Zespół autorów pod redakcją Elżbiety Lejbrandt i Anny Tymoczko

1

Higiena w placówkach
opieki medycznej

Fachowy poradnik dla zarządzających
placówkami opieki medycznej oraz lekarzy

0_str_tyt_kolor.qxd 2009-06-16 16:02 Page 1

2

Copyright © 2002–2009
Dashöfer Holding Ltd. & Wydawnictwo Verlag Dashofer Sp. z o.o. Warszawa

ISBN 978−83−88285−41−7

Wydawnictwo VERLAG DASHOFER Sp. z o.o.
ul. Senatorska 12
00−082 Warszawa
tel. [phone] ~ 05
fax [phone]
www.dashofer.pl
[e-mail]

Redaktor odpowiedzialny: Rafał Duluk, Alina Omen, Magdalena Szmidt, Agata Buczek,

Bartosz Klimczak
e−mail: [e-mail]

Opracowanie edytorskie i korekta techniczna: Danuta Banaszek, Zofia Jurkowlaniec,

Krystyna Marczyk, Małgorzata Grąbczewska,
Stanisława Teresa Pasznik

Skład: CREO, Warszawa

Druk: STANDRUK, Chojnice

Wszelkie prawa zastrzeżone, prawo do tytułu i licencji jest własnością Dashöfer Holding Ltd. Kopiowanie, przedrukowywanie
i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji, również na nośnikach magnietycznych i elektronicznych, bez
zgody Wydawcy jest zabronione. Ze względu na stałe zmiany w polskim prawie oraz niejednolitą interpretację przepisów Wy−
dawnictwo nie ponosi odpowiedzialności za zamieszczone informacje.

0_str_tyt_kolor.qxd 2009-06-16 16:02 Page 2

Państwowa Inspekcja Sanitarna kontynuuje od po−
nad 50 lat działalność, powstałych na ziemiach pol−
skich po I wojnie światowej, służb sanitarno−
−epidemiologicznych.

Na mocy dekretu z dnia 14 sierpnia 1954 r. Państwo−
wa Inspekcja Sanitarna stała się aparatem wykonaw−
czym, za pomocą którego służba zdrowia wykonywała
cztery podstawowe zadania z zakresu szeroko pojętej
profilaktyki, a mianowicie:

l

zapobiegawczy nadzór sanitarny, tj. zapobiega−
nie powstawaniu szkodliwych dla zdrowia ludz−
kiego warunków środowiskowych,

l

bieżący nadzór sanitarny, tj. systematyczny nad−
zór sanitarny nad przestrzeganiem w życiu co−
dziennym przepisów sanitarnych i wymagań
higieny,

l

działalność przeciwepidemiczna, mająca na celu
usuwanie wszystkich czynników mogących spo−
wodować szerzenie się chorób zakaźnych, a tak−
że zwalczanie tych chorób,

Część 2, rozdział 4, podrozdział 1, s. 1

AKTUALNOŚCI

2.4. Pañstwowa Inspekcja Sanitarna

jako organ nadzoru nad placówkami

opieki zdrowotnej

Higiena w placówkach opieki medycznej

2.4.

PAŃSTWOWA INSPEKCJA
SANITARNA JAKO ORGAN NADZORU
NAD PLACÓWKAMI OPIEKI
ZDROWOTNEJ

2.4.1.

PRZEPISY PRAWNE DOTYCZĄCE
DZIAŁALNOŚCI INSPEKCJI SANITARNEJ

02_04_1.qxd 2009-06-15 15:35 Page 1

l

podnoszenie kultury sanitarnej w społeczeń−
stwie drogą popularyzacji zasad higieny i zapo−
biegania chorobom.

Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej In−
spekcji Sanitarnej (tekst jedn. Dz. U. z 1998 r nr 90
poz. 575 z późn. zm.), na mocy której PIS działa do
dzisiaj, stanowi że:

Państwowa Inspekcja Sanitarna jest powołana do re−
alizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego,
w szczególności poprzez sprawowanie nadzoru nad
warunkami:

1) higieny środowiska;

2) higieny pracy w zakładach pracy;

3) higieny radiacyjnej;

4) higieny procesów nauczania i wychowania;

5) higieny wypoczynku i rekreacji;

6) zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmio−

tów użytku;

7) higieniczno−sanitarnymi, jakie powinien spełniać

personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia,
w których są udzielane świadczenia zdrowotne.

Powyższe zadania są realizowane w celu ochrony
zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem
szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapo−
biegania powstawaniu chorób, w tym chorób zakaź−
nych i zawodowych.

Część 2, rozdział 4, podrozdział 1, s. 2

AKTUALNOŚCI

2.4. Pañstwowa Inspekcja Sanitarna
jako organ nadzoru nad placówkami
opieki zdrowotnej

Higiena w placówkach opieki medycznej

02_04_1.qxd 2009-06-15 15:35 Page 2

Strukturę działania inspekcji sanitarnej zamieszcza
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 września
2002 r. w sprawie organizacji i sposobu działania
stacji sanitarno−epidemiologicznych (Dz.U. nr 162,
poz. 1342, z późn. zm.), które określa: strukturę or−
ganizacyjną, warunki i sposób działania stacji sani−
tarno−epidemiologicznych, kwalifikacje wymagane
na poszczególne stanowiska pracy oraz wzór legity−
macji służbowej pracownika stacji sanitarno−epi−
demiologicznej.

Organem naczelnym PIS jest Główny Inspektor Sa−
nitarny, podległy ministrowi właściwemu do spraw
zdrowia. GIS koordynuje i nadzoruje ustawową
działalność państwowych inspektorów sanitarnych
oraz ustala kierunki działania i zasady postępowania
organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej a także
zasady współdziałania z innymi organami kontroli
państwowej m. in. w przypadku zagrożenia bezpie−
czeństwa sanitarnego w zakresie należącym do wła−
ściwości Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Organem doradczym i opiniodawczym Głównego
Inspektora Sanitarnego w sprawach objętych zakre−
sem działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest
Rada Sanitarno−Epidemiologiczna powoływana na
okres trzech lat.

Państwowi Wojewódzcy Inspektorzy Sanitarni
(Wojewódzkie Stacje Sanitarno−Epidemiologiczne)
prowadzą nadzór nad działalnością Państwowych
Powiatowych Inspektorów Sanitarnych (Powiato−
wych Stacji Sanitarno−Epidemiologicznych) oraz są
organem II instancji (odwoławczym), a w zakresie
ochrony radiacyjnej i opiniowania niektórych obiek−

Część 2, rozdział 4, podrozdział 1, s. 3

AKTUALNOŚCI

Higiena w placówkach opieki medycznej

2.4. Pañstwowa Inspekcja Sanitarna

jako organ nadzoru nad placówkami

opieki zdrowotnej

struktura

działania

inspekcji

sanitarnej

Główny

Inspektor

Sanitarny

Wojewódzcy

Inspektorzy

Sanitarni

02_04_1.qxd 2009-06-15 15:35 Page 3

tów o szczególnej uciążliwości np. stacji telefonii
komórkowych, autostrad – organem I instancji.

Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni (Po−
wiatowe Stacje Sanitarno−Epidemiologiczne) pro−
wadzą jako organ I instancji nadzór zapobiegawczy
i bieżący oraz działalność określoną w ustawie o in−
spekcji sanitarnej.

Państwowi Graniczni Inspektorzy Sanitarni pełnią
zadania na obszarach przejść granicznych drogo−
wych, kolejowych, lotniczych, rzecznych i morskich,
portów lotniczych i morskich oraz jednostek pływa−
jących na obszarze wód terytorialnych. Graniczne
Stacje Sanitarno−Epidemiologiczne powołane są
w celu sanitarnego zabezpieczenia granic państwa.

Organy inspekcji sanitarnej działają na podstawie
przepisów kodeksu postępowania administracyjne−
go oraz przepisów ustawy o postępowaniu egzeku−
cyjnym w administracji.

Ustawa o Państwowej Inspekcji Sanitarnej w Roz−
dziale 3. reguluje uprawnienia pracowników inspek−
cji sanitarnej, a szczegółowy zakres określają akty
wykonawcze:

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 4 lutego 2004 r.
w sprawie zasad i trybu upoważniania niektórych
pracowników stacji sanitarno−epidemiologicznych
do wykonywania w imieniu państwowych inspekto−
rów sanitarnych określonych czynności kontrolnych
i wydawania decyzji (Dz.U. nr 24 poz. 217) oraz
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17
października 2002 r. w sprawie nadania funkcjona−
riuszom organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej

Część 2, rozdział 4, podrozdział 1, s. 4

AKTUALNOŚCI

2.4. Pañstwowa Inspekcja Sanitarna
jako organ nadzoru nad placówkami
opieki zdrowotnej

Higiena w placówkach opieki medycznej

Powiatowi
Inspektorzy
Sanitarni

Graniczni
Inspektorzy
Sanitarni

02_04_1.qxd 2009-06-15 15:35 Page 4

uprawnień do nakładania grzywien w drodze man−
datu karnego (Dz.U. nr 174, poz. 1426).

W oparciu o powyższe przepisy inspektorzy sanitar−
ni w związku z wykonywanymi kontrolami mają
prawo wstępu o każdej porze dnia i nocy do kontro−
lowanych jednostek oraz żądania pisemnych lub ust−
nych informacji, wzywania i przesłuchiwania osób,
żądania okazania dokumentów i udostępniania
wszelkich danych a także pobierania próbek do ba−
dań laboratoryjnych. Przed przystąpieniem do czyn−
ności kontrolnych pracownicy inspekcji sanitarnej
są zobligowani do przedłożenia legitymacji służbo−
wej oraz imiennego upoważnienia podpisanego
przez właściwego inspektora sanitarnego.

Inspektor sanitarny w razie stwierdzenia naruszenia
wymagań higienicznych i zdrowotnych może naka−
zać w drodze decyzji administracyjnej usunięcie
stwierdzonych uchybień.

