20 Stosowanie przepisow prawa i Nieznany (2)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Andrzej Wysocki

Stosowanie przepisów prawa i norm obowiązujących
w usługach transportowo-spedycyjnych 342[04].Z3.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Ewa Kawczyńska-Kiełbasa
mgr Radosław Kaceprczyk

Opracowanie redakcyjne:
mgr Andrzej Wysocki

Konsultacja:
mgr inż. Halina Śledziona

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej Stosowanie aktów
prawnych i norm określających działalność firmy transportowo-spedycyjnej 342[04].Z3.04,
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu Technik logistyk 342[04]

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Działalność gospodarcza firmy transportowo-spedycyjnej

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Prawo pracy. Ustawa o czasie pracy kierowców

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

Ustawa o transporcie drogowym. Ustawa Prawo przewozowe

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Międzynarodowy transport drogowy

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o stosowaniu przepisów prawa

i norm w usługach transportowo-spedycyjnych

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

342[04].Z3

Logistyka w transporcie

i spedycji

342[04].Z3.01

Projektowanie zadań

transportowo-spedycyjnych

342[04].Z3.02

Sporządzanie dokumentacji

transportowo-spedycyjnych

342[04].Z3.03

Organizowanie rynku usług
transportowo-spedycyjnych

342[04].Z3.04

Stosowanie przepisów prawa

i norm obowiązujących w

usługach transportowo-

spedycyjnych

432[04].Z3.05

Stosowanie zasad ekonomiki

przedsiębiorstw transportowo-

-spedycyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘP

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−−−−

określić zasady projektowania oraz realizacji zadań transportowo-spedycyjnych,

−−−−

dokonać klasyfikacji usług transportowo-spedycyjnych,

−−−−

dokonać klasyfikacji przedsiębiorstw transportowo-spedycyjnych,

−−−−

określić zadania transportowo-spedycyjne z uwzględnieniem specyfiki i obszaru działania
transportu samochodowego, kolejowego, lotniczego, morskiego i żeglugi śródlądowej,

−−−−

określić strukturę i zakres działalności przedsiębiorstwa transportowo-spedycyjnego na
rynku usług,

−−−−

określić cechy i formy usług transportowo-spedycyjnych,

−−−−

dokonać analizy podaży i popytu na rynku usług transportowo-spedycyjnych,

−−−−

określić zasady organizacji transportu drogowego,

−−−−

określić zasady i warunki udzielania zezwoleń i uprawnień do wykonywania działalności
transportowej i spedycyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zidentyfikować przepisy prawa i normy określające działalność firmy transportowo-
spedycyjnej,

−

zastosować przepisy prawa wynikające z ustawy o transporcie drogowym,

−

zastosować przepisy prawa wynikające z ustawy „Prawo przewozowe”,

−

zastosować przepisy prawa wynikające z konwencji CMR o umowie międzynarodowego
przewozu drogowego towarów,

−

zastosować obowiązujące przepisy prawa wynikające ze stosowania konwencji
międzynarodowych (konwencja Wiedeńska, konwencja AETR, konwencja ATP,
konwencja ADR, konwencja Bazylejska, konwencja o bezpiecznych kontenerach KBK,
konwencja TIR, konwencja ATA, reguły INCOTERMS),

−

zastosować przepisy prawa wynikające z Prawa Cywilnego,

−

zastosować przepisy prawa wynikające z Prawa Handlowego,

−

zastosować przepisy prawa wynikające z Prawa Pracy,

−

zastosować przepisy prawa wynikające z ustawy o czasie pracy kierowców,

−

zastosować przepisy prawa wynikające z prawa o ruchu drogowym,

−

określić podstawy prawne działalności spedycyjnej,

−

zastosować przepisy ochrony środowiska podczas projektowania zadań transportowo-
spedycyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Działalność gospodarcza firmy transportowo-spedycyjnej

4.1.1. Materiał nauczania

Transport to działalności polegająca na celowym przemieszczaniu ładunków oraz osób

z jednego miejsca do drugiego.

W literaturze ekonomicznej transport definiuje się jako wykonywanie zadań

przewozowych za odpłatnością, których wynikiem ma być przewóz ludzi i materiałów oraz
ś

wiadczenie usług dodatkowych, które są powiązane z tymi przewozami.

Do usług tych można zliczyć: spedycję, usługi maklerów frachtujących itd., przyczyniają

się one do sprawnego i efektywnego działania wszystkich sektorów gospodarki państwowej,
razem ze wzrostem społecznym i gospodarczym określonych obszarów i krajów.

Spedycję można definiować jako:

−−−−

organizowanie przewozu ładunków i wykonywanie wszystkich lub niektórych związanych
z tym czynności,

−−−−

działalność polegająca na organizowaniu przewozu przesyłki oraz wykonaniu innych
związanych z tym czynności przy użyciu odpowiednio dobranych środków transportu
i sposobu przewozu, której celem jest przemieszczenie przesyłki od nadawcy do odbiorcy,
przy czym działalność ta może być wykonywana we własnym zakresie (spedycja własna),
jak i na zlecenie innego podmiotu,

−−−−

działalność zarobkowa polegająca na zorganizowaniu procesu przemieszczania przesyłki
w zastępstwie zleceniodawcy oraz na wykonaniu innych związanych z tym czynności.

Ta wielość i różnorodność definicji świadczy o tym, że zakres działalności spedycji

i spedytora nie jest ściśle określony.

W związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej i otwarciem granic pojawiło się duże

zapotrzebowanie na usługi transportowo-spedycyjne, a więc i na powstawanie firm
transportowo-spedycyjnych.

W odniesieniu do spedycji nie została w Polsce dotąd uchwalona odrębna ustawa,

zawierająca kompleksowe uregulowania prawne – zarówno cywilno-prawne, jak
i administracyjno-prawne, dotyczące uruchomienia firmy o charakterze transportowo-
spedycyjnym.

Wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie usług transportowo-spedycyjnych nie

jest ograniczone do jakiejś szczególnej formy prawno-organizacyjnej. Może zatem odbywać
się w każdej formie prawnie dopuszczalnej, z zastrzeżeniem pewnych ustalonych wyjątków.
Należy jednak podkreślić, iż w świetle przepisu art. 794 kodeksu cywilnego, spedytor – aby
mógł w sposób uprawniony posługiwać się tym mianem – winien działać w zakresie
przedsiębiorstwa, a zatem winien być przedsiębiorcą. Nie może zatem być spedytorem osoba
która przedsiębiorcą nie jest.

Podjęcie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej (także transportowo-

spedycyjnej), na terenie Polski reguluje ustawa z 2 lipca 2004 o swobodzie działalności
gospodarczej, w której także zdefiniowane są podstawowe pojęcia związane z działalnością
gospodarczą..

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Działalność gospodarcza jest to zarobkowa działalność wydobywcza, wytwórcza,

budowlana, handlowa i usługowa, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób
zorganizowany i ciągły.

Przedsiębiorcą jest ten kto zawodowo we własnym imieniu podejmuje i wykonuje

działalność gospodarczą.

Mogą to być:

−−−−

osoby fizyczne jako przedsiębiorcy jednoosobowi lub wspólnicy spółki cywilnej,

−−−−

jednostki mające osobowość prawną (osoby prawne), zorganizowane w formie
przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni i spółek kapitałowych,

−−−−

jednostki, nie mające osobowości prawnej, zorganizowane w formie spółek osobowych
lub innej formie.

Rys. 1 Formy prawno-organizacyjne przedsiębiorców [opracowanie własne]

Na obecnym etapie transformacji gospodarki w Polsce, spółki stają się dominującym
podmiotem gospodarki narodowej.

Spółka jest umownym związkiem osób (wspólników) i ich kapitałów, stworzonym w celu

prowadzenia zarobkowej działalności gospodarczej.
Cechy spółki:

−−−−

jest umową pomiędzy wspólnikami,

−−−−

wspólnicy wnoszą wkład kapitałowy – który może mieć postać finansową lub rzeczową
i wtedy nazywa się (aportem),

−−−−

głównym przedmiotem działalności jest działalność gospodarcza,

−−−−

wspólnicy mają wytyczony cel,

−−−−

wspólnicy uzyskują odpowiedni zysk od wniesionego kapitału.

Stronami umowy spółki są wspólnicy, którymi mogą być osoby fizyczne lub osoby prawne,
a także jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej.

PRZEDSIĘBIORCA

NA RYNKU PRACY

Osoba fizyczna

(przedsiębiorstwo

indywidualne)

Osoba prawna

Spółki osobowe

Przedsiębiorstwo

państwowe

Organizacje,

stowarzyszenia,

fundacje

Spółdzielnie

Przedsiębiorstwo

komunalne

Spółki kapitałowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Z punku widzenia prawa rozróżnia się:

−−−−

spółki handlowe – działają na podstawie ustawy z 26 lipca 2000 r. – kodeks spółek
handlowych. Ustawa ta, obowiązująca od 1 stycznia 2001 r. reguluje tworzenie,
organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcenie spółek
handlowych,

−−−−

spółki cywilne – działają na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.

Rys. 2. Podział spółek [opracowanie własne]

Spółki osobowe opierają swoją działalność na osobistej pracy wspólników

w przedsiębiorstwie spółki, którzy ponoszą pełną odpowiedzialność majątkową za
zobowiązania spółki.

−−−−

spółka jawna (sp. j.) – jest spółką osobową wspólników, która prowadzi przedsiębiorstwo
pod własna firmą. Umowa sp. j. powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności
oraz zawierać: firmę i siedzibę spółki, określenie wkładów wnoszonych przez każdego
wspólnika i ich wartość, przedmiot działalności i czas trwania. Nie ma osobowości
prawnej, ale może we własnym imieniu nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, oraz
pozywać i być pozywana do sądu. Każdy wspólni ma prawo i obowiązek prowadzenia
spraw spółki, na mocy umowy spółki lub uchwały wspólników prowadzenie spraw spółki
może być powierzone jednemu lub kilku wspólnikom, za co nie otrzymują
wynagrodzenia,

−−−−

spółka partnerska (sp. p.) – jest spółką osobową utworzoną przez wspólników w celu
wykonywania wolnego zawodu, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą.
Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby uprawnione do wykonywania wolego
zawodu, za pracę w spółce otrzymują honorarium,

−−−−

spółka komandytowa (sp.k.) – to spółka osobowa w której co najmniej jeden wspólnik
(komplementariusz) ponosi nieograniczoną odpowiedzialność i co najmniej jeden
wspólnik (komandytariusz) ponosi ograniczoną odpowiedzialność do wysokości tzw.

SPÓŁKI

cywilne

handlowe

osobowe

jawne

partnerska

komandytowa

komandytowo-

akcyjna

kapitałowe

akcyjna

z ograniczoną

odpowiedzial-

nością

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sumy komandytowej. Prawo prowadzenia spraw i reprezentowania spółki mają tylko
komplementariusze. Pozostałe sprawy uregulowane są podobnie jak w spółce jawnej,

−−−−

spółka komandytowo-akcyjna (SKA) – to spółka osobowa prowadząca przedsiębiorstwo
pod własna firmą, w której co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Kapitał
zakładowy SKA powinien wynosić co najmniej 50.000 zł. W zakresie stosunku prawnego
komplementariuszy w SKA obowiązują przepisy takie jak w spółce komandytowej.
Wszystkie pozostałe sprawy uregulowane są przepisami dotyczącymi spółek akcyjnych.

Spółki kapitałowe odpowiadają za zobowiązania wobec wierzycieli tylko kapitałem

spółki, a więc wkładami wspólników. Wspólnicy nie odpowiadają swoim majątkiem
osobistym za zobowiązania spółki wobec wierzycieli.

−−−−

spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o. o.) jest spółką kapitałową prowadzącą
przedsiębiorstwo pod własna firmą. Kapitał zakładowy spółki musi wynosić co najmniej
50.000 zł. i wnoszony jest przez udziałowców w postaci udziałów. Spółka posiada
osobowość prawną. Wspólnicy mają prawo do udziału w zyskach w formie dywidendy.
W spółce tej występują organy zarządzające: zgromadzenie wspólników, rada nadzorcza
lub komisja rewizyjna, zarząd,

−−−−

spółka akcyjna – jest spółką kapitałową prowadzącą przedsiębiorstwo pod własną firmą
zawiązaną przez jedną lub więcej osób (akcjonariuszy). Spółka posiada osobowość
prawną, kapitał akcyjny musi wynosić co najmniej 500.000 zł.. Dzieli się on na akcje
o równej wartości nominalnej. Z tytułu posiadania akcji, akcjonariusz ma prawo do:
udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, dywidendy, głosu, majątku spółki
w razie jej likwidacji. W spółce akcyjnej możemy wyróżnić następujące organy
zarządzające: walne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza, zarząd.

Spółki cywilne są formą trwałego zorganizowanego współdziałania dwu lub więcej osób

na podstawie zawartej umowy dla osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Wspólników
uważa się za przedsiębiorców indywidualnych. Spółki te nie posiadają osobowości prawnej,
wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki całym majątkiem osobistym

Z punktu widzenia prawa przedsiębiorcą transportowo-spedycyjnym nie może być spółka

cywilna jako taka, lecz jej wspólnicy.

Działalność transportowo-spedycyjną można prowadzić w obu formach spółek

kapitałowych, to jest zarówno w formie spółki akcyjnej i z ograniczoną odpowiedzialnością,
ale nie każdy typ spółki osobowej będzie mógł być zastosowany do tego rodzaju działalności.

Dopuszczalne jest prowadzenie przedsiębiorstwa w formie spółki: jawnej, komandytowej

i komandytowo-akcyjnej.

Nie ma możliwości prawnej prowadzenia przedsiębiorstwa transportowo-spedycyjnego

w postaci spółki partnerskiej.

Przedsiębiorstwa transportowo-spedycyjne mogą być prowadzone także w innych

formach prawno-organizacyjnych niż spółki.

Do rzadkości należy sytuacja w której przedsiębiorstwo transportowo-spedycyjne

prowadzone byłoby w formie spółdzielni, ale jest to prawnie możliwe.

Zgodne z prawem jest wykonywanie działalności transportowo-spedycyjnej w formie

przedsiębiorstwa państwowego, a także w formie oddziałów przedsiębiorców zagranicznych
działających na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.

W odniesieniu do innych osób prawnych, takich jak: fundacje, stowarzyszenia, izby

gospodarce itp., stwierdzić należy, że podmioty takie mogą prowadzić działalność
transportowo-spedycyjną, jeżeli ich statuty przewidują wykonywanie działalności
gospodarczej i zostanie dopełniony obowiązek wpisu do rejestru przedsiębiorców.

Jak widać, osoba pragnąca świadczyć usługi transportowo-spedycyjne ma szeroki wybór

form

prawno-organizacyjnych,

których

może

skorzystać

celem

prowadzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przedsiębiorstwa. Niektóre z tych form są bardziej korzystne, inne mniej. Wybór w istocie
powinien zależeć od tego, w jakim rozmiarze przedsiębiorstwo transportowo - spedycyjne ma
być prowadzone.

