03 Stosowanie przepisow bezpiec Nieznany

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Alicja Jadwiga Pasemko

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska
322[05].O1.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr n. med. Marian Adam Rojek
mgr Maria Żukowska

Opracowanie redakcyjne:
mgr Alicja J. Pasemko

Konsultacja:
mgr Maria Żukowska

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[05].O1.03.
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska

zawartego w modułowym programie dla zawodu ortoptystka.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1. Prawna ochrona pracy, prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające 9

4.1.3. Ćwiczenia 9

4.1.4. Sprawdzian postępów 11

4.2. Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz zasady ochrony przeciwpożarowej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 18
4.2.3. Ćwiczenia 19
4.2.4. Sprawdzian postępów 20

4.3. Wymagania ergonomii i higienicznych warunków pracy

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 36
4.3.3. Ćwiczenia 36
4.3.4. Sprawdzian postępów 37

4.4. Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej, czynniki szkodliwe oraz
wypadki przy pracy

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające 45
4.4.3. Ćwiczenia 45
4.4.4. Sprawdzian postępów 47

4.5. Bezpieczeństwo pracy przy obsłudze urządzeń elektrycznych, ochrona
środowiska naturalnego

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające 51
4.5.3. Ćwiczenia 51
4.5.4. Sprawdzian postępów 52

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawowych zasadach

stosowania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska.

Zawarto również informacje dotyczące zinterpretowania podstawowych przepisów

dotyczących praw i obowiązków pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa
i

higieny pracy. Podano jak rozpoznać zagrożenia dla zdrowia i życia związane

z wykonywaną pracą, jak zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami
ergonomii, jak stosować środki ochrony indywidualnej. Zapisano też informacje, jak
reagować w przypadku zagrożenia pożarowego zgodne z instrukcją ochrony
przeciwpożarowej. Poradnik zawiera też informacje o zastosowaniu podręcznego sprzętu oraz
środków gaśniczych zgodnie z wymogami ochrony przeciwpożarowej. Zawarto również
informacje dotyczące przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas użytkowania
urządzeń elektrycznych, jak zabezpieczyć miejsce wypadku oraz jak zastosować zasady
ochrony środowiska.

W poradniku zamieszczono też:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, aby
bez problemu korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, jakie powinieneś ukształtować podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania, który umożliwi samodzielne przygotowanie się do wykonywania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Zawiera również ćwiczenia oraz sprawdzian
postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, który umożliwi Ci sprawdzenie wiadomości i umiejętności
opanowanych przez Ciebie podczas realizacji programu jednostki modułowej.

−

sprawdzian osiągnięć zawiera instrukcję i zestaw zadań testowych,

−

literaturę, która pomoże Ci pogłębić już uzyskaną wiedzę.

Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy

W czasie pobytu w pracowni (oddziale) musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

BHP, instrukcji przeciwpożarowej oraz poleceń instruktora, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac.
Treści zawarte w Poradniku zebrano w takiej formie i kolejności tematycznej aby ułatwić Ci
przyswajanie wiadomości. Tematy uzupełniają się i tworzą pewną całość tematyczną, dlatego
ważne jest abyś regularnie i systematycznie zgłębiał podaną wiedzę.

Poradnik nie może być traktowany jako jedyne źródło informacji, zalecane jest korzystanie
z innych materiałów źródłowych zawartych w literaturze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

322[05].O1

Podstawy działalności usługowej

w ochronie zdrowia

322[05].O1.01

Charakteryzowanie

psychicznego

rozwoju człowieka

322[05].O1.02

Prowadzenie profilaktyki

i edukacji zdrowotnej

322[05].O1.03

Stosowanie przepisów bhp,
ochrony przeciwpożarowej

i ochrony środowiska

322[05].O1.04

Udzielanie pierwszej

pomocy

322[05].O1.05

Stosowanie przepisów prawa

i zasad ekonomiki

w ochronie zdrowia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

używać komputera,

−

współpracować w grupie i zespołowo rozwiązywać problemy,

−

korzystać z aktów prawnych dotyczących przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska,

−

interpretować zapisy aktów prawnych i stosować podczas wykonywania swoich
obowiązków służbowych,

−

logicznie myśleć,

−

formułować swoje myśli,

−

rozwiązywać zadania i problemy teoretyczne i praktyczne,

−

uczestniczyć w dyskusji i prezentacji,

−

korzystać z doświadczeń innych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zinterpretować podstawowe przepisy dotyczące praw i obowiązków pracownika oraz
pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

rozpoznać zagrożenie dla zdrowia lub życia związane z wykonywaną pracą oraz wskazać
sposoby ich usunięcia,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

zastosować środki ochrony indywidualnej,

−

przewidzieć konsekwencje wynikające z naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy,

−

zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego zgodnie z instrukcją ochrony
przeciwpożarowej,

−

zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas użytkowania urządzeń
elektrycznych,

−

zabezpieczyć miejsce wypadku,

−

zastosować zasady ochrony środowiska podczas utylizacji odpadów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Prawna ochrona pracy, prawa i obowiązki pracodawcy
i pracownika

4.1.1.

Materiał nauczania

Prawo pracy – gałąź prawa obejmująca ogół regulacji w zakresie stosunku pracy

konkretnego pracownika i pracodawcy jako stron stosunku pracy oraz regulacji dotyczących
organizacji pracodawców i pracowników, układów i sporów zbiorowych, a także partycypacji
pracowniczej i dialogu w zbiorowych stosunkach pracy. Prawo pracy - jest zespołem norm
związanych ze stosunkiem pracy, regulujących stosunki prawne pomiędzy pracodawcą
a pracownikiem [4].

W systemie prawa pracy podstawowym aktem prawnym regulującym wzajemne prawa

i obowiązki stron stosunku pracy jest Kodeks pracy. Jednakże regulacje dotyczące praw
i obowiązków podmiotów stosunku pracy występują nie tylko w kodeksie, ale także w innych
aktach prawnych, które na ogół zawierają albo odesłanie wprost do odpowiednich przepisów
kodeksu pracy lub stanowią, że przepisy kodeksu mają zastosowanie do spraw nimi nie
uregulowanych.
Źródła prawa pracy reguluje art. 9 Kodeksu pracy.
Z przepisu tego wynika hierarchiczny ich układ:

−

kodeks pracy i akty wydane na jego podstawie,

−

inne ustawy i akty wydane na ich podstawie określające prawa i obowiązki pracowników
i pracodawców,

−

postanowienia układów zbiorowych pracy,

−

postanowień innych porozumień zbiorowych,

−

postanowień regulaminów, statutów określających prawa i obowiązki stron stosunków
pracy.

Zasady prawa pracy:

−

prawa do pracy,

−

swobody nawiązywania stosunków pracy,

−

wolności pracy,

−

poszanowania dóbr osobistych pracownika,

−

równości pracowników,

−

zakazująca dyskryminacji,

−

odpłatności pracy (prawo do godziwego wynagrodzenia),

−

ochrony uprawnień pracowników i automatyzmu prawnego,

−

wolności pracowników i pracodawców tworzenia i przystępowania do organizacji
zawodowych,

−

partycypacji pracowniczej.
Przez umowę o pracę rozumie się dwustronne porozumienie pomiędzy pracownikiem

a pracodawcą, na podstawie którego pracownik zobowiązuje się do świadczenia pracy na
rzecz pracodawcy, a pracodawca zobowiązuje się do wypłacenia pracownikowi
wynagrodzenia.

W wyniku zawarcia umowy o pracę powstaje zobowiązaniowy stosunek pracy, którego

charakterystyczną cechą jest równość stron.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rokowania - czynności przygotowawcze. W ramach tych czynności strony powinny

wzajemnie poinformować się o okolicznościach mających znaczenie dla zawarcia i treści
umowy o pracę. Pracodawca może, a nawet powinien żądać informacji o kwalifikacjach
zawodowych, o sposobie rozwiązania poprzedniego stosunku pracy, o stanie zdrowia
pracownika, pracodawca jest obowiązany udzielić kandydatowi do pracy wyczerpujących
informacji o miejscu i warunkach przyszłej pracy (o zakresie obowiązków, sposobie
wykonywania pracy, podstawowych uprawnieniach, regulaminie pracy, wynagrodzeniu).

Na treść umowy o pracę składają się dwa rodzaje warunków:

−

te, które ustalają umawiające się strony wg art. 29 § 1 Kodeksu pracy,

−

te, które są ustalone w aktach normatywnych i z mocy prawa stają się częścią składową
zawieranej umowy o pracę, np. czas pracy, urlopy wypoczynkowe i okolicznościowe,
okresy wypowiedzenia, itp.
Umowa na czas nieokreślony jest umową bezterminową, pozostałe umowy to umowy

terminowe, w których z góry jest ustalony czas trwania stosunku pracy. Jest ona umową
o pracę, która stwarza najdalej idącą stabilizację stosunku prac, tzn. korzysta w sposób
najbardziej ewidentny z różnych przywilejów, szczególnie w zakresie jej ochrony przed
wypowiedzeniem i rozwiązaniem.

Umowa o pracę rozwiązuje się:

−

na mocy porozumienia stron,

−

przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia,

−

przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia, z upływem
czasu, na który była zawarta,

−

z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.
Ustawodawca wyraźnie preferuje rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia

stron jako bezkonfliktowy, uwzględniający interesy obu stron w sposób ustania stosunku
pracy.

Obowiązki pracodawcy – pracodawca jest obowiązany w szczególności:

−

zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków,

−

sposobem wykonywania pracy oraz ich podstawowymi uprawnieniami,

−

prawidłowo organizować pracę,

−

zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz systematycznie szkolić
pracowników w tym zakresie,

−

terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie,

−

ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,

−

stwarzać młodym pracownikom warunki sprzyjające przystosowaniu się do należytego
wykonywania pracy,

−

zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników,

−

stosować sprawiedliwe i obiektywne kryteria oceny pracowników,

−

prowadzić dokumentację związaną ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników,

−

wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego,

−

kierować na badania okresowe.
Obowiązki pracownika - pracownik jest obowiązany:

−

wykonywać pracę sumiennie i starannie,

−

stosować się do poleceń przełożonych,

−

przestrzegać czasu pracy,

−

przestrzegać regulaminu pracy, zasad bhp i ppoż.,

−

dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie i przestrzegać tajemnicy,

−

przestrzegać zakazu konkurencji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kary. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy,

przepisów bhp i ppoż. pracodawca może stosować: karę upomnienia, nagany, ponadto za
nieprzestrzeganie przepisów bhp i ppoż., opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie
się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy, pracodawca
może również stosować karę pieniężną[4].

Tryb wymierzania kary, kara nie może być stosowana po upływie dwóch tygodni od

powzięcia przez pracodawcę wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po
upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Kara może być stosowana tylko po
uprzednim wysłuchaniu pracownika. Karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia
o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy. Pracodawca może
z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji
związkowej uznać karę za niebyłą przed wpływem tego terminu.

Odpowiedzialność materialna pracownika:

odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy

−

pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków
pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność
w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne
następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda,

−

odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi – pracownik, któremu powierzono
z obowiązkiem zwrotu, albo do wyliczenia się: pieniądze, papiery wartościowe,
kosztowności,

−

narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, środki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze. Odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym
mieniu.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.

Co to jest prawo pracy?

Co to jest porozumienie zbiorowe?

Co nazywamy umową o pracę?

Kiedy można rozwiązać umowę o pracę?

Jakie są obowiązki pracodawcy w stosunku do pracownika?

Jakie obowiązki ma pracownik w stosunku do pracodawcy?

Kiedy pracodawca może wymierzyć karę dyscyplinarną pracownikowi?

Kiedy pracownik ponosi odpowiedzialność materialną?

4.1.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj program instruktażu stanowiskowego dla ortoptystek zatrudnionych w klinice

okulistyki dziecięcej. Odszukaj na stronach internetowych Rozporządzenia Ministra
Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860), dopisz brakujące elementy tego schematu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z tabelą,

przypomnieć Materiał nauczania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uzupełnić tabelę,

przedstawić tabelę.

Tabela do ćwiczenia 1

1. Cel szkolenia:
Celem szkolenia jest uzyskanie przez ortoptystkę:

−

informacji o czynnikach środowiska pracy, występujących na danym stanowisku
pracy i w jego bezpośrednim otoczeniu oraz o ryzyku związanym z wykonywaną
pracą,

−

wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi
i zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normalnej pracy i w warunkach
awaryjnych,

−

……………..

2. Uczestnicy szkolenia:
Szkolenie jest przeznaczone dla pracowników nowo zatrudnionych na stanowiskach
robotniczych i innych, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych
dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych, dla pracowników………………

3. Sposób organizacji szkolenia
Szkolenie powinno być przeprowadzone w formie instruktażu – na stanowisku, na którym
będzie zatrudniony instruowany pracownik, na podstawie szczegółowego programu
opracowanego przez organizatora szkolenia.
Szkolenie powinno uwzględniać następujące etapy:

rozmowę wstępną instruktora z instruowanym pracownikiem,

pokaz i objaśnienie przez ……………

…………………………..

………………………………

Jeżeli pracownik wykonuje pracę na różnych stanowiskach………………………………

4. Ramowy program szkoleń

Lp.

Temat szkolenia

Liczba
godzin

Przygotowanie pracownika do wykonywania określonej pracy,
w tym w szczególności:

omówienie warunków pracy z uwzględnieniem:

Zagrożenia na stanowisku pracy:

zakłucia, skaleczenia,

Sposoby ochrony przed
zagrożeniami:

środki ochrony
indywidualnej,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

długopis,

−

tabela (szkic),

−

Kodeks pracy i akty prawne wydane na jego podstawie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia
w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 180, poz.1860).

−

zakres czynności pracy ortoptyki.

Ćwiczenie 2

Sporządź zakres obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności pielęgniarki oddziałowej

w klinice okulistyki dziecięcej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z ustawą o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 5 lipca 1996 roku (Dz.U.
Nr 91. poz. 410 z póź. zm.),

przeczytać Kodeks pracy (wybrane rozdziały),

zapoznać się z Kodeksem etyki zawodowej,

przeczytać regulaminy i zarządzenia obowiązujące w danym szpitalu,

napisać:

−

zadanie pielęgniarki oddziałowej,

−

uprawnienia pielęgniarki oddziałowej,

−

odpowiedzialność pielęgniarki oddziałowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 5 lipca 1996 roku (Dz.U. Nr 91. poz.
410 z póź. zm.),

−

Kodeks pracy (wybrane rozdziały),

−

Kodeks etyki zawodowej,

−

Regulamin szpitala,

−

kartki papieru,

−

długopis (możesz skorzystać z komputera).

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować pojęcie prawa pracy?

2) wymienić obowiązki pracodawcy?

3 wymienić obowiązki pracownika?

4) podać prawa pracownika?

5) wymienić kary dla pracownika?

6) podać, kiedy pracownik ponosi odpowiedzialność materialną?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz zasady ochrony
przeciwpożarowej

4.2.1.

Materiał nauczania

Kodeks pracy uściśla zakres obowiązków i uprawnień pracodawców w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony przeciwpożarowej.

I tak pracodawca:

−

ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie,

−

obowiązany jest chronić zdrowie i życie pracownika przez zapewnienie bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy,

−

obowiązany jest organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne
warunki pracy, zapewnić przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym czasie oraz
kontrolować wykonanie tych poleceń,

−

obowiązany jest zapewnić wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń
wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy oraz zapewnić wykonanie
zaleceń społecznego inspektora pracy.

Od 1 maja 2004 r. z chwilą wstąpienia Polski do Unii Europejskiej sprawy te regulują

nadrzędne przepisy Dyrektywy 89/391/EWG z 29 czerwca 1989r. o wprowadzeniu środków
w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy. Zgodnie
z jej wytycznymi pracodawca, niezależnie od rodzaju pracy jaką wykonują pracownicy, musi
zapewnić im bezpieczne i higieniczne warunki jej wykonywania. Już na etapie projektowania
stanowiska pracy musi dostosować stanowisko do każdego pracownika. Inaczej mówiąc musi
przewidzieć zagrożenia jakie mogą wystąpić – po to by je zlikwidować, ograniczyć
i wprowadzić odpowiednie środki ochronne. Wykonuje to przez przeprowadzenie oceny
ryzyka zawodowego – czego wymaga dyrektywa oraz § 39, rozporządzenie z 26.09.1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów (Dz.U. nr 129, poz. 844).

Zgodnie z Dyrektywą 89/391/EWG, większość pracodawców musi zatrudniać własnych

specjalistów bezpieczeństwa i higieny pracy. Kolejna modyfikacja Kodeksu pracy w Polsce,
przywraca ten obowiązek i dostosowuje do norm unijnych.

Ponadto pracodawca ma obowiązek (m.in.):

−

informowania pracowników i ich przedstawicieli o zagrożeniach dla bezpieczeństwa
i zdrowia pracowników oraz środkach zapobiegawczych,

−

zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, prowadzić systematyczne
szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zabezpieczyć środki do
udzielenia pierwszej pomocy oraz gaszenia pożaru i ewakuacji pracowników w razie
niebezpieczeństwa,

−

konsultowania z pracownikami ich problemów w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia
występujących w czasie pracy,

−

najpóźniej w dniu rozpoczęcia przez pracownika pracy potwierdzenia na piśmie ustalenia
co do warunków umowy o pracę,

−

organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy oraz
osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji,

−

organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy, zwłaszcza
monotonnej,

−

przeciwdziałać mobingowi,

−

niezwłocznego wydawania świadectwa pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zgodnie z Dyrektywą 89/654/EWG dotyczącą minimalnych wymagań bezpieczeństwa

i ochrony zdrowia podczas pracy określone zostały również wymagania odnoszą się do
budynków, pomieszczeń pracy oraz higieniczno – sanitarnych.

Pracodawca musi zadbać o :

−

odpowiednie instalacje elektryczne,

−

drogi oraz wyjścia ewakuacyjne,

−

właściwe drogi do ruchu kołowego,

−

odpowiednią organizację stanowisk pracy znajdujących się na zewnątrz budynków,

−

pomieszczenia higieniczno – sanitarne,

−

pokoje pierwszej pomocy,

−

pomieszczenia do wypoczynku dla pracowników zatrudnionych przy pracach szczególnie
szkodliwych dla zdrowia.
Zgodnie z Dyrektywą 92/584/EWG w sprawie minimalnych wymagań dotyczących

znaków i ochrony zdrowia w miejscach pracy, pracodawca jest zobowiązany, wszędzie tam,
gdzie można zlikwidować zagrożenia, umieszczać odpowiednie znaki bezpieczeństwa:

−

zakazujące, informacyjne, ostrzegawcze, ewakuacyjne i przeciwpożarowe,

−

oznakowania zbiorników i rurociągów z niebezpiecznymi substancjami lub preparatami
chemicznymi, oznakowania sprzętu przeciwpożarowego,

−

oznakowania przeszkód, niebezpiecznych miejsc oraz tras ruchu,

−

używania komunikatów słownych, sygnałów ręcznych, sygnałów świetlnych oraz
dźwiękowych.