W razie stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia ży−
cia lub zdrowia ludzi, ma prawo do nakazania unie−
ruchomienia zakładu pracy lub jego części,
zamknięcia obiektu użyteczności publicznej, wyco−
fania z obrotu środka spożywczego, przedmiotu
użytku, materiałów przeznaczonych do kontaktu
z żywnością, kosmetyku lub innego wyrobu mogą−
cego mieć wpływ na zdrowie ludzi.

Stwierdzenie uchybień mogących mieć wpływ na
zdrowie lub życie ludzi oznacza obowiązek poinfor−
mowania kierownictwa kontrolowanej jednostki al−
bo organu powołanego do nadzoru nad tą jednostką.
Adresat, do którego skierowano zawiadomienie
(wystąpienie) jest zobowiązany w terminie 30 dni od

Część 2, rozdział 4, podrozdział 1, s. 5

AKTUALNOŚCI

Higiena w placówkach opieki medycznej

prawa

inspektorów

sanitarnych

2.4. Pañstwowa Inspekcja Sanitarna

jako organ nadzoru nad placówkami

opieki zdrowotnej

02_04_1.qxd 2009-06-15 15:35 Page 5

dnia otrzymania zawiadomienia powiadomić in−
spektora o podjętych i wykonanych czynnościach
naprawczych.

W oparciu o Rozporządzenie Ministra Zdrowia
i Opieki Społecznej z dnia 4 listopada 1985 r. w spra−
wie książki kontroli sanitarnej każdy zakład jest obo−
wiązany posiadać książkę kontroli sanitarnej. Do niej
pracownicy inspekcji sanitarnej dokonują wpisu do−
raźnych zaleceń i uwag, które wynikają w toku prze−
prowadzonej kontroli. Poza wpisem w książce
kontroli sanitarnej przedstawiciele inspekcji sanitar−
nej sporządzają protokół zawierający wyniki prze−
prowadzonej kontroli sanitarnej, które są omawiane
z kierownictwem kontrolowanej placówki.

Po stwierdzeniu uchybień w kontrolowanej placów−
ce przedstawiciele inspekcji sanitarnej pobierają
opłaty w wysokości kosztów poniesionych w związ−
ku ze sprawowaniem nadzoru.

Za poważne uchybienia upoważnieni pracownicy
mają prawo do nakładania grzywien w drodze man−
datu karnego.

Część 2, rozdział 4, podrozdział 1, s. 6

AKTUALNOŚCI

2.4. Pañstwowa Inspekcja Sanitarna
jako organ nadzoru nad placówkami
opieki zdrowotnej

Higiena w placówkach opieki medycznej

KONIEC

PRZYK

ŁADU

02_04_1.qxd 2009-06-15 15:35 Page 6

Wybranie metody dezynfekcji najbardziej odpo−
wiedniej do specyficznych warunków jest trudnym
zadaniem i wymaga oceny:

l

ryzyka zakażenia, jakie stanowią dla pacjenta na−
rzędzia, sprzęt, powierzchnie, które zależy od: ro−
dzaju przewidywanego lub przeprowadzonego
postępowania medycznego – np. kontaktu z tkan−
kami pacjenta, stanu pacjenta, poziomu oporności
zagrażających drobnoustrojów, obecności sub−
stancji organicznych i innych zanieczyszczeń;

l

właściwości dezynfekowanego sprzętu, jego bu−
dowy i wrażliwości na różne środki myjące, de−
zynfekcyjne;

l

właściwości metody dezynfekcji (czynników de−
zynfekcyjnych), takich jak: parametry, zakres
działania, wrażliwość na występujące zanieczysz−
czenia, szkodliwość dla ludzi i dezynfekowanych
materiałów, środowiska, możliwość wypłukania
pozostałości.

Ponad trzydzieści lat temu został zaproponowany
przez Spauldinga podział na trzy kategorie narzę−

Część 3, rozdział 4, podrozdział 1, s. 1

DEZYNFEKCJA

3.4. Dezynfekcja sprzêtu, narzêdzi,

przedmiotów, powierzchni

Higiena w placówkach opieki medycznej

3.4. DEZYNFEKCJA NARZĘDZI, SPRZĘTU

MEDYCZNEGO, PRZEDMIOTÓW,
POWIERZCHNI

3.4.1. WYBÓR METODY I KLASYFIKACJA SPRZĘTU

POD WZGLĘDEM ZAGROŻENIA ZAKAŻENIEM

wybór metody

klasyfikacja

sprzętu

03_04_1.QXD 2009-06-15 15:35 Page 1

dzi, sprzętu medycznego, przyborów lekarskich,
w którym jako kryterium przyjęto ryzyko zakażenia
pacjenta. W zależności od przewidywanego kontak−
tu z tkankami został określony poziom czystości
mikrobiologicznej narzędzi i sprzętu medycznego
przygotowanego do użycia.

Zmodyfikowany model tego podziału z uwzględ−
nieniem zagrożenia, jakie stanowi środowisko szpi−
talne dla pacjentów i

pracowników, może

obejmować cztery poziomy.

1. Najwyższe zagrożenie stanowią narzędzia i sprzęt
medyczny, które będą kontaktowały się z uszkodzo−
ną tkanką, naruszały ciągłość tkanki, penetrowały do
sterylnych tkanek, włączając jamy ciała i układ
krwionośny, np. narzędzia chirurgiczne, inwazyjne
endoskopy – m.in. laparoskopy, artroskopy, angio−
skopy, akcesoria endoskopowe, cewniki dosercowe,
implanty, płyny infuzyjne, igły, strzykawki, opa−
trunki chirurgiczne – muszą być sterylne.

2. Średnie zagrożenie stanowią narzędzia i sprzęt
medyczny, które będą kontaktowały się z nieuszko−
dzonymi błonami śluzowymi. Podstawą do zakwa−
lifikowania sprzętu medycznego do tej grupy jest
założenie, że nie narusza ciągłości tkanek, np. nie−
inwazyjne endoskopy elastyczne, sprzęt anestezjo−
logiczny, wzierniki ginekologiczne. Sprzęt ten
powinien być sterylny, czyli poddany procesom ste−
rylizacji, najlepiej termicznej parą wodną pod ci−
śnieniem.

W przypadku, gdy ze względu budowę sprzętu nie
jest możliwe wykonanie sterylizacji, dopuszcza się
wysoki poziom dezynfekcji, w którym zostaną zabi−
te wszystkie drobnoustroje, ale mogą pozostać

Część 3, rozdział 4, podrozdział 1, s. 2

DEZYNFEKCJA

3.4. Dezynfekcja sprzêtu, narzêdzi,
przedmiotów, powierzchni

Higiena w placówkach opieki medycznej

poziomy
zagrożenia

03_04_1.QXD 2009-06-15 15:35 Page 2

oporne spory bakterii. Wynika to z założenia, że
nieuszkodzone błony śluzowe są na ogół odporne
na zakażenie przez powszechnie występujące spory
bakterii, ale nie są odporne na wiele innych drobno−
ustrojów, takich jak bakterie wegetatywne, prątki
gruźlicy, grzyby, wirusy. Przyjmuje się, że w więk−
szości przypadków poprzedzenie dezynfekcji pra−
widłowym myciem oraz użycie odpowiedniego
środka dezynfekcyjnego pozwala na uzyskanie wia−
rygodnego poziomu bezpieczeństwa, czyli sprzętu
wolnego od drobnoustrojów mogących spowodo−
wać zakażenie.

W praktyce uniknięcie wtórnego skażenia sprzętu
w czasie płukania wykonywanego w celu usunięcia
pozostałości środka chemicznego oraz podczas
transportu i przechowywania zdezynfekowanego
sprzętu jest technicznie trudnym zadaniem. Ponie−
waż podczas zabiegu z użyciem tego rodzaju sprzę−
tu może nastąpić uszkodzenie błon śluzowych,
zaleca się stosowanie procesów sterylizacji, najle−
piej termicznej parą wodną pod ciśnieniem, jeżeli
budowa sprzętu na to pozwala. W przypadku złożo−
nego sprzętu, jeżeli jest możliwe jego rozmontowa−
nie, prawidłowym postępowaniem jest poddanie
sterylizacji niektórych elementów, a innych, wrażli−
wych na czynniki sterylizujące – dezynfekcji wyso−
kiego poziomu.

3. Małe zagrożenie stanowi sprzęt kontaktujący się
z normalną, nieuszkodzoną skórą (np. stetoskopy,
mankiet do pomiaru ciśnienia krwi, termometry), po−
winien być on jednak wolny od bakterii wegetatyw−
nych, niektórych grzybów i niektórych wirusów. Na
ogół te powierzchnie nie są zanieczyszczone znaczną
liczbą chorobotwórczych bakterii i nie kontaktują się

Część 3, rozdział 4, podrozdział 1, s. 3

DEZYNFEKCJA

3.4. Dezynfekcja sprzêtu, narzêdzi,

przedmiotów, powierzchni

Higiena w placówkach opieki medycznej

03_04_1.QXD 2009-06-15 15:35 Page 3

z wrażliwymi miejscami pacjenta. Z zasady, nieusz−
kodzona skóra działa jako skuteczna bariera dla
większości drobnoustrojów; więc przedmioty, które
tylko dotykają nieuszkodzoną skórę, wymagają
przede wszystkim czyszczenia i dezynfekcji środ−
kiem dającym niski poziom dezynfekcji (bakterio−
bójczy, grzybobójczy). W przypadku zwiększonego
ryzyka, np. chorych o obniżonej odporności, może
być wskazany wyższy, niż wymieniony, poziom czy−
stości mikrobiologicznej.

Do tej kategorii mogą być również zaliczone po−
wierzchnie urządzeń, aparatury medycznej (np.
maszyn hemodializacyjnych), inne powierzchnie,
które często są dotykane rękami. Powierzchnie te po−
winny być czyszczone i dezynfekowane między ko−
lejnymi pacjentami, z zastosowaniem procesów
dezynfekcyjnych odpowiednich do zagrożenia.

Wyposażenie takie, jak stelaże łóżek, powierzchnie
stolików, rzadko mogą przenosić drobnoustroje;
w rutynowych działaniach powinny być prawidłowo
myte i poddawane dezynfekcji zgodnie z przyjętymi
w zakładzie procedurami, np. z zastosowaniem środ−
ków myjąco−dezynfekujących o małym zakresie
działania.