Jeżeli przedsiębiorca zdecyduje się na konkretną formę prawno-organizacyjną firmy, to

wtedy należy podjąć działania związane z rejestracją działalności gospodarczej

Rys. 3. Etapy rejestracji firmy [opracowanie własne]

Etap I – jeśli działalność gospodarcza będzie prowadzona w formie spółki to konieczne

jest zawarcie umowy, która powinna określać rzeczywiste prawa i obowiązki wspólników.
Jeżeli działalność gospodarczą rozpoczyna osoba fizyczna lub spółka cywilna osób fizycznych
to należy zarejestrować tę firmę w Urzędzie Miasta lub Gminy lub w Krajowym Rejestrze
Sądowym (KRS). Pozostali przedsiębiorcy: spółki prawa handlowego, fundacje,
stowarzyszenia, podlegają rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Etap II – rejestracja w Urzędzie Statystycznym (w Krajowy Rejestrze Podmiotów

Gospodarki Narodowej KRPGN), w wyniku której firmie zostaje nadany numer REGON.

Etap III – przedsiębiorca powinien otworzyć rachunek bankowy firmy, ponieważ część

rozliczeń może być dokonywana wyłącznie za jego pośrednictwem:

−−−−

rozliczenia pomiędzy przedsiębiorcami przekraczające określone limity,

ETAP I

Wpis do ewidencji działalności

gospodarczej lub rejestracja w Krajowym

Rejestrze Sądowym

ETAP II

Rejestracja w systemie REGON

ETAP III

Otwarcie rachunku bankowego

ETAP IV

Rejestracja działalności w Urzędzie

Skarbowym

ETAP V

Zgłoszenie działalności do ZUS

ETAP VI

Zgłoszenie działalności do organów

kontroli

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

przekazanie składek przez płatnika do ZUS,

−−−−

zapłata związanych z działalnością gospodarczą podatków dokonywana przez
prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów.

Przedsiębiorca może mieć więcej niż jeden rachunek bankowy, w takim przypadku do

Urzędu Skarbowego, ZUS musi zgłosić wszystkie rachunki.

Etap IV – zarówno osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, jak i inni nowo

powstali przedsiębiorcy są zobowiązani do dokonania zgłoszeń identyfikacyjnych lub
aktualizacyjnych w ewidencji podatników i płatników. Zgłoszenie jest równoznaczne
z wyborem formy opodatkowania i złożeniem oświadczenia w tej sprawie.

Etap V – każdy przedsiębiorca płaci składki ubezpieczeniowe, jeżeli nie na ubezpieczenia

społeczne, to choć na zdrowotne.

Etap VI – w zależności od rodzaju działalności gospodarczej może to być: Państwowa

Inspekcja Pracy (PIP), Urząd Celny, Sanepid, Generalny Inspektor Informacji Finansowej

Jednym z czynników wpływających na sprawność i efektywność firmy transportowo-

spedycyjnej jest właściwie skonstruowana struktura organizacyjna.

Najmniejszym elementem organizacyjnym przedsiębiorstwa jest stanowisko pracy, czyli

miejsce gdzie pracownik przy pomocy odpowiednich środków realizuje powierzone mu
zadanie.

Czasami stanowiska pracy, wykonujące jednorodne zadanie, łączy się w komórki

organizacyjne. Na czele każdej komórki stoi kierownik, którego głównym zadaniem jest
koordynowanie pracy w ramach danej komórki organizacyjnej.

Struktura organizacyjna to system więzi organizacyjnych, zależności między komórkami

organizacyjnymi. Do najczęściej występujących więzi między komórkami organizacyjnymi
zaliczamy:

−−−−

więzi służbowe (hierarchiczne) – wyrażają się w zależności podwładnego od
przełożonego, ich istotą są uprawnienia przełożonych do wydawania podwładnym
poleceń, określenia zadań i kontroli ich realizacji,

−−−−

więzi funkcjonalne – ich istotą jest pomaganie i doradzanie przy wykonywaniu zadań,

−−−−

więzi techniczne – wynikają z podziału pracy, wyrażają się we wzajemnym uzależnieniu
członków zespołu podczas realizacji wspólnego celu,

−−−−

więzi informacyjne – związane są z koniecznością jednostronnego lub wzajemnego
informowania się, zapewniają przepływ informacji.

Cechy struktury organizacyjnej:

−

musi być jasna i przejrzysta – wyraźnie określa zależności funkcjonalne i hierarchiczne,

−

elastyczna i dynamiczna – powinna się zmieniać wraz ze zmianą otoczenia firmy,

−

musi zapewniać optymalny podział pracy.

Czynniki strukturotwórcze:

−

wielkość organizacji – liczba zatrudnionych pracowników,

−

rodzaj działalności,

−

otoczenie – liczba kontrahentów,

−

forma prawno-organizacyjna,

−

lokalizacja firmy,

−

stopień trudności założonych celów.

Ważną rzeczą jest wypracowanie takiej struktury, która byłaby zorientowana na gospodarkę
rynkową. Rynkowe reguły postępowania wymagają dobrej znajomości zjawisk rynkowych.

Procesy zachodzące na ryku muszą być rozpoznawane i poddawane celowemu oraz

aktywnemu działaniu. Sprzyja to wykształceniu orientacji rynkowej w działaniu
przedsiębiorstw i lepszemu funkcjonowaniu rynku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Orientacja rynkowa musi przenikać wszystkie szczeble organizacji przedsiębiorstwa

stając się jej funkcją centralną, wytyczną polityki zarządzania, która ukierunkowuje wszystkie
podejmowane decyzje.

W strukturze organizacyjnej dużego przedsiębiorstwa powinny istnieć komórki

organizacyjne i menedżerowie odpowiedzialni za rynek.

W celu zapewnienia sprawności organizacyjnej przedsiębiorstwa należy przeprowadzić

tzw. proces formalizacji, który polega na utrwaleniu:

−

celów,

−

zasad działania,

−

struktury organizacyjnej,

−

wzorców działania

charakterystycznych dla danego przedsiębiorstwa.
Utrwalenie to następuje poprzez zapis i w ten sposób powstaje dokumentacja organizacyjna.

Struktury organizacyjne ze względu na rozpiętość kierowania mogą dzielić się na

struktury:

−

płaskie, gdy rozpiętość kierowania jest duża,

−

smukłe, gdy rozpiętość kierowania jest mała.

W zależności od przyjętego typu, można wyróżnić:

−

struktury mechaniczne, charakteryzujące się małą elastycznością,

−

struktury organiczne, które łatwo ulegają transformacji pod wpływem zmieniającego się

otoczenia organizacji.
Ta definicja struktury organizacyjnej nie ujmuje więzi organizacyjnych, którą łączą komórki
i zatem są drugim podstawowym elementem struktury.

Schemat organizacyjny ujmuje tylko część struktury: podstawa to statut i regulamin

organizacyjny.

W ramach usystematyzowanego zbioru dokumentacji organizacyjnej wyróżnia się

następujące dokumenty:

−−−−

akt założycielski jest to dokument związany z utworzeniem przedsiębiorstwa, dla
wszystkich form prawno-organizacyjnych przedsiębiorstw jest nim wypis z rejestru
przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego oraz wybrane dokumenty, które były
podstawą do wpisu do rejestru, np. akt notarialny lub pisemna umowa założenia spółki,

−−−−

statut jest swoistą „konstytucją” przedsiębiorstwa, określającą kompetencje jego organów
oraz wewnętrzną organizację. Stanowi podstawę do formułowania przez organy
przedsiębiorstwa innych aktów dotyczących organizacji wewnętrznej,

−−−−

regulaminy organizacyjne i schemat struktury organizacyjnej wynikają z wewnętrznego
podziału

pracy,

wskazują

realizatorów,

szczegółowy

zakres

ich

działań

i odpowiedzialność osób pełniących funkcje kierownicze i pracujących na stanowiskach
samodzielnych,

−−−−

inne regulaminy i instrukcje organizacyjne zawierają przepisy dotyczące sposobu
realizacji celów przez poszczególne komórki organizacyjne, porządkują i regulują
przebieg procesów i procedur działania.

Jeżeli w danej firmie działalność transportowo-spedycyjna jest mała, nie wymaga
organizacyjnego wydzielenia i może być prowadzona przez jedną z nietransporowych
komórek organizacyjnych. Powinna to być komórka, która najczęściej korzysta z transportu
własnego.

Do prowadzenia spraw transportowych wyznaczamy pracownika, który ma co najmniej

podstawowe kwalifikacje z zakresu transportu, a w szczególności umiejący organizować pracę
transportu własnego oraz współdziałać z transportem zewnętrznym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W zależności od liczby zatrudnionych pracowników komórka transportowa może być

zorganizowana w formie sekcji, działu lub wydziału.

W przypadku prowadzenia przez przedsiębiorstwo działalności transportowo-spedycyjnej

w dużym zakresie oraz zatrudnienia dużej liczby kierowców, może być uzasadnione
powołanie wydzielonego zakładu transportowego, prowadzonego na zasadach pełnego
wewnętrznego rozrachunku gospodarczego.

Schemat organizacyjny to graficzne przedstawienie struktury organizacyjnej

Rys. 4. Schemat organizacyjny przedsiębiorstwa transportowo-spedycyjnego (spółka z o.o.)

[opracowanie własne]

Zgromadzenie Wspólników

Rada Nadzorcza

Zarząd

Dyrektor

Dział spraw

pracowniczych

Dział

planowania

Dział finansowo-

księgowy

Dział

administracyjny

Z-ca dyr. ds.

eksploatacyjnych

Z-ca dyr. ds.

technicznych

Przewozy
samochodowe

Przewozy
kolejowe

Roboty
ładunkowe

Spedycja

Dział techniczny

Gospodarka
taborowa

Warsztaty
transportowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakład transportowy może przejąć prowadzenie całokształtu spraw podstawowych

i pomocniczych związanych z działalnością transportową.

Zakład transportowy może uzupełniająco także angażować obcych przewoźników do

wiadczenia usług na rzecz przedsiębiorstwa oraz pomocniczo wykonywać usługi

transportowe na zewnątrz. Wewnętrzna struktura organizacyjna zakładu transportowego może
być podobna do struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa transportowego.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest transport?

Co to jest spedycja?

Jaka ustawa reguluje podjęcie, wykonanie i zakończenie działalności gospodarczej?

Jak definiujemy działalność gospodarczą?

Kto może być, w myśl ustawy, przedsiębiorcą?

Jaka jest definicja pojęcia „spółka”?

Jakie spółki zaliczmy do spółek osobowych?

Jakie spółki zaliczmy do spółek kapitałowych?

W jakich innych formach prawo-organizacyjnych może funkcjonować przedsiębiorstwo
transportowo-spedycyjne?

10.

Czy przedsiębiorstwo transportowo-spedycyjne może funkcjonować w postaci spółki
partnerskiej?

11.

Jakie są etapy rejestracji przedsiębiorstwa transportowo-spedycyjnego?

12.

Co to jest struktura organizacyjna przedsiębiorstwa?

13.

Od czego zależy kształt struktury organizacyjnej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zbierz i wypełnij dokumenty wymagane do rejestracji działalności gospodarczej firmy

transportowo-spedycyjnej o wybranej przez ciebie formie prawno-organizacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.1.1,

wybrać formę prawno-organizacyjną swojej firmy,

przeanalizować etapy rejestracji firmy,

nazwać instytucje, które są niezbędne przy rejestracji firmy,

zgromadzić dokumenty niezbędne do rejestracji firmy,

wypełnić dokumenty,

przedyskutować sposób wykonania ćwiczenia w grupie,

zaprezentować wyniki na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks spółek handlowych,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przeprowadź porównawczą charakterystykę spółek według kryteriów podanych

w arkuszu ćwiczeniowym 1.

Arkusz ćwiczeniowy 1

Nazwa spółki

Podstawa

prawna

Podmiotowość

prawna

Wkład

kapitałowy

Sposób

powstania

Odpowiedzialność

wspólników

cywilna

jawna

komandytowa

komandytowo-
akcyjna

partnerska

z ograniczoną
odpowiedzialn.

akcyjna

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.1.1,

przeanalizować kryteria charakterystyki spółek w arkuszu ćwiczeniowym 1,

zapoznać się z charakterystyką spółek w Kodeksie handlowym,

wypełnić arkusz ćwiczeniowy 1,

przeanalizować wyniki w grupie,

zaprezentować porównawczą charakterystykę spółek na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks spółek handlowych,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 3

Narysuj schemat organizacyjny firmy transportowo-spedycyjnej. Nazwij komórki

organizacyjne i określ zakres prac jakie te komórki powinny realizować.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.1.1,

wyszukaj w Internecie lub innych źródłach, informacji na temat rodzajów struktur
organizacyjnych,

narysuj schemat organizacyjny,

nazwij komórki w tym schemacie,

przedyskutuj w grupie, zaprezentuj wyniki na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Przeczytaj stwierdzenia zawarte arkuszu ćwiczeniowym 2 i zaznacz X, jeżeli są one

prawdziwe, lub fałszywe.

Arkusz ćwiczeniowy 2

PRAWDA

FAŁSZ

−

transport polega na organizowaniu przewozu ładunków

i wykonaniu wszystkich lub niektórych związanych z tym
czynności,

−

przedsiębiorcą

może

być

osoba

fizyczna,

pełnoletnia

i nieubezwłasnowolniona,

−

przedsiębiorstwo transportowo-spedycyjne może być spółką

partnerską,

−

aport jest to wkład rzeczowy wspólnika do spółki,

−

struktura organizacyjna musi być jasna i przejrzysta,

−

podstawą prawną funkcjonowania spółek handlowych jest

ustawa o swobodzie działalności gospodarczej

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.1.1,

przeczytać uważnie zdania, zawarte arkuszu ćwiczeniowym 1 ,

postawić X w odpowiedniej kolumnie jeżeli są, według ciebie, prawdziwe lub fałszywe.

zaprezentować wyniki na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Wypełnij w arkuszu ćwiczeniowym 3 (fikcyjnymi danymi) zgłoszenie do wpisu do

ewidencji działalności gospodarczej. Odpowiedz na pytania:

−

dla jakiej formy prawno-organizacyjnej przedsiębiorcy wymagany jest wpis do ewidencji
działalności gospodarczej?

−

gdzie dokonuje się wpisu do ewidencji działalności gospodarczej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Arkusz ćwiczeniowy 3

.....................................................

(miejscowość, data)

Z G Ł O S Z E N I E

(podjęcia działalności)

1. ..............................................................................................................................................................

( nazwisko i imię )

....................................................................................................................................................................................

(nazwa - jeżeli działalność będzie wykonywana pod nazwą)

PESEL

2. ................................................................................................................................................................

(miejsce zamieszkania i adres – miejsce pobytu na terenie RP jeżeli zgłoszenie składa

osoba zagraniczna )

3. ................................................................................................................................................................

(miejsce i adres zakładu głównego, jeżeli działalność wykonywana jest poza miejscem zamieszkania)

................................................................................................................................................................

