1

Wstępna analiza realizacji Planu

Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata

2004-2006

Część 2

Informacja sporządzona według danych na dzień 31 grudnia 2008 r.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Warszawa 2009

Opracowano w Departamencie Rozwoju Obszarów Wiejskich

2

Spis treści

1.

 

WSTĘP

3

 

2.

 

RENTY STRUKTURALNE

4

 

3.

 

WSPIERANIE GOSPODARSTW NISKOTOWAROWYCH.

8

 

4.

 

WSPIERANIE DZIAŁALNOŚCI ROLNICZEJ NA OBSZARACH O

NIEKORZYSTNYCH WARUNKACH GOSPODAROWANIA (ONW) 13

 

5.

 

WSPIERANIE PRZEDSIĘWZIĘĆ ROLNOŚRODOWISKOWYCH I POPRAWY

DOBROSTANU ZWIERZĄT 16

 

6.

 

ZALESIANIE GRUNTÓW ROLNYCH 19

 

7.

 

DOSTOSOWANIE GOSPODARSTW ROLNYCH DO STANDARDÓW UE 24

 

3

1. Wstęp

Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW 2004-2006), realizowany były poprzez

następujące cele:

Cel 1. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich;

Cel 2. Poprawa konkurencyjności gospodarki rolno – żywnościowej.

W ramach celu pierwszego realizowano następujące działania:

• „Wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach

gospodarowania (ONW)” – działanie 3 PROW 2004-2006;

• „Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu

zwierząt” –działanie 4 PROW 2004-2006;

• „Zalesienie gruntów rolnych” – działanie 5 PROW 2004-2006;
• „Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej” –

działanie 6 PROW 2004-2006.

Cel drugi realizowano poprzez następujące działania:

• „Renty strukturalne” – działanie 1 PROW 2004-2006;
• „Wspieranie gospodarstw niskotowarowych” – działanie 2 PROW 2004-2006;
• „Grupy producentów rolnych” – działanie 7 PROW 2004-2006.

Dodatkowo realizowano działania:

• „Pomoc techniczna” – działanie 8 PROW 2004-2006;
• „Uzupełnienie płatności bezpośrednich” – działanie 9 PROW 2004-2006.

Środki finansowe na realizację PROW 2004 - 2006 pochodziły z Sekcji Gwarancji

Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (2 866,mln euro ), a także z budżetu

krajowego. Całkowita kwota pomocy przewidziana w PROW 2004-2006 wynosiła 3 592,4

mln EUR, z czego ponad 20% przeznaczono na uzupełnienie płatności bezpośrednich oraz na

sfinansowanie projektów zgłoszonych do Programu SAPARD. W ramach PROW 2004-2006

nie określano limitów finansowych na realizację działań w poszczególnych województwach.

W ramach poszczególnych działań pomoc przyznawana była według kolejności

zgłoszeń, bez stosowania rankingu.

Niniejsza analiza opiera się na danych z ARiMR, według stanu na dzień 31 grudnia

2008 r.

4

2. Renty strukturalne

Celem realizowanego w ramach PROW 2004-2006 działania 1 „Renty strukturalne”

było przyspieszenie przemian struktury agrarnej gospodarstw rolnych oraz obniżenie średniej

wieku osób prowadzących działalność rolniczą, poprzez zapewnienie dochodu rolnikom

decydującym się na przekazanie swojego gospodarstwa następcy lub na powiększenie

istniejącego już gospodarstwa rolnego.

Działanie skierowane było do osób w wieku przedemerytalnym (minimum 55 lat),

które przez okres co najmniej 10-ciu lat nieprzerwanie prowadziły działalność rolniczą, w tym

czasie (i w chwili ubiegania się o pomoc) przez okres 5 lat podlegały ubezpieczeniu

społecznemu rolników (KRUS). Warunkiem uzyskania wsparcia było przekazanie

gospodarstwa rolnego (co najmniej 1 ha UR) następcy, bądź innemu rolnikowi - celem

powiększenia jego gospodarstwa. Rolnik mógł też przekazać swoje gospodarstwo na rzecz

Skarbu Państwa, na cele związane z ochroną środowiska lub pod zalesienie.

Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), w 2005 r. w Polsce było

2 472 800 gospodarstw rolnych prowadzonych przez indywidualnych użytkowników.

Spośród nich, 313 400 gospodarstw (12,67 %) prowadziły osoby w wieku do 35 lat,

1 312 300 gospodarstw (53,07 %) prowadziły osoby w wieku 35-55 lat oraz 847 200

gospodarstw (34,26 %) prowadziły osoby w wieku powyżej 55 lat. Należy zaznaczyć, iż

wśród 2 472 800 gospodarstw rolnych prowadzonych przez indywidualnych użytkowników,

1 782 33 to gospodarstwa indywidualne o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych (UR).

Najwięcej gospodarstw indywidualnych o powierzchni powyżej 1 ha UR położonych było

w województwie mazowieckim (270 324) i w województwie lubelskim (211 360), natomiast

najmniej w województwie lubuskim (30 792) i w województwie opolskim (36 535).

Najwięcej gospodarstw rolnych prowadzonych przez indywidualnych użytkowników

w wieku do 35 lat znajdowało się w województwie mazowieckim (46 800) i w województwie

lubelskim (38 500), natomiast najmniej w województwie lubuskim (4 800) i w województwie

zachodniopomorskim (5 700). Analizując procentowy udział użytkowników indywidualnych

gospodarstw rolnych w wieku do 35 lat w ogólnej liczbie użytkowników indywidualnych

gospodarstw rolnych w województwie stwierdzono, iż najwięcej gospodarstw prowadzonych

przez tę grupę wiekową znajdowało się w województwie podlaskim (15,96 %)

i w województwie mazowieckim (14,74%), natomiast najmniej w województwie śląskim

(6,79%) i

w

województwie zachodniopomorskim (10,38%). Średnio w skali kraju

gospodarstwa rolne powyżej 1 ha UR prowadzone przez indywidualnych użytkowników

w wieku do 35 lat stanowiły 12,67% gospodarstw rolnych.

5

Gospodarstwa rolne o powierzchni powyżej 1 ha UR, prowadzone przez

użytkowników indywidualnych w wieku 35-55 lat stanowiły 53,07% wszystkich gospodarstw

rolnych w kraju.

Najwięcej gospodarstw rolnych prowadzonych przez osoby powyżej 55 roku życia,

czyli przez potencjalnych beneficjentów działania 1 „Renty strukturalne”, znajdowało na

terenie województwa podkarpackiego (122 100) i województwa małopolskiego (119 600),

natomiast najmniej na terenie województwa lubuskiego (18 000) i województwa warmińsko-

mazurskiego (19 000). Stwierdzono również, iż największy procentowy udział gospodarstw

rolnych, prowadzonych przez rolników z tej grupy wiekowej, w ogólnej liczbie gospodarstw

rolnych w województwie, dotyczy województwa podkarpackiego (44,66%) i województwa

śląskiego (42,10%), natomiast najmniejszy województwa wielkopolskiego (26,48%)

i województwa kujawsko-pomorskiego (27,40%). Średnio w skali kraju gospodarstwa

o powierzchni powyżej 1 ha UR prowadzone przez indywidualnych użytkowników w wieku

powyżej 55 lat stanowiły 34,26% gospodarstw rolnych.

Wykres 1. Udział poszczególnych grup wiekowych użytkowników indywidualnych
gospodarstw rolnych w ogólnej liczbie użytkowników indywidualnych gospodarstw rolnych,
wg województw

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

6

Tabela 1. Indywidualni użytkownicy gospodarstw rolnych wg grup wiekowych
w województwach

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W ramach wydanych postanowień przyznających wsparcie dla działania 1 „Renty

strukturalne”, do końca 2008 r. wnioskodawcy przekazali 54 502 gospodarstwa rolne.