4. Minimalne zagrożenie przeniesienia zakażenia
stanowią przedmioty i powierzchnie, które nie kon−
taktują się z pacjentem (np. podłogi, meble), i dlate−
go coraz częściej przyjmuje się, że nie muszą być
rutynowo dezynfekowane, ale przede wszystkim
prawidłowo myte. Osoby odpowiedzialne za stan
higieny w szpitalu decydują o częstości dezynfekcji
w pomieszczeniach o małym ryzyku zakażenia, jak
np. korytarze. Dezynfekcja jest zalecana w po−

Część 3, rozdział 4, podrozdział 1, s. 4

DEZYNFEKCJA

3.4. Dezynfekcja sprzêtu, narzêdzi,
przedmiotów, powierzchni

Higiena w placówkach opieki medycznej

03_04_1.QXD 2009-06-15 15:35 Page 4

mieszczeniach z większym ryzykiem zakażenia, jak
np. sale operacyjne, stacje dializ, oddziały zakaźne,
pokoje dla chorych ze zmniejszoną odpornością, dla
pacjentów po oparzeniach.

Przedstawiony podział nie zawsze jest wyraźny i bu−
dzi wiele kontrowersji, często powodując oszacowa−
nie zagrożenia jako mniejsze w przypadku sprzętu
kontaktującego się z błonami śluzowymi i jako
większe w przypadku przedmiotów i powierzchni,
które nie kontaktują się z pacjentem i personelem.

Podana klasyfikacja jest wskazaniem, które może
ułatwić dobór metody pozwalającej na uzyskanie
odpowiedniej czystości mikrobiologicznej, jednak
nie zwalnia od każdorazowej oceny zagrożenia, któ−
re może się zmieniać w zależności od stanu pacjen−
ta, obszaru i warunków występujących w zakładzie.

Ze względu na zagrożenie, jakie stanowią w środo−
wisku szpitalnym krew, płyny ustrojowe, wydzieli−
ny, wydaliny, do kategorii średniego ryzyka można
zaliczyć również zanieczyszczone tym materiałem
narzędzia, sprzęt medyczny, wyposażenie sanitarne,
powierzchnie itp. Zgodnie z przyjętym założeniem,
że każdy pacjent może być źródłem drobnoustro−
jów, także wirusów przenoszonych drogą krwi, po−
winny być stosowane uniwersalne zasady postę−
powania, które chronią pacjentów, pracowników,
zmniejszają zagrożenie rozprzestrzeniania się drob−
noustrojów w środowisku:

l

narzędzia i sprzęt wielokrotnego użytku, szcze−
gólnie ostre, zanieczyszczone krwią, wydzielina−
mi lub wydalinami, bezpośrednio po zabiegu
poddaje się dezynfekcji o szerokim zakresie dzia−

Część 3, rozdział 4, podrozdział 1, s. 5

DEZYNFEKCJA

3.4. Dezynfekcja sprzêtu, narzêdzi,

przedmiotów, powierzchni

Higiena w placówkach opieki medycznej

uniwersalne

zasady

postępowania

03_04_1.QXD 2009-06-15 15:35 Page 5

łania; po zakończonym procesie narzędzia mogą
być przekazane do dalszego przygotowania do
użycia; jeżeli ze względu na konstrukcję sprzętu
odstępuje się od wstępnej dezynfekcji, należy de−
zynfekować przedmioty i obszar, który mógł ulec
skażeniu drobnoustrojami podczas czyszczenia
sprzętu;

l

narzędzia i sprzęt jednorazowego użytku oraz
specyficzne odpady medyczne (np. opatrunki)
natychmiast po zabiegu umieszcza się w odpo−
wiednim pojemniku lub w płynie dezynfekcyj−
nym, a następnie w bezpieczny sposób odsyła do
mikrobiologicznego unieszkodliwiania;

l

powierzchnie zanieczyszczone krwią, płynami
ustrojowymi, wydzielinami, wydalinami lub in−
nym materiałem biologicznym dezynfekuje się
miejscowo preparatami o odpowiednim zakresie
działania, a następnie, po usunięciu zanieczysz−
czeń, zmywa roztworami preparatów do ogólnej
dezynfekcji.

Część 3, rozdział 4, podrozdział 1, s. 6

DEZYNFEKCJA

3.4. Dezynfekcja sprzêtu, narzêdzi,
przedmiotów, powierzchni

Higiena w placówkach opieki medycznej

KONIEC

PRZYK

ŁADU

03_04_1.QXD 2009-06-15 15:35 Page 6

Redukcja kontaminacji środowiska pacjenta drobno−
ustrojami chorobotwórczymi do poziomu bezpiecz−
nego, na drodze technik usuwania, inaktywacji
i zabicia, jest wyzwaniem stałym dla każdego zakła−
du opieki zdrowotnej. Wtreści ostatnich regulacji
prawnych (rozporządzenie Ministra Zdrowia z 10 li−
stopada 2006 r. Dz. U. Nr 213 poz. 1568) rozwiąza−
nie problemu dekontaminacji profesjonalnej jest
organizacyjnie i technologicznie niesprecyzowane.
Informacje dotyczące obszaru dekontaminacji znaj−
dują się w:

– Rozdz. 1 §11 p. 6b – cytat – „dział – jednostka or−

ganizacyjna szpitala działająca według specyfiki
prowadzonej działalności; w zależności od tej spe−
cyfiki wyróżnia się następujące grupy działów:
/a)– e) / e) techniczne, w szczególności kotłownia
i centralna dezynfektornia – stacja przygotowania
łóżek.”

–

Rozdz. 3 §35 – cytat – “W zakładzie opieki zdro−

wotnej zamkniętej należy zapewnić co najmniej
jedno pomieszczenie przeznaczone do mycia i de−
zynfekcji, w szczególności środków przeznaczo−
nych do transportu.”

Część 3, rozdział 13, podrozdział 1.1, s. 1

DEZYNFEKCJA

3.13. Dekontaminacja profesjonalna

w zak³adach opieki zdrowotnej

Higiena w placówkach opieki medycznej

3.13.

DEKONTAMINACJA
PROFESJONALNA W ZAKŁADACH
OPIEKI ZDROWOTNEJ

3.13.1.

ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA
MIKROBIOLOGICZNEGO

3.13.1.1. Wprowadzenie

03_13_1.qxd 2009-06-15 15:36 Page 1

W regulacji prawnej z 2005 r. – aktualnie nieobo−
wiązującej (Rozporządzenie Ministra Zdrowia 22
czerwca 2005 r., Dz.U. nr 116, poz. 985), w p. XXII
załącznika nr 1, znajdowała się jednostka organiza−
cyjna szpitala pod nazwą Centralna dezynfektornia –
stacja przygotowania łóżek. Wyposażeniem profe−
sjonalnym tej stacji były następujące urządzenia:
przelotowa automatyczna myjnia−dezynfektor do
dużych zastosowań, przelotowa automatyczna ko−
mora dezynfekcyjna, przelotowa bezciśnieniowa ko−
mora dezynfekcyjna do dezynfekcji precyzyjnej
aparatury, oraz boksy osprzętowione mycia ciśnie−
niowego i suszenia. Wyszczególnione w rozporzą−
dzeniu wymogi higieniczno−sanitarne określają
ponadto układ pomieszczeń i drogi technologiczne,
tzw. brudne i czyste. Zmiana ujęcia tematu w regu−
lacji prawnej dziś obowiązującej (z 10 listopada
2006 r.) nie zmienia potrzeb w zakresie dekontami−
nacji, szczególnie szpitalnej, ale pozwala swym nie−
precyzyjnym określeniem, na bardziej swobodne
i indywidualne dla poszczególnych zakładów opieki
zdrowotnej rozwiązania technologiczne w tym ob−
szarze działań.

Mikrobiologicznie bezpieczne środowisko każdego
chorego, to środowisko (pomieszczenia, wyposażenie,
sprzęt, aparatura itd.) skontaminowane mikroorgani−
zmami patogennymi w takim stopniu, że wszelkie dro−
gi transmisji „dawek zakaźnych” drobnoustrojów
z środowiska do organizmu człowieka chorego stają
się niemożliwe.

Częstymi drogami przeniesienia drobnoustrojów są,
np.:

– transmisje kontaktowe, szczególnie poprzez tzw.

Część 3, rozdział 13, podrozdział 1.1, s. 2

DEZYNFEKCJA

3.13. Dekontaminacja profesjonalna
w zak³adach opieki zdrowotnej

Higiena w placówkach opieki medycznej

bezpieczeństwo
mikrobiologiczne

03_13_1.qxd 2009-06-15 15:36 Page 2

powierzchnie „nośniki skażeń” (poręcze, słu−
chawki, gałki, pokrętła, klawiatury komputerów
itd.) oraz łóżka szpitalne, ich wyposażenie i sprzęt
pielęgnacyjny,

– transmisje jatrogenne, poprzez sprzęt medyczny

i aparaturę inwazyjną,

– transmisje drogą pokarmową, poprzez zakażoną

żywność (również przynoszoną z domów), wypo−
sażenie kuchni i kuchenek, oraz naczynia stołowe,

– transmisje inhalacyjno−aerozolowe, poprzez sys−

temy klimatyzacji, urządzenia medyczne tworzą−
ce aerozole, zabiegi medyczne je generujące (np.:
odsysanie) itd.,

– transmisje inhalacyjno−pyłowe, poprzez powie−

trze skontaminowane mikroorganizmami, oraz
drobinami zanieczyszczeń natury fizycznej, sta−
nowiącymi wektory przeniesienia,

– transmisje drogą krwi (krew i każdy inny materiał

biologiczny, w którym może być krew).

Poziomy bezpieczeństwa biologicznego (Biosafety
Level – BSL – od 1 do 4) określane dla poszczegól−
nych jednostek medycznych, zakładają pewne rygo−
ry higieniczno−sanitarne, których przestrzeganie
zapewni właściwe bezpieczeństwo mikrobiologicz−
ne każdego pacjenta, oraz personelu i tzw. osób trze−
cich (odwiedzający, uczniowie, studenci).