Zainteresowanych szczegółami omawianej tematyki zachęcam do lektury wymienionych

aktów prawnych, książek o tematyce prawnej lub stron internetowych.

Ochrona przeciwpożarowa – jest bardzo szerokim pojęciem związanym z zapobieganiem

i zwalczeniem pożarów. W myśl ustawy o ochronie przeciwpożarowej, ochrona ta polega na
realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia lub środowiska
przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez:

−

zapobieganie powstaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego
miejscowego zagrożenia,

−

zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego
miejscowego zagrożenia,

−

prowadzenie działań ratowniczych.
Do podstawowych zadań Państwowej Straży Pożarnej należy:

−

rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń,

−

organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych
lub likwidacji miejscowych zagrożeń,

−

wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynności ratowniczych w czasie,

−

klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń przez inne służby ratownicze,

−

kształcenie kadr dla potrzeb Państwowej Straży Pożarnej i innych jednostek ochrony
przeciwpożarowej oraz powszechnego systemu ochrony ludności,

−

nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych,

−

prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony ludności [7].

Państwowa Straż Pożarna jest organizatorem Krajowego Systemu Ratowniczo-

Gaśniczego (KSRG), mającego na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska
poprzez: walkę z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwo techniczne,
ratownictwo chemiczne, ratownictwo ekologiczne, ratownictwo medyczne.

Podstawowymi przyczynami pożarów jest nieostrożność osób dorosłym z ogniem

otwartym, wady urządzeń elektrycznych i grzewczych oraz podpalenia. Natomiast

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przyczynami powstawania miejscowych zagrożeń jest nieostrożność w ruchu lądowym,
niekorzystne zjawiska atmosferyczne oraz niebezpieczne zachowania zwierząt, w tym
owadów (os, pszczół i szerszeni).

Zdarzenia powstają najczęściej w obiektach mieszkalnych, środkach transportu,

uprawach rolnych i lasach.

Gaśnica została wynaleziona w 1734 roku przez niemieckiego lekarza. Była to szklana

bania napełniona solanką, którą należało wtoczyć w ogień. Pojawiły się nawet reklamy
przedstawiające całą rodzinę wtaczającą te pojemniki w ogień. Współczesną gaśnicę
automatyczną wynalazł komendant koszar w Yarmouth, kapitan George Manby, po tym jak
bezradnie przyglądał się pożarowi który wybuchł na piątym piętrze – nie można go było
dosięgnąć wężem strażackim. W roku 1816 zbudował cylindryczną, miedzianą gaśnicę
o wysokości około 60centymetrów i pojemności 24litrów. W trzech czwartych wypełniona
była wodnym roztworem węglanu potasu, pozostałą przestrzeń wypełniało sprężone
powietrze. Jako sezonowa nowinka, gaśnica została sprzedana w ilości kilkuset sztuk.
Dopiero pół wieku później pomysł się odrodził, i zaczęto produkować gaśnice na skalę
handlową.

Dzisiejsze gaśnice to solidne metalowe zbiorniki wypełnione wodą lub środkiem

gaśniczym. Gdy naciśnie się dźwignię na wierzchu zbiornika, środek gaśniczy jest wyrzucany
pod dużym ciśnieniem, podobnie jak z puszki z aerozolem. Większość gaśnic zawiera jedynie
niewielką ilość środka gaśniczego, wystarczającego do działania w ciągu kilku sekund.
Obecna norma, zgodna z przepisami UE, zakłada, że na jedną gaśnicę powinno przypadać
minimum 2 kg środka gaśniczego – i nie można składać tego z gaśnic 2 x 1 kg. Dlatego
gaśnice są skuteczne w przypadku niezbyt dużego, nie rozprzestrzenionego ognia. Aby zgasić
większy ogień, potrzebny jest samochód strażacki z odpowiednim zapasem piany
i zawodowcy, którzy wiedzą, jak to należy robić.

Rodzaje gaśnic.
Gaśnice wodne (wodno-pianowe i hydronetki wodne) służą do gaszenia rzeczy takich,

jak płonące drewno, papier lub tektura.

Nie wolno nimi gasić urządzeń elektrycznych – woda będzie przewodzić prąd

i powodować porażenie, jeśli nawet nie samej osoby gaszącej, która może trzymać gumowy
wąż i być odizolowana od strumienia, to osób towarzyszących, gdyż rozlewa się po ziemi.
W przypadku palnych płynów, jak benzyna, nafta i rozpuszczalniki, woda będzie powodować
ich rozlewanie się i pogarszać sytuację. Jeśli za pomocą gaśnicy wodnej zamierza się gasić
urządzenia elektryczne (np. zawierające kondensatory o dużej pojemności), należy odłączyć
je od prądu i ewentualnie rozładować. Gaśnice wodne są to duże, często srebrne zbiorniki,
wyposażone w manometr i wąż. Wewnątrz są wyściełane blachą ołowianą. Do wody dodane
są środki powierzchniowo czynne, powodujące lepsze zwilżanie gaszonego obiektu.

W gaśnicy CO

, dwutlenek węgla jest sprężony w solidnej, stalowej (zazwyczaj srebrnej)

butli, wyposażonej w gumową końcówkę rozpraszającą. Gdy zawór zbiornika zostaje otwarty,
płynny dwutlenek węgla wytryskuje pod wysokim ciśnieniem z dyszy i zamienia się w gaz.
Ponieważ dwutlenek węgla jest cięższy od tlenu, wypiera go, otaczając płonącą substancję.
Dodatkowym czynnikiem gaśniczym jest efekt ochładzania się dwutlenku węgla podczas
rozprężania, co schładza paliwo (często wilgoć w powietrzu wokół końcówki rozpraszającej
zamienia się w śnieg). Gaśnice CO

są najskuteczniejsze w gaszeniu pożarów płynów palnych

i urządzeń elektrycznych. Gaz szybko wyparowuje i dlatego są skuteczne na odległościach od
1 do 2,5m. Ponieważ trzeba się liczyć z możliwością ponownego zapłonu, gaśnicę CO

należy

stosować jeszcze przez dłuższą chwilę po zgaśnięciu płomieni. Ponieważ zastosowanie gaśnic
CO

nie pozostawia śladów, są one stosowane często w szpitalach i restauracjach, gdyż nie

powodują skażenia sprzętu i żywności. Nowe wersje ze specjalnymi końcówkami
rozpraszającymi są stosowane również do gaszenia sprzętu komputerowego z tych samych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przyczyn – po odparowaniu czynnika gaśniczego urządzenia nadają się do użytku.
Gaśnice halonowe zwierają gaz, który przerywa reakcję chemiczną utleniania materiałów
palnych. Ten typ gaśnic stosuje się często do ochrony kosztownego sprzętu elektrycznego. Po
zastosowaniu nie zostawiają zanieczyszczeń, za wyjątkiem wilgoci, dlatego też obecnie są
wypierane przez gaśnice CO

. Gaśnice halonowe mają ograniczony zasięg od 1,2 do 1,8m.

Halon należy stosować na podstawę ognia, nawet po zniknięciu płomieni[2].
W gaśnicach proszkowych dotychczas najczęściej spotykana była zwykła soda piekarska
(węglan sodu), węglan potasu (niemal identyczny jak soda oczyszczana), lub – obecnie coraz
częściej - fosforan amonu. Soda oczyszczana zaczyna się rozkładać w temperaturze 70°C,
uwalniając dwutlenek węgla. Dwutlenek węgla, wraz z izolacją pod postacią proszku, tłumi
ogień. Większość gaśnic proszkowych jest uniwersalna, czyli nadają się do gaszenia różnych
pożarów. Są one zazwyczaj czerwone, wyposażone w manometr, a większe modele posiadają
wąż z końcówką do kierowania środka gaśniczego na ogień.
Współczesna straż ogniowa wyposażona jest w doskonale wyposażone wozy bojowe,
samoloty, sprzęt najnowszej generacji. Coraz więcej buduje się na terenie ośrodków miejskich
i wiejskich zbiorników przeciwpożarowych, bloki mieszkalne wyposażone są w wewnętrzne
hydranty. Hydranty znajdują się również w pobliżu bloków i coraz częściej na wsiach.
Strażacy wyposażeni są również w nowoczesny podręczny sprzęt gaśniczy, między innymi
gaśnice i koce.

Najczęstszymi przyczynami powstawania pożarów są:

−

uszkodzenia instalacji elektrycznych i gazowych,

−

zwarcie w instalacjach elektrycznych,

−

zaprószenie ognia przez ludzi,

−

gromadzenie środków łatwopalnych w jednym miejscu,

−

podpalanie suchych łąk i lasów,

−

niecenie ognisk w lesie,

−

kraksy drogowe,

−

celowe podpalenie,

−

uderzenie pioruna.

Najgroźniejszymi w skutkach są pożary budynków, zarówno w aglomeracji miejskiej jak
i wiejskiej. Najwięcej zagrożeń pożarowych powstaje w obiektach mieszkalnych, z powodu
zwarcia w instalacji elektrycznej, wybuchu gazu czy zaprószenia ognia. Tam też najczęściej
interweniuje straż pożarna. Najczęściej w takich pożarach lub burzach ogniowych giną ludzie
i zwierzęta. Aby nie dopuścić do zapalenia się konstrukcji domu należy przy jego budowie
zastosować wykończenia z materiałów niepalnych. Jednym z podstawowych działań straży
pożarnej w przypadku pożaru wieżowca, jest nie tylko jego gaszenie, ale i ewakuacja ludzi
znajdujących się w środku. W niektórych krajach procedura operacyjna zakazuje wejścia
straży do wnętrza palącego się domu, chociażby tam znajdowali się ludzie. Strażacy mają
również obowiązek zabezpieczenia sąsiednich budynków, majątku narodowego, czy dóbr
kultury.
Drugim, co do wielkości i skutków są pożary lasów. Corocznie płoną setki hektarów lasów
spowodowanych najczęściej bezmyślnością ludzi. Przede wszystkim przez rozniecanie ognisk
jak również zaprószenie ognia od niedopałka papierosa, czy szkła. Ma to związek
z wysuszoną ściółką leśną, której wilgotność sięga 10% w czasie upalnego lata. Dwie trzecie
naszych lasów jest objętych najwyższym, trzecim stopniem zagrożenia pożarowego. W czasie
pożarów lasu płoną nie tylko drzewa, ale giną i zwierzęta. Pożary lasów są bardzo trudne do
ugaszenia. Aby temu zapobiec lasy w całym kraju patrolowane są przez kilkadziesiąt
samolotów. Lasy sprawdzają też patrole piesze i samochodowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W terenach najbardziej zagrożonych stosuje się zakaz wejścia do lasu.

Wyróżnia się cztery stopnie zagrożenia pożarowego lasu: 0 – brak zagrożenia, I – zagrożenie
małe, II – zagrożenie duże; bądź ostrożny, III – zagrożenie katastrofalne; nie wolno rozpalać
ognisk nawet w miejscach wyznaczonych. Określa się je na podstawie 34 stref
prognostycznych. Na terenie kraju notowane są ogromne ilości wszystkich pożarów rocznie,
z czego 89% stanowiły pożary małe, 10% pożary średnie, 1% pożary duże.

Aby skutecznie posługiwać się podręcznym sprzętem gaśniczym należy szczegółowo

zapoznać się z rodzajami gaśnic i ich przeznaczeniem. Podręczny sprzęt gaśniczy służy do
gaszenia pożarów w zarodku.

Symbolami literowymi oznakowane są gaśnice odpowiednio do gaszenia pożarów danej

grupy [5].

Przy gaszeniu pożarów należy pamiętać o następujących zasadach:

−

kierować strumień środka gaśniczego na palące się przedmioty lub obiekty od strony
zewnętrznej w kierunku środka,

−

przy gaszeniu przedmiotów ustawionych pionowo należy gasić od góry w dół, należy
używać środków gaśniczych przeznaczonych do gaszenia danej grupy pożarów.
Charakterystyka podręcznego sprzętu gaśniczego.

1. Hydrant wewnętrzny – jest to zawór zainstalowany na specjalnej sieci wodociągowej

obudowany szafką i wyposażony w wąż pożarniczy i prądownice. Ma on zastosowanie do
lokalizacji pożarów w zarodku wszędzie tam gdzie jako środek gaśniczy stosuje się wodę.
Sposób użycia hydrantu jest następujący: otworzyć drzwiczki szafy i sprawdzić czy
podłączony jest wąż i prądownica.

Rozwinąć wąż w całości unikając zagięć i załamań, skierować wodę na miejsce pożaru.

Obsługę hydrantu powinny stanowić dwie osoby, jedna prądownice, a druga zawór
hydrantowy, dawkując ilość wody. Wodą nie gasimy urządzeń pod napięciem elektrycznym,
oraz w ich obrębie jak również innych substancji, które z wodą tworzą gazy palne.

2. Gaśnica wodno-pianowa, jest to zbiornik cylindryczny, w którym znajduje się wodny

roztwór środka pianotwórczego, oraz zbiornik z gazem napędowym zaopatrzonym
w zbijak, wężyk zakończony prądowniczką zamykana. Po dostarczeniu gaśnicy w pobliże
pożaru zrywamy plombę zabezpieczającą, wciskamy zbijak i kierujemy strumień piany
w ognisko pożaru. Działanie gaśnicy w każdej chwili można przerwać przez zwolnienie
dźwigni prądowniczki. Ze względu na swoją budowę gaśnica prawidło pracuje tylko
w pozycji pionowej. Przeznaczone do gaszenia pożarów grupy A B. Napełnione wodnym
roztworem środka pianotwórczego AFFF 3 - 6%, który jest specjalnie dostosowany do
gaszenia pożarów materiałów stałych, głównie pochodzenia organicznego np. drewno,
papier, tkaniny, tworzywa... (grupa A). Posiada również dużą zdolność gaszenia cieczy
palnych i materiałów stałych topiących się, np.: benzyny, oleje, rozpuszczalniki,
lakiery...(grupa B). Są zalecane do stosowania w przemyśle petrochemicznym,
chemicznym, drzewnym, na stacjach paliw, w magazynach cieczy łatwopalnych, bazach
transportowych itp. Zbiorniki gaśnic i agregatów są wykonane z materiałów o najwyższej
jakości, z wewnętrznym zabezpieczeniem antykorozyjnym. Zastosowany roztwór wodny
ze środkiem pianotwórczym AFFF zabezpiecza ugaszone rozlewisko przed ponownym
samozapaleniem. Każda gaśnica wyposażona jest w łatwy do montażu wieszak.
Możliwość wielokrotnego napełniania.

3. Gaśnica proszkowa – jest cylindryczny zbiornik zaopatrzony w dźwignię uruchamiającą

zawór lub zbijak patronuz gazem napędowym. Proszek wyrzucany jest przez dysze lub
wężyk zakończony prądowniczką przy pomocy gazu obojętnego (N lub, CO

). Po

dostarczeniu gaśnicy w miejsce pożaru zrywamy plombę i zawleczkę blokującą,
uruchamiamy dźwignię lub zbijak i kierujemy strumień proszku w ognisko pożaru.
Działanie gaśnicy można w każdej chwili przerwać przez zwolnienie dźwigni

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uruchamiającej lub dźwigni prądowniczki. Ze względu na swoją budowę syfonową
gaśnica prawidłowo pracuje tylko w pozycji pionowej.
Gaszenie sprzętu komputerowego.

Gaśnica GSE-2x jest jedynym urządzeniem przeznaczonym do gaszenia np. monitorów,
komputerów, sprzętu RTV, rozdzielni i szaf sterowniczych. Używając GSE- 2x
w pomieszczeniach zamkniętych można ugasić źródło ognia nie narażając na zapylenie
innych urządzeń. Konstrukcja układu wylotowego z dyszą pozwala na precyzyjne podanie
środka gaśniczego C0

na źródło ognia nie niszcząc urządzenia. GSE-2x można gasić

urządzenia elektryczne i elektroniczne, które są zasilane napięciem do 1000V z odległości lm.
Przeznaczone do gaszenia pożarów grupy BC i ABC (w zależności od stosowanego proszku).
TYP: GP- Iz, GP- 6z, GP- 9z, GP- 12z –wyposażone w nabój z ładunkiem C0

oraz wąż

gumowy zakończony zaworem odcinającym lub typ: GP-1x, GP-2x, GP-4x, GP- 6x –
z zaworem dozującym szybko otwieralnym wyposażonym w manometr umożliwiający stałą
kontrolę sprawności gaśnicy. Każda gaśnica wyposażona jest w łatwy do montażu wieszak.
Możliwość wielokrotnego napełniania. Specjalna wersja gaśnic dla przemysłu
wydobywczego. Zróżnicowanie pojemności gaśnic pozwala na ich wielorakie zastosowanie.
Są szczególnie zalecane do zabezpieczenia różnych typów samochodów, garaży, warsztatów,
magazynów, hal przemysłowych, statków, podziemnych wyrobisk górniczych, zakładów
energetycznych i chemicznych, biur, hoteli i mieszkań.Gaśnica typu X, gaśnica typu Z [5].
4. Gaśnica

śniegowa jest to cylindryczny zbiornik zaopatrzony w zawór

i wężyk zakończony dyszą wylotową lub w gaśnicach mniejszych króćcem obrotowym
z dyszą. Wewnątrz gaśnicy znajduje się skroplony, CO

, który po uruchomieniu pod

własnym ciśnieniem wydostaje się na zewnątrz oziębiając się do temperatury ok. – 80

Po dostarczeniu gaśnicy w pobliże pożaru zrywamy plombę zabezpieczającą
uruchamiamy zawór i kierujemy strumień dwutlenku węgla na ognisko pożaru. Działanie
gaśnicze można w każdej chwili przerwać zamykając zawór. Ze względu na swoją
budowę syfonową gaśnica prawidłowo pracuje tylko w pozycji pionowej. Należy
pamiętać, że w czasie działania gaśnicy trzymać ja tylko za uchwyty a także nie wolno
używać tych gaśnic do gaszenia ludzi. Przeznaczone do gaszenia pożarów grupy BC,
wykonane na bazie butli wysokociśnieniowych. Zalecane do stosowania w energetyce,
lakierniach, magazynach, stacjach benzynowych, halach przemysłowych. Rozprężający
się środek gaśniczy C0

działa oziębiające na płomienie i konstrukcje palące się odcinając

jednocześnie dopływ powietrza do źródła ognia.

5. Koc gaśniczy – jest to płachta z tkaniny całkowicie niepalnej (włókno szklane, azbest)

o powierzchni ok. 2 m

. Przechowuje się go w specjalnym futerale. Służy do tłumienia

pożaru w zarodku przez odcięcie dopływu powietrza do palącego się przedmiotu.
W przypadku gaszenia ludzi należy osobę przewrócić i przykryć ją szczelnie kocem. Koce
gaśnicze można wykorzystywać do przenoszenia ewakuowanego mienia. Sposób użycia:
wyjąć koc z futerału, rozłożyć i szczelnie przykryć palący się przedmiot.