(miejsca i adresy innych stałych miejsc wykonywania działalności (oddziałów, filii)

4. określenie przedmiotu działalności gospodarczej wg PKD*** : opis przedmiotu - kod PKD)

Kod PKD Nazwa

...................... /

..................................................................................................................................................................................

...................... /

....................................................................................................................................................................................

WYPEŁNIĆ PISMEM DRUKOWANYM

5. ...........................................................................

(data rozpoczęcia, zmiany w zgłoszeniu działalności gospodarczej****)

6. ................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

(oświadczenie, czy zgłaszający posiada inny wpis do ewidencji – w sytuacji posiadania innego wpisu - podać

numer w ewidencji działalność gospodarczej i organ gminy prowadzący ewidencję****)

niepotrzebne skreślić

***

wpisanie kodu i opisu przedmiotu wg podklasy

****

art.7 ust.2 przedsiębiorca będący osobą fizyczną może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu

do ewidencji, nie można rozpocząć działalności przed zgłoszeniem i uzyskaniem wpisu.

.............................................................................................................

podpis osoby zgłaszającej, telefon

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uwaga:
Wraz ze zgłoszeniem o dokonanie wpisu należy
wnieść opłatę w wysokości: 100 zł, a o dokonanie
zmiany wpisu - 50 zł

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.1.1,

wypełnić druk w arkuszu ćwiczeniowym 3,

nazwać formę prawno-organizacyjną przedsiębiorcy, który musi dokonać wpisu do
ewidencji działalności gospodarczej,

przedyskutować propozycje w grupie,

zaprezentować wypełniony dokument i wnioski na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

4.1.2. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

rozróżnić transport i spedycję?

definiować pojęcia związane z działalnością gospodarczą ?

klasyfikować spółki handlowe?

rozróżniać spółki osobowe i kapitałowe?

charakteryzować spółki handlowe?

rozróżniać

formy

prawno-organizacyjne

przedsiębiorstw

transportowo-spedycyjnych?

wymienić

etapy

rejestracji

przedsiębiorstwa

transportowo-

spedycyjnego?

sporządzić dokumenty wymagane do rejestracji firmy transportowo-
spedycyjnej?

zidentyfikować przepisy prawa i normy określające działalność firmy
transportowo-spedycyjnej?

10)

utworzyć strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa transportowo-
spedycyjnego o określonej formie prawno-organizacyjnej?

11)

zastosować przepisy prawa wynikające z Prawa handlowego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Prawo pracy. Ustawa o czasie pracy kierowców

4.2.1. Materiał nauczania

Właściciel firmy transportowo-spedycyjnej, zatrudniając pracowników musi opierać się

na przepisach zawartych w kodeksie pracy i organizować pracę kierowców zgodnie z ustawą
o czasie pracy kierowców

Prawo pracy to przepisy Kodeksu Pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów

wykonawczych określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także
postanowienia układów zbiorowych pracy

i innych opartych na ustawie porozumień

zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

Kodeks Pracy reguluje wzajemne relacje między pracodawcą a pracownikiem dotyczące:

−

stosunku pracy,

−

wynagrodzenia za pracę i inne świadczenia,

−

obowiązków pracodawcy i pracownika,

−

odpowiedzialności materialnej pracowników,

−

urlopów pracowniczych,

−

uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudnienia młodocianych,

−

bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

układów zbiorowych pracy,

−

rozpatrywania sporów za wykroczenia przeciwko prawom pracownia.

Podstawowe zasady prawa pracy:

−

prawo do pracy – każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy, nikomu z wyjątkiem
przypadków określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu,

−

nawiązanie stosunku pracy – wymaga zgodnego oświadczenia woli pracownika
i

pracodawcy, ustalenia warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego

stosunku,

−

poszanowanie dóbr osobistych pracownika – pracodawca zobowiązany jest szanować
godność i inne dobra osobiste pracownika,

−

równe prawa pracowników – dotyczą równego traktowania kobiet i mężczyzn
w zatrudnieniu z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków,

−

zakaz dyskryminacji – jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na: płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię,
narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową itp. jest niedopuszczalna,

−

prawo do godziwego wynagrodzenia – warunki realizacji tego prawa określają przepisy
prawa pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczególności poprzez ustalenie
minimalnego wynagrodzenia za pracę,

−

prawo do wypoczynku – zapewniają pracownikowi przepisy o czasie pracy, dniach
wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych,

−

zabezpieczenie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

−

zaspokojenie bytowych, socjalnych, i kulturalnych potrzeb pracowników,

−

podnoszenie kwalifikacji zawodowych – pracodawca zobowiązany jest ułatwić
pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych.
W chwili podpisania umowy o pracę między pracownikiem a pracodawcą zostaje

nawiązany stosunek pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Cechy stosunku pracy:

−

wykonanie pracy określonego rodzaju,

−

wykonanie pracy na rzecz pracodawcy,

−

wykonanie pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę,

−

wykonanie pracy pod kierunkiem pracodawcy.
Umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki

pracy i płacy, w szczególności:

−

rodzaj pracy,

−

miejsce wykonania pracy,

−

wynagrodzenie za prace odpowiadające rodzajowi pracy,

−

wynagrodzenie za prace odpowiadające rodzajowi pracy ze wskazaniem składników
wynagrodzenia,

−

wymiar czasu pracy,

−

termin rozpoczęcia pracy

Rys. 5. Rodzaje umów o pracę [opracowanie własne]

Każda z wyżej wymienionych umów o pracę może być poprzedzona umową o pracę na

okres próbny, nieprzekraczający 3 miesięcy.

Zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach

prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli poprzednio strony zawarły
dwukrotnie umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa
między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła
1 miesiąca.

Uzgodnienie między stronami w trakcie trwania umowy o pracę na czas określony

dłuższego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy uważa się za zawarcie, od dnia
następującego po jej rozwiązaniu, kolejnej umowy o pracę na czas określony.

na czas

nieokreślony

na czas

określony

na czas

wykonania

pracy

na czas

próbny

zastępstwo

Rodzaje

umów

o pracę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

......................................... . ...........................................

(Pieczęć pracodawcy) (miejscowość , data)

numer REGON - EKD

Umowa o pracę

zawarta w dniu ................................................ w ........................................................ pomiędzy
.......................................................................................................................................................
zwanym dalej Pracodawcą reprezentowanym przez
.......................................................................................................................................................
a
.......................................................................................................................................................
zwanym dalej Pracownikiem

§ 1

Pracodawca zatrudnia Pracownika na stanowisku
.......................................................................................................................................................

§ 2

Umowa zostaje zawarta na czas
.......................................................................................................................................................

§ 3

Miejscem wykonywania pracy będzie
.......................................................................................................................................................

§ 4

Praca będzie wykonywana w wymiarze.......................................................................................

§5

Do obowiązków Pracownika będzie należało:
a) ...................................................................................................................................................
b) ..................................................................................................................................................

§ 6

Za pracę Pracownik otrzyma wynagrodzenie w wysokości ....................................... za miesiąc
płatne z dołu do ................... dnia każdego miesiąca.

§ 7

Pracownik rozpocznie pracę dnia ....................................................................... .

§ 8

Umowę sporządzono w trzech jednobrzmiących egzemplarzach, z których jeden otrzymał
Pracownik.

.......................................... ......................................................
(podpis pracownika) pieczęć i podpis pracodawcy
(lub osoby uprawnionej do
działania w jego imieniu)

Rys. 6 Wzór umowy o pracę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Umowa o pracę rozwiązuje się:

−

na mocy porozumienia stron,

−

przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie
umowy o pracę za wypowiedzeniem),

−

przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie
umowy o pracę bez wypowiedzenia),

−

z upływem czasu, na który była zawarta,

−

z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.
Właściciel firmy transportowo, spedycyjnej, może zatrudniać pracowników także na

podstawie umowy cywilnoprawnej

Rys. 7. Rodzaje umów cywilnoprawnych [opracowanie własne]

Regulacje prawne umów cywilnoprawnych znajdują się w Kodeksie Cywilnym.
Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania

oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Dziełem jest wytwór pracy ludzkiej, owoc wykonywanej pracy, rezultat myśli twórczej

i czynności kształtujących pożądany efekt materialny bądź niematerialny.

Przez umowę zlecenie przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej

czynności prawnej dla dającego zlecenie. Przedmiotem umowy zlecenia są czynności
o charakterze usługowym.

Przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie

działalności swego przedsiębiorstwa do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy
zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania
takich umów w jego imieniu.

Ustawa z 16 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 879) o czasie pracy kierowcy,

określa:

−

czas pracy kierowców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy,

−

obowiązki pracodawców w zakresie wykonywania przewozów drogowych,

−

zasady stosowania norm dotyczących okresów prowadzenia pojazdów, obowiązków
przerw w prowadzeniu i gwarantowanych okresów odpoczynku.

umowa

o dzieło

umowa

zlecenie

umowa

agencyjna

Rodzaje umów

cywilnoprawnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czasem pracy kierowcy jest czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, która obejmuje

wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego w szczególności:

−

prowadzenie pojazdu,

−

załadowanie i rozładowanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem,

−

nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym,

−

czynności spedycyjne,

−

obsługę codzienną pojazdów i przyczep,

−

inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia
bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy,

−

niezbędne formalności administracyjne,

−

utrzymanie pojazdu w czystości.
Ustawa o czasie pracy kierowców dostosowuje prawo polskie do przepisów Unii

Europejskiej. Wdraża dyrektywę 2002/15/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
organizacji czasu pracy osób wykonujących czynności w trasie w zakresie transportu
drogowego.

Wobec niektórych kierowców zamiast umowy znajdzie bezpośrednie zastosowanie

rozporządzenie Rady NR 3820/85/EWG z 20 grudnia 1985 r. w sprawie harmonizacji
niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego.

Wcześniej ustawa o czasie pracy, kierowców dotyczyła zarówno kierowców

pozostających w stosunku pracy jak i tych związanych innymi umowami. Nowa ustawa
obejmuje tylko kierowców pracowników, a pozostali kierowcy będą podlegać pod
rozporządzenie. Zatem uregulowania czasu pracy w nowej ustawie dotyczą tylko kierowców
zatrudnionych na umowę o pracę.

Najważniejsze zmiany przewidziane w nowej ustawie:

−

uzupełnienie definicji czasu pracy – od wejścia do UE czasem pracy kierowcy jest
również czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca zostaje na
stanowisku pracy w gotowości do wykonania pracy, w szczególności podczas
oczekiwania za załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest
znany kierowcy przed wyjazdem albo przed rozpoczęciem danego okresy,

−

wprowadzenie pojęcia „okresów pozostawania do dyspozycji” – oznaczają one inne niż
przerwy i czas odpoczynku, podczas których kierowca nie jest zobowiązany przebywać
na stanowisku pracy kierowcy, będąc jednocześnie w gotowości do rozpoczęcia albo
kontynuowania prowadzenia pojazdu albo wykonywania innej pracy. Okresy
pozostawania do dyspozycji obejmują w szczególności czas w którym kierowca
towarzyszy pojazdowi transportowemu promem lub pociągiem, czas oczekiwania na
przejściach granicznych itd. Gdy kierowca pracuje w ramach zadaniowego czasu pracy
„pozostanie do dyspozycji” wlicza się do czasu pracy w wymiarze 8 godzin, jeśli
kierowca nie wypracował dobowego czasu pracy. W pozostałym okresie zaliczany jest do
czasu dyżurów,

−

możliwość przedłużenia normy tygodniowej czasu pracy – jeżeli średni tygodniowy czas
pracy nie przekroczy 48 godzin, w przyjętym okresie rozliczeniowym nie
przekraczającym 4 miesiące, tygodniowy czas pracy będzie można przedłużyć do 60
godzin,

−

wprowadzenie przerw przeznaczonych na odpoczynek – po sześciu kolejnych godzinach
pracy, kierowcy przysługuje przerwa przeznaczona na odpoczynek. W wymiarze nie
krótszym niż 30 min., w przypadku, gdy liczba godzin pracy nie przekracza 9 godzin.
W wymiarze nie krótszym niż 45 minut, w przypadku gdy liczba godzin pracy wynosi
więcej niż 9 godzin. Przerwa może być dzielona na okresy krótsze, trwające co najmniej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15 minut, wykorzystywane w trakcie sześciogodzinnego czasu pracy lub bezpośrednio po
tym okresie,

−

ograniczenie czasu pracy w danej dobie – w przypadku gdy praca będzie wykonywana
w porze nocnej, przez co najmniej 4 godziny, czas pracy kierowcy nie może przekroczyć
10 godzin w danej dobie,

−

oświadczenie o pracy u innego pracodawcy – pracodawca jest zobowiązany do uzyskania
od kierowcy oświadczenia na piśmie o wymiarze zatrudnienia albo o nie pozostawaniu
w zatrudnieniu u innego pracodawcy. Wymóg ten jest uzasadniony tym, że czas pracy
u danego pracodawcy liczony jest wraz z czasem pracy u pozostałych,

−

obowiązkowa ewidencja czasu pracy – ewidencja czasu pracy, o której mowa w Kodeksie
pracy, prowadzona będzie przez pracodawcę, niezależnie od stosowanego systemu czasu
pracy i sposobu wynagradzania za godziny nadliczbowe i za pracę w porze nocnej.
Przewidziano ewidencję w rozliczeniu dobowym, tygodniowym i na przyjęty okres
rozliczeniowy.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co określa prawo pracy?

Jakie relacje między pracodawcą a pracownikiem reguluje Kodeks Pracy?

Jakie są zasady prawa pracy?

Jakie są cechy stosunku pracy?

Jakie są rodzaje umów o pracę?

Co to jest umowa cywilnoprawna?

Jakie są rodzaje umów cywilnoprawnych?

Co składa się na czas pracy kierowcy?

Co składa się na „okres pozostawania kierowcy do dyspozycji” w znowelizowanej ustawie
o czasie pracy kierowców?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Jako właściciel firmy transportowo-spedycyjnej podpisz z Janem Kowalskim umowę

o pracę na czas określony a następnie rozwiąż ją na mocy porozumienia stron.
Wyjaśnij kiedy zawiera się stosunek pracy na podstawie powołania i wyboru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1,

przeanalizować metody zawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy,

sporządzić umowy,

wyszukać w Kodeksie Pracy informacji na temat nawiązywania stosunku na podstawie
powołania i wyboru,

zaprezentować wnioski na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks Pracy,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj przypadki w arkuszu ćwiczeniowy 4 i określ, czy praca wykonywana przez

pracownika ma cechy stosunku pracy, czy jest to praca wykonywana na podstawie umowy
cywilnoprawnej, jeżeli tak to nazwij tę umowę.

Arkusz ćwiczeniowy 4

Przypadek 1
Osoba spoza zakładu wykonuje na zlecenie prace konserwatorskie maszyn i urządzeń
technicznych – co dwa miesiące przez 2-3 dni. Posiada odpowiednie kwalifikacje
i uprawnienia do tych prac, nie prowadzi jednak tych usług w ramach działalności
gospodarczej.
…………………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………….......
…………………………………………………………………………………………………...