Precyzyjnie, wymogi te określa również rozporzą−
dzenie Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r.
(Dz.U. nr 81, poz. 716) w sprawie szkodliwych,

Część 3, rozdział 13, podrozdział 1.1, s. 3

DEZYNFEKCJA

3.13. Dekontaminacja profesjonalna

w zak³adach opieki zdrowotnej

Higiena w placówkach opieki medycznej

poziomy

bezpieczeństwa

biologicznego

03_13_1.qxd 2009-06-15 15:36 Page 3

czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku
pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodo−
wo narażonych na te czynniki. Temat uzupełnia
Ustawa o chorobach zakaźnych i zakażeniach
z 6 września 2001 r. (Dz.U. nr 126, poz. 1384) wska−
zując na czynniki biologiczne, które muszą podlegać
monitoringowi, a więc kontroli i to zarówno na po−
ziomie istniejącego, zaistniałego zakażenia, jak i za−
grożenia.

Reasumując, monitorowanie owych zagrożeń i ich eli−
minacja ma za zadanie nie dopuszczenie do niepo−
żądanych zdarzeń natury infekcyjnej u osób hospitali−
zowanych, tj. osób merytorycznie nieprzygotowanych
do walki z tym problemem. Bezpieczeństwo pacjen−
tów, to bezpieczne pod względem mikrobiologicznym
otoczenie chorego.

Część 3, rozdział 13, podrozdział 1.1, s. 4

DEZYNFEKCJA

3.13. Dekontaminacja profesjonalna
w zak³adach opieki zdrowotnej

Higiena w placówkach opieki medycznej

KONIEC

PRZ

YK

ŁADU

03_13_1.qxd 2009-06-15 15:36 Page 4

Sterylizacja parowa jest najstarszą i ciągle doskona−
loną metodą wyjaławiania/jałowienia. Powierzch−
nia sterylna – według PN−EN 554 oraz aktualnej
wiedzy na ten temat – to powierzchnia wolna od
zdolnych do życia drobnoustrojów, a praktyczny
poziom pewności wyznaczony dla sterylizacji me−
dycznej – to możliwość błędu jeden na milion,
tj. SAL10

−6

.

W procesie sterylizacji parowej czynnikiem mikro−
bójczym jest ciepło wilgotne, czyli para nasycona.
Para nasycona to według normy PN−EN 554 „para
wodna o temperaturze odpowiadającej punktowi
wrzenia wody, z której się tworzy”. Optymalna pa−
ra nasycona, tzw. sucha – to para o temperaturze
i ciśnieniu odpowiadającemu krzywej parowania
wody. Taka para to idealny stan dla procesu biobój−
czego. Nieprawidłowości w sterylizacji występują
wówczas, gdy parametry dostarczanej pary wyma−
ganej do wyjałowienia odchylają się w kierunku
pary przegrzanej, albo pary wilgotnej (zbyt skon−
densowanej). Para przegrzana, której temperatura
dla danego ciśnienia jest wyższa niż temperatura
wynikająca z krzywej parowania wody, potrzebuje
(podobnie, jak ciepło suche) dłuższego czasu jało−

Część 4, rozdział 7, podrozdział 1.1, s. 1

STERYLIZACJA

4.7. Podstawy teoretyczne i praktyczne

procesu sterylizacji

Higiena w placówkach opieki medycznej

4.7.

PODSTAWY PROCESU STERYLIZACJI

4.7.1.

STERYLIZACJA PAROWA

4.7.1.1. Czynnik biobójczy

04_07_1_1.qxd 2009-06-15 15:36 Page 1

wienia. Czas ten może w praktyce okazać się dłuż−
szy niż cykl sterylizacyjny danego urządzenia/sys−
temu sterylizującego, a przeprowadzony proces
nieskuteczny.

Badania jakości pary, wymogi dla pary (stopień su−
chości, przegrzanie pary, obecność gazów nie ulega−
jących skraplaniu itd.) opisuje norma PN−EN 285.

Mechanizmem śmierci podczas biobójczego działa−
nia pary jest denaturacjia białek, tj. zniszczenie 3−rzę−
dowej struktury białek mikroorganizmów, obec−
nych na wyjaławianej powierzchni. Śmierć drobno−
ustrojów nie następuje jednak natychmiastowo i jed−
nocześnie. Zjawisko śmierci drobnoustrojów w parze
nasyconej można przedstawić za pomocą wykresu
lub określić, wyliczając tzw. stałe dla procesu.

Rys. 1. Krzywa redukcji żywych spor narażonych

na działanie pary nasyconej (zależność
spadku żywych bakterii w funkcji czasu)

W procesie jałowienia liczba komórek obumierają−
cych w każdym przedziale czasu jest funkcją liczby
komórek przeżywających, a śmierć populacji ma
charakter wykładniczy. Zjawisko śmierci komórek

Część 4, rozdział 7, podrozdział 1.1, s. 2

STERYLIZACJA

4.7. Podstawy teoretyczne i praktyczne
procesu sterylizacji

Higiena w placówkach opieki medycznej

proces
jałowienia

Spory

1 10

6

1 10

3

1 10

0

Czas

Krzywa zabicia dla pary

3

6 min

04_07_1_1.qxd 2009-06-15 15:36 Page 2

w procesie sterylizacji można przedstawić posługu−
jąc się skalą logarytmiczną.

Rys. 2. Inaktywacja populacji spor bakterii wyrażona

jako logarytm procentów w funkcji czasu
(krzywe logarytmiczne dla skażenia A i B w
sterylizacji medycznej)

Z wykresów widać wyraźnie, że efekt sterylizacji –
to działanie stałego czynnika biobójczego w określo−
nym czasie, zastosowanego wobec powierzchni ska−
żonej o znanym i odpowiednio niskim poziomie
skażenia. Czas (utrzymania) sterylizacji parą nasyco−
ną, np. 121

o

C wynosi według PN−EN 554 15 min,

a w 134

o

C – 3 min.

Wymogi stawiane w procesach biobójczych parze na−
syconej mają powodować trwanie w czasie ekspozy−
cji sterylizacyjnej stałych warunków zabicia na
każdej jałowej powierzchni, tj. zarówno jawnej, jak
i ukrytej, np. na powierzchniach gwintów, strzasków,
zamków, wąskich świateł przedmiotów rurowych itp.

Powierzchnia, która w procesie sterylizacji zostanie
jedynie rozgrzana do temperatury procesu biobójcze−
go (np. 134

o

C) i nie będzie miała kontaktu z parą na−

Część 4, rozdział 7, podrozdział 1.1, s. 3

STERYLIZACJA

4.7. Podstawy teoretyczne i praktyczne

procesu sterylizacji

Higiena w placówkach opieki medycznej

log

spor

8

7

6

5

4

3

2

1

t

1

t

1

B

A

04_07_1_1.qxd 2009-06-15 15:36 Page 3

syconą (ciepłem wilgotnym), nie może być sterylna,
gdyż czas jałowienia dla ciepła suchego jest o wiele
dłuższy, np. 160

o

C – 2 godziny.

Rys. 3. Różne czasy dla pary i suchego powietrza

Część 4, rozdział 7, podrozdział 1.1, s. 4

STERYLIZACJA

4.7. Podstawy teoretyczne i praktyczne
procesu sterylizacji

Higiena w placówkach opieki medycznej

Spory

Czas

Ciepło suche

Ciepło wilgotne

04_07_1_1.qxd 2009-06-15 15:36 Page 4

Stałe warunki zabicia – to zagwarantowanie na po−
wierzchni jałowionej pełnej i wyłącznej obecności
pary nasyconej, pary wolnej od powietrza i gazów
niekondensujących, pary o odpowiednich parame−
trach w tzw. czasie utrzymania, który według EN
i według DIN wynosi:

Czas utrzymania – wraz z czasem „wyrównania”
tworzą tzw. czas ekspozycji w cyklu sterylizacyjnym.

Według normy PN – EN 554:

l

czas wyrównania – to okres między osiągnię−
ciem temperatury sterylizacji w komorze steryli−
zatora a osiągnięciem temperatury sterylizacji
we wszystkich punktach wewnątrz wsadu;

Część 4, rozdział 7, podrozdział 1.2, s. 1

STERYLIZACJA

4.7. Podstawy teoretyczne i praktyczne

procesu sterylizacji

Higiena w placówkach opieki medycznej

czas ekspozycji

4.7.1.2. Cykl sterylizacyjny

EN

15 min

3 min

Pr

zykładowe

nor

my

DIN

20 min

5 min

przy temperaturze

121

0

C

134

0

C

Z

al

eżnoś

ć

dl

a

p

ar

y

nas

y

conej

przy nadciśnieniu

równym

1 atm. (bar)

2 atm. (bary)

ciśnieniu

200 kPa

2 bar

300 kPa

3 bar

04_07_1_1.qxd 2009-06-15 15:36 Page 5

l

czas utrzymania (od 15 do 30 sek.) – to okres,
dla którego temperatura we wszystkich punktach
wewnątrz ładunku sterylizatora jest utrzymana
w ramach przedziału temperatury sterylizacji;

Sensory parametrów krytycznych – to:

l

wykrywacze gazów obojętnych, nie ulegających
skraplaniu, np. detektory – odczyt powyżej 5%
zawartości gazów;

l

sensory (czytniki) pomiaru temperatury i ciśnienia.

Cykl sterylizacji, to według PN−EN 554 i 285 auto−
matycznie następujące po sobie etapy procesu za−
chodzące w sterylizatorze w celu przeprowadzenia
sterylizacji.

Faza ekspozycji – to według normy PN−EN 285,
czas wyrównania plus czas utrzymania.

Tolerancja dla pary czasu utrzymania wynosi:

l

wzrost temperatury o 3

o

K,

l

wahanie temperatury maksymalnie o 1

o

K,

l

odnotowywane pomiary temperatury nie różnią−
ce się od siebie o więcej niż 2

o

K.