Drogi

ewakuacji.

Właściwy układ komunikacyjno – ewakuacyjny zapewniają poziome i pionowe drogi
ewakuacyjne. Należą do nich korytarze, klatki schodowe oraz windy. Zapewniają one
bezpieczne wyjście z pomieszczeń prowadzących bezpośrednio lub pośrednio na przestrzeń
otwartą, do innej strefy pożarowej bądź na poziome lub pionowe drogi komunikacji ogólnej
zwane drogami ewakuacyjnymi. Szerokość i wysokość poziomych dróg ewakuacyjnych musi
być zgodna z obowiązującymi przepisami. Korytarze powinny być podzielone na odcinki za
pomocą drzwi. Wszystkie drogi ewakuacyjne powinny być oznakowane przeciwpożarowymi
tablicami informacyjnymi oraz znakami ewakuacyjnymi wykonanymi z materiału
fotoluminescencyjnego zachowującego świecenie w warunkach złej widoczności. Klatki
schodowe budynku wysokiego powinny być wyposażone w klapy dymowe służące do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

natychmiastowego usuwania dymu w warunkach pożaru. Wzdłuż poziomych dróg
ewakuacyjnych powinny znajdować się ręczne przyciski alarmowe służące do alarmowania
o powstałym zagrożeniu pożarowym. Ponadto na drogach ewakuacyjnych powinna
występować instalacja oświetleniowa bezpieczeństwa i ewakuacji na wypadek zaniku
napięcia sieciowego.

Zadania i obowiązki pracownika na wypadek powstania pożaru, bądź innego miejscowego

zagrożenia:

−

w wypadku powstania pożaru, należy zachować spokój, nie wywoływać paniki, nie robić
zamieszania,

−

przystąpić do natychmiastowego alarmowania według zasad podanych w wewnętrznej
instrukcji alarmowej,

−

o każdym pożarze lub awarii natychmiast powiadomić dyrektora naczelnego,

−

przy alarmowaniu telefonicznym Straży Pożarnej należy podać dokładnie i spokojnie:
gdzie się pali (adres i nazwę zakładu), co się pali (jakie materiały, przedmioty, urządzenia
i na którym piętrze), czy jest zagrożone życie ludzkie, nazwisko i imię zgłaszającego oraz
numer telefonu, z którego dzwoni,

−

nie odkładać słuchawki telefonicznej, aż przyjmujący meldunek nie potwierdzi przyjęcia,

−

poza obowiązkami alarmowania straży pożarnej każdy pracownik zobowiązany jest
niezwłocznie przystąpić do: akcji ratowniczo-gaśniczej, wykonania wszystkich poleceń
kierującego akcją ratowniczo-gaśniczą, udzielanie kierującemu akcją wszelkich
informacji mogących przyczynić się do szybkiego przeprowadzenia akcji ratowniczo-
-gaśniczej,

−

w czasie akcji należy pierwszej kolejności przystąpić do ratowania i ewakuacji ludzi,
przedmiotów łatwopalnych i wartościowych,

−

należy pamiętać o wyłączeniu dopływu prądu w pomieszczeniach objętych pożarem,

−

przed przybyciem Straży Pożarnej akcją gaśniczo – ratowniczą kieruje osoba wyznaczona
do tego celu,

−

z chwilą przybycia Straży Pożarnej, kierujący akcją obowiązany jest przekazać
dowództwo dowódcy jednostki straży, informując go o aktualnej sytuacji,

−

po przejęciu dowodzenia akcją przez dowódcę Straży Pożarnej, wszyscy pracownicy
obowiązani są podporządkować się jego rozkazom [7].

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1.

Jakie są rodzaje gaśnic?

Podaj przyczyny powstawania pożarów?

Wymień zadania Państwowej Straży Pożarnej?

Na czym polega ochrona przeciwpożarowa?

Dlaczego należy dokładnie oznakować drogi ewakuacyjne?

Podaj obowiązki pracownika w razie wystąpienia pożaru ?

Jakie wymiary powinien mieć koc gaśniczy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Posługując się szkicem sytuacyjnym zaznacz miejsce dla ewakuowanych na wypadek

pożaru.

Rysunek do ćwiczenia 1.

AL, AP – Bloki Łóżkowe

G – Kuchnia

– Kierownictwa Klinik, pion komunikacyjny

– Węzeł cieplny

B – Blok operacyjny

H – Węzeł czynników energetycznych

C – Rehabilitacja i Diagnostyka

J – Zbiorniki wodne

– Wyjście główne

K – Tlenownia

D – Przychodnie

P – Pralnia

E – Blok administracyjno-socjalno–techniczny

W. Ew – Wyjście ewakuacyjne

F – Blok dydaktyczno- administracyjny

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się ze szkicem sytuacyjnym,

posługując się ołówkiem zaznacz miejsce ewakuacji ludności,

zwróć szczególną uwagę na bezpieczne miejsce dla ewakuowanych,

umieść szkic na tablicy korkowej,

zaprezentuj i omów swój szkic.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szkic sytuacyjny,

−

ołówek,

−

kolorowe mazaki,

−

gumka do wycierania,

−

tablica korkowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Posługując się rozdziałem „Obowiązki pracownika na wypadek powstania pożaru”

zawartym w planie ewakuacji, powiadom Straż Pożarną o pożarze w miejscu swojej pracy.
Symulowana sytuacja ma miejsce w szpitalu dziecięcym. Pali się monitor komputera.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać instrukcję na wypadek powstania pożaru obowiązującą w zakładzie pracy,

posługując się telefonem wybierz numer do Straży Pożarnej (sytuacja jest symulowana –
uczeń wybiera numer telefonu do drugiego ucznia, który ćwiczy razem z nim, jest
„strażakiem” odbierającym zgłoszenie),

podać miejsce, gdzie się pali,

co się pali,

czy jest zagrożone życie ludzkie,

podać swoje nazwisko i imię, oraz numer telefonu, z którego dzwonisz,

nie odkładaj słuchawki telefonicznej, aż przyjmujący zgłoszenie nie potwierdzi przyjęcia,

odłącz urządzenie elektryczne od źródła zasilania,

rozpocznij akcję gaśniczą:

−

przy użyciu gaśnicy proszkowej rozpocznij gaszenie pożaru,

−

zerwij plombę i zawleczkę blokującą,

−

uruchom dźwignię lub zbijak,

−

skieruj strumień proszku w ognisko pożaru,

10)

przygotuj ludzi i sprzęt do ewakuacji (omów swoje czynności),

11)

wykonuj polecenia kierującego akcja.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

telefon,

−

gaśnica,

−

tuba,

−

monitor komputera.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

bezpiecznie ewakuować ludzi z miejsca pożaru?

2) powiadomić Straż Pożarną w razie pożaru?

3 posługiwać się gaśnicami?

4) posługiwać się kocem gaśniczym?

5) podać obowiązki pracownika w razie pożaru?

6) zaplanować ewakuację?

podać lokalizację najbliższego hydrantu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Wymagania ergonomii i higienicznych warunków pracy

4.3.1. Materiał nauczania

Ergonomia to nauka o pracy, czyli dyscyplina naukowa zajmująca się dostosowaniem

pracy do możliwości psychofizycznych człowieka. Ma na celu humanizowanie pracy poprzez
taką organizację układu: człowiek – maszyna – warunki otoczenia, aby wykonywana była
przy możliwie niskim koszcie biologicznym i najbardziej efektywnie, co uzyskuje się m. in.
poprzez eliminację źródeł chorób zawodowych. Ergonomia jest nauką interdyscyplinarną.
Korzysta z dorobku takich dziedzin naukowych jak: psychologia pracy, socjologia, fizjologia
pracy, higiena, medycyna pracy, organizacja pracy, antropometria oraz nauk technicznych,
np. materiałoznawstwo, budowa maszyn.
Twórcą pojęcia „ergonomia”(z gr. ergon- praca, nomos – zasada, prawo) jest Wojciech
Jastrzębowski, który zdefiniował ergonomię jako naukę o używaniu nadanych człowiekowi
od Stwórcy sił i zdolności.
Wyróżnia się ergonomię koncepcyjną (wprowadzanie zasad ergonomii podczas
opracowania koncepcji oraz projektowania)i ergonomię korekcyjną (korektę warunków pracy
na drodze modernizacji już funkcjonujących stanowisk pracy np. maszyn, urządzeń) [6].
Ergonomia ma zastosowanie zarówno w przemyśle, pracy biurowej, jak i w życiu
codziennym. Obecnie również w dziedzinie aktywności życiowej człowieka między innymi:

−

techniki i technologie wytwarzania,

−

jakość wyrobów,

−

pracę biurową,

−

urządzanie mieszkań,

−

środki transportu i komunikowania się,

−

warunki życia osób starszych i niepełnosprawnych,

−

sport i rekreację.
Ergonomia gromadzi specjalistów wielu dyscyplin naukowych. Są oni jednak

zobowiązani do stosowania kategorii ergonomicznych. Wypracowany przez nich rezultat
powinien być kompatybilny.
Bezpieczeństwo pracy w pomieszczeniach biurowych

Warunki pracy bezpiecznej w pomieszczeniach i przy czynnościach biurowych

uzależnione są od wielu czynników, a mianowicie:

−

wielkości pomieszczenia, w którym zorganizowano stanowisko pracy,

−

mikroklimatu stanowiska pracy, charakteru pracy biurowej,

−

wyposażenia miejsca pracy,

−

warunków socjalnych miejsca pracy.

Budynki i pomieszczenia pracy.
Obiekty budowlane powinny być projektowane, budowane i utrzymywane zgodnie

z wymogami współczesnej wiedzy w sposób zapewniający:

−

bezpieczeństwo konstrukcji,

−

bezpieczeństwo pożarowe,

−

bezpieczeństwo użytkowania,

−

odpowiednie warunki higieniczne i zdrowotne oraz ochrony środowiska,

−

ochrony przed hałasem i drganiami,

−

oszczędność energii i odpowiednią izolacyjność cieplną przegród,

−

odpowiednie warunki użytkowe z uwzględnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych,

−

ochronę uzasadnionych interesów osób trzecich,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ochronę dóbr kultury.
Wymagania te dotyczą wszystkich budynków przeznaczonych na pobyt ludzi, przy czym

pomieszczenia w budynkach mogą być wykorzystywane na stały lub czasowy pobyt ludzi.

W piwnicach, suterenach i na poddaszach nie wolno organizować pomieszczeń

przeznaczonych na stały pobyt ludzi, szczególnie do prac biurowych. Pomieszczenia
przeznaczone na stały pobyt ludzi są to pomieszczenia, w których przebywanie tych samych
osób w ciągu doby trwa dłużej niż 4 godziny. Pomieszczeniami przeznaczonymi na czasowy
pobyt ludzi nazywamy takie, w których przebywanie tych samych osób trwa od 2 do 4
godzin. Jeżeli łączny czas przebywania tych samych osób w pomieszczeniach jest krótszy niż
2 godziny w ciągu doby, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy, to takich
pomieszczeń nie uważa się za przeznaczone na pobyt ludzi.

W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi należy zapewnić:

−

oświetlenie naturalne i sztuczne,

−

urządzenia utrzymujące właściwą temperaturę wewnętrzną w okresie grzewczym,

−

odpowiednią wymianę powietrza,

−

zabezpieczenie przed wilgocią,

−

zabezpieczenie przed nadmiernymi stratami i zyskami ciepła, szkodliwymi przewiewami,
itp.,

−

zabezpieczenie przed uciążliwymi dźwiękami i drganiami,

−

zabezpieczenie przed szkodliwymi wyziewami, gazami, pyłami i promieniowaniem,

−

prawidłową ewakuację,

−

właściwą odporność ogniową elementów.

Podstawowe dane powierzchni oraz kubatury pomieszczeń pracy.

W pomieszczeniach biurowych na jednego pracownika powinno przypadać co najmniej 2m

wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez maszyny i urządzenia). Przy ustalaniu
powierzchni podstawowej przysługującej pracownikom danego zakładu pracy bierze się za
podstawę liczbę pracowników przewidzianych do wykonywania pracy o charakterze
biurowym. Powierzchnię podstawową lokali biurowych stanowi łączna powierzchnia
pomieszczeń, w których odbywa się praca biurowa. Powierzchnia pomocnicza w budynkach
i lokalach biurowych nie powinna przekraczać 15% powierzchni podstawowej. Powierzchnię
pomocniczą stanowi powierzchnia lokali służących celom biurowym, w których nie odbywa
się stała praca biurowa, jak sale konferencyjne, świetlice itp.[2].

Do podstawowej powierzchni użytkowej ani do powierzchni pomocniczej nie wlicza się

powierzchni komunikacyjnej i gospodarczej, jak korytarze, hole, klatki schodowe, garaże, itp.

Dodatkowo przyjęto normy zwyczajowe, dla:

−

pokoi konferencyjnych – 2,5 m powierzchni na każdą z osób jednocześnie
korzystających z pomieszczenia,

−

pomieszczeń biurowych pracowników samodzielnych – 8–10 m

−

pomieszczeń pracowników na stanowiskach kierowniczych – 16–20 m

Jeżeli w pomieszczeniu pracuje 1 osoba – to powierzchnia takiego pomieszczenia nie

może być mniejsza niż 6 m

Pomieszczenia biurowe, w których nie występują czynniki uciążliwe lub szkodliwe dla
zdrowia powinny mieć wysokość 3,0m (w świetle). Jeżeli w pomieszczeniu przebywa nie
więcej niż cztery osoby, a na każdego z nich przypada co najmniej po 15m

wolnej objętości,

pomieszczenia te mogą mieć wysokość 2,5m (w świetle). Pomieszczenia biurowe, w których
występują czynniki uciążliwe i szkodliwe dla zdrowia, powinny mieć wysokość 3,3m
(w świetle). Oświetlenie naturalne przy zachowaniu stosunku powierzchni okna do
powierzchni podłogi 1: 8 oraz udział procentowy części otwieranej okna – 50%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Organizacja pomieszczeń biurowych
Obliczono, że pracownik biurowy spędza w biurze prawie jedną trzecią swego życia.

Dlatego też sprawa właściwego urządzenia lokalu biurowego, wyposażenie go
w najwygodniejsze i najlepiej przystosowane do pracy meble, stworzenie jak najlepszych
warunków pracy i jak najlepszej atmosfery jest sprawą niezwykle ważną. Biuro, w którym
wykonuje się pracę 8 godzin dziennie, powinno odpowiadać wszystkim wymogom wygody,
zdrowia, higieny i rodzaju wykonywanej pracy. Na powstanie właściwych warunków pracy
składa się odpowiednie rozplanowanie lokalu biurowego, jego oświetlenie, dobór barw,
właściwa temperatura, wentylacja i klimatyzacja.

Projektowanie powierzchni biurowych.
Lokal biurowy jest przede wszystkim miejscem, w którym odbywa się proces pracy.

Powinien on więc być tak zaprojektowany, a następnie tak rozplanowany wewnątrz, aby
przebiegał on jak najsprawniej. Powierzchnia lokalu biurowego powinna być projektowana
w ścisłym powiązaniu z organizacją pracy. Układ i rozmieszczenie poszczególnych
pomieszczeń powinny odpowiadać przebiegowi procesów pracy.

Powierzchnia biurowa i jej rozplanowanie zależy od rodzajów stanowisk pracy,

występujących w procesie pracy. Jeżeli proces zakłada głównie pracę koncepcyjną, przy
stosunkowo niewielkich kontaktach zewnętrznych między pracownikami i nieznacznych
kontaktach z interesantami, będzie się stosowało podział powierzchni na małe pokoje 1 lub 2
osobowe. Jeżeli w czasie pracy występują częste kontakty między pracownikami, wówczas
przyjmuje się zasadę pomieszczeń większych, tj. 4, 6 lub nawet kilkunastoosobowych. Zasadę
tę stosuje się także przy pracy wymagającej kontaktów z interesantami i obsługi klientów [6].

Mikroklimat środowiska pracy.

Właściwy mikroklimat w środowisku pracy jest ważnym czynnikiem wpływającym na
zdrowie pracownika, jego samopoczucie oraz wydajność pracy. Zwykle pracownik tak długo
nie uświadamia sobie wpływu warunków mikroklimatu, dopóki zapewniają mu one normalne
funkcjonowanie.

Na pojęcie mikroklimatu środowiska pracy składa się szereg parametrów:

−

temperatura,

−

wilgotność względna powietrza,

−

prędkość ruchu powietrza.

Duże znaczenie mają również takie czynniki, jak: pora roku, miejsce wykonywania pracy,
otoczenie (np. kolorystyka i estetyka pomieszczeń pracy), ciepłochłonność odzieży, wiek,
płeć pracownika.

Temperatura powietrza.

Mikroklimat pomieszczeń pracy, a więc także pomieszczeń biurowych, warunkuje przede
wszystkim temperatura.

Temperaturą gwarantującą człowiekowi pełną sprawność psychofizyczną, a więc

odpowiadającą strefie komfortu jest 18–20°C. Jeśli panująca w pokoju biurowym temperatura
przekracza 20°C (do 25°C), u zatrudnionych obserwuje się drażliwość i obniżenie chęci
pracy. Sprawność psychofizyczna pracownika jest jeszcze dostateczna, lecz popełnia on
pierwsze błędy. W przypadku gdy temperatura w pomieszczeniu biurowym osiąga 25–30°C,
pracownicy odczuwają otępienie, zwolnienie tempa pracy umysłowej i trudności koncentracji.
Liczba popełnianych błędów znacznie wzrasta. Również zbyt niska temperatura jest źródłem
uciążliwości pracy. Za uciążliwe warunki w pomieszczeniach biurowych uważa się takie,
kiedy temperatura spada poniżej 14°C. Drugim istotnym czynnikiem warunkującym pracę
w środowisku biurowym jest powietrze. Dla lokali biurowych zaleca się krotność wymiany
powietrza w granicach 3–8 na godzinę. Pracownik wykonujący spokojną pracę przy biurku
zużywa w ciągu minuty około 20 1 powietrza, przy założeniu, że ciśnienie w pomieszczeniu
równe jest 760 mm Hg. Jeśli praca ta wiąże się z koniecznością wykonywanie dużej ilości

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ruchów dodatkowych, to średnia norma zużycia powietrza wzrasta. Niezbędna ilość
powietrza, jaką doprowadzić należy do pomieszczenia pracy biurowej, zależy od faktu, czy w
pomieszczeniu obowiązuje zakaz palenia tytoniu. Przy minimalnej ilości doprowadzanego do
lokali biurowych powietrza równej 20m

na jedną osobę w ciągu godziny, wartość tę przy

braku zakazu palenia tytoniu należy podwyższyć o 50%.

Pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi powinny mieć odpowiednią wymianę

powietrza przez zastosowanie wentylacji naturalnej lub mechanicznej albo łącznie jednej
i drugiej. Wielkość wymiany powietrza powinna spełniać wymagania bezpieczeństwa
i higieny pracy na wszystkich stanowiskach. Najbardziej rozpowszechnionym rodzajem
wentylacji jest wentylacja naturalna. Jej skuteczność jest jednak ograniczona, gdyż zależy od
warunków atmosferycznych, pory roku, pogody, lokalizacji budynku w stosunku do
dominujących wiatrów, lokalizacji budynku w stosunku do dominujących wiatrów, sposobu
zabudowy przestrzennej itp. Dlatego coraz częściej stosuje się wentylację mechaniczną,
a w uzasadnionych przypadkach ze względu na charakter użytkowania pomieszczeń,
w których istnieje potrzeba uniezależnienia stanu powietrza wewnątrz pomieszczeń od
zewnętrznego, należy stosować urządzenia klimatyzacyjne.

Części okienne otwierane, wywietrzniki okienne oraz świetliki dachowe wykorzystywane

do przewietrzania pomieszczeń powinny być wyposażone w urządzenia (system dźwigni),
pozwalające na łatwe ustawienie części w pożądanym położeniu, umożliwiającym tym
samym uzyskiwanie regulowanej wymiany powietrza oraz naprawy tych urządzeń.
Budynki z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, dla których wymagana
temperatura została określona w normach, powinny mieć urządzenia grzewcze, zapewniające
utrzymanie regulowanej temperatury wewnętrznej, odpowiadającej warunkom użytkowania
i funkcji tych pomieszczeń.

Budynki z pomieszczeniami do pracy powinny by ogrzewane za pomocą instalacji

centralnego ogrzewania. Instalację centralnego ogrzewania należy wyposażyć w urządzenia
umożliwiające utrzymanie w pomieszczeniach określonej temperatury oraz regulację
przepływu czynnika grzejnego [5].

Wilgotność powietrza.

Wilgotność względna powietrza wywiera duży wpływ na warunki pracy. Jest to w danej
temperaturze stosunek ilości pary wodnej w powietrzu do ilości maksymalnej, wyrażony
w procentach. Optymalne warunki wilgotności powietrza są zależne w dużym stopniu od
temperatury otoczenia.

Ruch powietrza.
Ruch powietrza jest trzecim zasadniczym parametrem mikroklimatu.

W środowisku pracy. Dopływ powietrza do pomieszczeń i na stanowiska pracy może być

zapewniony w sposób naturalny. Optymalne prędkości ruchu powietrza wynoszą:

−

w ciepłej porze roku od 0,2 do 0,5m/s

−

w zimnej porze roku od 0,2 do 0,3m/s
Ruch powietrza w temperaturach niskich wzmaga uczucie zimna, w umiarkowanych

powoduje pewne ochłodzenie, natomiast w temperaturach wysokich (powyżej 35°C) nie
przynosi ulgi lecz zwiększa uczucie gorąca.
Ważną sprawą jest takie ustawienie strumienia powietrza, aby pracownik w jak najmniejszym
stopniu odczuwał różnice temperatur w wyniku jego ruchu. Strumień powietrza może być
skierowany tylko na całą postać człowieka, a nie na część jego ciała. W większości krajów
europejskich za graniczną wartość prędkości powietrza w pomieszczeniach roboczych, nie
wywołujących „przeciągu" przyjęto 0,15m/s. Ruch powietrza 0,2m/s jest odczuwalny przez
większość pracowników wykonujących lekką pracę w pozycji siedzącej, jako nieprzyjemny
„przeciąg”. Przy pracach precyzyjnych, wykonywanych w pozycji siedzącej, ruch powietrza

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

nie powinien przekraczać 0,1m/s. Podczas ciężkiej pracy w pozycji stojącej ruch powietrza od
prędkości 0,5m/s jest odczuwalny jako uciążliwy.

Oświetlenie
Oświetlenie jest jednym z najważniejszych czynników wpływających nie tylko na

wydajność pracy, lecz również na zdrowie i samopoczucie pracownika. Podstawową zasadą
w pracy biurowej powinno być korzystanie z oświetlenia dziennego. Należy przy tym brać
pod uwagę kierunek promieni świetlnych, siłę światła i jego otoczenie. Natężenie światła jest
większe, jeśli budynek stoi na wolnej przestrzeni, mniejsze -jeżeli w otoczeniu zieleni lub
innych gmachów. We właściwym oświetleniu naturalnym odgrywają rolę takie czynniki, jak:

−

wysokość i szerokość otworu okiennego (powierzchnia okna do powierzchni podłogi
(1:8),

−

poziom parapetu, głębokość i szerokość pomieszczenia oraz barwa ścian i sufitów.
Oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno spełniać

wymagania określone w Polskiej Normie PN-71/ B-02380.

Oświetlenie elektryczne.
Uzupełnieniem oświetlenia dziennego jest oświetlenie sztuczne, najczęściej oświetlenie

elektryczne. Parametry oświetlenia elektrycznego powinny odpowiadać wymaganiom
Polskiej Normy PN EN 12464.01 2004. Ustalono w niej najmniejsze dopuszczalne średnie
wartości natężenia w pomieszczeniach pracy, w zależności od rodzaju pomieszczenia
i wykonywanych czynności – wartości te wyrażono w lx (luksach). Właściwa jakość
i równomierność oświetlenia elektrycznego zależna jest w znacznym stopniu od sposobu
rozmieszczenia źródeł światła.

Pod tym względem rozróżniamy trzy rodzaje oświetlenia:

−

ogólne - za pomocą lamp, zawieszanych wysoko i rozmieszczonych symetrycznie,

−

miejscowe - za pomocą lamp zainstalowanych bezpośrednio na stanowiskach pracy,

−

złożone - będące połączeniem obu wymienionych rodzajów oświetlenia.

Oświetlenie ogólne może być wykonane w pomieszczeniach biurowych promienie

światła padają bezpośrednio na oświetlany przedmiot, światło od dołu jest zasłonięte,
a promienie padają na oświetlany przedmiot z odbicia od sufitu, część promieni pada na
oświetlany przedmiot, a część rozprasza się po całym pomieszczeniu.

W pomieszczeniach biurowych stosuje się najczęściej oświetlenie ogólne, uzupełniane

w razie konieczności oświetleniem miejscowym, które daje równomierną jasność w całym
pomieszczeniu.

Do głównych zasad racjonalnego oświetlenia należą:

−

równomierność oświetlenia,

−

poziom jasności oświetlenia,

−

brak olśnienia,

−

barwa światła dostosowana do rodzaju pracy.
Jednolitość oświetlenia zapobiega uciążliwościom związanym z wysiłkiem adaptacyjnym

oka. Przy zmianie jasności oglądanych powierzchni, oko musi stale przystosowywać się. Im
większe są różnice jasności na płaszczyźnie stanowiska roboczego, w stosunku do jasności
panującej w jego otoczeniu, tym większy jest adaptacyjny wysiłek oka. W okresie adaptacji
oko jest mniej wrażliwe na światło, a czas niezbędny do uzyskania pełnej sprawności
widzenia jest różny - od ułamka sekundy do wielu minut. Jest okres, w którym w znacznym
stopniu wzrasta zagrożenie wypadkowe, związane
z upośledzeniem widzenia.

Należy unikać zbyt wielkich różnic jasności oświetlenia stanowiska roboczego i otoczenia

tego stanowiska. Należy również usuwać duże różnice jasności oświetlenia w poszczególnych
pomieszczeniach pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby zwiększyć równomierność oświetlenia w pomieszczeniu, stosujemy oświetlenie

sztuczne miejscowe, pochodzące z lamp zainstalowanych na stanowiskach pracy i traktujemy
je jako oświetlenie dodatkowe. W żadnym jednak przypadku nie może ono zastępować
oświetlenia ogólnego. Stosowanie bowiem tylko oświetlenia na stanowisku roboczym
powoduje duże kontrasty świetlne, a to z kolei stanowi znaczną uciążliwość dla aparatu
adaptacyjnego oka [2].

Długotrwała praca w warunkach niedostatecznej równomierności oświetlenia może

przyspieszyć występowanie trwałego osłabienia wzroku, zmniejsza ostrość widzenia i może
doprowadzić do krótkowzroczności. Ponadto może przyspieszyć występowanie ogólnego
zmęczenia. Obecnie stosuje się stosunkowo duże natężenie oświetlenia. Wymagane natężenie
światła w pokojach pracowników biurowych ustalono na 300 lx.

Zjawisko olśnienia.
Przy doborze oświetlenia należy pamiętać o zapobieganiu olśnienia. Olśnienie następuje

wówczas, gdy przenosimy wzrok na powierzchnię o znacznie większej jaskrawości. Po
przedostaniu się dużej ilości światła do oka, siatkówka dna oka zostaje okresowo porażona.
Oczywiście z dużym olśnieniem w pracy zawodowej spotykamy się rzadko. Bardzo często
natomiast mamy do czynienia z mikroolśniemem działającym długo i systematycznie. Może
ono powstawać przy używaniu na stanowisku roboczym tylko oświetlenia miejscowego, bez
stosowania oświetlenia ogólnego. Poza tym lampy oświetlenia miejscowego nie są całkowicie
osłonięte. Emitują one światło bezpośrednie, które może odbijać się od metalicznych lub
jasnych powierzchni rozmieszczonych w niedalekiej odległości, a następnie wąskim
strumieniem trafić do oka. Aby w takich sytuacjach zapobiec olśnieniu, trzeba stosować
głębokie klosze do sztucznego miejscowego oświetlenia.

Olśnienie światłem naturalnym następuje wówczas, kiedy usadowimy pracownika

naprzeciwko źródła światła, zwłaszcza kiedy okno jest skierowane na południe. Wtedy
światło naturalne razi wzrok, powodując mikroolśnienie.

Prawidłowym kierunkiem padania strumienia naturalnego (i sztucznego) źródła światła,

zwłaszcza przy różnych pracach ręcznych i pisaniu, jest kierunek z lewej strony.
W pomieszczeniach pracy szeroko stosuje się oświetlenie jarzeniowe (tzw. świetlówki). Przy
stosowaniu tego rodzaju oświetlenia mogą występować różnorodne uciążliwości np.
brzęczenie, migotanie w tym również olśnienie. Przyczyną tych uciążliwości nie jest rodzaj
światła, a jakość opraw i lamp. Tak więc uciążliwości te niesłusznie utożsamia się ze
szkodliwością tego oświetlenia dla wzroku. Ten rodzaj światła jest bardzo zbliżony do
naturalnego. Obecnie niezbyt często spotykamy się w pomieszczeniach pracy z brakiem
matowych kloszy lub specjalnych osłon rozpraszających intensywne światło, a nie osłonięte
rury jarzeniówek są źródłem olśnienia. Nie stwarzają zagrożenia olśnienia te sztuczne źródła
światła ogólnego, które zaopatrzone są w mleczne klosze całkowicie zakrywające źródło
światła. Także kierowanie światła na sufit, które odbite trafia na stanowisko robocze i nie
powoduje olśnienia.

Przy oświetleniu lokalu biurowego zaleca się stosowanie do następujących wskazówek:

−

okno lub sztuczne źródło światła nie powinny znajdować się w polu widzenia osoby
pracującej.

−

promienie świetlne nie powinny odbijać się od powierzchni, na którą patrzy pracujący lub
od powierzchni błyszczącej znajdującej się w jego polu widzenia,

−

przy pisaniu światło powinno padać w zasadzie z lewej strony,

−

najlepszym światłem jest światło padające z tyłu, z lewej strony (jeżeli pomieszczenie
jest bardzo jasne, światło może padać z tyłu, z prawej strony),

−

nie należy oświetlać wyłącznie stanowiska pracy, resztę pomieszczenia pozostawiając
w cieniu,

−

lepiej jest zawsze umieszczać lampę bliżej okna niż pośrodku pokoju.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dopuszcza się oświetlenie pomieszczeń oraz ciągów komunikacyjnych wyłącznie

sztuczne, jeżeli oświetlenie naturalne jest niemożliwe lub nie wskazane ze względów
technologicznych. Osłony elektrycznych źródeł światła umieszczone na drogach komunikacji
ogólnej, służących celom ewakuacji, powinny być wykonane z materiałów niepalnych lub co
najmniej trudno zapalnych. Oprawy oświetleniowe lub inne urządzenia nie powinny
powodować hałasu, migotania, czy innych uciążliwości. W pomieszczeniach
wykorzystywanych w sposób ciągły, zabronione jest stosowanie opraw rtęciowych przy
wysokości zawieszenia poniżej 4m. Oświetlenie sztuczne musi być wykonane niezależnie od
właściwego oświetlenia naturalnego.

Dobór barw.
Dobór barw wiąże się ściśle z oświetleniem lokalu biurowego. Natężenie światła i jego

kontrastowość zależą od odpowiednio dobranych kolorów ścian, mebli i urządzeń. Wiadomo,
że niektóre barwy wpływają na człowieka pobudzająco, inne uspakajająco, inne wreszcie
przygnębiająco. Oddziaływanie barw na człowieka ma charakter zarówno fizyczny, jak
i fizjologiczny oraz psychiczny.

Barwy powstają z odpowiedniej kombinacji kolorów. Wszystkie kolory tworzy się

z trzech podstawowych: czerwonego, żółtego i niebieskiego. Kombinacje tych kolorów
tworzą kolory pochodne, np. czerwonego i żółtego - pomarańczowy. Dwanaście kolorów
stanowi podstawę dla wszystkich kombinacji barw. Są to tzw. kolory czyste, które mogą być
rozjaśniane lub przyciemniane dla otrzymania żądanej tonacji (np. kolor kości słoniowej,
szary, beż). Rozróżnia się ponadto kolory ciepłe (czerwony, żółty, pomarańczowy) i zimne
(niebieski, fioletowy, ciemnozielony). Kolory ciemne pochłaniają światło, jasne rozpraszają,
posiadają więc różny współczynnik odbicia światła [6].

Przez stosowanie odpowiednich barw wywołuje się pewne wrażenia przestrzenne,

a mianowicie:

−

barwy zbyt krzykliwe zmniejszają pokój i wytwarzają wrażenie zbliżenia się ścian,

−

barwy jasne nadają się do pomieszczeń o niewielkich wymiarach,

−

sufit jasny daje wrażenie obniżenie wysokości pomieszczenia,

−

sufit ciemniejszy daje wrażenie podniesienia wysokości pomieszczenia,

−

sufit utrzymany w tonie ścian „wydłuża pokój”,

−

podmurówka „przecina” pokój,

−

przy doborze podstawowego koloru bardzo ważną rolę odgrywa położenie lokalu, np.

w pokoju wychodzącym na południe powinien przeważać kolor zimny, utrzymany w tonie
niebieskozielonym lub zielonożółtym i odpowiednio w pokoju wychodzącym na północ –
kolory ciepłe.

Hałas w biurze.

Hałas jest to wszelki dźwięk niepożądany, szkodliwy lub uciążliwy. W zależności od

miejsca usytuowania, źródłem hałasu dla obiektów i pomieszczeń biurowych mogą być:

−

trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, pojazdy szynowe),

−

komunikacja lotnicza (porty lotnicze, trasy wznoszenia i lądowania),

−

zakłady przemysłowe,

−

urządzenia i instalacje stanowiące wyposażenie budynku.
Według obowiązującej polskiej normy (PN-N-01307:1994) wartość dopuszczalnego

poziomu dźwięku A. czyli najwyższego dopuszczalnego natężenia hałasu dla ekspozycji
8-godzinnej ustalona została na poziomie 85 dB(A). Mimo to wiadomo, iż hałas na poziomie
80-85 dB(A) także nie jest całkowicie bezpieczny i u kilku procent narażonych osób może
spowodować uszkodzenie słuchu. Obecnie za całkowicie bezpieczny przyjmuje się poziom
hałasu nie przekraczający 75 dB(A) – takie natężenie hałasu nie stanowi zagrożenia dla
narządu słuchu bez względu na charakter i czas trwania ekspozycji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sprowadzenie głośności hałasu do wymaganego poziomu wiąże się nie tylko

z właściwym usytuowaniem budynku biurowego (np. w pomieszczeniach biurowych
położonych w centrum miasta, przy otwartych oknach, poziom hałasu wynosi około 70dB),
ale również z organizacją pracy i zachowaniem się samych zatrudnionych. Rozmowa głosem
podniesionym powoduje wzrost głośności tła do 60-65dB, a porozumiewanie się krzykiem aż
do 90dB. Stosowane w lokalach biurowych urządzenia (np. maszyny do pisania) powodują
hałas 65-75dB, maszyny do liczenia 85dB. Pomieszczenia, w których znajdują się maszyny
do pisania, czy maszyny licząco-analityczne, są szczególnie hałaśliwe. Należy stosować tutaj
materiały dźwiękochłonne na ścianach i suficie oraz podkładki filcowe pod maszyny, dywany
dźwiękochłonne, kabiny telefoniczne oraz kotary. Dla zabezpieczenia pomieszczeń
biurowych w zakładach przemysłowych przed przenikaniem hałasu z pomieszczeń
produkcyjnych, połączenia między nimi powinny być wykonane w formie specjalnych
pomieszczeń izolacyjnych. Badania przeprowadzone przez naukowców stwierdzają, że
przebywanie człowieka przez dłuższy czas w hałasie o poziomie 75-80 decybeli (dB) może
być przyczyną trwałego uszkodzenia słuchu.

Same budynki biurowe powinny być izolowane od hałasu ulicznego pasami zieleni

(redukują one hałas o 10-30dB). W pomieszczeniach szczególnie hałaśliwych można
stosować materiały dźwiękochłonne na ścianach i suficie, przeważnie materiały z płyt
pilśniowych miękkich lub płyt z masy korka prasowanego Przy izolowaniu pomieszczeń
ściankami podwójnymi należy pamiętać, aby zewnętrzne okładziny ścianek były od siebie
niezależne.

Szczególnie istotne jest jednak wyciszenie hałasu na stanowiskach pracy. Należy starać

się o oddzielenie pomieszczeń, w których odbywa się praca hałaśliwa. Należy stosować
w pokojach różne urządzenia dźwiękochłonne. Coraz więcej lokali biurowych wyposażonych
jest w bardzo nowoczesne urządzenia, które nie powodują tyle hałasu, a tym samym
stwarzane są coraz bezpieczniejsze stanowiska pracy.

Wyposażenie lokalu biurowego.
Podstawowym wyposażeniem miejsca pracy dla pracowników zatrudnionych w biurze

są: stoły lub biurka, siedziska (krzesła lub fotele) oraz szafy lub regały, urządzenia
telefoniczne, faksy, ksero, urządzenia elektroniczne, komputery.

