

ę

w dziedzinie azylu, imigracji i kontroli granic

zewn

ę

trznych, opart

ą

na solidarno

ś

ci mi

ę

dzy Pa

ń

stwami Członkowskimi i

sprawiedliw

ą

wobec obywateli pa

ń

stw trzecich. Do celów niniejszego

tytułu, bezpa

ń

stwowcy s

ą

traktowani jak obywatele pa

ń

stw trzecich.

3. Unia dokłada stara

ń

, aby zapewni

ć

wysoki poziom bezpiecze

ń

stwa za

pomoc

ą ś

rodków zapobiegaj

ą

cych przest

ę

pczo

ś

ci, rasizmowi i ksenofobii

oraz zwalczaj

ą

cych te zjawiska, a tak

ż

e za pomoc

ą ś

rodków słu

żą

cych

koordynacji i współpracy organów policyjnych i s

ą

dowych oraz innych

wła

ś

ciwych organów, a tak

ż

e za pomoc

ą

wzajemnego uznawania

orzecze

ń

s

ą

dowych w sprawach karnych i, w miar

ę

potrzeby, przez

zbli

ż

anie przepisów karnych.

4. Unia ułatwia dost

ę

p do wymiaru sprawiedliwo

ś

ci, w szczególno

ś

ci przez

zasad

ę

wzajemnegouznawania orzecze

ń

s

ą

dowych i pozas

ą

dowych w

sprawach cywilnych.

Cz

ęść

trzecia TfUE, Tytuł V Przestrze

ń

wolno

ś

ci, bezpiecze

ń

stwa i sprawiedliwo

ś

ci

ROZDZIAŁ 1 POSTANOWIENIA
OGÓLNE

ROZDZIAŁ 2 POLITYKI DOTYCZ

Ą

CE

KONTROLI GRANICZNEJ, AZYLU I
IMIGRACJI

ROZDZIAŁ 3 WSPÓŁPRACA S

Ą

DOWA

W SPRAWACH CYWILNYCH

ROZDZIAŁ 4 WSPÓŁPRACA S

Ą

DOWA

W SPRAWACH KARNYCH

ROZDZIAŁ 5 WSPÓŁPRACA POLICYJNA

Cel PWBS

mo

ż

liwo

ść

niezakłóconego i w miar

ę

bezproblemowego korzystania z praw
przysługuj

ą

cych obywatelom UE, zwłaszcza do

swobodnego poruszania si

ę

i pobytu w innym

PCZ poprzez zapewnienie:

-

bezpiecze

ń

stwa

-

dost

ę

pu do s

ą

downictwa i organów

administracyjnych w pa

ń

stwach członkowskich

-

ochrony praw podstawowych i wolno

ś

ci

Poj

ę

cie przestrzeni wolno

ś

ci, bezpiecze

ń

stwa i

sprawiedliwo

ś

ci obejmuje nast

ę

puj

ą

ce

zagadnienia:

ochron

ę

praw podstawowych w UE – art. 6 TUE i KPP

obywatelstwo UE i zwi

ą

zane z nim prawo

przemieszczania si

ę

i przebywania w innych pa

ń

stwach

członkowskich – art. 21 TFUE i akty prawa pochodnego

zagadnienia kontroli granicznych, wspólnej polityki
wizowej, imigracyjnej i azylowej – art. 77 nn. TFUE

współprac

ę

s

ą

dów w sprawach cywilnych- art. 81 nn.

TFUE

współprac

ę

s

ą

dow

ą

w sprawach karnych - art. 82 nn.

współprac

ę

policyjn

ą

– art. 87 nn. TFUE

Szczególny charakter kompetencji
UE w zakresie PWBS

Art. 4 ust. 2 lit. j TFUE

PWBS nale

ż

y do kompetencji dzielonych pomi

ę

dzy UE a pa

ń

stwa

członkowskie

Art. 4 ust. 2 TUEn

Szanuje podstawowe funkcje pa

ń

stwa, zwłaszcza funkcje

maj

ą

ce na celu zapewnienie jego integralno

ś

ci

terytorialnej, utrzymanie porz

ą

dku publicznego oraz

ochron

ę

bezpiecze

ń

stwa narodowego. W szczególno

ś

ci

bezpiecze

ń

stwo narodowe pozostaje w zakresie

wył

ą

cznej odpowiedzialno

ś

ci ka

ż

dego Pa

ń

stwa

Członkowskiego

.

Art. 72 TFUE

Niniejszy tytuł nie narusza wykonywania przez Pa

ń

stwa

Członkowskie obowi

ą

zków dotycz

ą

cychutrzymania

porz

ą

dku publicznego i ochrony bezpiecze

ń

stwa

wewn

ę

trznego.

Klauzule ochronne

Art. 77 ust. 4 TFUE

Art. 79 ust. 5 TFUE

Art. 85 ust. 2 TFUE

Art. 88 ust. 3 TFUE