W PROW 2004-2006 zakładano przyznanie wsparcia dla 52 400 beneficjentów

1

. Największy

udział rolników otrzymujących wsparcie w ramach działania, w stosunku do liczby

potencjalnie uprawnionych beneficjentów, zanotowano w

województwie kujawsko-

pomorskim (15,13 %) i w województwie podlaskim (14,22 %), natomiast najmniejszy

w województwie śląskim (1,95 %) i w województwie małopolskim (2,00 %).

W większości przypadków (w około 52 %) rolnicy przechodzący na rentę strukturalną

przekazywali swe gospodarstwa na powiększenie innego gospodarstwa. Sytuacja w tym

zakresie zróżnicowana była w zależności od województwa. W województwie małopolskim

i podkarpackim przypadki przekazania gruntów na powiększenie innego gospodarstwa

stanowiły odpowiednio 31,50 % i 35,02 % ogólnej liczby przekazanych

gospodarstw

rolnych

w

województwie, podczas gdy w

województwach warmińsko-

mazurskim i zachodniopomorskim proporcje te kształtowały się odpowiednio na poziomie

61,61 % i 61,87 %.

1

PROW 2004-2006, Tabela nr 65. Zakładane wartości wskaźników wykonania (fizycznych) Planu

(beneficjenci/powierzchnia)

Gospodarstwa rolne z indywidualnym

użytkownikiem

w wieku

Województwo

ogółem

do 35 lat

35- 55 lat

55 lat

i więcej

Gospodarstwa

indywidualne

o powierzchni

pow. 1 ha UR

Dolnośląskie

115 300

12 800

61 400

41 000

74 510

Kujawsko-pomorskie

101 100

14 100

59 300

27 700

73 244

Lubelskie

279 400

38 500

150 800

90 100

211 360

Lubuskie

45 100

4 800

22 200

18 000

30 792

Łódzkie

182 000

26 400

102 400

53 200

152 363

Małopolskie

312 700

37 200

155 900

119 600

194 994

Mazowieckie

317 500

46 800

178 800

91 900

270 324

Opolskie

59 900

7 500

31 200

21 200

36 535

Podkarpackie

273 400

30 600

120 700

122 100

177 451

Podlaskie

110 300

17 600

61 600

31 100

92 269

Pomorskie

62 700

8 600

34 500

19 600

50 690

Śląskie

185 500

12 600

94 800

78 100

95 363

Świętokrzyskie

132 100

15 300

69 700

47 100

110 283

Warmińsko-mazurskie

63 100

9 100

35 000

19 000

46 284

Wielkopolskie

177 900

25 800

105 000

47 100

129 210

Zachodniopomorskie

54 900

5 700

28 800

20 400

36 659

Polska 2 472 800

313 400

1 312 300

847 200

1 782 331

7

Można zaryzykować stwierdzenie, iż dane te świadczą o marginalizacji rolnictwa

w województwach południowej Polski, w których występuje silne rozdrobnienie agrarne oraz

niekorzystna struktura wieku rolników. Omawiany tu instrument wsparcia po pierwsze został

wykorzystany w niewielkim stopniu w stosunku do potencjalnej liczby beneficjentów, po

drugie w stosunkowo niewielkim stopniu przyczynił się do transferów ziemi na rzecz

istniejących gospodarstw a tym samym zmian w strukturze agrarnej.

Tabela 2. Udział beneficjentów działania 1 „Renty strukturalne” w ogólnej liczbie
gospodarstw rolnych prowadzonych przez indywidualnego użytkownika w wieku powyżej
55 lat

Liczba przekazanych gospodarstw

w ramach działania "Renty

strukturalne"

Województwo

Liczba gosp.

rolnych

z indywidualnym

użytkownikiem

w wieku powyżej

55 lat

Na

powiększenie

innego

gospodarstwa

Na następcę,

zalesienie

oraz cele

związane z

ochroną

środowiska

Łącznie

C+D

Udział

potencjalnych

beneficjentów

w działaniu

E/B

(%)

Gospodarstwa
przekazane na

powiększenie

innego

gospodarstwa

C/E
(%)

L. P.

A

B

C

D

E

F

G

1. Dolnośląskie 41

000

1 769

1 198

2 967

7,24

59,62

2.