Przypadek 2
Pracodawca małej firmy prywatnej zatrudnia na umowy zlecenie na okresy miesięczne
ponownie w kolejnych miesiącach wykwalifikowane osoby na funkcje:

−

kierowcy,

−

głównego księgowego,

−

spedytora

……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………

Przypadek 3
Szef firmy transportowo-spedycyjnej zlecił osobom spoza firmy przeprowadzenie badań
rynku lokalnego w zakresie zapotrzebowania na świadczenie usług transportowych.

…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………..

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1,

przeprowadzić analizę przypadków w arkuszu ćwiczeniowym 5,

nazwać rodzaje umów,

przedyskutować propozycję w grupie,

zaprezentować wnioski na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks Pracy,

−

Kodeks Cywilny,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Przeczytaj stwierdzenia zawarte arkuszu ćwiczeniowym 5 i zaznacz X, jeżeli są one

prawdziwe, lub fałszywe.

Arkusz ćwiczeniowy 5

PRAWDA

FAŁSZ

−

Kodeks pracy reguluje wzajemne relacje między pracownikiem

a pracodawcą,

−

umowę o pracę może rozwiązać tylko pracodawca,

−

regulacje prawne umów cywilnoprawnych znajdują się w

Kodeksie Pracy,

−

umowa o dzieło ma cechy stosunku pracy,

−

na czas pracy kierowcy składa się między innymi: czas

czynności

spedycyjnych,

niezbędne

formalności

administracyjne, utrzymanie czystości w pojeździe

−

po 8 kolejnych godzinach pracy kierowcy przysługuje przerwa

na odpoczynek.

−

ustawa o czasie pracy kierowcy dotyczy kierowców

zatrudnionych na umowę o pracę i inne umowy cywilnoprawne.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1,

przeczytać uważnie stwierdzenia, zawarte arkuszu ćwiczeniowym 1 ,

postawić X w odpowiedniej kolumnie jeżeli są, według ciebie, prawdziwe lub fałszywe,

porównać wyniki w grupie,

zaprezentować wyniki na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks Pracy,

−

Ustawa o czasie pracy kierowców,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 4

Uzupełnij zdania w arkuszu ćwiczeniowym 6 tak, aby były prawdziwe.

Arkusz ćwiczeniowy 6

Nawiązanie stosunku pracy wymaga …………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………..
Przez…………………… ………………………………………………………….przyjmujący
zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.
Przedmiotem

……………………………………………są

czynności

charakterze

usługowym.
Po ……………………………………………………kolejnych godzinach pracy kierowcy
przysługuje przerwa na odpoczynek w wymiarze……………………………………..,
w przypadku, gdy liczba godzin pracy nie przekracza………………….W wymiarze nie
krótszym niż ………………….., w przypadku gdy liczba godzin wynosi więcej niż………….

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1,

przeanalizować zdania w arkuszu ćwiczeniowym 6,

uzupełnić zdania,

zaprezentować wyniki na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks Pracy,

−

Ustawa o czasie pracy kierowcy,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie5

Uzupełnij schemat w arkuszu ćwiczeniowym 7.

Arkusz ćwiczeniowy 7

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1,

przeanalizować rodzaje umów o pracę,

uzupełnić arkusz ćwiczeniowy 7

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks Pracy,

Ćwiczenie 6

Wypełnij w arkuszu ćwiczeniowym 8 wzór umowy zlecenie dowolnymi danymi.

na czas

nieokreślony

na czas

określony

na czas

wykonania

pracy

na czas

próbny

zastępstwo

Rodzaje

umów

o pracę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Arkusz ćwiczeniowy 8

UMOWA ZLECENIE

Zawarta w dniu .............................. w ........................................................................ pomiędzy

1. ........................ legitymującym się dowodem osobistym nr ....................................................

wydanym przez ................................ zamieszkałym w ..............................................................

ul. ........................................................................ zwanym w treści umowy „Zleceniodawcą", a

2. .......................... legitymującym się dowodem osobistym nr ...................................................

wydanym przez ................................ zamieszkałym w ...............................................................

ul. ......................................... zwanym w treści umowy "Zleceniobiorcą", o następującej treści:

§ 1.

Zleceniodawca zleca, a Zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania następującej pracy

(usługi) .......................................................................................................................................

w terminie do ...........................................................................................................................

§ 2.

Za wykonane prace, po ich przyjęciu przez Zleceniodawcę, zleceniobiorcy zostanie wypłacone

wynagrodzenie złotych ..................... (słownie:......................................................................... )

na podstawie rachunku.

§ 3.

Zleceniobiorca nie może powierzyć prac wymienionych w §1 innym osobom bez zgody

Zleceniodawcy.

§ 4.

W sprawach nie uregulowanych niniejszą umową mają zastosowanie przepisy kodeksu

cywilnego.

§ 5.

Umowę sporządzono w ............... jednobrzmiących egzemplarzach, po .............. dla każdej ze

stron.

Zleceniodawca

Zleceniobiorca

..................................................

.................................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1,

przeanalizować wzór umowy zlecenia w arkuszu ćwiczeniowym 8,

wypełnić arkusz ćwiczeniowy 8,

porównać wyniki w grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić relacje między pracownikiem a pracodawcą jakie reguluje
Kodeks pracy?

scharakteryzować cechy stosunku pracy?

rozróżnić rodzaje umów o pracę?

scharakteryzować umowy cywilnoprawne?

zastosować przepisy wynikające z Prawa Pracy?

zastosować przepisy prawa wynikające z ustawy o czasie pracy
kierowców?

sporządzać umowę o pracę?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Ustawa

transporcie

drogowym.

Ustawa

„Prawo

przewozowe”

4.3.1. Materiał nauczania

Ze względu na swą specyfikę transport wymaga odrębnych regulacji prawnych

określonym zakresie. Uwzględniając przedmiot regulacji prawnych wyróżnić należy:

−

prawo transportowe – które dotyczy całokształtu działalności transportowej,

−

prawo przewozowe – ogranicza się do działalności związanej bezpośrednio z przewozem.
Poza sferą działalności przewozowej występują liczne usługi pomocnicze, które zalicza

się do działalności spedycyjnej.

Na działalność transportową składa się zarówno działalność przewozowa, jak również

działalność pomocnicza związana z obsługą procesów przewozowych.

W ramach działalności transportowej występują zagadnienia:

−

wspólne z innymi rodzajami działalności,

−

charakteryzujące się specyfiką transportową,

−

o specyficznym charakterze w poszczególnych gałęziach transportu.
Uwzględniając podane wymagania w zakresie uregulowań prawnych ukształtowany

został system prawa transportowego.

Rys. 8 Podział systemu prawa transportowego [opracowanie własne]

Ponad to w przewozach międzynarodowych stosuje się prawo transportowe

międzynarodowe.

Najliczniejsze

regulacje

prawne

występują w zakresie prawa

transportowego gałęziowego. Z tego powodu prawo transportowe jest podzielone na działy.
Ogólne regulacje prawne dotyczące transportu są zawarte w następujących aktach prawnych:

−

ustawie o swobodzie działalności,

−

kodeksie cywilnym,

−

kodeksie spółek handlowych.

Szczególne regulacje prawne w transporcie zawarte są w:

−

ustawie o transporcie drogowym,

−

ustawie o transporcie kolejowym,

−

ustawie Prawo lotnicze,

−

ustawie o żegludze śródlądowej.

System prawa

transportowego

Prawo ogólne

transportowe

Prawo przewozowe

Prawo transportowe

gałęziowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W zakresie zawierania umów transportowych oraz ustalania praw i obowiązków stron

umowy obowiązują następujące szczególne regulacje prawne:

−

Prawo przewozowe,

−

Kodeks Morski,

−

Prawo lotnicze.

Rys. 9 Podział prawa transportowego [opracowanie własne]

Ustawa o transporcie drogowym określa zasady podejmowania i wykonywania

krajowego i międzynarodowego transportu drogowego zarówno osób, jak i ładunków,
zarobkowego i na rachunek własny, a także zasady działania Inspekcji Transportu
Drogowego.

Określa również zasady dostępu do zawodu spedytora nazwane w ustawie jako

pośrednictwo przy przewozie rzeczy. Przepisów ustawy nie stosuje się do przewozu
drogowego wykonywanego pojazdami samochodowymi o dopuszczalnej masie całkowitej
nieprzekraczającej 3,5 ton.

3 listopada 2007 r. zaczęła obowiązywać większość przepisów ustawy z 19 września

2007 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw.
Powyższą ustawą zostały zmienione nie tylko przepisy ustawy z 6 września 2001 r.
o transporcie drogowym, ale również regulacje zawarte w ustawie:

−

o drogach publicznych,

−

o systemie oceny zgodności,

−

o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych,

−

o czasie pracy kierowców.
Do najważniejszych zmian wprowadzonych do ustawy o transporcie drogowym należy

zaliczyć:

−

obowiązek przechowywania przez okres jednego roku dokumentacji kontrolnej,

−

nowy wzór zaświadczenia potwierdzającego fakt nieprowadzenia pojazdu,

−

nowe kompetencje dla wojewódzkich inspektorów transportu drogowego,

−

nowe obowiązki Głównego Inspektora Transportu Drogowego.

W znowelizowanej ustawie o transporcie drogowym umieszczono wykaz dokumentów, które
powinien posiadać kierowca pojazdu podczas wykonywania przewozu drogowego. Kierowca
jest zobowiązany okazywać te dokumenty na żądanie uprawnionego organu kontroli:

−

kartę opłaty drogowej, kartę kierowcy,

Podział prawa

transportowego

Prawo kolejowe

Prawo drogowe

Prawo morskie

Prawo lotnicze

Prawo żeglugi

ródlądowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zapisy urządzenia rejestrującego samoczynnie prędkość pojazdu, czas jazdy i czas
postoju, obowiązkowe przerwy i czas odpoczynku,

−

dokumenty związane z przewozem osób – jeżeli kierowca wykonuje przewóz drogowy
osób,

−

dokumenty związane z przewozem rzeczy – gdy kierowca wykonuje przewóz drogowy
rzeczy,

−

wypis z licencji – jeżeli wykonuje transport drogowy.
Ustawa określa wymagania obowiązujące przy wydawaniu licencji uprawniającej do

wykonywania zarobkowego transportu drogowego oraz wydawaniu zezwoleń obowiązujących
dodatkowo w niektórych rodzajach przewozów. Ustawa określa również wymagania
obowiązujące przy wykonywaniu przewozów na potrzeby własne.

Licencja jest to decyzja administracyjna, wydana przez ministra właściwego do spraw

transportu lub starostę właściwego dla siedziby przedsiębiorcy, uprawniająca do
podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego.

Podjęcie i zarobkowe wykonanie transportu drogowego wymaga uzyskania licencji, która

udzielana jest przez Ministerstwo Infrastruktury na okres od 2 do 50 lat, w zależności od
złożonego przez wnioskodawcę wniosku. Stosuje się 4 rodzaje licencji

Rys. 10. Rodzaje licencji w transporcie krajowym i międzynarodowym [opracowanie własne]

Warunkiem otrzymania licencji jest spełnienie jednocześnie 5 warunków:

−

przedsiębiorca, chcąc uzyskać licencję, musi legitymować się dobrą reputacją, co
oznacza, że nie był skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwa umyślne,

−

przynajmniej jedna z osób zarządzająca przedsiębiorstwem lub transportem
w przedsiębiorstwie, legitymuje się certyfikatem kompetencji zawodowych,

−

posiada sytuację finansową, zapewniającą podjęcie i prowadzenie działalności
gospodarczej w zakresie transportu drogowego potwierdzoną: dostępnymi środkami
finansowymi, majątkiem lub ostatnim bilansem rocznym przedsiębiorstwa w wysokości:
na pierwszy pojazd samochodowy 9.000 euro, na każdy następny 5.000 euro, 50.000 euro
przy wykonywaniu transportu drogowego jako działalności gospodarczej w zakresie
pośrednictwa przy przewozie rzeczy.

−

przedsiębiorca osobiście wykonuje przewozy i zatrudnieni przez niego kierowcy,

Rodzaje

licencji

Krajowe

Międzynarodowe

transport
drogowy

osób

transport
drogowy

rzeczy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przedsiębiorca ma tytuł prawny do dysponowania pojazdem lub pojazdami
samochodowymi.

WNIOSEK O UDZIELENIE LICENCJI

( oznaczenie przedsiębiorcy- nazwa)

Urząd Miasta

...................................................................... Wydział komunikacji

(siedziba przedsiębiorcy- adres)

......................................................................................

( numer w rejestrze przedsiębiorców)

Proszę o udzielenie licencji na wykonywanie krajowego transportu drogowego na obszarze
Rzeczpospolitej Polskiej ( zakreślić właściwy kwadrat)

osób rzeczy

na okres ................................................................(wpisać okres do 50 lat, nie krótszy jednak
niż 2 lata), który będzie wykonywany pojazdami pozostającymi w dyspozycji wnioskodawcy
(wpisać liczbę pojazdów poszczególnych rodzajów).
Samochód osobowy, o liczbie miejsc większej niż 5 łącznie z kierowcą, nie będący
taksówką osobową

Autobus

Samochód ciężarowy lub zestaw pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej
3,5 t do 12 t włącznie

Samochód ciężarowy lub zestaw pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej
12 t do 20 t włącznie

Samochód ciężarowy lub zestaw pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej
20 t włącznie

Ciągnik samochodowy(siodłowy lub balastowy)

Do wniosku dołączam:
1.

Odpis z rejestru przedsiębiorców albo z ewidencji działalności gospodarczej.

Kserokopię zaświadczenia o nadaniu numeru identyfikacji statystycznej (REGON).

Kserokopię zaświadczenia o nadaniu numeru identyfikacji podatkowej (NIP).

Kserokopię certyfikatu kompetencji zawodowych.

Zaświadczenie z rejestru skazanych stwierdzające niekaralność osób, o których mowa
w art. 5 ust.3 pkt 1 ustawy o transporcie drogowym.

Dokumenty potwierdzające, sytuację materialno – finansową przedsiębiorcy.

Oświadczenie, że przedsiębiorca osobiście wykonujący przewozy i zatrudnieni przez
przedsiębiorcę kierowcy, a także inne osoby niezatrudnione przez przedsiębiorcę, lecz
wykonujące osobiście przewozy na jego rzecz, spełniają wymagania określone
w przepisach ustawy, przepisach ustawy z 20.06.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym.

Wykaz pojazdów samochodowych wraz z kserokopiami dowodów rejestracyjnych,

Dokument potwierdzający prawo do dysponowania pojazdami o których mowa w pkt 8
(tylko w przypadku, gdy przedsiębiorca nie jest właścicielem tych pojazdów).

10.

Dowód wpłaty za wydanie licencji.

11.