Meble, których używa każdy pracownik biurowy powinny odpowiadać określonym

warunkom konstrukcyjnym i funkcjonalnym (stoły, biurka, krzesła). Dobór racjonalnych
mebli wpływa nie tylko na właściwe wykorzystanie powierzchni pomieszczeń biurowych, ale
i na wydajność pracy. Chodzi tu przede wszystkim o dostosowanie wymiarów mebli i ich
rozwiązań konstrukcyjnych do funkcji spełnianych przez pracownika, a więc do rodzaju
wykonywanej przez niego pracy oraz do podstawowych wymagań higieny
pracy.

Nowoczesne biura wyposażone są w doskonałej jakości sprzęt techniczny, co umożliwia

bezpieczne warunki pracy. Niemniej wymagana jest fachowa obsługa tych urządzeń,
właściwe zabezpieczenie, właściwa konserwacja i prawidłowa organizacja na stanowiskach
pracy. Przestrzeganie tych zasad pozwoli zapewnić pracownikom pracę bezpieczną
i ograniczyć jej uciążliwość.

Stanowisko pracy.
Organizacja stanowiska pracy stanowi punkt wyjścia do rozplanowania pokoju

biurowego. Zapewnienie odpowiednich warunków organizacyjnych dla stanowisk pracy jest
jednocześnie końcowym efektem i miernikiem rozplanowania lokalu. Przy rozplanowaniu
stanowiska pracy zwraca się przede wszystkim uwagę na właściwe wykorzystanie
powierzchni do pracy. Praca biurowa wykonywana jest przeważnie w pozycji siedzącej.
Główną trudnością jest tu właściwe dostosowanie siedzenia i pulpitów do wymiarów
człowieka [6].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stanowisko pracy przy monitorze ekranowym.
Obecnie praca biurowa jest nierozerwalnie związana z obsługą komputera. Stanowisko

pracy, na którym pracownik obsługuje monitor, powinno być tak wyposażone
i

zorganizowane, aby spełniało co najmniej minimalne wymagania ergonomii oraz

bezpieczeństwa i higieny pracy. Powinno ono być tak usytuowane, aby pracownik miał
zapewniony swobodny dostęp do tego stanowiska. Aby taki dostęp był zapewniony, bardzo
ważne jest zapewnienie odpowiednich odległości między sąsiednimi stanowiskami. I tak
odległości między sąsiednimi stanowiskami pracy przy komputerze powinny wynosić:

−

między sąsiednimi monitorami - co najmniej 60cm,

−

między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora - co najmniej 80cm.
Minimalna odległość 60cm powinna być zachowana między bokami obudów ekranów

monitorów znajdujących się na sąsiednich stanowiskach.

Projektując stanowisko pracy należy pamiętać, że:

−

pracownik musi mieć zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na
umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu jego dłoni,

−

wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia
nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-
szkieletowego lub wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika.
Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie

i odbicie światła. Powierzchnia klawiatury monitora powinna być matowa, a znaki na niej
kontrastowe i czytelne. Dla zapewnienia właściwych warunków pracy przy obsłudze
komputera należy wyposażyć stanowisko pracy w odpowiedni stół i krzesło, a w niektórych
przypadkach także w podnóżek i uchwyt na dokument. Konstrukcja stołu powinna
umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym
zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora i klawiatury.

Biorąc pod uwagę znaczne obciążenie narządu wzroku występujące podczas pracy przy

monitorze należy zapewnić odpowiednie oświetlenie na takim stanowisku pracy [5].

Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a w szczególności:

−

poziom natężenia oświetlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich
Normach (zgodnie z Polską Normą PN-EN 12464.01:2004 najmniejsze średnie natężenie
oświetlenia w pomieszczeniu z monitorami ekranowymi może wynosić 500lx),

−

należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub
półprzeźroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie
odbiciowe od ekranu monitora (np. przez stosowanie odpowiednich opraw
oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach).
Przepisy dopuszczają stosowanie opraw oświetlenia miejscowego (w przypadku gdy

oświetlenie ogólne jest niewystarczające), pod warunkiem, że będą to oprawy nie powodujące
olśnienia.

W pomieszczeniach przeznaczonych do pracy przy monitorach należy zapewnić

odpowiednią względną wilgotność powietrza, która nie powinna być mniejsza niż 40% (dla
zwiększenia wilgotności można stosować nawilżacze powietrza).

Warunki socjalne w biurze.
Przez zapewnienie pracownikom odpowiednich warunków socjalnych, rozumie się

zarówno urządzenie odpowiednich pomieszczeń do wypoczynku w czasie przerw w pracy, do
spożywania posiłków, jak i higieny sanitarnej.

W biurach, gdzie praca wymaga dużego napięcia i intensywności lub odbywa się

w dużych wspólnych pomieszczeniach, zaleca się tworzenie specjalnych pokoi
wypoczynkowych. Pokoje te, urządzone estetycznie są wykorzystywane przez pracowników
w czasie przysługujących im przerw. Krótki, nawet 15 min pobyt w pomieszczeniu innym niż
miejsce pracy, znakomicie wpływa na odprężenie nerwowe i psychiczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W obiekcie biurowym powinny być wydzielone pomieszczenia do spożywania posiłków

w czasie pracy. Spożywanie posiłków a szczególnie picie gorących napojów na biurkach,
zakrytych różnego rodzaju pismami, skoroszytami; na stanowisku obsługi klienta, czy
interesanta, jest niewskazane z uwagi na możliwość poparzenia jak też ze względów
estetycznych. Spożywanie posiłków na biurkach niesie również za sobą możliwość
zabrudzenia, zalania ważnych dokumentów.

W budynku, w którym znajdują się pomieszczenia biurowe, powinny być zainstalowane

na każdej kondygnacji toalety, osobno dla kobiet i mężczyzn. Jeżeli na kondygnacji pracuje
mniej niż 10 osób, można odstąpić od tego wymagania, urządzając toalety dla tych osób na
poziomie o jedną kondygnację wyżej lub niżej.
Toalety powinny być zlokalizowane w odległości nie większej niż 75 m od stanowiska pracy,
oddzielone szczelnymi ścianami od pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi i dostępne
z dróg komunikacji wewnętrznej budynku.

Zagrożenia na stanowisku pracy.
Za zagrożenia na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa

i higieny pracy odpowiada pracodawca oraz osoba kierująca. Specyfikacja pracy w biurach
nie stwarza zbyt dużej ilości zagrożeń i czynników niebezpiecznych, tym niemniej są one
charakterystyczne dla tego rodzaju pracy. Istnieje jednak wiele czynników związanych z tą
pracą, nie powodujących natychmiastowych skutków dla zdrowia. Skutki ich oddziaływania
na organizm są zauważalne w dłuższym okresie. Znajomość zagrożeń występujących na
stanowisku pracy jest obowiązkiem każdego pracownika. O zagrożeniach tych pracownika
powinien poinformować pracodawca lub osoba występująca w jego imieniu.

Obciążenie zmysłu wzroku. Czynnik ten może powodować pojawienie się lub

pogorszenie istniejącej wady wzroku. Szczególnie narażeni na ten czynnik narażeni są
pracownicy pracujący na stanowiskach pracy z monitorem ekranowym. Sposobem
minimalizacji skutków tego czynnika jest odpowiednie ustawienie monitora względem źródła
światła (tak by nie odbijało się ono w stronę oczu osoby obsługującej komputer), zachowanie
odległości 40 – 70cm między ekranem a oczami operatora komputera oraz stosowanie
pięciominutowych przerw po każdej nieprzerwanej godzinie pracy.

Wymuszona pozycja przy pracy. Czynnik powodujący w przyszłości ewentualne

schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego. Szczególnie narażony jest kręgosłup oraz barki.
Minimalizowanie skutków tego czynnika to stosowanie odpowiednich foteli przeznaczonych
do pracy na stanowiskach z monitorami ekranowymi, biurek i stołów z miejscami na
klawiaturę. Bardzo ważne jest także prawidłowe ustawienie monitora ekranowego względem
osoby obsługującej komputer – monitor powinien stać na wprost pracownika tak, aby nie
wymuszać skręcania głowy w prawo lub w lewo. Należy zwrócić również uwagę na to, by
górna linia ekranu znajdowała się poniżej wzroku osoby obsługującej monitor, co nie
wymusza zadzierania głowy do góry.

Człowiek ze względu na swe właściwości wymaga prawie stałych warunków środowiska,

w którym przebywa. Tymczasem środowisko pracy w większości przypadków, stanowi
zagrożenie dla człowieka przez swe oddziaływanie. Utrzymanie homeostazy organizmu
w niekorzystnym środowisku wiąże się z olbrzymim kosztem fizjologicznym.
Najczęstsze przypadki chorób zawodowych odnotowano w następujących rodzajach
działalności społeczno – gospodarczej: edukacji, ochronie zdrowia i opiece społecznej,
przemyśle, rolnictwie, budownictwie. Wśród pracowników różnych gałęzi dominowały:

−

przemysłu - uszkodzenia słuchu, pylice, choroby skóry, zatrucia, zapalenie oskrzeli
i zespół wibracyjny,

−

rolnictwa, leśnictwa i łowiectwa – zespół wibracyjny, choroby oskrzeli i płuc,

−

edukacji – przewlekłe choroby narządu głosu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ochrony zdrowia i opieki społecznej – choroby zakaźne i inwazyjne (wirusowe zapalenie
wątroby i gruźlica płuc),

−

budownictwa – uszkodzenia słuch, pylice, choroby skóry i pylice płuc.
Uwzględniając liczbę pracujących osób wprowadzono pojęcie współczynnika

zachorowalności.

W 2005r. w Polsce wystąpiły 3249 przypadki chorób zawodowych. Dane statystyczne

przedstawiają się następująco:

−

21% – przypadków stanowiły przewlekłe choroby narządu głosu,

−

20,7% – pylice płuc,

−

18,9% – choroby zakaźne lub pasożytnicze,

−

10,4% – ubytek słuchu,

−

5% – choroby skóry,

−

24% – stanowiły pozostałe choroby zawodowe.

Skutki ryzyka mogą być uciążliwe, szkodliwe a nawet śmiertelne. W ujęciu czasowym

rozróżnia się działanie skutków krótko-, średnio-, i długotrwałe. W odniesieniu do środowiska
uwzględnia się klasyfikację ryzyka o zasięgu: lokalnym, regionalnym i globalnym [1].

Definicja ryzyka zawodowego mówi o prawdopodobieństwie (możliwości) wystąpienia

niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty,
w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku
zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Definicja nie konkretyzuje rodzaju ryzyka. Należy bowiem zauważyć, że ryzyko zawodowe
może wynikać z różnych czynników a ocena ryzyka może służyć różnym celom.
Lekarz medycyny pracy badając ryzyko zawodowe będzie głównie myślał o zachorowalności
na poszczególne choroby zawodowe. Inżynier konstruujący maszynę ryzyko zawodowe
będzie postrzegał zupełnie inaczej. Dla niego ryzykiem zawodowym będzie możliwość
nastąpienia wypadku z powodu nieprawidłowego zadziałania urządzenia lub zachowania
człowieka.
Obaj będą zmierzali do ograniczenia ryzyka zawodowego, jednakże zupełnie innego ryzyka
zawodowego. Dlatego przy zadawaniu pytania o ryzyko zawodowe istotnym jest
skonkretyzowanie pytania o jakie ryzyko zawodowe nam chodzi. Mówiąc o ocenie ryzyka
zawodowego należy zadać sobie pytania: co?, po co?

Dopiero w dalszej kolejności należy udzielić sobie odpowiedzi na pytanie jak? ocenić

ryzyko. Przedmiot oraz cel oceny ryzyka zawodowego determinuje metody jego oceniania.
Metody oceny mogą wynikać bądź z przepisów prawa, bądź z indywidualnych potrzeb oceny.

W przypadku oceny ryzyka zawodowego wynikającego z występowania czynników

szkodliwych i niebezpiecznych metody oceny wynikają z przepisów prawa a także z polskich
norm. Polskie normy precyzyjnie określają procedury pobierania próbek, wykonywania badań
oraz interpretacji wyników.

W przypadku określania ryzyka ubezpieczeniowego - metody nie będą oparte na

przepisach prawa lecz będą wynikać z indywidualnych potrzeb firm ubezpieczeniowych.
W przypadku oceny ryzyka zawodowego wynikającej z kodeksu pracy oraz z rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy cel i przedmiot oceny ryzyka został określony § 39.
Pierwsza część przepisu informuje o przedmiocie oceny ryzyka zawodowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Przedmiot oceny ryzyka zawodowego [http://www.gdansk.oip.pl/61.html]

Czytamy w nim, że pracodawca ma obowiązek dokonywać oceny ryzyka zawodowego

występującego przy określonych pracach. Tak więc ocena ryzyka na stanowisku pracy jest

oceną kompleksową i całościową, obejmującą wszystkie elementy ryzyka związanego z pracą

Rys. 2

Przykładowe zagrożenia podlegające ocenie [http://www.gdansk.oip.pl/61.html]

Oznacza to, że ocena ryzyka zawodowego wynikająca z kodeksu pracy i rozporządzenia
w sprawie ogólnych przepisów bhp jest pojęciem szerszym niż ocena wynikająca z przepisu
mówiącego o pomiarach czynników szkodliwych i niebezpiecznych, występujących na
stanowisku pracy.

Tak więc ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy musi zawierać w sobie ocenę

stopnia narażenia na czynniki:

−

szkodliwe (np. hałas),

−

niebezpieczne (np. ruchome elementy),

−

uciążliwe (np. wydatek energetyczny).
Cel oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy określa druga część § 39

rozporządzenia. Czytamy w nim, że oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
przeprowadza się aby:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników
przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla
zdrowia i uciążliwości,

−

zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie
technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń,

−

stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki
ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo
pracowników,

−

zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu
zagrożeń.
Reasumując:

−

przedmiotem oceny jest ryzyko zawodowe związane z pracą na określonym stanowisku,

−

celem oceny jest poznanie stanu faktycznego i opracowanie działań korygujących
i zapobiegawczych.
Podmiotem oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy jest pracownik zatrudniony

na konkretnym stanowisku pracy, w konkretnych warunkach środowiska pracy. To do jego
osoby muszą zawsze zostać odniesione wyniki oceny ryzyka zawodowego.
Praktyka wskazuje, że ocena ryzyka zawodowego powinna odwoływać się do ilościowego
(szacunkowego) ujmowania poszczególnych elementów szkodliwości i uciążliwości. Nie
chodzi tu jedynie o ilościowe określenie stężenia lub natężenia konkretnego czynnika (np.
natężenia hałasu) lecz także o odniesienie wyników do reakcji organizmu człowieka na dany
czynnik. Tak więc istotne jest przedstawienie relacji pomiędzy czynnikiem a reakcją
organizmu na jego występowanie. Określenie zależności wielkości lub rodzaju czynnika do
reakcji organizmu nie może ograniczać się jedynie do czynników posiadających określone
wartości dopuszczalnych stężeń i natężeń. Ocena powinna uwzględniać wszystkie czynniki
szkodliwe, niebezpieczne i uciążliwe występujące na stanowisku pracy.
Przeważnie pracodawca (lub pracownik służby bhp) ma za zadanie dokonanie oceny stanu
bezpieczeństwa w zakładzie w celu wykrycia zagrożeń i określenia środków ograniczających
ich poziom [4]. Wynika to z faktu, iż dla robotnika (pracownika) wykonującego pracę na
swoim stanowisku nie potrzebna jest wiedza o poziomie występujących zagrożeń, podobnie
jak kierowcy nie jest potrzebna znajomość statystyki wypadków drogowych. Robotnikowi
(pracownikowi) potrzebna jest wiedza o występujących źródłach zagrożeń i sposobie unikania
sytuacji niebezpiecznych dla jego życia i zdrowia. Tym samym istotą oceny ryzyka
zawodowego jest analiza procesu pracy, dokumentowanie jego przebiegu, wykrywanie
zagrożeń i określanie środków (w tym procedur) ograniczających występujące zagrożenia.
Nie istnieje jedna metoda oceny ryzyka zawodowego. Przy doborze metody oceny ryzyka
zawodowego należy kierować się w szczególności zasadą, że metoda musi być dostosowana
do zakładu i występujących w nim zagrożeń.

Ponadto winna ona być:

−

łatwa, nie wymagająca wiedzy specjalistycznej,

−

prosta w użyciu,

−

zgodna z obowiązującymi przepisami,

−

dająca wyniki w pełni wystarczające oraz obiektywne,

−

pozwalająca na podjęcie działań korygujących i zapobiegawczych.

Aktualnie na rynku jest dostępnych szereg różnorodnych metod oceny ryzyka

zawodowego. Należy tu szczególności wskazać na polską normę PN 18002 Ocena ryzyka
zawodowego.
Kodeksowy nakaz oceny ryzyka zawodowego został oparty na obowiązku dokumentowania
przez pracodawcę zagrożeń wynikających z procesu pracy. Dokumentowanie stanu
istniejącego stało się podstawą oceny ryzyka zawodowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jako podstawowe dokumenty związane z oceną ryzyka zawodowego należy wymienić:

−

dokumenty związane z pomiarami środowiska pracy (rejestr i karty),

−

rejestr czynników rakotwórczych,

−

rejestr wypadków oraz inna dokumentacja powypadkowa,

−

rejestr chorób zawodowych,

−

dokumentacja techniczna i eksploatacyjna,

−

dokumentacja związana z obiektem budowlanym,

−

dokumentacja związana z procesem technologicznym,

−

oceny maszyn i urządzeń,

−

dokumentacja techniczna,

−

ocena pod względem bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

przeglądy techniczne,

−

dokumenty związane z urządzeniami energetycznymi,

−

dokumentacja Dozoru Technicznego,

−

dokumenty związane z użytkowaniem środków chemicznych,

−

ubezpieczenie OC obowiązkowe lub dobrowolne.
Wszystkie te dokumenty mówią nam o stanie środowiska pracy i zagrożeniach z nim

związanych. Można powiedzieć, że sporządzenie ww. dokumentów wymaga dokonania
szeregu badań i analiz oraz cząstkowych ocen zagrożeń występujących na stanowisku pracy.
Bez tych cząstkowych ocen nie można mówić o kompleksowej ocenie ryzyka zawodowego.
Nie mniej jednak nie jest wystarczającym poprzestanie na jednostkowych analizach i cenach.
Nie wystarczy dokonać oceny narażenia na hałas czy zapylenie bez dokonania sprawdzenia
zasad stosowania środków ochrony indywidualnej i zbiorowej. Także poprzestanie na
zbadaniu ryzyka resztkowego występującego po zastosowaniu środków ochrony nie jest
zadawalające bowiem np. stosowanie środków ochrony indywidualnej pogarsza warunki
pracy i w bezpośredni sposób wpływa na obciążenie statyczne i dynamiczne.
Dlatego istotnymi dokumentami związanymi z oceną ryzyka zawodowego są:

−

dokumenty dotyczące przydziału środków ochrony indywidualnej,

−

zasady stosowania środków ochrony zbiorowej,

−

instrukcje bezpiecznej pracy,

−

profilaktyczne badania lekarskie.