Kujawsko-pomorskie 27

700

2 468

1 769

4 237

15,30

58,25

3. Lubelskie

90

100

3 151

2 559

5 710

6,34

55,18

4.

Lubuskie

18 000

311 252

563 3,13

55,24

5.

Łódzkie

53 200

3 087

2 756

5 843

10,98

52,83

6. Małopolskie

119 600

758 1

648

2 406

2,01

31,50

7.

Mazowieckie

91 900

5 145

4 453

9 598

10,44

53,60

8.

Opolskie

21 200

949 639

1 588

7,49

59,76

9.

Podkarpackie

122 100

921 1

709

2 630

2,15

35,02

10.

Podlaskie

31 100

2 671

1 645

4 316

13,88

61,89

11. Pomorskie

19

600

891 729

1 620

8,27

55,00

12.

Śląskie

78 100

622 889

1 511

1,93

41,16

13.

Świętokrzyskie

47 100

1 412

1 944

3 356

7,13

42,07

14. Warmińsko-mazurskie

19 000

1 162

724

1 886

9,93

61,61

15.

Wielkopolskie

47 100

2 286

2 645

4 931

10,47

46,36

16.

Zachodniopomorskie 20

400

829 511

1 340

6,57

61,87

POLSKA 847

200

28

432 26 070

54 502

6,43

52,17

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i ARiMR

8

W ramach działania 1 „Renty strukturalne” do końca roku 2008 wypłacono łącznie

2 083 777 851, 70 zł. Najwięcej środków wypłacono dla beneficjentów z województwa

mazowieckiego (17,35 % ogólnej kwoty wydatkowanej na realizację działania)

i z województwa łódzkiego (10,88 % ogólnej kwoty wydatkowanej na realizację działania),

natomiast najmniej dla beneficjentów z województwa lubuskiego (1,06 % ogólnej kwoty

wydatkowanej na realizację działania) i z województwa zachodniopomorskiego

(2,49 % ogólnej kwoty wydatkowanej na realizację działania). Wyliczono również, iż średnio

każdy z beneficjentów działania, do dnia 31 grudnia 2008 r., otrzymał świadczenia na łączną

kwotę 38 844, 57 zł. Największą kwotę świadczeń otrzymali beneficjenci zamieszkali

w województwie podlaskim (średnio po 42 992, 06 zł) i w województwie warmińsko-

mazurskim (średnio po 41 281, 34 zł), natomiast najmniejsze beneficjanci zamieszkali

w województwie małopolskim (średnio po 35 065, 67zł) i w województwie śląskim (średnio

po 35 213, 78 zł). Zróżnicowane wysokości średnich świadczeń rentowych wypłacanych dla

beneficjentów z poszczególnych województw mogły wynikać z wielkości przekazywanych

gospodarstw. Zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym dla działania „Renty strukturalne”,

wysokość świadczenia rentowego zwiększała się o 3 % najniższej emerytury za każdy pełen

hektar przekazanych użytków rolnych powyżej 3 ha, jednak nie więcej niż za 20 ha powyżej

3 ha tych użytków rolnych. Średnia powierzchnia gospodarstw przekazanych do dnia

31 grudnia 2008 r. w skali kraju wyniosła 10,52 ha. Średnio największe gospodarstwa rolne

przekazywano w województwie warmińsko-mazurskim (17,51 ha), natomiast najmniejsze

w województwie małopolskim (4,69 ha). Ponadto na łączną kwotę płatności przekazanych

beneficjentom w danym województwie mógł wpłynąć termin przyznania rent strukturalnych.

Dla przykładu, w województwie kujawsko-pomorskim 64 % decyzji przyznających rentę

strukturalną wydano w 2005 r., gdy w roku 2007 tylko 2 %, natomiast w województwie

zachodniopomorskim w roku 2005 wydano 52 % decyzji, gdy w roku 2007 aż 8 %.