Pełnomocnictwo (tylko, gdy strona nie działa przez ustawowego lub statutowego
przedstawiciela).

.............................................................................

( data, pieczęć i podpis przyjmującego wniosek) (czytelny podpis wnioskodawcy- pełnym imieniem

i nazwiskiem )

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Certyfikat kompetencji zawodowych jest dokumentem potwierdzającym posiadanie przez

przewoźnika kwalifikacji i wiedzy niezbędnych do podjęcia i wykonywania działalności
gospodarczej w zakresie transportu drogowego.

Jednym z kryterium jakościowych, jakie musi spełnić osoba ubiegająca się o licencję

w zarobkowym transporcie drogowym, jest posiadanie certyfikatu kompetencji zawodowych
przez przynajmniej jedną z osób zarządzających przedsiębiorstwem transportu drogowego.

Ustawa przewiduje cztery rodzaje certyfikatów kompetencji zawodowych dla

przedsiębiorców wykonujących:

−

krajowy transport drogowy osób,

−

międzynarodowy transport drogowy osób,

−

krajowy transport drogowy rzeczy,

−

międzynarodowy transport drogowy rzeczy,
Zakres wiedzy, którą przewoźnik powinien posiadać, aby pomyślnie zaliczyć egzamin

i uzyskać certyfikat zależy od:

−

posiadanej praktyki zawodowej (do lub powyżej 5 lat praktyki doświadczenia
przedsiębiorcy wykonującego transport drogowy);

−

uzyskanych wcześniej uprawnień (posiadanie certyfikatu krajowego);

−

rodzaju zgłoszonej działalności (przewóz osób lub rzeczy);

−

zakresu zgłoszonej działalności (przewozy krajowe lub zagraniczne).

Rys. 11. Certyfikatu kompetencji zawodowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kierowca wykonujący transport drogowy musi spełniać następujące warunki:

−

mieć ukończonych 21 lat,

−

posiadać odpowiednie uprawnienia do kierowania pojazdem samochodowym,

−

ukończyć odpowiedni kurs dokształcający kierowców dla kierowców przewożących
rzeczy lub przewożących osoby,

−

nie mogą występować przeciwwskazania zdrowotne do pracy na stanowisku kierowcy,

−

nie mogą występować przeciwwskazania psychologiczne do pracy na stanowisku
kierowcy.
Kontrolę przestrzegania przepisów transportu drogowego, zarówno krajowego jak

i międzynarodowego, niezależnie od policji, przeprowadza Inspekcja Transportu Drogowego
(ITD).

Kontroli podlegają kierowcy i przedsiębiorcy, wykonujący działalność w zakresie

transportu drogowego. Do zadań ITD należy kontrola:

−

dokumentów związanych z wykonywaniem transportu drogowego,

−

dokumentów przewozowych,

−

ruchu drogowego,

−

przestrzegania przepisów dotyczących czasu pracy kierowcy,

−

przestrzegania zasad i warunków przewozu zwierząt.
Inspekcja współdziała z policją, strażą graniczną, służbą i inspekcją celną, państwową

inspekcją pracy oraz zarządami dróg publicznych.

Inspektorzy ITD mają prawo do nakładania kar pieniężnych w wysokości od 50 do

15.000 zł w odniesieniu do kontroli drogowej oraz 30.000 zł w odniesieniu do kontroli
w przedsiębiorstwie.

Jednym z podstawowych aktów prawnych regulujących krajowy rynek przewozów

w latach osiemdziesiątych była ustawa Prawo przewozowe, regulująca przewóz osób i rzeczy
wykonywany odpłatnie na podstawie umowy, przez uprawnionych do tego przewoźników.

Sytuacja na rynku przewozów uległa radykalnej zmianie po wejściu w życie 1 stycznia

1989 roku Ustawy o działalności gospodarczej. Zastosowane regulacje prawne wprowadziły
pełną liberalizację usług przewozowych osób i rzeczy. Każdy przewoźnik mógł prowadzić
zarobkowy przewóz osób bez konieczności uzyskania koncesji bądź zezwolenia. Jedynym
warunkiem był wpis prowadzonej działalności do ewidencji odpowiedniego organu
administracji państwowej.

W związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej nastąpiła nowelizacja ustawy

o transporcie drogowym i Prawo przewozowe dostosowująca zasady funkcjonowania
transportu drogowego i przewozu osób i rzeczy do norm unijnych.

Prawo przewozowe reguluje ustawa z dnia 15 listopada 1984 roku (Dz. U. Nr 50, poz.

601 z późniejszymi zmianami), określa zasady przewozu osób i rzeczy wykonywanych
odpłatnie na podstawie umowy, przez uprawnionych do tego przewoźników z wyjątkiem
transportu morskiego, lotniczego i konnego.

Przewoźnik drogowy to przedsiębiorca uprawniony do wykonywania działalności

gospodarczej w zakresie transportu drogowego.

Przewoźnik jest stroną umowy przewozowej, to znaczy że musi posiadać status prawny.

Jego obowiązkiem jest przewóz odpowiednio przygotowanego towaru na określonej trasie
i odpowiedzialność za przekazany mu podczas transportu towar.

Przepisy tej ustawy stosuje się także do przewozu nieodpłatnego wykonywanego przez

przewoźnika, na podstawie odpowiedniej umowy przewozu.
Prawo przewozowe, zgodnie z ustawą, reguluje następujące zagadnienia:

−

przepisy ogólne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przewóz osób i przesyłek bagażowych,

−

przewóz przesyłek towarowych,

−

zabezpieczenie roszczeń i likwidacja przesyłek,

−

odpowiedzialność przewoźnika z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania
umowy przewozu osób,

−

odpowiedzialność przewoźnika z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania
umowy przewozu przesyłek,

−

odpowiedzialność z innych tytułów,

−

ustalenie stanu przesyłki, dochodzenie roszczeń,

−

odszkodowania.
Prawo przewozowe reguluje jedynie podstawowe zasady umowy przewozu, nie obejmuje

problematyki ściśle związanej ze specyfiką poszczególnych gałęzi transportu, dlatego umowa
przewozu może uwzględniać przepisy wykonawcze oraz regulaminy, do których wydania
upoważnieni są przewodnicy, o ile normują one takie zagadnienia, które nie są uregulowane
w samej ustawie.

Wykonywanie przewozów regularnych i przewozów regularnych specjalnych

w krajowym transporcie osób, wymaga zezwolenia, niezależnie od posiadania licencji.

Zezwolenie to decyzja administracyjna wydana przez właściwy organ samorządu

terytorialnego, uprawniający przewoźnika drogowego do wykonywania określonego rodzaju
transportu drogowego.

Krajowy transport drogowy to podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej

na terenie Rzeczpospolitej Polski w zakresie przewozu osób pojazdami samochodowymi
zarejestrowanymi w kraju. Miejsce rozpoczęcia i zakończenia podróży pojazdu oraz droga
znajdują się na terenie Rzeczpospolitej Polskiej.

Przewóz regularny specjalny to niepubliczny przewóz określonej grupy osób:

−

wykonany według rozkładu jazdy podanego przez przewodnika drogowego do publicznej
wiadomości,

−

wsiadanie i wysiadanie ściśle sprecyzowanej grupy pasażerów odbywa się na
przystankach określonych w rozkładzie jazdy,

−

wykonywany zgodnie z warunkami przewozu określonej grupy osób uprawnionej do
przejazdu.
Linia komunikacyjna to połączenie komunikacyjne na określonej drodze między

przystankami wskazanymi w rozkładzie jazdy.

Przystanek to miejsce przeznaczone do wsiadania i wysiadania pasażerów na danej linii

komunikacyjnej, odpowiednio oznaczone.

Umowę przewozu zawiera się w momencie nabycie przez podróżnego biletu na przejazd

lub spełnienia innych, określonych przez przewoźnika, warunków dostępu do środka
transportu, a w razie ich nieustalenia – przez samo zajęcie miejsca w środku transportowym.
Stronami umowy są przewoźnik oraz podróżny (pasażer)
Przewoźnik jest zobowiązany do:

−

zapewnienia podróżnym odpowiednich warunków bezpieczeństwa i higieny oraz wygody
i należytej obsługi,

−

ułatwienia osobom poruszającym się na wózku inwalidzkim korzystania ze środka
transportu,

−

natychmiastowego

powiadomienia

podróżnych,

jeżeli

zaistnieją

okoliczności

uniemożliwiające wykonanie przewozu zgodnie z umową, oraz zapewnienia
podróżnemu (bez dodatkowej opłaty) przewozu do miejsca przeznaczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

w razie uzasadnionego podejrzenia przewoźnik może sprawdzić, czy zawartość przesyłki
bagażowej nie narusza przepisu ust. 2 Prawa przewozowego, z którego wynika, że z
przewozu są wyłączone:

−−−−

rzeczy, których przewóz jest zabronimy na podstawie odrębnych przepisów,

−−−−

rzeczy niebezpieczne lub mogące wyrządzić szkodę osobom lub mieniu,

−−−−

zwłoki i szczątki zwłok ludzkich,

−

może odmówić przyjęcia jako przesyłki bagażowej rzeczy, które ze względu na ich stan
lub właściwości mogą ulec w czasie uszkodzeniu lub zniszczeniu,

−

wykonywania czynności ładunkowych w wyznaczonych punktach odprawy,

−

może sprawdzić zgodność deklaracji wartości przesyłki z rzeczywistą i w wypadku
zastrzeżeń zaznaczyć to w kwicie bagażowym,

−

wydaje przesyłkę bagażową posiadaczowi kwitu bagażowego za jego zwrotem.
Podróżny jest obowiązany do przestrzegania przepisów porządkowych obowiązujących w

transporcie:

−

osoby zagrażające bezpieczeństwu lub porządkowi, uciążliwe dla podróżnych lub
odmawiające zapłacenia należności za przewóz mogą być usunięte,

−

może odstąpić od umowy przewozu lub dokonać jej zmiany przed rozpoczęciem podróży,
przysługuje mu wtedy zwrot należności,

−

może zabrać ze sobą do środka transportu rzeczy, jak również oddać je do przewozu jako
przesyłkę bagażową,

−

jest zobowiązany do zapłacenia należności za przewóz.
W grupowym przewozie osób do obowiązków organizatora należy nadzór nad

przestrzeganiem przez uczestników przewozu grupowego przepisów porządkowych.
Organizator i uczestnik ponoszą odpowiedzialność solidarną za wyrządzone szkody w mieniu
przewoźnika.
Przesyłkę towarową stanowią rzeczy przyjęte do przewozu na podstawie jednego listu
przewozowego lub innego dokumentu przewozowego, w którym znajduje się informacja o:

−

rodzaju,

−

ilości,

−

pochodzeniu, statusie celnym.
Niezależnie od rodzaju transportu najczęściej stosuje się trzy rodzaje dokumentów

związane z przemieszczaniem towarów.

Rys. 12.

Dokumenty przewozowe towarów [opracowanie własne]

Dokumenty związane z przemieszczeniem towaru

Listy przewozowe

Dokumenty celne

Faktura sprzedaży lub

pro forma

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Marszałek Województwa

Dyrektor Departamentu
Infrastruktury i Ochrony Środowiska
Urzędu Marszałkowskiego Województwa
Podlaskiego w Białymstoku

WNIOSEK

o wydanie zezwolenia
na wykonywanie regularnych przewozów osób w krajowym transporcie drogowym

(na podstawie art. 18 ust. 1, pkt 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym [Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874

I. Wnioskodawca:

a) ...........................................................................................................................
(nazwa przedsiębiorcy ze wskazaniem formy prawnej, względnie imię i nazwisko przedsiębiorcy oraz
nazwa, pod którą wykonuje działalność gospodarczą)

b) .......................................................................................................................................
(siedziba lub miejsce zamieszkania - ulica, nr domu, kod pocztowy, miejscowość oraz nr telefonu)

II. Określenie linii komunikacyjnej:

Nr ............. od ........................................................ do ................................................................

przez: ...........................................................................................................................................

III. Długość linii komunikacyjnej: ...................... km

IV. Planowany roczny przebieg linii komunikacyjnej: ................................. km/rok

V. Wnioskowany okres ważności zezwolenia: (zaznaczyć okres właściwy) do 1 roku, do 2
lat, do 3 lat, do 4 lat, do 5 lat

VI. Wnioskowana liczba wypisów z zezwolenia: .................... szt.

VII. Wykaz załączników:
(zgodnie z art. 22 ust. 1, ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym

Załączniki

−

kserokopia licencji uwierzytelniona przez pracownika organu udzielającego licencji lub
przyjmującego wniosek; ............ szt. proponowany rozkład jazdy uwzględniający:

imię i nazwisko albo nazwę przewoźnika,

adres albo siedzibę przewoźnika,

nr i nazwę linii komunikacyjnej określającą przystanek początkowy i końcowy oraz co
najmniej jeden przystanek pośredni,

termin ważności rozkładu jazdy (pozostawić puste miejsca),

drogę przejazdu z uwzględnieniem odległości w kilometrach pomiędzy przystankami,

dni, godziny, minuty odjazdu i przyjazdu środków transportowych albo częstotliwość ich
kursowania oraz dokładnie wskazane miejsca tego odjazdu i przyjazdu oraz

liczbę pojazdów niezbędnych do wykonywania przewozów na:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wnioskowanej linii, zgodnie z rozkładem jazdy;

............ szt.

schemat połączeń komunikacyjnych z zaznaczoną linią komunikacyjną

i przystankami;

............ szt.

potwierdzenie uzgodnienia zasad korzystania z obiektów dworcowych

i przystanków, dokonanego z ich właścicielami lub zarządzającymi;

............ szt.

zobowiązanie do zamieszczania informacji o godzinach odjazdów

na tabliczkach przystankowych na przystankach;

............ szt.

cennik;

............ szt.

wykaz pojazdów, z określeniem ich liczby, wieku oraz liczby miejsc,

którymi wnioskodawca zamierza wykonywać przewozy.

............ szt.

UWAGA: Każdy z załączników winien być oznaczony numerem zgodnym z niniejszym
wykazem.
....................................................... .........................................................
imię i nazwisko wnioskodawcy podpis wnioskodawcy lub pieczęć przedsiębiorcy

Dowodem zawarcia umowy przewozu jest potwierdzony przez przewoźnika list

przewozowy lub inny dokument określony w art. 38 Ustawy o prawie przewozowym.
8)

składa przewoźnikowi na przesyłkę towarową list przewozowy, a jeżeli przy danym
rodzaju przewozu jest to powszechnie przyjęte, w inny sposób dostarcza informacji
niezbędnych do prawidłowego wykonania przewozu,

−

dołącza do listu przewozowego dokumenty wymagane w przepisach szczególnych,

−

jest zobowiązany oddać przewoźnikowi rzeczy w stanie umożliwiającym ich prawidłowy
przewóz i wydanie bez ubytku i uszkodzenia,

−

może zamieścić w liście przewozowym wskazówki co do postępowania z przesyłką
w wyniku zaistnienia nieprzewidzianych w umowie wydarzeń.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak dzielimy system prawa transportowego?