Część 4, rozdział 7, podrozdział 1.2, s. 2

STERYLIZACJA

4.7. Podstawy teoretyczne i praktyczne
procesu sterylizacji

Higiena w placówkach opieki medycznej

sensory

cykl sterylizacji

faza ekspozycji

KONIEC

PRZYK

ŁADU

04_07_1_1.qxd 2009-06-15 15:36 Page 6

Dział ten obejmuje leczenie kąpielami oraz metody
ich stosowania w zakładach kąpielowych i w zdro−
jowiskach. Wody lecznicze, które stosuje się do ką−
pieli wywierają wpływ na organizm zarówno
poprzez temperaturę, składniki rozpuszczone w wo−
dzie stałe i gazowe, a także właściwości hydrosta−
tyczne.

Balneoterapia obejmuje kąpiele słodkowodne, mi−
neralne, kąpiele gazowe, borowinowe. Stosuje się
ją w chorobach gośćcowych, narządu krążenia, na−
rządów kobiecych, dróg moczowych, przewodu
pokarmowego.

Dział ten wykorzystuje do celów leczniczych szcze−
gólne cechy klimatu określonych miejscowości,
tzw. uzdrowisk. Bodźce klimatyczne wywierają na
organizm korzystny wpływ, pobudzają czynności
fizjologiczne organizmu co prowadzi do utrwalenia
wyników leczenia klinicznego i poprawy lub zapo−
biegania rozwoju pewnych chorób.

W klimatoterapii wykorzystywane są następujące
czynniki:

Część 6, rozdział 5, podrozdział 2, s. 1

HIGIENA
W LECZNICTWIE OTWARTYM

6.5. Zak³ady rehabilitacji leczniczej

Higiena w placówkach opieki medycznej

balneoterapia

6.5.2. BALNEOTERAPIA, KLIMATOTERAPIA,

KINEZYTERAPIA, MASAŻ LECZNICZY

klimatoterapia

06_05_2.qxd 2009-06-15 15:37 Page 1

– pogodowo−klimatyczne – takie jak temperatura,

wilgotność,

– fotochemiczne – takie jak promieniowanie sło−

neczne,

– mechaniczne, na które składa się ciśnienie atmos−

feryczne oraz wiatry,

– chemiczne, do których należy skład powietrza.

Nawet gatunki roślin i rodzaj gleby mogą stanowić
czynnik klimatyczny wykorzystywany w klimato−
terapii.

Kinezyterapia to leczenie ruchem, obejmuje ćwicze−
nia i różne zabiegi ruchowe dostosowane do danej
jednostki chorobowej. Już w V i IV w. p. n. e. sław−
ny grecki lekarz Hipokrates za dwa główne filary
medycyny uważał dietetykę i gimnastykę, a jeden
z najstarszych hinduskich systemów filozoficznych,
czyli joga, stawia sobie za cel osiągnięcie najwyższej
zdolności psychofizycznej poprzez stosowanie odpo−
wiednich ćwiczeń gimnastycznych i oddechowych.

Kinezyterapia umożliwia uzyskanie poprawy, a czę−
sto całkowity powrót do utraconych funkcji przede
wszystkim ruchowych, zabezpiecza przed wykształ−
caniem nieprawidłowych stereotypów ruchowych,
zapobiega powikłaniom w układzie krążenia i oddy−
chania, co często ma miejsce przy długim unierucha−
mianiu. Większość ćwiczeń wymaga czynnej
współpracy pacjenta z terapeutą z wyjątkiem sytuacji,
gdy przeprowadza się ćwiczenia bierne u pacjentów
nieprzytomnych w celu zapobieżenia niekorzystnym
skutkom długotrwałego unieruchomienia.

Część 6, rozdział 5, podrozdział 2, s. 2

HIGIENA

W LECZNICTWIE OTWARTYM

6.5. Zak³ady rehabilitacji leczniczej

Higiena w placówkach opieki medycznej

kinezyterapia

06_05_2.qxd 2009-06-15 15:37 Page 2

Kinezyterapia jest najczęściej stosowana w scho−
rzeniach i dysfunkcjach narządów ruchu, w zespo−
łach bólowych kręgosłupa, po udarze mózgu, po
zawale serca, w niektórych chorobach układu od−
dechowego, w chorobach reumatoidalnych, przed
porodem.

Sprzęt stosowany przy kinezyterapii jest bardzo
zróżnicowany. Podstawowym urządzeniem jest
Uniwersalny Gabinet Usprawniania Leczniczego
(UGUL), małe pomieszczenie zbudowane z krat
mające sufit i 3 ścianki. W skład oprzyrządowania
tego urządzenia wchodzą specjalne linki, bloczki,
dzięki którym można wykonywać różne ćwiczenia
np. w odciążeniu, z oporem, podwieszanie, wyciąg
kręgosłupa. W skład sprzętu stosowanego w kine−
zyterapii mogą wchodzić także ławki, poduszki,
stoły, np. stół pionizacyjny, który może być usta−
wiany pod różnymi kątami w stosunku do podłoża,
fotele, piłki, drabinki.

Kinezyterapię możemy podzielić na:

– miejscową, dotyczącą jedynie narządu ruchu, któ−

ry został zmieniony chorobowo. Działania te to
różne ćwiczenia czynne, bierne, w odciążeniu lub
z oporem, wyciągi, usuwanie przykurczów stawo−
wych, ćwiczenia relaksacyjne, oddechowe i inne,

– ogólną, w której wykonywane są ćwiczenia ogól−

nokondycyjne, ćwiczenia w wodzie; ćwiczenia te
nie dotyczą części ciała objętych chorobą,

– specjalistyczne sposoby terapii (metody kinezyte−

rapeutyczne) korzystające ze specyficznych tech−

Część 6, rozdział 5, podrozdział 2, s. 3

HIGIENA
W LECZNICTWIE OTWARTYM

6.5. Zak³ady rehabilitacji leczniczej

Higiena w placówkach opieki medycznej

zastosowanie

używany sprzęt

06_05_2.qxd 2009-06-15 15:37 Page 3

nik i opierające się na najnowszej wiedzy z zakre−
su anatomii i fizjologii np. odtwarzanie prawidło−
wej funkcji układu nerwowego czy ruchowego.

Masaż należy do najstarszych zabiegów terapeu−
tycznych. Był stosowany już w starożytności,
a wywodzi się z Indii i Chin. W starożytnej Grecji
stosowano masaże u sportowców biorących udział
w igrzyskach olimpijskich.

Jest to zabieg leczniczy lub kosmetyczny polegają−
cy na uciskaniu określonych miejsc ciała, co powo−
duje m.in. rozszerzenie naczyń krwionośnych,
rozluźnienie mięśni, usunięcie uczucia zmęczenia.
W odróżnieniu od kinezyterapii, w której pacjent
współpracuje z terapeutą, przy masażu zachowanie
pacjenta jest bierne.

Istnieje wiele rodzajów masażu leczniczego, do
których zaliczamy między innymi masaż klasycz−
ny, specjalistyczny, w środowisku wodnym.
W środowisku wodnym stosowane są np. masaże
wibracyjne, wirowe, podwodne. Masaż klasyczny
nie daje tylu możliwości tak szerokiego typu dobo−
ru bodźców jak masaż w środowisku wodnym.

Wskazaniem zastosowania masaży są m.in. choroby
układu krążenia (np. zwężające zapalenie tętnic,
zwężające stwardnienie tętnic, stany po zakrzepach
żylnych, choroba Raynauda, samoistna sinica koń−
czyn, odmrożenia, stany po chirurgicznym leczeniu
żylaków), choroby reumatyczne (np. reumatyzm tka−
nek miękkich, zwyrodnienia stawów obwodowych),
ortopedyczne (np. stany po zwichnięciach, zmiany
przeciążeniowe), choroby układu nerwowego.

Część 6, rozdział 5, podrozdział 2, s. 4

HIGIENA

W LECZNICTWIE OTWARTYM

6.5. Zak³ady rehabilitacji leczniczej

Higiena w placówkach opieki medycznej

masaż leczniczy

zastosowanie

KONIEC

PRZYK

ŁADU

06_05_2.qxd 2009-06-15 15:37 Page 4

Przed wprowadzeniem szczepień przeciw pneumo−
kokom szczepionką skoniugowaną u dzieci, pneu−
mokoki stanowiły główny drobnoustrój wywołujący
bakteryjne pozaszpitalne zapalenia płuc u dzieci.
Częstość ich występowania wynosi w zależności od
regionu i grupy wiekowej, 14−35% przypadków le−
czonych ambulatoryjnie niezależnie od wieku dziec−
ka, a wśród dzieci hospitalizowanych z powodu
zapalenia płuc – około 70%, jak również 30–55%
przypadków zapalenia ucha środkowego u dzieci.
Podobne, a nawet wyższe ryzyko zakażenia dotyczy
osób dorosłych > 65 lat, a także bez względu na
wiek u pacjentów z przewlekłymi schorzeniami (ta−
bela 3), a także osób eksponowanych na specyficzne
czynniki środowiskowe (niski status socjalny, duże
zagęszczenie, częsta antybiotykoterapia). Istotne
ryzyko zakażenia w skrajnych grupach wiekowych,
a także w populacjach przewlekle chorych, jest
związane przede wszystkim z niedoborem lub zabu−
rzeniem rozpoznawania i eliminacji antygenów
polisacharydowych, co prowadzi do produkcji prze−
ciwciał o słabszym powinowactwie do antygenu
i upośledzenia pamięci immunologicznej.

Część 7, rozdział 2, podrozdział 27.3, s. 1

HIGIENA W LECZNICTWIE
ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.2. Dzia³ania zmierzaj¹ce

do zapobiegania zaka¿eniom szpitalnym

Higiena w placówkach opieki medycznej

częstość

występowania

zakażeń

7.2.27.3. Epidemiologia inwazyjnych zaka¿eñ pneumokokowych

07_02_27_3.qxd 2009-06-15 15:38 Page 1

Częstość występowania inwazyjnych zakażeń pneu−
mokokowych wykazuje znaczne zróżnicowanie.
Jest to związane zarówno z odmienną podatnością
poszczególnych ras i populacji na te zakażenia
(Afroamerykanie, Indianie, Aborygeni), jak również
z odmiennymi metodami monitorowania. Wysoka
zapadalność wśród rasy czarnej, aktywne monitoro−
wanie oraz częste pobieranie posiewów krwi u pa−
cjentów z gorączką i objawami zapalenia płuc
w USA, jest prawdopodobną przyczyną znacznie
wyższych wskaźników zapadalności w tym kraju
w stosunku do krajów Europejskich.