UWAGA: Prowadzenie wyżej wymienionych dokumentów w większości przypadkach jest
działaniem wystarczającym w zakresie dokumentowania ryzyka zawodowego na stanowisku
pracy [4].

Ocenę ryzyka zawodowego należy przeprowadzać okresowo i zawsze wówczas, gdy

nastąpiły zmiany w przebiegu procesu produkcyjnego, a w szczególności:

−

przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,

−

przy wprowadzaniu zmian technologicznych lub organizacyjnych na stanowiskach pracy,

−

po zmianie obowiązujących wymagań odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy,

−

po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych.
Oceny ryzyka zawodowego dokonuje Zespół ds. Oceny Ryzyka Zawodowego na

stanowiskach pracy metodą Risk Score.

Metoda Risk Score jest jakościową, wskaźnikową metodą oceny ryzyka, w której

określane w definicji podobieństwo skutków zdarzenia jest uszczegółowione i przedstawione
przez dwa parametry ryzyka tj. ekspozycję na zagrożenie i prawdopodobieństwo wystąpienia
zdarzenia. W metodzie tej oceny ryzyka zawodowego R dokonujemy na podstawie
następującej zależności:
R= S x E x P
gdzie:
R – ryzyko,
S – potencjalne skutki zagrożenia, średnia arytmetyczna oceny strat ludzkich i materialnych,
E – czas ekspozycji oddziaływania szkodliwych czynników na pracownika,
P– prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia dla pracownika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Należy zaznaczyć, że najważniejszym w ocenie ryzyka zawodowego jest stworzenie dobrego
i solidnego fundamentu w postaci aktualnych pomiarów środowiska pracy i ich interpretacji,
przeglądów stanu bhp, ocen i analiz wypadków, chorób zawodowych i parazawodowych.
Dopiero na ich podstawie należy dokonywać kompleksowej oceny dowolnymi metodami
(bardziej lub mniej obiektywnymi) w celu opracowywania programów poprawy warunków
pracy i ograniczenia zagrożeń. Należy przy tym pamiętać, że proces oceny ryzyka
zawodowego na stanowisku pracy nie jest procesem zamkniętym i musi trwać ciągle.
Reasumując - trudno jest mówić o jednej metodzie oceny ryzyka zawodowego. Składa się ono
bowiem z wielu drobnych czynności, które w efekcie umożliwiają dokonanie kompleksowej
oceny ryzyka zawodowego. Zawsze wyjściowym składnikiem oceny ryzyka zawodowego na
stanowisku pracy jest identyfikacja zagrożeń środowiska pracy, przeprowadzenie przeglądów
bezpieczeństwa i higieny racy oraz dokonanie rzetelnej rejestracji uzyskanych wyników.
Dopiero na podstawie tak zebranych informacji pracodawca powinien dokonać kompleksowej
oceny i podjąć działania zmierzające do poprawy warunków pracy.

Wymogi dotyczące organizacji stanowisk pracy zostały zawarte w Rozporządzeniu

Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 129, poz. 844).

Powyższe rozporządzenie mówi m.in. o tym, że:

−

stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich
czynności oraz psycho-fizycznych właściwości pracowników, przy czym wymiary wolnej
(niezajętej przez urządzenia) powierzchni stanowiska pracy powinny zapewnić
pracownikom swobodę ruchu wystarczającą do wykonywania pracy w sposób bezpieczny,
z uwzględnieniem wymagań ergonomii,

−

stanowiska pracy, na których występuje ryzyko pożaru, wybuchu, upadku lub wyrzucenia
przedmiotów albo wydzielenia się substancji szkodliwych dla zdrowia lub
niebezpiecznych, powinny być zaopatrzone w urządzenia ochronne zapewniające ochronę
pracowników przed skutkami tego ryzyka,

−

stanowiska pracy, na których wykonywane prace powodują występowanie czynników
szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych, powinny być tak usytuowane
i zorganizowane, aby pracownicy zatrudnieni na innych stanowiskach nie byli narażeni na
te czynniki,

−

do każdego stanowiska pracy powinno być zapewnione bezpieczne i wygodne dojście,
przy czym jego wysokość na całej długości nie powinna być mniejsza w świetle niż 2 m.
W przypadku uzasadnionych względami konstrukcyjnymi maszyn i innych urządzeń
technicznych dopuszcza się zmniejszenie wysokości dojścia do 1,8 m przy jego
odpowiednim zabezpieczeniu i oznakowaniu znakami bezpieczeństwa zgodnymi z Polską
Normą,

−

przejścia między maszynami a innymi urządzeniami lub ścianami przeznaczone tylko do
obsługi tych urządzeń powinny mieć szerokość co najmniej 0,75 m; jeżeli w przejściach
tych odbywa się ruch dwukierunkowy, szerokość ich powinna wynosić co najmniej 1 m,

−

przy wykonywaniu pracy nie wymagającej stale pozycji stojącej należy zapewnić
pracownikom możliwość siedzenia,

−

przy wykonywaniu pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia należy
zapewnić pracownikom możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji
siedzącej,

−

na stanowiskach pracy nie wolno przechowywać surowców, gotowych wyrobów,
materiałów pomocniczych i odpadów w ilościach większych od wynikających z potrzeb
technologicznych, umożliwiających utrzymanie ciągłości pracy na danej zmianie. Odpady
produkcyjne powinny być sukcesywnie usuwane,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych powinien zapewnić
dostosowanie stanowisk pracy oraz dojść do nich - do potrzeb i możliwości tych
pracowników, wynikających ze zmniejszonej sprawności. Zainteresowanych szczegółami
omawianej tematyki zachęcam do lektury wymienionych aktów prawnych, książek
o tematyce prawnej lub stron internetowych wskazanych w rozdziale Literatura.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest ryzyko zawodowe?

Jak oceniać ryzyko zawodowe na stanowisku pracy?

Jakie warunki muszą być spełnione w pomieszczeniach dla ludzi?

Jakie są parametry mikroklimatu środowiska pracy?

Kiedy występuje olśnienie światłem?

Czy umiesz podać dopuszczalne wartości poziomu dźwięku (według polskiej normy)?

Jaka jest dopuszczalna norma między monitorami w tym samym pomieszczeniu?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij przygotowany schemat. W wolne pola wpisz elementy ryzyka zawodowego.

Schemat do ćwiczenia 1.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przypomnieć Materiał nauczania z rozdział 4.3,

Człowiek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uzupełnij przedstawiony schemat,

umieść uzupełniony schemat na tablicy,

omów i uzasadnij dokonany wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schemat,

−

kolorowe długopisy,

−

ołówek,

−

gumka,

−

tablica korkowa.

Ćwiczenie 2
Na podstawie Materiału nauczania z rozdziału 4.3 dopisz do danych statystycznych,

podanych w procentach choroby zawodowe w uspołecznionej gospodarce w 2005 roku

−

21% - …………………………

−

20,7% - …………………………

−

18,9% - …………………………

−

10,4% - …………………………

−

5% - …………………………

−

24% - …………………………

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przypomnieć Materiał nauczania z rozdziału 4.3,

podanym wartościom procentowym przyporządkować choroby zawodowe,

przedstawić wykonane zestawienie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartki papieru,,

−

ołówek, długopis,

−

tablica korkowa.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

podać określenie ryzyka zawodowego?

2) wymienić choroby zawodowe?

3 wymienić zagrożenia wpływające na ryzyko zawodowe?

4) określić grupy zawodowe najbardziej narażone na choroby zawodowe?

5) podać podmiot oceny ryzyka zawodowego?

6) określić, dlaczego ergonomia jest dziedziną interdyscyplinarną?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej, czynniki

szkodliwe oraz wypadki przy pracy

4.4.1.

Materiał nauczania

Zgodnie z postanowieniami Kodeksu Pracy, pracodawca ma obowiązek zapewnić

pracownikom bezpieczeństwo i ochronę ich zdrowia w każdym aspekcie związanym z pracą.

W ramach swej odpowiedzialności pracodawca powinien m.in. zapewnić środki, według

następujących zasad:

−

unikanie ryzyka,

−

ocena ryzyka, którego nie można uniknąć,

−

zapobieganie ryzyku u źródła (np. przez zastąpienie niebezpiecznych procesów
produkcyjnych bezpiecznymi lub zmianę organizacji pracy),

−

prowadzenie spójnej polityki zapobiegania ryzyku w zakładzie pracy,

−

dostosowanie stanowisk pracy do pojedynczego człowieka,

−

nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej,

−

właściwe informowanie pracowników na temat zagrożeń na stanowiskach pracy.
Pracodawca jest zobowiązany dostarczyć pracownikom nieodpłatnie środki ochrony

indywidualnej zabezpieczające przed działaniem szkodliwych dla zdrowia czynników
występujących w środowisku pracy oraz informować ich o sposobach posługiwania się tymi
środkami[4].
Pracownik jest zobowiązany do stosowania środków ochrony indywidualnej, dostarczonych
przez pracodawcę.
Środki ochrony indywidualnej stanowią jeden z elementów systemu bezpieczeństwa pracy.
Ich funkcjonowanie w zakładzie pracy powinno być poprzedzone:

−

analizą zagrożeń oraz oceną ryzyka;

−

szkoleniem pracowników na temat zagrożeń występujących na stanowiskach pracy oraz
ich skutków dla zdrowia lub życia.

Środki ochrony indywidualnej zgodnie z przeznaczeniem dzieli się na następujące grupy:
U – odzież ochronna,
N – środki ochrony kończyn dolnych,
R – środki ochrony kończyn górnych,
G – sprzęt ochrony głowy,
T – sprzęt ochrony twarzy i oczu,
S – sprzęt ochrony słuchu,
D – sprzęt ochrony układu oddechowego,
W – sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości,
I – środki izolujące cały organizm.

Do zabezpieczenia pracownika przed upadkiem z wysokości stosuje się sprzęt:

−

pasy bezpieczeństwa,

−

szelki bezpieczeństwa,

−

kombinezony bezpieczeństwa,

−

specjalną uprząż,

−

linki bezpieczeństwa,

−

amortyzatory,

−

linki asekuracyjne,

−

urządzenia samoblokujące.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Chemiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe dla zdrowia występujące w procesie

pracy.

Podział w zależności od rodzajów działania na organizm ludzki:

−

toksyczne (powodujące zatrucia ostre lub przewlekłe prowadzące do zmian w narządach
wewnętrznych),

−

drażniące (powodujące ostre uszkodzenia skóry, nieżyty błon śluzowych, dróg
oddechowych),

−

uczulające (powodujące przewlekłe odczyny alergiczne skóry i błon śluzowych, astmę
oskrzelową),

−

rakotwórcze,

−

mutagenne,

−

upośledzające funkcje rozrodcze.
Podział w zależności od sposobów wchłaniania:

−

przez drogi oddechowe,

−

przez skórę i błony śluzowe,

−

przez przewód pokarmowy.
Wyróżniamy również biologiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe dla zdrowia

występujące w procesie pracy. Czynniki te obejmują organizmy żywe oraz wytwarzane przez
inne substancje i dzielą się na:

−

mikroorganizmy (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki) i wytwarzane przez nie
substancje (toksyny, alergeny),

−

mikroorganizmy (rośliny, zwierzęta).
Wiele leków cytostatycznych wykazuje działanie mutagenne, teratogenne oraz

kancerogenne. Dla leków tych niemożliwe jest określenie bezpiecznego poziomu ekspozycji.
Stanowi to ryzyko dla personelu medycznego zajmującego się przygotowywaniem
i dystrybucją cytostatyków oraz opieką nad chorymi poddawanymi chemioterapii. Istnieje
niewiele doniesień literaturowych dotyczących ryzyka wystąpienia nowotworów u osób
zawodowo narażonych na kontakt z cytostatykami.

Aby zapobiegać wypadkom podczas pracy w laboratorium, należy przestrzegać

następujących zasad:

−

pod żadnym pozorem nie zażywać chemicznych odczynników laboratoryjnych,

−

podczas pracy z chemikaliami należy zawsze zakładać odzież ochronną ,

−

wszystkie prace ze związkami łatwopalnymi i toksycznymi należy prowadzić pod
wyciągiem,

−

unikać kontaktów odczynników chemicznych ze skórą, śluzówkami i oczami (okulary
ochronne),

−

nie ogrzewać palnych rozpuszczalników płomieniem gazowym,

−

jeżeli odzież weszła w kontakt ze znaczną ilością chemikaliów, należy natychmiast ją
zdjąć,

−

w laboratorium chemicznym pod żadnym pozorem nie można jeść, pić, ani palić
papierosów, ze względu na niebezpieczeństwo wystąpienia zatrucia lub pożaru,

−

jeżeli osoba pracująca w laboratorium, a szczególnie osoba biorąca udział w wypadku, źle
się czuje (np. bóle głowy, zawroty głowy, nudności, wymioty), należy natychmiast
skonsultować się z lekarzem .
Soczewki organiczne z powłokami antyrefleksyjnymi.
Organiczne soczewki okularowe mają wiele cennych dla użytkownika zalet. Są lekkie,

trwałe, odporne na stłuczenie i zarysowania, mogą być bardzo cienkie, zapewniają doskonałą
ochronę przed promieniowaniem ultrafioletowym UVA i UVB, są bezpieczne pod każdym
względem. Obecnie producenci wykonują soczewki okularowe z przeróżnych materiałów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tym z polimerów oraz supertrwałego poliwęglanu. Soczewki mogą być zupełnie

przezroczyste, barwione na stałe jak i fotochromowe.

Wypolerowana i błyszcząca soczewka okularowa działa jak lustro. Światło pochodzące

z licznych otaczających nas źródeł odbija się od zewnętrznej oraz wewnętrznej powierzchni
soczewek okularowych . Powstaje zjawisko "szumu informacyjnego", z którym nasz mózg,
prócz normalnej pracy wzrokowej, musi sobie dodatkowo radzić. Soczewki zaopatrzone
w

wielowarstwowe powłoki antyrefleksyjne eliminują zupełnie związane z tym

niedogodności. Dzięki zwiększonej przejrzystości, poprawiają kontrast, dzięki czemu mamy
pełniejszą informację o otaczającym świecie.

Nowe technologie stosowane przez producentów przynoszą cały wachlarz możliwości:

−

soczewki z powłokami antyrefleksyjnymi zapewniają skuteczną ochronę przed
promieniowaniem ultrafioletowym,

−

mają większą odporność na zarysowania,

−

hydrofobowość czyli zmniejszenie zaparowywania,

−

oleofobowość i antystatyczność pomagające utrzymać czystość szkieł.
Soczewki progresywne
Oferowane są także wszelkie uszlachetnienia, znacznie podnoszące komfort widzenia

i użytkowania. Współczesność przynosi ogromne tempo życia. Nowym wyzwaniom nie tylko
w pracy zawodowej, ale i w życiu prywatnym trzeba sprostać coraz szybciej i sprawniej.

Wiele osób od pewnego wieku odczuwa potrzebę korzystania z okularów do pracy

z bliska. Najczęściej są to szkła jednoogniskowe, pozwalające na ostrą korektę obrazu tylko
z pewnej odległości. Inne dystanse pozostają zamazane lub przekłamane niewłaściwie użytą
korekcją.

Dzięki stałej, prowadzonej od wielu lat pracy badawczej w laboratoriach, producenci

proponują nowoczesne rozwiązanie problemu ostrości widzenia z każdej odległości za
pomocą soczewek progresywnych.

Ich konstrukcja wynika z doskonałej znajomości funkcjonowania oka ludzkiego. Dzięki

temu można je nazwać "fizjologicznymi", bo znakomicie wspomagają pracę akomodacyjną
soczewki oka ludzkiego. Można w nich wygodnie prowadzić samochód, widząc wszystko
bardzo dokładnie i wyraźnie, malować w plenerze; prowadząc wykłady zaglądać w notatki
lub śledząc wykład zapisywać swoje uwagi; pracować przy komputerze; oglądać TV, czytać,
uczyć się, itp. itd., czyli być w pełni sprawnym na każdym polu aktywności.

Soczewki progresywne wymagają pewnej adaptacji od użytkownika, lecz jeśli ktoś ma

silną motywację, a jego wzrok jest znakomicie i bezbłędnie zbadany na "dziś, tu i teraz", a nie
"na zapas" i nie istnieją inne przeszkody eliminujące dobór tych specjalistycznych soczewek,
to zaczynamy żyć w okularach naprawdę komfortowo.

Soczewki kontaktowe.
Mogą zainteresować osoby noszące okulary korekcyjne. Historia soczewek kontaktowych

jest pełna znanych nazwisk. Są wśród nich m.in.: Leonardo da Vinci, Johannes Kepler,
Kartezjusz. Ich dociekliwość, chęć poznania zaowocowały odkryciami aktualnymi do dzisiaj.
Powstawały specjalistyczne urządzenia, które umożliwiały dokładne pomiary refrakcji.

W XIX wieku Helmholtz skonstruował oftalmoskop a Javal oftalmometr, co

zrewolucjonizowało okulistykę oraz optykę praktyczną.

Zalety w porównaniu z okularami:

−

soczewki kontaktowe - leżąc bezpośrednio na gałce ocznej - zapewniają prawidłowe
podążanie za jej ruchami,

−

nie ograniczają pola widzenia,

−

korygują perfekcyjnie większość wad wzroku, w tym również presbiopię, czy tak trudne
jak astygmatyzm skośny i nieregularny,

−

nie parują, niepotrzebne stają się powłoki antyrefleksyjne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

korzyści estetyczne: osoby obarczone wadą wzroku zmieniają radykalnie swój wygląd,
mają inne, nowe samopoczucie, nie muszą nosić "protezy" na nosie,

−

możliwe jest podkreślenie własnego koloru tęczówki lub jego zmiana,

−

w wielu sytuacjach poprawiają funkcjonowanie w codziennym życiu wszystkim
aktywnym zawodowo osobom np.: sportowcy, lekarze, aktorzy, kucharze, kierowcy,
kasjerki, policjanci, uczniowie, nauczyciele i inni z pewnością odczują większy codzienny
komfort; listę można wydłużać dowolnie;

−

wyrównują wady wzroku w przypadku bezsoczewkowości jednostronnej,

−

pozwalają uzyskać widzenie obuoczne w dużej różnowzroczności (to bardzo specyficzna
sytuacja, lecz zdarza się zaskakująco często),

−

w stosunku do korekcji okularowej powiększają obraz siatkówkowy w krótkowzroczności
(szczególnie wyższego stopnia) dając pacjentowi wyraźną poprawę widzenia,
Kolejność czynności „Łańcuch przeżycia” określa sekwencję działań koordynujących

pracę przygodnych i profesjonalnych ratowników i oznacza zachowanie następującej
kolejności działań na miejscu wypadku:
1)

ocena sytuacji (zorientowanie się, co się stało, ilu jest poszkodowanych i jak ciężko
rannych),

wezwanie pomocy profesjonalnej,

zabezpieczenie miejsca wypadku,

prowadzenie działań ratujących i podtrzymujących funkcje życiowe osób
poszkodowanych,

profesjonalna pomoc, przywrócenie i stabilizacja funkcji życiowych, z zastosowaniem
sprzętu ratunkowego i leków,

transport do szpitali zabezpieczonych i stabilnych poszkodowanych w celu
kontynuowania działań diagnostycznych i leczniczych.
Istotne dla przypadkowego ratownika, który nie ma przygotowania profesjonalnego, są

tzw. podstawowe czynności ratujące życie (ang. Basic Life Support). Zaawansowane
czynności ratownicze (ang. Advanced Life Support) należą już do obowiązków
profesjonalnych ratowników[3].