W jakich aktach prawnych zawarte są ogólne regulacje prawne dotyczące transportu?

W jakich aktach prawnych zawarte są szczególne regulacje prawne dotyczące transportu?

Czego dotyczy Ustawa o transporcie drogowym?

Jakie dokumenty powinien posiadać kierowca zgodnie z Ustawą o transporcie
drogowym?

Jakie są rodzaje licencji?

Jakie warunki należy spełnić, aby uzyskać licencję w celu podjęcia i zarobkowego
wykonywania transportu drogowego?

Jakie są główne zadania Inspekcji Transportu Drogowego?

Jakie prawo reguluje zasady przewozu osób i rzeczy?

10.

Jakie są obowiązki przewoźnika?

11.

Jakie dokumenty związane są z przemieszczaniem towaru?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź analizę Ustawy 20.06.1997 r. prawo o ruchu drogowym i odpowiedz na

pytania:

−

co reguluje ta ustawa?

−

jak powinien zachowywać się uczestnik ruchu i inne osoby znajdujące się na drodze?

−

kto sprawuje nadzór nad zarządzaniem ruchem na drogach krajowych?

−

jak na drodze powinna poruszać się kolumna pieszych?

−

w jaki sposób Ustawa prawo o ruchu drogowym reguluje zasady ruchu pojazdów?

−

jakie warunki musi spełniać pojazd, aby był dopuszczony do ruchu?

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować Ustawę prawo o ruchu drogowym,

wyszukać w tekście odpowiedzi na pytania z ćwiczenia 1,

przedyskutować odpowiedzi w grupie,

zaprezentować odpowiedzi na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Ustawa prawo o ruchu drogowym,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Przeczytaj stwierdzenia zawarte, arkuszu ćwiczeniowym 9 i zaznacz X, jeżeli są one

prawdziwe, lub fałszywe.

Arkusz ćwiczeniowy 9

PRAWDA

FAŁSZ

−

ogólne regulacje prawne dotyczące transportu zawarte są

w Ustawie o transporcie drogowym,

−

Ustawa o transporcie drogowym określa zasady dostępu do

zawodu spedytora,

−

licencja jest to decyzja administracyjna, wydawana przez

wojewodę,

−

Warunkiem otrzymania licencji jest spełnienie jednocześnie 5

warunków,

−

Inspekcja Transportu Drogowego może kontrolować czas pracy,

−

wykonywanie przewozów regularnych w krajowym transporcie

osób wymaga tylko licencji,

−

dowodem zawarcia umowy przewozu rzeczy jest list

przewozowy.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.3.1,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przeczytać uważnie stwierdzenia, zawarte arkuszu ćwiczeniowym 9,

postawić X w odpowiedniej kolumnie jeżeli są, według ciebie, prawdziwe lub fałszywe,

porównać wyniki w grupie,

zaprezentować wyniki na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Ustawa o transporcie drogowym,

−

Ustawa Prawo przewozowe,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 3

Uzupełnij schemat w arkuszu ćwiczeniowym 10, wpisując w wolne miejsca rodzaje

prawa transportowego

Arkusz ćwiczeniowy 10

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.3.1,

wpisać w wolne miejsca arkusza ćwiczeniowego 10 rodzaje prawa transportowego,

zaprezentować wyniki na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź analizę przypadków zawartych w arkuszu ćwiczeniowym 11 i odpowiedz na

pytania:

−

który kandydat spełnia wymagania obowiązujące przy wydawaniu licencji uprawniającej
do wykonywania zarobkowego transportu drogowego,

−

kto wydaje licencję uprawniającą do wykonywania zarobkowego transportu drogowego,

−

jakie rodzaje licencji występują w transporcie drogowym krajowym i międzynarodowym.

Podział prawa

transportowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Arkusz ćwiczeniowy 11

Przypadek 1

Jan Kowalski ma 20 lat, uprawnienia do kierowania pojazdem samochodowym, nie był

karany, posiada zezwolenie na przewóz rzeczy, nosi okulary, 2 lata praktyki w wykonywaniu
transportu drogowego.

Przypadek 2

Stanisław Nowak ma 45 lat, uprawnienia do kierowania pojazdem samochodowym, 7 lat

praktyki w wykonywaniu transportu drogowego, nosi okulary, nie był karany, posiada
zezwolenie na przewóz rzeczy i osób, posiada certyfikat kompetencji zawodowych

Przypadek 3

Jan Olejniczak ma 35 lat, uprawnienia do kierowania pojazdem samochodowym, 12 lat

praktyki w wykonywaniu transportu drogowego, posiada zezwolenie na przewóz rzeczy
i osób, posiada certyfikat kompetencji zawodowych, był skazany prawomocnym wyrokiem za
przestępstwo umyślne.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.3.1,

przeanalizować kryteria jakie należy spełniać, aby uzyskać licencję uprawniającą do
wykonywania zarobkowego transportu drogowego,

wskazać przypadek z arkusza ćwiczeniowego 11, który spełnia wymagania potrzebne do
uzyskania licencji uprawniającej do wykonywania zarobkowego transportu drogowego,

uzasadnić dlaczego pozostałe przypadki nie spełniają kryteriów, aby uzyskać licencję
uprawniającą do wykonywania zarobkowego transportu drogowego,

podać nazwę instytucji uprawnionej do wydawania licencji,

rozróżnić rodzaje licencji,

przedyskutować problem w grupie,

zaprezentować wyniki na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Ustawa o transporcie drogowym,

−

Ustawa Prawo przewozowe,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 5

Sporządź umowę na przewóz 35 osób autobusem na trasie Łódź – Zakopane – Łódź.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.3.1,

wyszukać wzór umowy w Internecie,

przeanalizować elementy umowy o przewóz osób,

wypełnić wzór umowy,

zaprezentować wnioski na forum klasy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Ustawa Prawo przewozowe,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zastosować przepisy prawa wynikające z ustawy o transporcie
drogowym?

rozróżnić ogólne i szczególne regulacje prawne dotyczące transportu?

rozróżnić rodzaje licencji?

wymienić zadania Inspekcji Transportu Drogowego?

zastosować przepisy prawa wynikające z ustawy Prawo przewozowe?

wymienić warunki jakie należy spełnić aby uzyskać licencję
uprawniającą do wykonywania zarobkowego transportu drogowego?

wypełnić wniosek o wydanie zezwolenia na regularną linię w
krajowym transporcie osób?

sporządzić wniosek o wydanie zezwolenia na przewóz rzeczy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Międzynarodowy transport drogowy

4.4.1. Materiał nauczania

Ustawa Prawo przewozowe odnosi się do przewozów krajowych. W przewozach

międzynarodowych obowiązują konwencje i inne porozumienia międzynarodowe, ustalone
zazwyczaj odrębnie dla poszczególnych gałęzi transportu.

Jeżeli jednak umowa międzynarodowa nie stanowi inaczej, to stosuje się przepisy ustawy

Prawo przewozowe, zgodnie z postanowieniem art. 1 ust. 3 tej ustawy.

Do podstawowych regulacji prawnych dotyczących międzynarodowego transportu

drogowego należy zaliczyć:

−

konwencję o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR)
z 1956 r,

−

konwencję celną dotyczącą międzynarodowego przewozu towarów z zastosowaniem
karnetów TIR (Konwencja TIR) z 1975 r.,

−

konwencja o wspólnej procedurze tranzytowej (WPT) z 1987 r.,

−

umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących przewozy drogowe
(AETR) z 1970 r.,

−

umowę europejską dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów
niebezpiecznych (ADR) z 1957 r.,

−

umowę

międzynarodowych

przewozach

szybko

psujących

się

artykułów

ywnościowych (ATP) z 1970 r.

W transporcie samochodowym bardzo istotnym aktem prawnym, umożliwiającym

wykonywanie międzynarodowego transportu drogowego, jest umowa o międzynarodowym
przewozie drogowym towarów (CMR), która została podpisana w Genewie w 1956 r.

Polska ratyfikowała ją w 1962 r. Konwencja CMR opublikowana została w załączniku do

Dziennika Ustaw Nr 49, poz. 238 z 14.09.1962 r.

Do Konwencji przystąpiły już prawie wszystkie kraje Europy takie jak: Austria, Białoruś,

Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Dania, Estonia, Francja, Grecja,
Hiszpania, Holandia, Irlandia, Jugosławia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Mołdawia, Niemcy,
Norwegia, Polska, Portugalia, Rosja, Rumunia, Słowacja, Szwajcaria, Szwecja, Węgry,
Wielka Brytania, Włochy.

Konwencja CMR wprowadza i ujednolica:

−

warunki umowy o przewóz drogowy towarów,

−

dokumentację przewozową,

−

odpowiedzialność przewoźnika,

−

tryb skarg i reklamacji,

−

roszczenia wynikające z przewozu,

−

zasady przewozu wykonywanego kolejno przez kilku przewoźników.
Konwencję stosuje się do wszelkich umów o zarobkowy przewóz drogowy towarów

pojazdami, niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli
miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsce przewidziane dla jej dostawy, stosownie do
ich oznaczenia w umowie, znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej
jeden jest krajem umawiającym się.

Konwencję CMR stosuje się także wówczas, gdy przewozy mieszczące się w jej ramach

wykonywane są przez państwa lub rządowe instytucje albo organizacje. Tak więc Konwencja
CMR ma zastosowanie jedynie w stosunku do odpłatnych usług świadczonych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w międzynarodowym transporcie towarów przez profesjonalnych przewoźników, na
podstawie uzyskanych odpowiednich uprawnień w danym państwie.

W Polsce dopuszczenie do zawodu reguluje Ustawa z 2 sierpnia 1997 r. o warunkach

wykonywania międzynarodowego transportu drogowego (Dz. U. Nr 106, poz. 677)
z późniejszą zmianą ustawy z 19 marca 1999r. (Dz. U. 32, poz. 310 z 15 kwietnia 1999 r.)

Konwencji CMR nie stosuje się do:

−

przewozów wykonywanych na podstawie międzynarodowych konwencji pocztowych,

−

przewozów zwłok,

−

przewozów rzeczy przesiedlenia.
Konwencja CMR wprowadza jednolity dokument zawarcia umowy przewozu jakim jest

list przewozowy CMR. Wprawdzie sama konwencja liberalnie odnosi się co do obowiązku
posiadania listu przewozowego wskazując, iż jego brak nie wpływa na istnienie samej umowy
ani na jej ważność. List przewozowy odgrywa ważne funkcje w procesie przewozowym:

−

instrukcyjną,

−

legitymacyjną,

−

dowodową,

−

informacyjną.
Teoretycznie list przewozowy CMR wystawiany jest zgodnie z konwencją w trzech

oryginalnych egzemplarzach:

−

pierwszy dla nadawcy,

−

drugi towarzyszy przesyłce i przeznaczony jest dla odbiorcy,

−

trzeci zatrzymuje przewoźnik.
W praktyce powszechnie stosuje się list przewozowy w czterech lub sześciu

egzemplarzach, przy czym następne strony stanowią kopie i przeznaczone są dla urzędów
administracyjnych. Podczas przyjęcia towaru do przewozu konwencja nakłada na
przewoźnika obowiązki związane ze:

−

sprawdzeniem poprawności danych listu przewozowego z liczbę sztuk, jak również ich
cech i numerów,

−

stwierdzeniem widocznego stanu towaru i jego opakowania. W przypadku wszelkich
niezgodności przewoźnik zobowiązany jest dokonać odpowiedniego wpisu do listu
przewozowego. W przeciwnym przypadku następuje domniemanie, że towar
i opakowanie były w dobrym stanie i że ilości, cechy jak również numery były zgodne.
Konwencja CMR reguluje również obowiązki i odpowiedzialność nadawcy wobec

przewoźnika.

Konwencję TIR stosuje się do przewozu towarów bez przeładunku przez jedną lub kilka

granic, od wyjściowego urzędu celnego jednej umawiającej się strony do docelowego urzędu
celnego innej umawiającej się strony lub tej samej umawiającej się strony, w pojazdach
drogowych, zespołach pojazdów lub w kontenerach, jeżeli jakaś część przewozu między
rozpoczęciem i zakończeniem operacji TIR jest wykonywana przez transport drogowy.

Możliwe jest również wykonanie przewozu pod osłoną karnetu TIR zaczynającego się

i kończącego się w tym samym państwie jeżeli trasa przebiegać będzie przez terytorium
obcego państwa. Konwencja TIR zwalnia ładunek od odprawy celnej w punktach granicznych
pod następującymi warunkami:

−

przejazd musi się odbywać tylko określoną lub zaakceptowaną przez władze celne trasą,

−

pojazd

musi

posiadać

wiadectwo

zdolności

technicznej

dopuszczające

międzynarodowego przewozu drogowego pod zamknięciem celnym,

−

władze celne kraju wysyłki muszą zaopatrzyć skrzynię ładowną samochodu w plomby
celne, które są sprawdzane przez władze celne na granicy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zaplombowany ładunek traktowany jest jako tzw. przesyłka celna, tj. nie może wejść do
obrotu w kraju, do którego nie jest przeznaczony.
Międzynarodowy przewóz drogowy pod osłoną konwencji TIR i pod zamknięciem

celnym w pojazdach drogowych, w zespołach pojazdów lub kontenerach nie powinien
podlegać kontroli celnej w przejściowych urzędach celnych, jednak w celu uniknięcia nadużyć
władze celne mogą w przypadkach podejrzenia o nieprawidłowości, przeprowadzać w danych
urzędach kontrole towarów.

W Polsce Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników Drogowych (ZMPD) uznane

jest za Stowarzyszenie, którego gwarancja obejmuje również odpowiedzialność, jaka może
powstać w państwie w związku z użyciem karnetów TIR wydanych przez zagraniczne
stowarzyszenia, będące członkami międzynarodowej organizacji IRU, do której ono samo
należy.

Władze celne ustanowiły równowartość 50.000 USD od stowarzyszenia poręczającego

jako maksymalną wysokość kwoty od jednego karnetu TIR. ZMPD zostało również
zobowiązane do zapłacenia kwot wraz z odsetkami na zasadzie odpowiedzialności wspólnej
i solidarnej z osobami, od których należne są te kwoty.

Odpowiedzialność ZMPD poręczającego w stosunku do władz państwa, w którym się

znajduje wyjściowy urząd celny, rozpoczyna się od chwili, gdy karnet TIR został przyjęty
przez urząd celny. W następnych państwach, przez które prowadzi trasa przewozu towarów
zgodnie z procedurą TIR, odpowiedzialność ta rozpoczyna się od chwili wwozu towarów
bądź - w razie zawieszenia operacji TIR - od chwili gdy karnet TIR został przyjęty przez
urząd celny, w którym operacja TIR zostaje wznowiona.

Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników Drogowych w Polsce posiada wyłączność

na wydawanie karnetów TIR. Uzyskanie zgody ZMPD na przystąpienie do systemu TIR nie
musi wiązać się z jednoczesnym członkostwem w tym stowarzyszeniu. Przed przewoźnikiem
przystępującym do systemu TIR stawia się dość wysokie wymagania, co spowodowane jest
tak dużą odpowiedzialnością Stowarzyszenia poręczającego, a mianowicie:
podstawę prawną wykonywanej działalności

−

regon,

−

złożyć gwarancję ustalaną przez, macierzyste zrzeszenie przed wydaniem karnetu TIR,

−

kopie posiadanych koncesji,

−

wycena majątku firmy (nieruchomości),

−

obroty za poprzedni kwartał i dochody za ostatni rok (Urząd Skarbowy),

−

opinię banku prowadzącego rachunek firmy.

ZMPD w Polsce określiło gwarancję dla przewoźnika w wysokości 50.000 USD.

Na podstawie karnetu TIR:

−

odprawa celna dokonywana jest tylko dwa razy: u nadawcy oraz w kraju przeznaczenia
(albo na granicy, albo u ostatecznego odbiorcy,

−

kierowca upoważniony jest tylko do jednej określonej jazdy,

−

posiadacz jest odpowiedzialny za zgłoszenie towarów do odprawy władzom celnym
docelowym,

−

posiadacz jest odpowiedzialny za uiszczenie wszelkich należności, opłat i kar związanych
z ładunkiem w przypadku, gdy karnet TIR nie został prawidłowo zwolniony.

Konwencja ATP dotycząca przewozu szybko psujących się towarów. Umawiające się

strony, pragnąc polepszyć warunki zachowania jakości szybko psujących się artykułów
ż

ywnościowych w czasie ich przewozu, zawierają umowę o międzynarodowych przewozach

ATP.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Postanowienia umowy stosuje się do:

−

każdego przewozu wykonywanego na rzecz osób trzecich lub na własny rachunek
wyłącznie transportem kolejowym lub samochodowym bądź obydwoma tymi rodzajami
transportu,

−

do przewozów morskich na odległość mniejszą niż 150 km, pod warunkiem że ładunki
dostarczane są bez przeładunku środkami transportu używanymi do przewozu lądowego
lub przewozów lądowych i pod warunkiem, że przewozy te poprzedza lub następuje po
nich jeden lub kilka przewozów lądowych, albo są one wykonywane między dwoma
takimi przewozami lądowymi.

Pojazdy wykorzystywane do przewozów szybko psujących się artykułów żywnościowych

takie jak: przyczepy, naczepy i kontenery, muszą spełniać określone w załączniku do umowy
normy.

Umowa ATP zawiera również postanowienia dotyczące:

−

kontroli zgodności z normami środków transportu izolowanych cieplnie, chłodzonych
niemechanicznie, chłodzonych mechanicznie i ogrzewanych,

−

metod i procedury pomiarów oraz kontroli jakości izolacji cieplnej i skuteczności
urządzeń chłodniczych lub grzewczych,

−

doboru wyposażenia i warunków temperaturowych stosowanych przy przewozie
mrożonych i głęboko mrożonych artykułów żywnościowych,

−

kontroli temperatury otoczenia przy przewozie,

−

procedury badania częściowego i pomiaru temperatur przy przewozach schłodzonych,
mrożonych i głęboko mrożonych artykułów żywnościowych,

−

temperatur przy przewozach niektórych artykułów żywnościowych, które nie są mrożone
i głęboko mrożone.
Konwencja AETR, dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących przewozy drogowe,

została sporządzona przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ w Genewie (jak zresztą
niemal wszystkie ważne akty prawne) 1 lipca 1970 r. Polska była jednym z inicjatorów prac
nad tą Umową i podpisała ją już 24 marca 1971 r. Odmienność regulacji czasu pracy w
Polsce, system wynagrodzeń i układy zbiorowe spowodowały, iż procedura ratyfikacyjna
miała miejsce dopiero w październiku 1992 r.
Umowa AETR określa:

−

minimalny wiek kierowców przydzielonych do przewozów towarów,

−

kierowcy,

−

czas prowadzenia pojazdu,

−

przerwy, czas odpoczynku kierowcy,

−

obowiązek montowania i używania urządzenia kontrolnego,

−

obowiązek homologacji i kontroli urządzenia kontrolnego itd.

Umowa AETR została sporządzona w celu:

−

rozwoju i usprawnienia międzynarodowych przewozów drogowych pasażerów
i ładunków,

−

zwiększenia bezpieczeństwa ruchu drogowego,

−

uregulowania niektórych warunków zatrudnienia w międzynarodowym transporcie
drogowym zgodnie z zasadami Międzynarodowej Organizacji Pracy,

−

wspólnego ustalenia niektórych środków zapewniających jej przestrzeganie,

−

jest

konwencją

europejską

dotyczącą

pracy

załóg

pojazdów

wykonujących

międzynarodowe przewozy drogowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wraz z wejściem w życie ustawy o czasie kierowców, powołaniu Inspekcji Transportu

Drogowego i naszym dostosowywaniu się do norm unijnych konwencja AETR przestała (a
właściwie przestaje) być martwym zapisem.

Kierowcy przydzieleni do przewozów pasażerów muszą mieć co najmniej 21 lat.

Kierowcy przydzieleni do przewozów pasażerów na trasach przekraczających promień 50
kilometrów od miejsca normalnej bazy pojazdów, muszą również spełniać jeden
z następujących warunków:

−

co najmniej przez jeden rok wykonywali działalność kierowcy, przydzielonego do
przewozów towarowych pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej ponad 3,5 tony,

−

co najmniej przez jeden rok wykonywali działalność kierowcy przydzielonego do
przewozów pasażerów na trasach, nie przekraczających promienia 50 km wokół miejsca
normalnej bazy pojazdu lub kierowcy przydzielonego do innych rodzajów przewozów
pasażerskich nie podlegających niniejszemu Porozumieniu, jeżeli kompetentna władza
uzna, że w ten sposób zdobyli niezbędne doświadczenie,

−

są posiadaczami zaświadczenia kompetencji zawodowej, uznanego przez jedną
z Umawiających się Stron, stwierdzającego ukończenie szkolenia dla kierowców
pasażerskich przewozów drogowych.

W konwencji tej istotne są uzgodnienia dotyczące czasu pracy kierowcy:

−

całkowity czas prowadzenia pojazdu pomiędzy dwoma dobowymi odpoczynkami (lub
pomiędzy odpoczynkiem dobowym i tygodniowym) nie powinien przekraczać 9 godzin,
może być on przedłużony do 10 godzin ale tylko dwa razy w tygodniu,

−

kierowca musi, najwyżej po sześciu dziennych okresach prowadzenia, wziąć tygodniowy
odpoczynek. Tygodniowy okres odpoczynku może być odroczony do końca szóstego
dnia, jeśli łączny czas prowadzenia w ciągu sześciu dni nie przekracza wielkości
maksymalnej, odpowiadającej sześciu dziennym okresom prowadzenia,

−

całkowity okres prowadzenia w każdym okresie dwutygodniowym nie może przekroczyć
dziewięćdziesięciu godzin,

−

po cztero i pół godzinnym prowadzeniu pojazdu, kierowca musi przestrzegać przerwy
trwającej co najmniej 45 minut chyba, że zaczyna okres odpoczynku.
W międzynarodowym transporcie drogowym istotną jest umowa dotycząca

międzynarodowego przewozu towarów niebezpiecznych, zwaną w skrócie ADR.

Umowa sporządzona została w Genewie 30 września 1957 r. i od tego czasu podlega

stałej modernizacji. Aktualna wersja Umowy ADR pochodzi z 1997 r. Składa się ona
z Umowy właściwej oraz z załączników A i B, będących jej integralną częścią.

Umowa właściwa określa stosunki prawne między uczestniczącymi państwami, natomiast

przepisy regulujące w szerokim zakresie warunki przewozu poszczególnych materiałów
niebezpiecznych w międzynarodowym transporcie samochodowym, które zawarte są w jej
załącznikach.

Załącznik A dzieli wszystkie produkowane w świecie materiały na dziewięć klas

niebezpieczeństwa oraz zawiera szczegółowy wykaz tych materiałów w poszczególnych
klasach, do których zaliczają się:
Klasa 1 – Materiały i przedmioty wybuchowe,
Klasa 2 – Gazy,
Klasa 3 – Materiały ciekłe zapalne,
Klasa 4

−

materiały stałe zapalne,

−

materiały samozapalne,

−

materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy zapalne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Klasa 5

−

materiały utleniające,

−

nadtlenki organiczne,

Klasa 6

−

materiały trujące,

−

materiały zakaźne,

Klasa 7 - Materiały promieniotwórcze,
Klasa 8 - Materiały żrące,
Klasa 9 - Różne materiały i przedmioty niebezpieczne.

Ponadto określa ogólne i szczegółowe warunki opakowania pojedynczych materiałów,

wymagania w zakresie oznakowania materiałów oraz warunki badań i znakowania tych
materiałów.

Polska ratyfikowała Umowę ADR w 1975 r., a tekst przepisów został ogłoszony

w załączniku do Dz. U. z 1975 r. nr 35, poz.

Karnet ATA jest specjalnym międzynarodowym dokumentem celnym, który umożliwia

i usprawnia czasową odprawę celną towarów, wywożonych w celach akwizycyjnych
i wystawienniczych, a także wyposażenia zawodowego. Dokument ten został opracowany
przez Radę Współpracy Celnej z pomocą Międzynarodowego Biura Izb Handlowych,
działającego przy Międzynarodowej Izbie Handlowej w Paryżu.

Karnet ATA upoważnia do przewożenia towarów przez tereny państw zrzeszonych

w łańcuchu gwarancyjnym ATA.

Konwencja ATA przewiduje następujące kategorie towarów, które mogą być przewożone

z zastosowaniem karnetu ATA:

−

próbki i wzory handlowe wywożone za granicę w celach akwizycji, rozpoznania rynku,
zademonstrowania wzorów przed zawarciem kontraktu handlowego,

−

towary przeznaczone na targi i wystawy wszelkiego rodzaju eksponaty, obudowy stoisk,
wystrój stoisk itp.,

−

wyposażenie zawodowe: sprzęt filmowy i telewizyjny, rekwizyty teatralne, instrumenty
muzyczne, sprzęt sportowy, aparatura badawcza, narzędzia itp.
Karnet ATA jest ważny 12 miesięcy, eliminuje on zawiłą procedurę celną związaną

z odprawą czasową.

Użytkownik karnetu nie musi wypełniać dokumentu SAD, deklaracji celnych, czy też

składać depozytów na wszystkich przekraczanych granicach.

Na podstawie karnetu ATA można wywieźć towar do jednego lub kilku krajów. Prawo do

nabywania karnetów przysługuje zarówno osobom prawnym, jak też fizycznym, po złożeniu
fotokopii odpowiednich dokumentów (regon, wpis do rejestru o działalności gospodarczej,
NIP).

Istotnym ułatwieniem, szczególnie dla przewożących wyposażenie zawodowe, jest

możliwość wielokrotnego wykorzystywania karnetu - w ciągu 12-tu miesięcy ważności - do
różnych krajów, ale bez zmiany specyfikacji.
Karnet ATA składa się z:

−

dwóch zielonych okładek oraz żółtych kart wywozu i powrotnego przywozu
(przeznaczonych dla celników polskich),

−

białych kart przywozu i powrotnego wywozu (dla kraju przeznaczenia),

−

niebieskich kart tranzytowych.

Aby wyrobić karnet, należy znać dokładną trasę podróży oraz liczbę wywożonych pozycji.
Wydawanie karnetów jest odpłatne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, od 1.05.2004, karnet ATA nie jest
wymagany do przewozu towarów w ramach Unii.

Incoterms lub międzynarodowe reguły handlu są zbiorem międzynarodowych warunków

sprzedaży, które są szeroko używane na całym świecie. Reguły dzielą koszty
i odpowiedzialność pomiędzy nabywcę (kupującego) i sprzedawcę oraz odzwierciedlają
rodzaj uzgodnionego transportu. Incoterms odnoszą się do Konwencji ONZ dotyczącej
Kontraktów dla Międzynarodowej Sprzedaży Dóbr.

Incoterms zajmują się kwestiami związanymi z transportem produktów od sprzedawcy do

nabywcy. Obejmuje:

−

przewóz produktów,

−

rozliczenie odpowiedzialności eksportowych i importowych,

−

dokładne określenie kto płaci i za co,

−

dokładne określenie kto ponosi ryzyko za stan produktów w różnych punktach procesu
transportowego.

Incoterms są używane zawsze w połączeniu z lokalizacją geograficzną i nie zajmują się
transferem praw własności.
Reguły są zalecane i publikowane przez Międzynarodową Izbę Handlową (ICC). Oficjalną
wersją Incoterms 2000 jest oryginalny tekst angielski, który został zaaprobowany przez
Komisję

Prawa

Handlu

Międzynarodowego

(UNCITRAL)

Organizacji

Narodów

Zjednoczonych. Autoryzowane tłumaczenia w 31 językach są dostępne w lokalnych
komitetach ICC.
Grupa E - Departure - Sprzedający udostępnia towar do dyspozycji kupującego w punkcie
wydania

−

EXW. Ex Works (...named place) - Od zakładu (...określone miejsce)

Grupa F - Main Carriage Unpaid - Sprzedający nie opłaca zasadniczych kosztów przewozu

−

FCA. Free Carrier (...named place) - Franco przewoźnik (...określone miejsce)

−

FAS. Free Alongside Ship (...named loading port) - Franco wzdłuż burty statku

(...określony port załadunku)

−

FOB. Free On Board (...named loading port) - Franco statek (...określony port załadunku)

Grupa C - Main Carriage Paid - Sprzedający zawiera umowę przewozu i ponosi jego koszty.
Ryzyko utraty lub uszkodzenia towaru związanego z przewozem ponoszone jest przez
kupującego

−

CFR. Cost and Freight (...named destination port) - Koszt i fracht (...określony port

przeznaczenia)

−

CIF. Cost, Insurance and Freight (named destination port) - Koszt, ubezpieczenie i fracht

(...określony port przeznaczenia)

−

CPT. Carriage Paid To (...named destination port) - Przewoźne opłacone

do (...określonego portu przeznaczenia)

−

CIP. Carriage and Insurance Paid to (...named destination port) - Przewoźne

i ubezpieczenie opłacone do (...określonego portu przeznaczenia)
Grupa D - Arrival - Sprzedający jest zobowiązany do dostarczenia towaru do określonego
miejsca lub portu przeznaczenia

−

DAF. Delivered At Frontier (...named place) - Dostarczone na granicę (...określone

miejsce)

−

DES. Delivered Ex Ship (...named port) - Dostarczone statek (...określony port)
Konwencja Wiedeńska o Ruchu Drogowym - to międzynarodowy traktat, określający

ogólne zasady ruchu drogowego, do którego przestrzegania zobowiązały się kraje -
sygnatariusze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Konwencja została sporządzona 8 listopada 1968 r. w Wiedniu. Rada Państwa PRL,

ratyfikowała tę konwencję 24 lutego 1988 r., została opublikowana w Dz. U. 1988 nr 5 poz.
44, pod nazwą: "Konwencja o ruchu drogowym sporządzona w Wiedniu".