Najniższe wskaźniki zapadalności na IChP wśród
dzieci poniżej 2 lat stwierdzono w Szwecji, a naj−
wyższe w Hiszpanii, odpowiednio 1,7/100000
i 96/100000, w porównaniu z 190/100000 w USA
przed wprowadzeniem szczepionki (lata 1997–1999).
W badaniu przeprowadzonym w Polsce w 5 woje−
wództwach obejmujących 33% populacji dzieci poni−
żej 5 lat w latach 2003–2004 częstość IChP wśród

Część 7, rozdział 2, podrozdział 27.3, s. 2

HIGIENA W LECZNICTWIE

ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.2. Dzia³ania zmierzaj¹ce
do zapobiegania zaka¿eniom szpitalnym

Higiena w placówkach opieki medycznej

Tabela 3. Grupy wysokiego ryzyka rozwoju IChP

1. Schorzenia immunologiczno-hematologiczne

Pierwotne i wtórne zaburzenia odpornoœci

Ma³op³ytkowoœæ idiopatyczna, sferocytoza wrodzona

Stan po przeszczepieniu szpiku, stan po przeszczepieniu narz¹dów unaczynionych

Ostre i przewlek³e bia³aczki, ch³oniaki

Asplenia wrodzona i wtórna (pourazowa lub z innych przyczyn)

Zespó³ nerczycowy

Nosiciele wirusa HIV oraz chorzy na AIDS

2. Niemowlêta przedwczeœnie urodzone, dzieci z dysplazj¹ oskrzelowo-p³ucn¹

3. Pacjenci po urazach i z wadami oœrodkowego uk³adu nerwowego, z wyciekiem p³ynu

mózgowo-rdzeniowego

4. Pacjenci z przewlek³ymi schorzeniami uk³adu oddechowego, kr¹¿enia,

metabolicznymi (m.in. cukrzyca), w¹troby, nerek

podatność
na zakażenia

07_02_27_3.qxd 2009-06-15 15:38 Page 2

dzieci wynosiła około 18/100000 (19/100000 u dzie−
ci poniżej 2 lat oraz 6/100000 w wieku 3–5 lat), a czę−
stość zapalenia opon mózgowo−rdzeniowych około
4/100000.

Stwierdzono wysoki odsetek szczepów niewrażli−
wych na penicylinę i opornych na erytromycynę
wynoszący 31% oraz 8% szczepów o obniżonej
wrażliwości na ceftriakson. Należy jednak podkre−
ślić, że dane te mogą być niedoszacowane w zakre−
sie zapadalności oraz przeszacowane w zakresie
lekooporności, z powodu zbyt małej liczby analizo−
wanych izolatów, a także niewielkiej liczby posie−
wów krwi pobieranych w przypadku hospitalizacji
dziecka z objawami zakażenia inwazyjnego.

Powszechnym problemem jest brak danych doty−
czących występowania IChP u dorosłych, jak rów−
nież u pacjentów, u których materiał na posiew
pobierany jest po podaniu antybiotyków. Z tego
względu możliwe jest jedynie określenie przybliżo−
nej zapadalności w Polsce według wskaźników
szacunkowo przyjętych w Unii Europejskiej, które
może wynosić około 40 przypadków IChP na
100000 dzieci do 5 lat, w tym około 8/100000
przypadków ZOMR.

Część 7, rozdział 2, podrozdział 27.3, s. 3

HIGIENA W LECZNICTWIE
ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.2. Dzia³ania zmierzaj¹ce

do zapobiegania zaka¿eniom szpitalnym

Higiena w placówkach opieki medycznej

Tabela 4. Zapadalność na IChP oraz rozpowszechnienie serotypów
w badaniu koordynowanym przez PGR ds. IChP u dzieci

Grupa wiekowa

IChP (sepsa, ZOMR, ciê¿kie

zapalenie p³uc ³¹cznie)

ZOMR

0-2 lata

19/100000

4,1/100000

>2-5 lat

5,8/100000

1,2/100000

£¹cznie 0 -5 lat

17,6/100000

3,8/100000

Dominuj¹ce serotypy: 14, 6B, 23F, 18C (pokrycie dla szczepionki 7 -walentnej = 73%)

07_02_27_3.qxd 2009-06-15 15:38 Page 3

U pacjentów z grup ryzyka zapadalność na IChP
jest wielokrotnie wyższa według danych z USA
(tabela 5).

Część 7, rozdział 2, podrozdział 27.3, s. 4

HIGIENA W LECZNICTWIE

ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.2. Dzia³ania zmierzaj¹ce
do zapobiegania zaka¿eniom szpitalnym

Higiena w placówkach opieki medycznej

Tabela 5. Zapadalność na IChP w zależności od czynników ryzyka
(wg danych z USA)

Czynniki ryzyka

Liczba przypadków IChP/100000

Wiek

6-11 m-cy

235

< 12 m-cy

205

< 23 m-cy

165

Rasa

Afroamerykanie

>400

Indianie, Alaska

557 – 2.00

Aborygeni Australia

170

Asplenia

600–6.00

Zaka¿enie HIV

587–11.500

KONIEC

PRZYK

ŁADU

07_02_27_3.qxd 2009-06-15 15:38 Page 4

Ze względu na powszechne występowanie w popu−
lacji, wysoką zapadalność i umieralność, a także na−
rastającą lekooporność pneumokoków, jedynym
skutecznym sposobem walki z zakażeniami pneu−
mokokowymi jest strategia oparta na powszechnej
profilaktyce poprzez szczepienia ochronne, aktyw−
nym monitorowaniu epidemiologicznym opartym
na badaniach mikrobiologicznych nosicielstwa oraz
zakażeń zlokalizowanych i inwazyjnych oraz sku−
tecznej i racjonalnej antybiotykoterapii zakażeń.

W wyniku naturalnego kontaktu z pneumokokami
u człowieka może rozwinąć się bezobjawowy stan
nosicielstwa lub ostre zakażenie o różnym nasileniu.
Ostre zakażenia najczęściej mają charakter zlokali−
zowany, dotyczą ucha środkowego, zatok oraz płuc
(odoskrzelowe zapalenie płuc). Znacznie rzadziej
dochodzi do inwazji łożyska naczyniowego, rozsie−
wu drobnoustrojów do płuc (krwiopochodne zapale−
nie płuc), centralnego układu nerwowego (zapalenie
opon mózgowo−rdzeniowych) lub sepsy. Inwazyjne
zakażenia pneumokokowe cechuje ciężki przebieg
oraz wysoka częstość trwałych skutków, szczegól−
nie w przypadkach zapalenia opon mózgowo−rdze−
niowych w skrajnych grupach wiekowych.

Część 7, rozdział 2, podrozdział 27.4, s. 1

HIGIENA W LECZNICTWIE
ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.2. Dzia³ania zmierzaj¹ce

do zapobiegania zaka¿eniom szpitalnym

Higiena w placówkach opieki medycznej

profilaktyka

7.2.27.4. Aspekty kliniczne

07_02_27_4.qxd 2009-06-15 15:38 Page 1

Największa śmiertelność związana jest z zakaże−
niami inwazyjnymi (sepsa, zapalenie opon mózgo−
wo−rdzeniowych, ciężkie zapalenie płuc). Przebieg
zakażenia pneumokokowego zależy przede wszyst−
kim od właściwości poszczególnych serotypów
oraz wieku chorego oraz jego układu odporności.
Spośród ponad 91 serotypów pneumokoków, oko−
ło 20% wykazuje cechy istotnej zjadliwości i obni−
żonej wrażliwości na antybiotyki, co może
warunkować zdolność do inwazji i wywołania
ciężkiego zakażenia. Najwięszy odsetek szczepów
lekoopornych dotyczy serotypów 14, 9V, 23F, 6B,
które są objęte dostępną oraz zgłoszonymi do reje−
stracji szczepionkami skoniugowanymi.

Dla skutecznej eliminacji szczepów inwazyjnych za−
sadnicze znaczenie ogrywa czas, ponieważ pneumo−
koki są to drobnoustroje szybko namnażające się
w środowisku krwi. Skuteczna reakcja obronna
w zakażeniach pneumokokowych zależy od współ−
działania mechanizmów związanych z odpornością
wrodzoną i nabytą. W początkowym okresie zakaże−
nia największe znaczenie odgrywają nieswoiste me−
chanizmy, takie jak odruch kaszlowy, mechanizm
oczyszczania nabłonka oskrzelowego przez aparat
rzęskowy i śluz, układ dopełniacza i komórki fago−
cytujące (granulocyty obojętnochłonne, limfocyty T,
komórki NK) oraz mechanizmy humoralne zależne
od układu dopełniacza, aktywności białka C−reakty−
wnego, lektyn oraz przeciwciał osponizujących kla−
sy IgM. W drugim etapie uruchamia się odpowiedź
swoista opierająca się na obecności na błonach ślu−
zowych układu oddechowego oraz we krwi przeciw−
ciał serotypowo swoistych, skierowanych przeciw
antygenom wielocukrowym i białkowym, w szcze−

Część 7, rozdział 2, podrozdział 27.4, s. 2

HIGIENA W LECZNICTWIE

ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.2. Dzia³ania zmierzaj¹ce
do zapobiegania zaka¿eniom szpitalnym

Higiena w placówkach opieki medycznej

prędkość
skuteczności
eliminacji
szczepów
inwazyjnych

07_02_27_4.qxd 2009-06-15 15:38 Page 2

gólności przeciw białku powierzchniowemu (PspA)
oraz komórki pamięci immunologicznej.

Terapia antybiotykowa w przypadku zakażenia
pneumokokowego powinna obejmować najskutecz−
niejszy antybiotyk we właściwym dawkowaniu.
O skuteczności leczenia decydują parametry farma−
kokinetyczne i farmakodynamiczne antybiotyku,
lekowrażliwość szczepu oraz stan układu odporno−
ści (tabela 6). Przy wyborze antybiotyku konieczna
jest znajomość lokalnej wrażliwości szczepów od−
powiedzialnych za zakażenia układu oddechowego
oraz zakażenia inwazyjne. W przypadku szczepów
wrażliwych na penicylinę, ampicylina lub penicyli−
na są lekami z wyboru w zakażeniach wymagają−
cych hospitalizacji, a w zakażeniach inwazyjnych
cyfalospory III generacji (ceftriakson, cefotaksym).