Procedura postępowania w razie wypadku przy pracy:

−

zgłoszenie wypadku,

−

zabezpieczenie miejsca wypadku,

−

zawiadomienie o wypadku,

−

powołanie zespołu powypadkowego,

−

postępowanie zespołu powypadkowego,

−

sporządzenie dokumentacji powypadkowej,

−

zatwierdzenie protokołu powypadkowego,

−

zarejestrowanie wypadku,

−

sporządzenie karty statystycznej Głównego Urzędu Statystycznego.
Wypadek w drodze do pracy:

−

zgłoszenie wypadku,

−

sporządzenie dokumentacji powypadkowej.

Wypadek przy pracy.
Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy dokonują w pracodawcy

w stosunku do ubezpieczonych, będących pracownikami, a w stosunku do pozostałych
ubezpieczonych podmioty określone w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 30.10.2002 r.
o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U.
Nr 199, poz. 1673 z póź. zm.). Po wypadku zbiorowym, postępowanie powypadkowe
prowadzi się dla każdego poszkodowanego oddzielnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zgłoszenie wypadku.

Osoba, która uległa wypadkowi przy pracy, jeżeli stan jej zdrowia na to pozwala,

zawiadamia niezwłocznie o wypadku pracodawcę.

Obowiązek zgłoszenia wypadku przy pracy ma każdy pracownik, który zauważył takie

zdarzenie w zakładzie pracy. Zgłoszenie wypadku powinno wpłynąć do przełożonego osoby
poszkodowanej.

Dla celów dowodowych zgłoszenie wypadku powinno być dokonane w formie pisemnej.

Zabezpieczenie miejsca wypadku.

Pracodawca lub inny podmiot, na rzecz którego wykonywano czynności, przy których

doszło do wypadku, jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub
ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym oraz
zabezpieczyć miejsce wypadku.

Miejsce wypadku powinno być zabezpieczone przed wstępem osób niepowołanych,

uruchomieniem bez potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które zostały
wstrzymane w związku z wypadkiem, a także przed dokonywaniem zmian położenia maszyn
i innych urządzeń technicznych oraz innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub
pozwalają odtworzyć jego okoliczności i przyczyny.
Zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych lub dokonanie innych zmian
w miejscu wypadku wyraża pracodawca, w uzgodnieniu ze społecznym inspektorem pracy,
po dokonaniu oględzin miejsca wypadku oraz po sporządzeniu, jeśli zachodzi potrzeba,
szkicu lub fotografii miejsca wypadku. Po wypadku śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym,
zgoda ta może być wyrażona po stosownych ustaleniach z właściwym inspektorem pracy
i prokuratorem.

Dokonywanie zmian w miejscu wypadku bez zgody pracodawcy jest dopuszczalne, jeżeli

zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia grożącemu
niebezpieczeństwu [4].

Zawiadomienie o wypadku.
Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy

i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym
innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może
być uznany za wypadek przy pracy.
Powołanie zespołu powypadkowego.

Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (postępowanie powypadkowe)

dokonuje zespół powypadkowy, którego skład jest uzależniony od rodzaju wypadku
i przyjętego u danego pracodawcy systemu realizacji zadań w zakresie bhp, i tak:

−

wypadki śmiertelne, ciężkie i zbiorowe – skład zespołu: pracownik kierujący komórką
służby bhp oraz zakładowy społeczny inspektor pracy,

−

pozostałe wypadki – skład zespołu: pracownik służby bhp oraz oddziałowy (wydziałowy)
społeczny inspektor pracy.

U pracodawcy, który nie ma obowiązku tworzenia służby bhp, w skład zespołu

powypadkowego wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu
pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bhp albo specjalista spoza zakładu.

W przypadku pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład tego

zespołu, zamiast społecznego inspektora pracy, wchodzi przedstawiciel pracowników
posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy.

Jeżeli pracodawca nie może dopełnić obowiązku utworzenia zespołu powypadkowego

składzie dwuosobowym, ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników,

okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół, w którego skład wchodzi pracodawca oraz
specjalista spoza zakładu pracy [4].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, który miał miejsce na terenie innego zakładu

pracy, dokonuje zespół powypadkowy powołany przez pracodawcę poszkodowanego,
w obecności przedstawiciela pracodawcy, na którego terenie miał miejsce wypadek.

Pracodawca, na którego terenie miał miejsce wypadek, w którym została poszkodowana

osoba nie będąca jego pracownikiem, jest obowiązany w szczególności:

−

zapewnić udzielenie pomocy poszkodowanemu,

−

zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób pozwalający na odtworzenie jego okoliczności
i przyczyn,

−

zawiadomić niezwłocznie o wypadku pracodawcę poszkodowanego,

−

udostępnić miejsce wypadku i niezbędne materiały oraz udzielić informacji
i

wszechstronnej pomocy zespołowi powypadkowemu ustalającemu okoliczności

i przyczyny wypadku.
Na wniosek pracodawcy poszkodowanego pracownika pracodawca, na którego terenie

miał miejsce wypadek, może ustalić okoliczności i przyczyny wypadku, a następnie
dokumentację powypadkową przekazać pracodawcy poszkodowanego pracownika.

Postępowanie zespołu powypadkowego.
Zespół powypadkowy ma obowiązek:

−

dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń
technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne
okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,

−

sporządzić szkice, fotografie miejsca wypadku itp.,

−

przesłuchać poszkodowanego, jeśli stan jego zdrowia na to pozwala,

−

dokonać przesłuchania świadków wypadku ,

−

zasięgnąć opinii lekarza, w szczególności sprawującego opiekę zdrowotną nad
pracownikami, oraz w razie potrzeby specjalistów,

−

zebrać inne dowody dotyczące wypadku,

−

dokonać prawnej kwalifikacji wypadku,

−

określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka
zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
Dokumentacja powypadkowa
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy osoby będącej pracownikiem,

zespół powypadkowy sporządza – nie później niż w ciągu 14 dni od daty zawiadomienia
o wypadku – protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku (protokół powypadkowy),
a przypadku osoby świadczącej pracę na innej podstawie niż stosunek pracy - kartę wypadku.
Sporządzenie protokołu powypadkowego bądź karty wypadku po upływie 14 dni, wymaga
zamieszczenia w tych dokumentach informacji o przeszkodach i trudnościach
uniemożliwiających dotrzymanie wymaganego terminu.

Zamieszczenie w dokumentacji powypadkowej – protokole ustalenia okoliczności

i przyczyn wypadku bądź w karcie wypadkowej - stwierdzenia, że wypadek nie jest
wypadkiem przy pracy bądź występują okoliczności mające wpływ na prawo
poszkodowanego do świadczeń odszkodowawczych, wymaga szczegółowego uzasadnienia
i wskazania na to dowodów.

Zatwierdzenie protokołu powypadkowego.
Protokół powypadkowy podlega zatwierdzeniu przez pracodawcę poszkodowanego

w ciągu 5 dni od dnia sporządzenia. Zatwierdzony protokół powypadkowy niezwłocznie
doręcza się poszkodowanemu, a w razie wypadku śmiertelnego – jego rodzinie. Protokół
powypadkowy dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych pracodawca
niezwłocznie dostarcza inspektorowi pracy Państwowej Inspekcji Pracy.
Zarejestrowanie wypadku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pracodawca prowadzi rejestr wypadków przy pracy, na podstawie wszystkich protokołów
powypadkowych. Do rejestru wprowadza się następujące dane:

−

imię i nazwisko poszkodowanego,

−

miejsce i data wypadku,

−

informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego,

−

data sporządzenia protokołu powypadkowego,

−

stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy,

−

krótki opis okoliczności wypadku,

−

data przekazania wniosku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,

−

inne okoliczności, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe.
Sporządzenie karty statystycznej Głównego Urzędu Statystycznego.
Statystyczną kartę wypadku sporządza się na podstawie zatwierdzonego protokołu

ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy albo na podstawie karty wypadku,
w których stwierdzono, że wypadek jest wypadkiem przy pracy lub wypadkiem traktowanym
na równi z wypadkiem przy pracy.
Kartę, która składa się z dwóch części, sporządza się w dwóch egzemplarzach – według
objaśnień Głównego Urzędu Statystycznego [4].

Część I karty sporządza się nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia,

w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy lub w którym sporządzono kartę
wypadku. Kartę przekazuje się do urzędu statystycznego właściwego dla województwa, na
którego terenie siedziba podmiotu, w terminie do 15 dnia roboczego miesiąca następującego
po miesiącu, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy lub w którym
sporządzono kartę wypadku.

Część II karty, uzupełniającą, przekazuje się do urzędu statystycznego nie później niż

z upływem 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia protokołu powypadkowego lub od dnia
sporządzenia karty wypadku.

Wypadek w drodze do pracy i z pracy.
Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku w drodze do pracy lub z pracy dokonują

pracodawcy w stosunku do ubezpieczonych, będących pracownikami, a w stosunku do
pozostałych ubezpieczonych podmioty określone w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 30.10.2002 r.
o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U.
Nr 199, poz. 1673 ze zm.).

Zgłoszenie wypadku.
Ubezpieczony, który uległ wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy, zawiadamia

niezwłocznie o tym fakcie pracodawcę lub podmiot określony w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia
30.10.2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.).
Dla celów dowodowych zgłoszenie wypadku powinno być dokonane w formie pisemnej.

Dokumentacja powypadkowa.
Ustalenie okoliczności wypadku w drodze do pracy lub z pracy jest dokonywane w karcie

wypadku w drodze do pracy lub z pracy.

Uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy następuje na podstawie:

−

oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków co do czasu, miejsca
i okoliczności zdarzenia,

−

informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny
zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy,

−

ustaleń sporządzającego kartę wypadku w drodze do pracy lub z pracy.
Kartę wypadku pracodawca lub podmiot określony w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia

30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.) sporządzają po ustaleniu okoliczności

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i przyczyn zdarzenia, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia
o wypadku, w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje poszkodowany lub członek
jego rodziny, a drugi przechowuje się w dokumentacji powypadkowej.
Odmowa uznania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy wymaga uzasadnienia.
Istnieje

obowiązek właściciela gabinetu lub pracodawcy przechowywania instrukcji

obsługi każdego użytkowanego aparatu. Każdy aparat powinien posiadać certyfikat lub
świadectwo dopuszczalności do użytku, datę produkcji i adres serwisu. Ta dokumentacja jest
do wglądu.
Właściciel gabinetu lub pracodawca ma obowiązek stosowania oryginalnego
oprogramowania w placówkach medycznych, przechowywania oznaczeń firmowych,
zabezpieczeniu bazy danych, mając na uwadze ochronę danych osobowych.

4.4.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Kto ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i ochronę ich zdrowia?

Kto ma obowiązek zabezpieczyć pracownika w środki ochrony indywidualnej?

Jakie są kolejne czynności ”Łańcucha przeżycia”?

Jakie są procedury postępowania w razie wypadku przy pracy?

Kto ma obowiązek zgłosić wypadek w pracy?

W jakiej formie należy zgłosić wypadek w pracy?

Kto wchodzi w skład zespołu powypadkowego?

4.4.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie przepisów Kodeksu Pracy uzupełnij tabelę dotyczącą rękawic ochronnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odnaleźć w Kodeksie Pracy zapis dotyczący używania indywidualnej odzieży ochronnej,

przeczytać i przeanalizować treści zawarte w tabeli,

uzupełnić brakujący tekst w tabeli,

sprawdzić, czy zapisane treści nie zawierają błędów,

przedstawić uzupełniona tabelę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat do ćwiczenia 1

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tabela,

−

kolorowe długopisy,

−

Kodeks Pracy.

Ćwiczenie 2

Na tablicy korkowej umieść w zalecanej kolejności czynności tzw. „Łańcucha przeżycia”

– czyli sekwencje działań koordynujących pracę przygodnych i profesjonalnych ratowników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z Materiałem nauczania z rozdziału 4.4,

usystematyzować wiedzę,

na tablicy umieścić kolejno po sobie występujące działania na miejscu wypadku,

sprawdzić, czy ćwiczenie wykonałeś starannie i dokładnie,

zaprezentować tablicę,

omówić kolejne czynności „Łańcucha przeżycia”.

Rękawice ochronne (ze
względu na przeznaczenie
rękawice można podzielić)

Rękawice chroniące przed
czynnikami…….

Rękawice chroniące przed
czynnikami t………..

Rękawice elektro……….

Rękawice anty………

Rękawice chroniące przed
czynnikami mechanicznymi

Rękawice chroniące przed
czynnikami biologicznymi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartki z treścią,

−

tablica korkowa,

−

literatura rozdziału.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić kolejne czynności „Łańcucha przeżycia”?

2) podać rodzaje rękawic ochronnych ze względu na przeznaczenie?

3) czy znasz procedurę postępowania powypadkowego?

4) wymienić skład zespołu powypadkowego?

5) w jakiej formie zgłasza się wypadek w pracy?

6) podać, kto ustala przyczyny i okoliczności wypadku w pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.

Bezpieczeństwo pracy przy obsłudze urządzeń
elektrycznych, ochrona środowiska

4.5.1.

Materiał nauczania

Zakład pracy jest zobowiązany do utrzymania pomieszczeń pracy, budynków oraz

terenów i urządzeń z nimi związanych w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne
warunki pracy.

Maszyny, urządzenia oraz narzędzia pracy muszą być konstruowane i budowane w taki

sposób, aby zapewniały bezpieczne, higieniczne i dogodne warunki pracy. Muszą przede
wszystkim zabezpieczać pracownika przed urazami, działaniem substancji chemicznych,
porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami
i działaniem szkodliwych wibracji oraz promieniowaniem.

Maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy przed dopuszczeniem do ich

produkcji są poddawane ocenie pod względem wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy.
Prace związane z eksploatacją urządzeń elektroenergetycznych mogą wykonywać tylko
pracownicy, którzy spełniają dodatkowe wymagania kwalifikacyjne w zakresie gospodarki
energetycznej, określone w przepisach wydanych na postawie ustawy o gospodarce
energetycznej[5].
Do zadań obsługi urządzeń elektrycznych zalicza się takie czynności, jak:

−

uruchamianie i zatrzymywanie urządzeń,

−

nadzór urządzeń w czasie ich pracy,

−

dokonywanie odczytów wskazań aparatury kontrolno-pomiarowych,

−

oględziny i przeglądy urządzeń nie wymagające ich demontażu,

−

prace porządkowe w pomieszczeniach.

Urządzenia mogą być uruchamiane tylko przez upoważnionych pracowników
z zachowaniem kolejności czynności określonych w instrukcji eksploatacji. Nie dotyczy to
urządzeń ogólno dostępnych, np. urządzeń oświetlenia pomieszczeń i terenów zewnętrznych.
Urządzenia elektryczne, których ruch stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego (np.
silniki elektryczne) można uruchamiać dopiero po uprzednim ostrzeżeniu osób znajdujących
się w bezpośrednim sąsiedztwie o zamierzonym uruchomieniu urządzeń. W czasie ruchu
urządzeń nie wolno zdejmować osłon z części ruchomych tych urządzeń (np. w czasie ruchu
maszyn wirujących). Zmiany osłon, ochron i innych istniejących zabezpieczeń urządzeń
elektromagnetycznych mogą być dokonywane tylko przez osoby do tego upoważnione.
Wykonywanie oględzin urządzeń elektrycznych polega głównie na wzrokowym sprawdzeniu
stanu technicznego tych urządzeń; nie wymaga się przy tym wyłączania urządzeń spod
napięcia. Podczas oględzin urządzeń zabrania się:

−

wykonywania prac przy urządzeniach z wyjątkiem czynności w zakresie obsługi
określonych w instrukcji eksploatacji,

−

zdejmowania osłon,

−

wchodzenia na konstrukcje i urządzenia,

−

zbliżania się na niebezpieczną odległość do nie osłoniętych części urządzeń.

Przy dokonywaniu wszelkich prac z zakresu obsługi należy stosować odpowiedni sprzęt
ochronny[5].
Prace w zakresie konserwacji, napraw i remontów urządzeń elektrycznych należy wykonywać
w zasadzie po wyłączeniu tych urządzeń spod napięcia, przy czym wyłączenia spod napięcia
należy dokonać w taki sposób, aby uzyskać widoczną przerwę izolacyjną w obwodach
zasilających (np. Wyjęcie wkładek bezpiecznikowych, zdemontowanie części obwodu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zasilającego). Nie jest konieczne, aby przerwa ta była widoczna z miejsca wykonywania prac.
Przy urządzeniach elektrycznych nie wyłączonych spod napięcia są zezwolone prace (poza
pracami określonymi w instrukcji eksploatacji w zakresie obsługi):

−

polegające na wymianie wkładek bezpiecznikowych i żarówek (świetlówek)
o nieuszkodzonej obudowie i oprawie,

−

przy wykonywaniu prób i pomiarów w sposób określony w szczegółowych instrukcjach
lub wskazówkach bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych stanowiskach
roboczych,

−

w innych przypadkach nie wymienionych powyżej, lecz wyłącznie przy zastosowaniu
specjalnych środków przewidzianych w szczegółowych instrukcjach stanowiskowych,
które zapewniają bezpieczne wykonywanie pracy.

Prace konserwacyjne i remontowe przy czynnych instalacjach i odbiornikach mogą być

wykonywane po wyłączeniu spod napięcia całej instalacji, danego obwodu lub odbiornika, na
którym są wykonywane prace, sprawdzeniu braku napięcia i uziemieniu. Prace przy
elektrycznych urządzeniach wirujących mogą być wykonywane po wyłączeniu ich z ruchu
i skutecznym zabezpieczeniu przed nieprzewidzianym uruchomieniem od strony urządzeń
napędzających lub od strony urządzeń napędzanych, np. pomp, wentylatorów. Nie dotyczy to
prac z zakresu obsługi określonych w instrukcji eksploatacji. Wyłączenia instalacji spod
napięcia należy dokonać przez wyłączenie wyłączników (jeżeli istnieją) i wyjęcie wkładek
zabezpieczających w rozdzielnicy danego budynku lub na najbliższej tablicy, z której jest
zasilana dana instalacja lub obwód.
W razie wykonywania prac polegających na kuciu w murze i przebijaniu otworów w ścianie
przy instalacjach podtynkowych i innych, nie ułożonych na powierzchni ścian, jest wskazane
wyłączyć spod napięcia wszystkie obwody instalacji w budynku lub pomieszczeniu,
w którym wykonywane te prace.