Konwencja ta, jak dotąd (1 lipca 2007) nie została przez Polskę wypowiedziana, mimo że

polskie prawo o ruchu drogowym dotąd nie wypełnia kilku ustaleń Konwencji.

Tabela 1 Konwencja wiedeńska a polskie prawo drogowe [opracowanie własne]

Różnice między Konwencją a Prawem drogowym

Różnice

dotyczące:

Konwencja

Prawo drogowe

Ruchu pieszych

−

jeżeli ruch pojazdów na tym

przejściu nie jest kierowany sygnałami
ś

wietlnymi

ruchu

lub

przez

funkcjonariusza kierującego ruchem,
kierujący powinni zbliżać się do tego
przejścia

tylko

odpowiednio,

zmniejszoną

szybkością,

aby

nie

narażać na niebezpieczeństwo pieszych,
którzy znajdują się na przejściu lub
wchodzą na nie; w razie potrzeby
powinni

zatrzymać

się

celu

przepuszczenia pieszych.

−

nakazuje kierowcom "szczególną

ostrożność" (art. 26) i ustępowanie
pieszym, którzy już znajdują się na
pasach dla pieszych, zabraniając
jednocześnie pieszym wkraczać na
pasy "bezpośrednio przed pojazdem"
(art. 14.1).

Ochrony

rowerzystów

−

podczas wykonywania manewru

zmiany kierunku ruchu kierujący - nie
naruszając postanowień artykułu 21
niniejszej

konwencji

dotyczących

pieszych - jest obowiązany przepuścić
pojazdy jadące z przeciwnego kierunku
na jezdni, którą zamierza opuścić, oraz
rowery i motorowery jadące po drogach
dla rowerów, przecinających jezdnię, na
którą zamierza wjechać.

−

kierujący pojazdem, który skręca

w drogę poprzeczną, jest obowiązany
ustąpić

pierwszeństwa

rowerowi

jadącemu po drodze (ścieżce) dla
rowerów, przebiegającej przez jezdnię
drogi, na którą wjeżdża.

−

kierujący pojazdem, zbliżając się

do przejazdu dla rowerzystów, jest
obowiązany

zachować

szczególną

ostrożność i ustąpić pierwszeństwa
rowerowi

znajdującemu

się

przejeździe.

Kierujący pojazdem, przejeżdżając
przez drogę dla rowerów poza
jezdnią, jest obowiązany ustąpić
pierwszeństwa rowerowi.

Sygnalizowania

manewrów

−

przed

skręceniem

lub

przed

wykonaniem manewru związanego ze
zjechaniem w bok każdy kierujący
powinien odpowiednio wyraźnie i
dostatecznie wcześnie zasygnalizować
swój zamiar za pomocą kierunkowskazu
lub kierunkowskazów swojego pojazdu

−

kierujący

pojazdem

jest

obowiązany zawczasu i wyraźnie
sygnalizować zamiar zmiany kierunku
jazdy lub pasa ruchu oraz zaprzestać
sygnalizowania

niezwłocznie

wykonaniu manewru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określony w ustawie brak obowiązku sygnalizowania manewrów związanych ze

zjechaniem w bok może powodować potencjalne zagrożenia przy np.:

−

zatrzymywaniu pojazdu przy prawej krawędzi jezdni i włączaniu się do jazdy po takim
zatrzymaniu przy poruszaniu się tym samym pasem ruchu,

−

wyprzedzaniu pojazdów lub uczestników ruchu przy poruszaniu się tym samym pasem
ruchu.
Konwencja bazylejska – konwencja o kontroli transgranicznego przemieszczania

niebezpiecznych odpadów i ich unieszkodliwiania, konwencja została zawarta 22 marca 1989.
w Bazylei (Szwajcaria), ratyfikowana przez Polskę w 1992 roku. Zobowiązuje państwa do:

−

tworzenia prawa umożliwiającego kontrolę eksportu i tranzytu niebezpiecznych odpadów

−

tworzenia służb wykonujących tę kontrolę,

−

zapobiegania i przeciwdziałania nielegalnemu przemieszczaniu odpadów przez granicę,

−

wymiany informacji i współdziałania z innymi państwami.

Międzynarodowa konwencja o bezpiecznych kontenerach (KBK) została sporządzona

w Genewie 2 grudnia 1972 r. Umawiające się Strony, uznając potrzebę utrzymania wysokiego
poziomu bezpieczeństwa życia ludzkiego przy manipulowaniu kontenerami, ich piętrzeniu i
transporcie, świadome potrzeby ułatwiania międzynarodowego transportu kontenerowego,
uznając z związku z tym korzyści płynące z ustalenia wspólnych wymagań
międzynarodowych w sprawach bezpieczeństwa, biorąc po uwagę, że cel ten najlepiej można
osiągnąć przez zawarcie konwencji, postanowiły ustalić wymagania dotyczące konstrukcji dla
zapewnienia bezpieczeństwa podczas manipulowania kontenerami, ich piętrzenia i transportu
w trakcie normalnych operacji.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są podstawowe regulacje prawne dotyczące międzynarodowego transportu
drogowego?

Jakie kwestie dotyczące międzynarodowego transportu drogowego wprowadza
i ujednolica konwencja CMR?

Jakie funkcje pełni list przewozowy?

Jakich postanowień prawnych, dotyczących międzynarodowego transportu drogowego,
dotyczy konwencja TIR?

Jaka organizacja w Polsce posiada wyłączność na posiadanie karnetów TIR?

Jaka konwencja dotyczy przewozu szybko psujących się towarów?

Czego dotyczy konwencja AETR?

Jaka konwencja reguluje przepisy dotyczące międzynarodowego przewozu towarów
niebezpiecznych?

Czego dotyczą reguły Incoterms?

10.

Jakie kwestie prawne reguluje konwencja wiedeńska?

11.

Jakie kwestie prawne reguluje konwencja bazylejska?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeczytaj stwierdzenia zawarte arkuszu ćwiczeniowym 12 i zaznacz X, jeżeli są one

prawdziwe, lub fałszywe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Arkusz ćwiczeniowy 12

PRAWDA

FAŁSZ

−

konwencja CMR dotyczy czasu pracy załóg pojazdów,

−

list przewozowy zgodnie z konwencją w dwóch oryginalnych
egzemplarzach,

−

ZMPD określiło gwarancję dla przewoźnika w wysokości 5.000
USD,

−

konwencja AETR nie reguluje czasu prowadzenia pojazdu,

−

użytkownik karnetu ATA nie musi wypełniać dokumentu SAD,

−

Incoterms nie zajmuje się transferem praw własności,

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1,

przeczytać uważnie stwierdzenia, zawarte arkuszu ćwiczeniowym 12,

postawić X w odpowiedniej kolumnie, jeżeli stwierdzenia są, według ciebie, prawdziwe
lub fałszywe.

porównać wyniki w grupie,

zaprezentować wyniki na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Sporządź dokumenty wymagane podczas przewozu towarów z zastosowaniem karnetu

TIR. Odpowiedz na pytania:

−

jaka konwencja reguluje zasady stosowania i korzystania z karnetu TIR?

−

jakie usprawnienia w transporcie międzynarodowym gwarantuje posiadanie karnetu TIR?

−

jaka instytucja w Polsce posiada prawo wydawania karnetów TIR?

−

jakie dokumenty należy złożyć, aby uzyskać karnet TIR?

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1,

odszukać (Internet) konwencję celną dotyczącą międzynarodowego przewozu towarów
z zastosowaniem karnetów TIR,

przeanalizować postanowienia konwencji,

odpowiedzieć na pytania z ćwiczenia 2,

przedyskutować odpowiedzi w grupie,

wymienić dokumenty jakie należy złożyć aby uzyskać karnet TIR,

sporządzić dokumenty,

zaprezentować wyniki na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

konwencja celna dotyczącą międzynarodowego przewozu towarów z zastosowaniem
karnetów TIR,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Uzupełnij zdania zawarte w arkuszu ćwiczeniowym 13 tak, aby były one prawdziwe.

Arkusz ćwiczeniowy 13

Kontrolę transgranicznego przemieszczania niebezpiecznych odpadów i ich unieszkodliwienia
reguluje ………………………………………… Różnice między konwencją wiedeńską
o ruchu

drogowym

polskim

prawem

drogowym

dotyczą

trzech

obszarów:…………………….…………………………………………………………………
………………………………..
EXW, CIF, FOB, DAF itd. są to …………………………………, które dzielą koszty
i odpowiedzialność pomiędzy …………………………………………oraz odzwierciedlają
rodzaj transportu. Kierowcy przydzieleni do międzynarodowego przewozu pasażerów muszą
mieć co najmniej…………lat i muszą spełniać jeden z trzech warunków……………………...
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..
Karnet ATA umożliwia i usprawnia…………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………..
……………………………..Dokument ten został opracowany przez…………………………
…………………………………….Jest ważny…………………………………………………

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1,

przeanalizować zdania w arkuszu ćwiczeniowym 13,

przedyskutować odpowiedzi w grupie,

zaprezentować wyniki na forum klasy

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 4

Sporządź dokumenty przewozu drogowego towarów CMR, odpowiedz na pytania:

−

czego dotyczy konwencja CMR?

−

w jakich sytuacjach nie stosuje się konwencji CMR?

−

jakie obowiązki nakłada konwencja CMR na przewoźnika i na nadawcę?

−

jaki jednolity dokument zawarcia umowy przewozu wprowadza konwencja CMR?

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1,

odszukać (Internet) przepisy prawne jakie reguluje konwencja CMR,

przeanalizować przepisy prawne jakie reguluje konwencja CMR,

odpowiedzieć na pytania z ćwiczenia 3,

wymienić jakie dokumenty są niezbędne podczas przewozu drogowego towarów CMR,

wyszukać wzory tych dokumentów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wypełnić dokumenty fikcyjnymi danymi,

przedyskutować zadanie w grupie,

zaprezentować wyniki na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy prawa zawiązane z konwencją CMR,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić podstawowe regulacje prawne w międzynarodowym
transporcie drogowym?

scharakteryzować konwencję CMR?

zastosować przepisy prawa wynikające z AETR?

zastosować przepisy prawa wynikające z ATP?

sporządzić dokumenty wymagane podczas przewozu towarów z
zastosowaniem karnetu TIR?

scharakteryzować konwencję bazylejską?

wskazać różnice między konwencją wiedeńską o ruchu drogowym a
polskim prawem drogowym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed
wskazaniem poprawnego wyniku.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Spedycja to

przewóz towarów.

organizowanie przewozu ładunków i wykonywanie wszystkich lub niektórych
związanych z tym czynności.

poszukiwanie odbiorców.

działalność produkcyjna.

2. Działalność gospodarcza, to zarobkowa działalność

produkcyjna, usługowa, budowlana.

wydobywcza, handlowa.

wydobywcza, wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa.

budowlana, ogrodnicza.

3. Przedsiębiorstwo transportowo-spedycyjne nie może mieć postaci

przedsiębiorstwa państwowego.

przedsiębiorstwa komunalnego.

spółki komandytowej.

spółki partnerskiej.

4. Po sześciu kolejnych godzinach pracy kierowcy przysługuje przerwa nie krótsza niż

30 min.

20 min.

1 godz.

45 min.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Ogólne regulacje prawne dotyczące transportu zawarte są w następujących aktach

prawnych
a)

ustawie Prawo lotnicze.

ustawie o transporcie drogowym.

ustawie o swobodzie działalności, kodeksie cywilnym.

ustawie o transporcie kolejowym.

6. Licencja jest to decyzja administracyjna wydana przez

dyrektora firmy transportow-spedycyjnej

wojewodę.

prezydenta.

ministra do spraw transportu.

7. Kierowca wykonujący transport drogowy musi mieć ukończone

21 lat.

18 lat.

25 lat.

30 lat.

8. Do dokumentów nie związanych z przemieszczaniem towarów należy

list przewozowy.

paragon.

dokumenty celne.

faktura sprzedaży.

9. Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów to konwencja

wiedeńska.

TIR.

ATP.

CMR.

10. Do założenia spółki z o.o. potrzebny jest kapitał w wysokości

50.000,00 zł.

5.000,00 zł.

10.000,00 zł.

500.000,00 zł.

11.

Kierowca nie może być zatrudniony w firmie transportowo-spedycyjnej na
a)

umowę o pracę.

umowę o dzieło.

umowę zlecenie.

umowę na czas nieokreślony.

12. Regulacje prawne umowy zlecenia znajdują się w

Kodeksie Cywilnym.

Kodeksie pracy.

Kodeksie spółek handlowych.

Ustawie o zatrudnieniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Konwencja dotycząca przewozu drogowego towarów niebezpiecznych to konwencja

WPT.

ATP.

bazylejska.

ADR.

14. Szczególne regulacje prawne w transporcie zawarte są w

ustawie o swobodzie działalności.

kodeksie cywilnym.

ustawie o transporcie drogowym.

kodeksie spółek handlowych.

15. Uregulowania czasu pracy w nowej ustawie dotyczą tylko kierowców zatrudnionych na

umowę zlecenie.

umowę o pracę.

umowę o dzieło.

umowę agencyjną.

16. REGON przedsiębiorca uzyskuje po złożeniu wniosku w

Urzędzie Statystycznym.

Urzędzie Gminy.

Urzędzie Miasta.

Sądzie Rejonowym.

17.

Do kontroli przestrzegania przepisów transportu drogowego nie jest uprawniona
a)

policja.

Inspekcja Transportu Drogowego.

straż miejska.

inspekcja celna.

18. Do spółek osobowych nie zaliczamy spółki

jawnej.

komandytowej.

partnerskiej.

akcyjnej.

19. Międzynarodowe reguły handlowe regulujące warunki sprzedaży reguły

Incoterms.

kupna-sprzedaży.

prawo handlowe.

faktoringowe.

20. Jeżeli kierowca wykonuje pracę w porze nocnej przez co najmniej 4 godziny, to jego czas

pracy w ciągu doby nie może przekroczyć
a)

8 godzin.

12 godzin.

10 godzin.

11 godzin.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Stosowanie aktów prawnych i norm w usługach transportowo-
spedycyjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź,

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

Marszałek St. Ekonomika, organizacja i zarządzanie w transporcie, ŚWSzZ, Katowice
2001

Kodeks pracy

Kodeks spółek handlowych

Kodeks cywilny

Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR)

Konwencję celną dotyczącą międzynarodowego przewozu towarów z zastosowaniem
karnetów TIR (Konwencja TIR) z 1975

Konwencja o wspólnej procedurze tranzytowej (WPT) z 1987

Umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących przewozy drogowe
(AETR) z 1970

Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów
niebezpiecznych (ADR) z 1957

10.

Umowa o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów
ż

ywnościowych (ATP) z 1970

11.

Ustawa o transporcie drogowym

12.

Ustawa Prawo przewozowe

13.

Ustawa o czasie pracy kierowców