W antybiotykoterapii ambulatoryjnej zakażeń ukła−
du oddechowego (zapalenie ucha środkowego, za−
palenie zatok, łagodne zapalenie płuc) lekiem
z wyboru jest amoksycylina. W leczeniu empirycz−
nym ciężkich zakażeń pneumokokowych obecne
wytyczne obejmują ceftriakson w skojarzeniu
z wankomycyną lub w monoterapii, wankomycynę
z rifampicyną, a także linezolid, w zależności od lo−
kalnej sytuacji w zakresie rozpowszechnienia
szczepów opornych na antybiotyki beta−laktamowe.

Szeroko wykonywane badania mikrobiologiczne
w praktyce klinicznej, przed rozpoczęciem antybio−
tykoterapii, przede wszystkim częste posiewy krwi
u pacjentów gorączkujących z objawami zakażenia
układu oddechowego, posiewy płynu opłucnowego
u pacjentów z zapaleniem płuc i opłucnej oraz posie−
wy płynu mózgowo−rdzeniowego u

chorych

Część 7, rozdział 2, podrozdział 27.4, s. 3

HIGIENA W LECZNICTWIE
ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.2. Dzia³ania zmierzaj¹ce

do zapobiegania zaka¿eniom szpitalnym

Higiena w placówkach opieki medycznej

skuteczność

leczenia

badania

mikrobiologiczne

przed

antybiotykoterapią

07_02_27_4.qxd 2009-06-15 15:38 Page 3

z ZOMR, umożliwiają monitorowanie epidemiolo−
giczne bieżącej sytuacji w zakresie inwazyjnych za−
każeń pneumokokowych. Szczepy izolowane z tych
zakażeń powinny być przesyłane do ośrodków refe−
rencyjnych (w Polsce KOROUN – www.koroun.
edu.pl), w celu określenia serotypu i ewentualnych
mechanizmów lekooporności.

Dane uzyskane z rutynowej diagnostyki mikrobiolo−
gicznej, jak również aktywnego monitorowania
w wybranych populacjach, dostarczają niezbędnej
informacji do formułowania strategii zapobiegania
oraz oceny ich skuteczności. W Polsce, ogólna licz−
ba posiewów krwi jest 4–5−krotnie niższa od śred−
nich wskaźników w Unii Europejskiej, a częstość
wykonywania posiewów krwi u dzieci jest jeszcze
niższa, co w praktyce uniemożliwia zarówno plano−
wanie interwencji profilaktycznych, jak również
oszacowanie korzyści z ich wprowadzenia.

Część 7, rozdział 2, podrozdział 27.4, s. 4

HIGIENA W LECZNICTWIE

ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.2. Dzia³ania zmierzaj¹ce
do zapobiegania zaka¿eniom szpitalnym

Higiena w placówkach opieki medycznej

Tabela 6. Szacunkowe parametry wybranych antybiotyków w odnie−
sieniu do szczepów S. pneumoniae wrażliwych na penicylinę

Antybiotyk
podany
do¿ylnie

Stê¿enie maksymalne

(Cmax) w surowicy po

podaniu pojedynczej

dawki leku (mg/l)

Graniczna wartoϾ

MIC dla wra¿liwych

szczepów

S.pneumoniae (mg/l)

WskaŸnik

skutecznoœci

C max/MIC

Penicylina

20

≤

0,06

333

Ampicylina

50

≤

0,12

416

Cefuroksym

100

≤

0,5

200

Ceftriakson

150

≤

0,5

300

Wankomycyna

20-50

≤

1

20-50

KONIEC

PRZYK

ŁADU

07_02_27_4.qxd 2009-06-15 15:38 Page 4

W rozważaniu problemów bezpieczeństwa i higie−
ny w stacji dializ kluczowe miejsce zajmuje stano−
wisko dializacyjne. Stanowi ono miejsce
wysokiego ryzyka szerzenia się infekcji krwiopo−
chodnych. Pod pojęciem stanowiska dializacyjne−
go rozumiemy strefę, w której znajduje się:

l

maszyna dializacyjna (tzw. sztuczna nerka),

l

łóżko lub fotel dializacyjny,

l

stolik dializacyjny stanowiący dla pielęgniarki
pomocnicze miejsce pracy w strefie stanowiska
dializacyjnego; stolik powinien być wykorzy−
stywany podczas dializy wyłącznie u jednego
pacjenta i nie może być wykorzystywany dla
innych pacjentów (patrz także – 7.5.1.3. Orga−
nizacja pracy w stacji dializ).

W strefie stanowiska dializacyjnego obowiązuje
rygorystyczne stosowanie prostych, lecz niezwykle
skutecznych środków zabezpieczających, które zo−
staną dalej omówione.

Podstawowym założeniem jest przyjęcie, że każdy
pacjent i jego płyny ustrojowe są potencjalnie za−
kaźne. Oznacza to, że każdy płyn ustrojowy musi

Część 7, rozdział 5, podrozdział 1.1, s. 1

HIGIENA W LECZNICTWIE
ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.5. Standardy higieny w kluczowych

jednostkach szpitala

Higiena w placówkach opieki medycznej

uniwersalne zasady

zapobiegania

infekcjom

krwiopochodnym

7.5. STANDARDY HIGIENY

W KLUCZOWYCH JEDNOSTKACH
SZPITALA

7.5.1.

BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
W STACJACH DIALIZ

7.5.1.1. Stanowisko dializacyjne i zasady zapobiegania infekcjom

07_05_1_1.QXD 2009-06-15 15:39 Page 1

być traktowany jak materiał zakaźny, a wszystkie
użyte narzędzia i wyposażenie muszą być uważane
za potencjalne źródło patogenów przenoszonych
przez krew. Zasada ta obejmuje także chorych,
u których aktualnie wykonane testy laboratoryjne
nie wykazały nosicielstwa. Nie można bowiem ni−
gdy wykluczyć, że chory w momencie badania był
już zainfekowany, lecz znajdował się w fazie tzw.
„niemego okienka serologicznego”. Wykazano, że
przeciwciała anty−HCV pojawiają się do 1 roku po
infekcji, a okres wylęgania HBV sięga 180 dni
[10,11].

Z powyższego założenia logicznie wynika koniecz−
ność stosowania odpowiednich środków zapobie−
gawczych. Obowiązuje stosowanie odpowiednich
osłon skóry i błon śluzowych pracowników, chro−
niących przed kontaktem z krwią i z innymi płyna−
mi ustrojowymi pacjenta. Stosowanie tych osłon
jest obowiązkowe dla wszystkich członków zespo−
łu medycznego, gdy jest ryzyko skażenia. Funkcję
osłon spełniają:

1) rękawiczki,

2) osłona twarzy,

3) fartuch ochronny.

Należy podkreślić, że wszystkie procedury, w któ−
rych dochodzi do kontaktu z krwią lub innym ma−
teriałem zakaźnym, powinny być przeprowadzane
tak, aby uniknąć rozpryskiwania krwi lub innego
materiału zakaźnego.

Rękawiczki muszą być zakładane, gdy:

l

istnieje ryzyko bezpośredniego kontaktu rąk

Część 7, rozdział 5, podrozdział 1.1, s. 2

HIGIENA W LECZNICTWIE

ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.5. Standardy higieny w kluczowych
jednostkach szpitala

Higiena w placówkach opieki medycznej

rękawiczki

07_05_1_1.QXD 2009-06-15 15:39 Page 2

pracownika z krwią pacjenta, jego płynami
ustrojowymi, z uszkodzonymi błonami śluzo−
wymi lub skórą pacjenta,

l

przy dotykaniu przedmiotów i powierzchni
skażonych krwią, płynami ustrojowymi lub
wydalinami pacjenta,

l

przy manipulacjach z dostępem naczyniowym
pacjentów dializowanych, gdy zachodzi ryzyko
opryskania krwią.

Oznacza to, że zakładanie rękawiczek jest obo−
wiązkowe przy wejściu w strefę stanowiska diali−
zacyjnego w celu podłączenia lub wyłączenia
dializy, poprawienia wkłucia do przetoki dializa−
cyjnej i obsługi maszyny dializacyjnej.

l

przed założeniem rękawiczek oraz po ich zdję−
ciu obowiązuje przeprowadzenie higienicznej
dezynfekcji rąk [norma PN−EN 1500], bowiem
rękawiczki nie dają 100% ochrony [1,15]. Nale−
ży podkreślić, że używanie rękawic nie może
zastąpić dezynfekcji rąk, ponieważ nie stanowią
one całkowicie nieprzepuszczalnej bariery dla
drobnoustrojów [1,15]. Wykazano, że nawet
pomimo skrupulatnego przestrzegania opisa−
nych zasad – na skórze rąk pielęgniarek pracu−
jących z chorymi HCV (+) stwierdzano po
zakończeniu pracy obecność wirusów HCV [1],

l

przy opuszczaniu strefy stanowiska rękawiczki
muszą być natychmiast wyrzucone do odpa−
dów medycznych,

l

jest niedopuszczalne przechodzenie z jednego
stanowiska do drugiego bez zmiany rękawi−

Część 7, rozdział 5, podrozdział 1.1, s. 3

HIGIENA W LECZNICTWIE
ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.5. Standardy higieny w kluczowych

jednostkach szpitala

Higiena w placówkach opieki medycznej

higieniczna

dezynfekcja rąk

07_05_1_1.QXD 2009-06-15 15:39 Page 3

czek lub chodzenie w rękawiczkach po terenie
stacji dializ. Nie przestrzeganie tej zasady jest
jedną z głównych przyczyn szerzenia się infek−
cji wewnątrzszpitalnych [1,4,6,7,11,18,19],

l

lekarze wchodzący w strefę stanowiska dializacyj−
nego w celu zbadania pacjenta lub dokonania wpi−
su do dokumentacji pacjenta znajdującej się na
stanowisku – każdorazowo po opuszczeniu stano−
wiska powinni zdezynfekować ręce zgodnie z pro−
cedurą higienicznej dezynfekcji rąk. W sytuacjach
gdy lekarz ma wykonać jakikolwiek zabieg czy
opatrunek, w czasie których może dojść do kon−
taktu z krwią pacjenta, jego płynami ustrojowymi
lub wydalinami czy z uszkodzoną skórą lub błona−
mi śluzowymi – stosowanie rękawiczek, osłony
twarzy i fartucha ochronnego jest obowiązkowe.