Wyłączenie odbiorników spod napięcia należy dokonać przez wyłączenie wyłączników,

wyjęcie wkładek bezpiecznikowych znajdujących się możliwie najbliżej danego odbiornika
lub przez wyjęcie wtyczki z gniazda wtykowego.

Sprawdzenia braku napięcia w wyłączanej instalacji lub odbiorniku należy dokonać

neonowym wskaźnikiem napięcia. Niezależnie od sprawdzenia braku napięcia po wyłączeniu
instalacji, ponownego sprawdzenia braku napięcia należy dokonać bezpośrednio przed
przystąpieniem do prac w każdym nowym miejscu pracy. Może się zdarzyć, że część
instalacji lub obwód, przy których ma być rozpoczęta praca, nie należą do instalacji
wyłączonej spod napięcia.

W miejscu wyłączenia instalacji spod napięcia oraz w miejscu pracy, żyły przewodów

instalacji powinny być uziemione przy zastosowaniu uziemiaczy przenośnych.
W instalacjach mało rozbudowanych, np. w mieszkaniach, w których założenie uziemiaczy
przenośnych jest utrudnione, można nie uziemiać przewodów wyłączonej instalacji zarówno
w miejscu wyłączenia, jak i miejscu pracy pod warunkiem, że miejsce wyłączenia jest
dostępne tylko dla osób wykonujących prace (np. rozdzielnica, z której wyjęto wkładki
bezpiecznikowe, zostanie zamknięta na klucz znajdujący się u osób wykonujących prace)
albo miejsce wyłączenia instalacji (obwodu) na tablicy ogólnie dostępnej jest skutecznie
kontrolowane przez osoby wykonujące prace przed dokonywaniem na nich manipulacji przez
osoby postronne. Wszelkie prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia
ludzkiego muszą być wykonywane, co najmniej przez dwie osoby, przy czym jedna z nich
musi mieć aktualne zaświadczenie kwalifikacyjne, a drugą osobą może być osoba
pomocnicza [5].

Na skutek rozwoju technicznego i gospodarczego pojawia się zagrożenie wywołane przez

wprowadzenie do środowiska różnorodnych substancji i czynników stanowiących skutki
uboczne przetwarzania zasobów środowiskowych oraz konsumpcji powstałych z nich

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

produktów. Procesom rozwoju towarzyszy więc ryzyko zagrożeń zdrowotnych, które wiąże
się obecnie zarówno z pracą zawodową, jak i życiem codziennym każdego z nas.

Działalność gospodarcza jest źródłem większości czynników zagrażających środowisku
i zdrowiu człowieka. Oddziaływanie podmiotów gospodarczych na stan środowiska i zdrowie
człowieka można rozpatrywać w dwojaki sposób, jako:

−

oddziaływanie zewnętrzne – negatywny wpływ na stan środowiska emisji zanieczyszczeń,
do atmosfery, wody, wytwarzanie odpadów, zużywanie energii, emisji hałasu,
promieniowania, ciepła, a tym samym wzrost narażenia zdrowia osób mieszkających
w rejonie, oddziaływania,

−

oddziaływanie wewnątrz – wpływ na zdrowie pracowników, związany ze stanowiskiem
pracy i samym faktem pracy (choroby zawodowe, niekorzystne czynniki występujące na
stanowisku pracy) oraz czynniki psychospołeczne (zmęczenie, pogorszenie
samopoczucia).
W wielu przedsiębiorstwach podejmuje się różnorodne działania, aby w miarę możliwości

optymalnie godzić ze sobą efektywność ekonomiczną oraz realizację zasad odpowiedzialności
ekologicznej i społecznej. Coraz większa grupa przedsiębiorstw, w najlepiej pojętym
własnym interesie, zaczyna poszukiwać takich sposobów zarządzania, które jednocześnie
stwarzają długofalowe podstawy dla szybszego wzrostu gospodarczego oraz promują
ekoinnowacyjność i bezpieczeństwo ekologiczne. Liderzy gospodarki z wielu krajów
przyznają, że istotnym zadaniem przedsiębiorstw staje się dziś tworzenie wartości zarówno
ekonomicznych, jak i ekologicznych oraz – przede wszystkim – społecznych.
Działania w zakresie promocji zdrowia są działaniami ponadobligatoryjnymi,
nieregulowanymi ustawą w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Procesom rozwoju towarzyszy ryzyko zagrożeń zdrowotnych związanych

z pojawiającymi się w środowisku nowymi substancjami i czynnikami. Długotrwałe narażenie
nawet na niskie stężenia mieszanin zanieczyszczeń zawartych w powietrzu, wodzie,
produktach konsumpcyjnych i budynkach może wywierać znaczący wpływ na stan zdrowia
człowieka. W dalszym ciągu zbyt mało uwagi poświęca się interakcjom różnych czynników
w organizmie człowieka oraz w środowisku. Według danych szacunkowych, 20% tzw.
obciążenia chorobami w krajach uprzemysłowionych można przypisać oddziaływaniu
czynników środowiskowych, przy czym zjawisko to dotyczy w większości dzieci. Poziom
świadomości społeczeństwa na temat rodzaju i wpływu środowiskowych czynników na
zdrowie stopniowo wzrasta. W Europejskiej Strategii Zdrowia Środowiskowego oraz Planie
Wykonawczym działania informacyjne i promocyjne uważa się za kluczowe instrumenty do
dalszej poprawy zdrowia i jakości życia społeczeństwa.

Polacy oceniają wpływ środowiskowych czynników zagrożenia na jakość zdrowia jako

znaczny, szacując go na ponad 50%. Ponad 2/3 Polaków uważa, że w ciągu ostatnich 5 lat
zagrożenie zdrowia spowodowane czynnikami środowiskowymi wzrosło. Konieczny jest
zatem jednoczesny rozwój metod służących zapobieganiu narażenia człowieka i ciągłe
doskonalenie narzędzi zarządzania środowiskowymi zagrożeniami zdrowia, już istniejących
i mogących pojawić się w przyszłości. Działania te powinny być szczególnie intensywnie
prowadzone w przedsiębiorstwach produkcyjnych i usługowych, których działalność
gospodarcza jest źródłem większości czynników zagrażających zdrowiu człowieka.

Wśród podmiotów gospodarczych niezbędne jest podniesienie rangi problematyki
środowiskowych zagrożeń zdrowia jako ważnego czynnika, który należy uwzględniać
w zarządzaniu przedsiębiorstwem i w programowaniu jego rozwoju. Szczególnie ważnym
elementem tych działań jest profilaktyka środowiskowych zagrożeń zdrowia prowadząca do
ograniczenia wysokich kosztów ludzkich, społecznych i ekonomicznych.

Konieczne jest podwyższenie świadomości kadry menedżerskiej, osób odpowiedzialnych za
bezpieczeństwo i higienę pracy w zakładzie, specjalistów ochrony środowiska, specjalistów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

marketingu oraz pracowników na temat zagrożeń, jakie dla społeczeństwa stwarzają
niebezpieczne chemikalia (np. metale ciężkie,), czynniki fizyczne (np. nadmierny hałas, pole
elektromagnetyczne) oraz czynniki biologiczne. Niezbędne jest poszerzanie wiedzy osób
odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i higienę pracy w zakładzie - specjalistów ochrony
środowiska - na temat metod eliminowania lub obniżania poziomu ryzyka związanego
z narażeniem na hałas, zwłaszcza tam, gdzie hałas oddziałuje w połączeniu z innymi
niebezpiecznymi czynnikami, np. z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi.

Wśród kadry menedżerskiej należy promować przykłady najlepszych rozwiązań
technicznych, technologicznych i organizacyjnych, związanych z ograniczaniem wpływu
czynników środowiskowych na zdrowie, szczególnie tych skutecznie wykorzystujących ocenę
ryzyka i wdrożenie wynikających z niej wniosków. Konieczne jest zwrócenie szczególnej
uwagi kadry menedżerskiej na znaczenie przekazu społecznościom lokalnym informacji
o oddziaływaniu podmiotów gospodarczych na stan środowiska, a tym samym na zdrowie
człowieka. Należy rozszerzyć działania wspierające promocję przedsięwzięć na rzecz ochrony
środowiska. Popularyzacja działań, inicjatyw, programów na rzecz promocji zdrowia,
szczególnie tych uwzględniających specyficzne problemy małych i średnich przedsiębiorstw,
zarówno wśród pracowników, lekarzy środowiskowych, jak i pracodawców, pozwoli na
szersze wdrażanie w zakładach strategii promocji zdrowia pracowników. W tym celu
niezbędna jest także dobra wymiana informacji pomiędzy pracodawcą a pracownikami.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

Jakie czynności zalicza się do obsługi urządzeń elektrycznych?

Jakich czynności zabrania się wykonywać podczas oględzin urządzeń elektrycznych?

Jakie są dozwolone prace przy urządzeniach elektrycznych nie wyłączonych spod
napięcia?

Przez ile osób muszą być wykonywane prace warunkach szczególnego zagrożenia?

Jakie oddziaływania podmiotów gospodarczych maja wpływ na stan środowiska?

Jakie działania należy rozszerzyć w celu wspierania promocji na rzecz ochrony
środowiska?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj instrukcję miejscowej inaktywacji materiału organicznego.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z przepisami i instrukcjami obowiązującymi w jednostce ochrony zdrowia,

zapoznać się z wykazem środków dezynfekcyjnych (plan sporządzany jest przez
pielęgniarkę epidemiologiczną szpitala),

przypomnieć zasady postępowania z materiałem skażonym biologicznie,

przygotować instrukcję inaktywacji materiału skażonego biologicznie,

przedstawić sporządzoną instrukcję.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartki papieru,

−

instrukcja postępowania z materiałem skażonym biologicznie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

wykaz środków dezynfekcyjnych,

−

sprzęt komputerowy.

Ćwiczenie 2

Opracuj instrukcję z odpadami szpitalnymi w zależności od klasyfikacji odpadów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

sporządzić kategorię odpadów medycznych np.:

−

kategoria A – niebezpieczne odpady medyczne,

−

kategoria B – chemiczne odpady specjalne,

−

kategoria C – pozostałe odpady powstałe przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych,

ustalić segregacje śmieci, zgodnie z obowiązującą klasyfikacją,

ustalić składowanie (pomieszczenia) odpadów przed dalszym przekazaniem firmie
zgodnie z zawartą umową,

ustalić kolory worków, które pozwolą na identyfikację odpadów,

napisać instrukcję,

przedstawić zapis.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

lista kategorii odpadów medycznych,

−

kolorowe worki na odpady,

−

kartki papieru,

−

długopis.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

podać, kto jest zobowiązany do utrzymania pomieszczeń w stanie
gwarantującym bezpieczeństwo?

2) podać , jak muszą być konstruowane i budowane maszyny i urządzenia

elektryczne?

3) wymienić czynności przy obsłudze urządzeń elektrycznych?

4) zdefiniować, co należy stosować przy pracach z zakresu obsługi

urządzeń elektrycznych?

5) podać, co powoduje zagrożenie środowiska?

6) określić działania w zakresie promocji zdrowia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są, 4 możliwości

odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
Na rozwiązanie testu masz 45 min.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Rokowania to
a)

rozmowy obu stron.

czynności przygotowawcze.

początek zerwania umowy przez jedną ze stron.

początek zerwania umowy o pracę przez dwie strony.

Rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron to
a)

Konfliktowe rozwiązanie stosunku pracy, wypowiedziane przez pracodawcę.

Korzystny układ dla pracownika.

Korzystny układ dla pracodawcy.

Bezkonfliktowe, uwzględniający interes obu stron ustanie stosunku pracy.

Kara nie może być stosowana po upływie
a)

dwóch tygodni od powzięcia przez pracodawcę wiadomości o naruszeniu obowiązku
pracowniczego.

trzech tygodni od powzięcia przez pracodawcę wiadomości o naruszeniu obowiązku
pracowniczego.

czterech tygodni od powzięcia przez pracodawcę wiadomości o naruszeniu obowiązku
pracowniczego.

jednego tygodnia od powzięcia przez pracodawcę wiadomości o naruszeniu
obowiązku pracowniczego.

Ochrona przeciwpożarowa to
a)

bardzo szerokie pojęcie związane z zapobieganiem i zwalczaniem pożaru.

wszystkie czynności, które prowadzi pracodawca w celu zapobiegania powstania
pożaru.

działalność w zakładzie pracy służb przeciwpożarowych.

wszystkie działania pracowników i pracodawców, aby nie dopuścić do zagrożenia
przeciwpożarowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Skrót KSRG oznacza
a)

Krajowy System Ratownictwa Gaśniczego.

Krajowy System Ratowniczo - Gaśniczy.

Krajowy System Ratownictwa Górniczego.

Krajowy Schemat Ratowniczo - Gaśniczy.

Gaśnica została wynaleziona w roku
a)

1866.

1961.

1856.

1734.

Współczesne gaśnice wypełnione są
a)

wodą lub środkiem gaśniczym.

tylko środkiem gaśniczym.

środkami chemicznymi.

tylko wodą pod dużym ciśnieniem.

Skroplony dwutlenek węgla (CO

) w gaśnicach śniegowych, po ich uruchomieniu oziębia

się do temperatury
a)

– 75

– 80

– 70

– 90

Koc gaśniczy wykonany jest z
a)

włókna szklanego, azbestu.

materiału termicznego.

materiału trudnopalnego.

z włókna nie przepuszczającego powietrze.

10.

Drogi ewakuacyjne to
a)

klatki schodowe, korytarze poziome.

windy, korytarze.

korytarze, klatki schodowe, windy.

klatki schodowe.

11.

Klapy dymowe służą do
a)

zamykania jednego z odcinków drogi ewakuacyjnej.

ewakuacji na dach z miejsca pożaru.

natychmiastowego usuwania dymu w warunkach pożaru.

wentylacji pomieszczeń.

12.

Środowisko pracy składa się z następujących elementów
a)

człowiek, środki pracy.

człowiek, maszyna, środowisko.

człowiek, maszyna, .

człowiek, środowisko.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13.

Statystyczna karta wypadkowa składa się z
a)

jednej części.

dwóch części.

trzech jednobrzmiących części.

oryginału i kopii.

14.

Środki ochrony indywidualnej stanowią
a)

jeden z elementów, który zapewnia pracodawca w zależności od sytuacji finansowej
zakładu pracy.

element bezpieczeństwa systemu, który zapewnia pracodawca.

jedyny element systemu bezpieczeństwa pracy.

jeden z elementów systemu bezpieczeństwa pracy.

15.

Zagrożenia podlegające ocenie to
a)

śliskie powierzchnie, hałas, zapylenie.

powierzchnie płaskie i ruchome, światło, zapylenie.

zapylenie, prąd, oświetlenie, powierzchnie płaskie, elementy ruchome.

hałas, zapylenie, prąd elektryczny, oświetlenie, ruchome elementy, śliskie
powierzchnie.

16.

Przedmioty oceny ryzyka zawodowego to
a)

choroby, choroby zawodowe, stan zdrowia pracowników, czynniki szkodliwe

i niebezpieczne, kwalifikacje pracowników, stan bhp, wypadki, inne.

wszystkie potencjalne składniki mające wpływ na ryzyko zawodowe.

choroby zawodowe, stan zdrowia pracowników, czynniki szkodliwe, kwalifikacje
pracowników.

stanowisko pracy pracownika, elementy ryzyka zawodowego, wiek pracownika, płeć
pracownika.

17.

Ryzyko zawodowe może wynikać z
a)

przygotowania pracownika do pracy na jego stanowisku.

warunków pracy.

wykształcenia pracowników.

różnych czynników.

18.

Ocena ryzyka zawodowego może
a)

służyć różnym celom.

służyć do oceny bezpieczeństwa w zakładzie pracy.

spowodować wzrost składek ubezpieczeniowych dla pracodawcy.

pomóc w ocenie pracy służb bhp na terenie zakładu pracy.

19.

Najczęściej występujące choroby zawodowe u pracowników ochrony zdrowia i opieki
społecznej to
a)

choroby skóry, alergie.

choroby zakaźne i inwazyjne.

żylaki, alergie.

choroby kręgosłupa i kończyn dolnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20.

W Polsce choroby zawodowe określa załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia
a)

18 listopada 1983 roku,

18 listopada 1984 roku.

18 listopada 1985 roku.

18 listopada 1982 roku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko……………………………………………………………..

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska

Zakreśl prawidłową odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.

zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

20 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998

Karczewski J.T.: System zarządzania bezpieczeństwem pracy. ODDK, Gdańsk 2000

Europejska Rada Resuscytacji: Wytyczne 2005 Resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
Kraków 2005

Kodeks Pracy

Markiewicz H.: Zagrożenia i ochrona od porażeń w instalacjach elektrycznych. WSiP,
Warszawa 2000

Olszewski J.: Podstawy ergonomii i fizjologii pracy. Wyd. Akademii Ekonomicznej
w Poznaniu, Poznań 1997

Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gdańsk 2004

Akty prawne

1.

Dyrektywa 93/42/EWG; Dyrektywa Ramowa 89/391/EWG; Dyrektywa 89/656/EWG

Kodeks pracy – ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. (tekst jednolity: Dziennik Ustaw
z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późniejszymi zmianami);

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób
zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia,
rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych
sprawach (Dziennik Ustaw z 2002 r., Nr 132, poz. 1115);

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie
szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu
postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę
jednorazowego odszkodowania (Dziennik Ustaw z 2002 r., Nr 234, poz. 1974);

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia

w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz.1860)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie rejestrów zakażeń
zakładowych oraz raportów o występowaniu tych zakażeń (Dz. U. Nr 54, poz. 484)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakimi
powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia
zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408, z póź. zm.)

Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst
jednolity: Dziennik Ustaw z 2000 r., Nr 98, poz. 1071, z późniejszymi zmianami);

10.

Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408)

11.

Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi (Dziennik Ustaw z 2002 r., Nr 153, poz. 1270, z późniejszą zmianą).

12.

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (Dziennik Ustaw z 2002r., Nr 199, poz. 1673,

13.

z późniejszymi zmianami);

14.

Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. Nr 126,
poz. 1384)

15.

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z póź. zm.)

16.

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób
zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dziennik Ustaw z 2002 r.,
Nr 199, poz. 1674, z późniejszymi zmianami);

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Strony internetowe

1.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Prawo_pracy

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ochrona_przeciwpo%P5%BCarowa

http://www.gdansk.oip.pl/61.html

http://home.agh.edu.pl/~ergonom/ergonomia/nr_3.htm