Osłona twarzy obowiązuje w czasie wykonywania
każdej procedury, w czasie której może dojść do roz−
pryśnięcia krwi lub powstania zawiesin kropelkowych
z płynów ustrojowych pacjenta. Po ewentualnym
opryskaniu osłona powinna być natychmiast zdezyn−
fekowana.

Fartuch ochronny obowiązuje w czasie wykony−
wania każdej procedury, w czasie której może
dojść do rozpryśnięcia krwi lub powstania zawiesin
kropelkowych z płynów ustrojowych pacjenta.

Szczególne środki ostrożności muszą być podjęte
dla zabezpieczenia przed skaleczeniem przez igły,
skalpele lub inne ostro zakończone narzędzia.

W szczególności:

l

na igły nie wolno ponownie zakładać ich osłon,

Część 7, rozdział 5, podrozdział 1.1, s. 4

HIGIENA W LECZNICTWIE

ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.5. Standardy higieny w kluczowych
jednostkach szpitala

Higiena w placówkach opieki medycznej

osłona twarzy

fartuch
ochronny

07_05_1_1.QXD 2009-06-15 15:39 Page 4

nie wolno igieł zginać lub wykonywać nimi
żadnych dodatkowych manipulacji,

l

bezpośrednio po użyciu jednorazowe igły,
skalpele lub inne ostro zakończone przedmioty
muszą być włożone do odpowiednich pojemni−
ków wykonanych z trudnego do przebicia two−
rzywa, oznakowanych i niemożliwych do
ponownego otwarcia,

l

pojemnik na zużyte ostre przedmioty powinien
być umieszczony na stanowisku dializacyjnym
lub najbliżej miejsca, w którym przedmioty te
są używane.

Inne istotne uwagi, to:

l

w czasie resuscytacji – sztucznego oddychania
nie należy prowadzić metodą usta−usta, lecz
z użyciem rurek ustno−gardłowych lub intuba−
cyjnych i aparatów AMBU, które stale powin−
ny być dostępne w sali dializacyjnej, a po
każdym użyciu dezynfekowane,

l

należy zwrócić uwagę, aby członkowie zespołu
medycznego mający uszkodzenia naskórka, je−
go zmiany zapalne lub sączące, byli czasowo,
do chwili wyleczenia tych zmian, odsuwani od
kontaktu z pacjentami,

l

na terenie stacji cały personel pracuje w ubra−
niu ochronnym, które powinno być zmieniane
zgodnie z potrzebą. Niedopuszczalna jest praca
w fartuchach poplamionych krwią,

l

odzież ochronna nie może być prana w domu –
pralki domowe nie są w stanie wykonać prania
spełniającego wymogi prania odzieży szpitalnej,

Część 7, rozdział 5, podrozdział 1.1, s. 5

HIGIENA W LECZNICTWIE
ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.5. Standardy higieny w kluczowych

jednostkach szpitala

Higiena w placówkach opieki medycznej

07_05_1_1.QXD 2009-06-15 15:39 Page 5

l

personel medyczny nie powinien na terenie sta−
cji nosić biżuterii na rękach,

l

obowiązuje bezwzględny zakaz spożywania
posiłków i picia napojów w sali dializacyjnej.
Zakaz ten dotyczy zarówno zespołu medyczne−
go, jak i pacjentów. Wyjątkiem są chorzy na
cukrzycę, którym w uzasadnionych przypad−
kach lekarz może zezwolić na spożycie drobne−
go posiłku.

Opisane powyżej zasady muszą dotyczyć bez wy−
jątku całego personelu Stacji Dializ. Stosowanie
wyżej opisanych prostych zasad postępowania jest
całkowicie wystarczające nawet przy dializowaniu
chorych z objawami aktywnych infekcji wirusami
wzw lub HIV. Zwane są one także „zasadami CDC”
– zostały one bowiem po raz pierwszy sformułowa−
ne w latach 1977–1988 przez Centrum Kontroli
i Prewencji Chorób w Atlancie (CDC – Center for
Disease Control and Prevention) [2,3,4,8]. Opisane
zalecenia profilaktyki zakażeń szerzących się przez
krew zawiera także wydana przed około 30. laty in−
strukcja MZiOS z 1977 r. [14].

Część 7, rozdział 5, podrozdział 1.1, s. 6

HIGIENA W LECZNICTWIE

ZAMKNIĘTYM – SZPITALACH

7.5. Standardy higieny w kluczowych
jednostkach szpitala

Higiena w placówkach opieki medycznej

KONIEC

PRZYK

ŁADU

07_05_1_1.QXD 2009-06-15 15:39 Page 6

Miejsca magazynowania odpadów zakaźnych or−
ganizowane na terenie zakładu udzielającego
świadczeń medycznych powinny spełniać następu−
jące kryteria:

l

ściany i podłogi wykonane z materiałów łatwo
zmywalnych i umożliwiających dezynfekcję,

l

posiadać zawór ze złączką do węża z doprowa−
dzoną wodą oraz wpust podłogowy,

l

posiadać wydzielone boksy na pojemniki lub
worki z posegregowanymi odpadami;

l

posiadać wentylację,

l

być zabezpieczone przed dostępem osób po−
stronnych,

l

być zabezpieczone przed dostępem owadów
i gryzoni,

l

powinno być przeznaczone tylko i wyłącznie do
przechowywania odpadów i mieć niezależne
wejście,

l

minimalna szerokość i wysokość drzwi wejścio−

Część 8, rozdział 3, podrozdział 2.1, s. 1

POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

8.3. Postêpowanie z odpadami

medycznymi

Higiena w placówkach opieki medycznej

odpady zakaźne

8.3.2. MAGAZYNOWANIE ODPADÓW ZAKAŹNYCH

8.3.2.1. Punkty magazynowania wewn¹trzobiektowego

08_03_2.QXD 2009-06-15 15:40 Page 1

wych powinna gwarantować swobodny dostęp
obsługi.

W przypadku niewielkich placówek medycznych,
takich jak np. małe przychodnie, poradnie, indywi−
dualna i grupowa praktyka lekarska, możliwe jest
przechowywanie odpadów medycznych w wydzie−
lonym miejscu, odizolowanym od części, w której
udzielane są świadczenia zdrowotne.

Czas przechowywania odpadów specyficznych nie
może przekraczać 48 godzin w pomieszczeniach
o temperaturze wyższej niż 10

o

C. W temperaturze

poniżej 10

o

C odpady specyficzne mogą być prze−

chowywane tak długo, jak pozwala na to ich ro−
dzaj, ale nie dłużej niż 14 dni.

Część 8, rozdział 3, podrozdział 2.1, s. 2

POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

8.3. Postêpowanie z odpadami
medycznymi

Higiena w placówkach opieki medycznej

czas
przechowywania

KONIEC

PRZYK

ŁADU

08_03_2.QXD 2009-06-15 15:40 Page 2

W ostatnich latach powstało wiele obiektów, w któ−
rych unieszkodliwiane są odpady medyczne zakaźne.
Obiekty te przyjmują odpady medyczne z różnych
jednostek świadczących usługi medyczne, takich jak
szpitale, przychodnie, gabinety indywidualnej prakty−
ki lekarskiej, laboratoria analityczne, stacje sanitarno−
−epidemiologiczne posiadające zaplecze laboratoryjne
itp. W obiektach takich powinny być utworzone
punkty magazynowania odpadów przyjętych do
unieszkodliwienia.

Pomieszczenie, w którym zbierane będą odpady prze−
widziane do unieszkodliwienia powinno:

l

być chłodzone (temperatura magazynowania
tych odpadów powinna być niższa niż 10

o

C),

l

dostępne z zewnątrz, w celu zapewnienia możli−
wości bezkolizyjnego dostarczenia partii przy−
wożonych odpadów, oraz z pomieszczenia,
w którym prowadzona jest utylizacja odpadów,

l

wyposażone w zawór ze złączką do węża z zim−
ną i ciepłą wodą oraz wpust podłogowy,

Część 8, rozdział 3, podrozdział 2.2, s. 1

POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

8.3. Postêpowanie z odpadami

medycznymi

Higiena w placówkach opieki medycznej

obiekty

przyjmujące

odpady

medyczne

8.3.2.2. Punkty magazynowania pozaobiektowego

08_03_2.QXD 2009-06-15 15:40 Page 1

l

mieć podłogi i ściany gładkie i łatwo zmywalne,
odporne na działanie środków dezynfekcyjnych,

l

zostać wyposażone w wentylację z filtracją po−
wietrza odprowadzanego z pomieszczenia,

l

być wyposażone w odpowiednią liczbę pojemni−
ków lub wózków na odpady,

l

mieć wydzielony aneks do mycia tych pojemni−
ków lub wózków,

l

być zabezpieczone przed dostępem osób po−
stronnych oraz przed możliwością dostania się
gryzoni oraz insektów.

Wyżej wskazane kryteria, podobnie jak miejsca
magazynowania odpadów zakaźnych na terenie
placówki medycznej wynikają z wymagań stawia−
nych takim pomieszczeniom w przepisach wyko−
nawczych do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. − Prawo
budowlane (Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz. 206
z późn. zm.), tj. rozporządzenia Ministra Infra−
struktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie wa−
runków technicznych jakim powinny odpowiadać
budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz, 690
z późn. zm.) oraz konieczności wprowadzenia do−
datkowych zabezpieczeń z uwagi na zakaźny cha−
rakter odpadów.

Część 8, rozdział 3, podrozdział 2.2, s. 2

POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

8.3. Postêpowanie z odpadami

medycznymi

Higiena w placówkach opieki medycznej

KONIEC

PRZYK

ŁADU

08_03_2.QXD 2009-06-15 15:40 Page 2