3. Wspieranie gospodarstw niskotowarowych.

Działanie 2 „Wspieranie gospodarstw niskotowarowych” miało na celu wsparcie

restrukturyzacji gospodarstw rolnych o niewielkim potencjale wytwórczym w celu

zwiększenia ich możliwości inwestycyjnych, a w konsekwencji wzrostu żywotności

ekonomicznej. Wsparcie w ramach działania otrzymać mógł rolnik prowadzący gospodarstwo

rolne o powierzchni powyżej 1 ha UR, którego wielkość ekonomiczna, mierzona wysokością

9

standardowej nadwyżki bezpośredniej, wynosiła od 2 do 4 ESU (dalej gospodarstwo

niskotowarowe).

Wśród wszystkich gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha UR, największą

grupę stanowiły gospodarstwa osiągające wysokość standardowej nadwyżki bezpośredniej na

poziomie 0 do 2 ESU (55,64 %) oraz od 2 do 4 ESU (17,08 %), natomiast najmniejszą część

stanowiły gospodarstwa osiągające nadwyżkę bezpośrednią na poziomie od 100 do 250 ESU

(0,16 %) oraz powyżej 250 ESU (0,07 %).

Wykres 2. Gospodarstw rolnych wg grup wielkości ekonomicznych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Najwięcej gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha UR, osiągających

wielkość ekonomiczną na poziomie 0 do 2 ESU, znajdowało się w województwie

małopolskim (149 9869) i w województwie podkarpackim (138 241), natomiast najmniej

w województwie lubuskim (15 125) i w województwie warmińsko-mazurskim (16 331).

Najwięcej gospodarstw rolnych uprawnionych do wsparcia w ramach działania

2 „Wspieranie gospodarstw niskotowarowych” (osiągających wielkość ekonomiczną na

poziomie 2-4 ESU) znajdowało się w

województwie mazowieckim (48

973)

i

w

województwie lubelskim (45

240), natomiast najmniej w

województwie

zachodniopomorskim (4 985) i w województwie lubuskim (5 456)

2

. Analizując procentowy

2

Z uwagi na fakt, iż średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego o wielkości ekonomicznej od 2 do 4

ESU w roku 2005 wynosiła 6,93 ha, w niniejszym opracowaniu wszystkie gospodarstwa rolne osiągające tą
wielkość ekonomiczną zaliczone zostały do grupy gospodarstw o powierzchni powyżej 1 ha UR.

10

udział gospodarstw rolnych, osiągających wielkość ekonomiczną na poziomie 2-4 ESU,

w ogólnej liczbie gospodarstw rolnych w województwie stwierdzono, iż najwięcej z nich

znajduje się w

województwie mazowieckim (16,79 % wszystkich gospodarstw

w województwie) i w województwie lubelskim (15,51 % wszystkich gospodarstw

w województwie), natomiast najmniej w województwie lubuskim (1,87 % wszystkich

gospodarstw w województwie) i w województwie opolskim (2,00 % wszystkich gospodarstw

w województwie).

Pomoc finansową w ramach działania 2 „Wspieranie gospodarstw niskotowarowych” łącznie

w skali kraju otrzymało 157 656 beneficjentów, dlatego można przypuszczać, iż około 54 %

gospodarstw uprawnionych do skorzystania z pomocy w ramach omawianego działania

uzyskało wsparcie. Najwięcej gospodarstw niskotowarowych objętych restrukturyzacją

znajduje się w województwie lubelskim (27 841) i w województwie mazowieckim (25 237),

natomiast najmniej w województwie lubuskim (1 131) i w województwie opolskim (1 679).

Analizując udział wszystkich gospodarstw niskotowarowych w województwie, w operacjach

restrukturyzacyjnych objętych omawianych działaniem stwierdzono, iż w największym

stopniu z pomocy skorzystali właściciele gospodarstw z województwa świętokrzyskiego

(85,51 % gospodarstw objęto wsparciem) i z województwa łódzkiego (67,02 % gospodarstw

objęto wsparciem), natomiast w

najmniejszym z województwa lubuskiego (20,73

%

gospodarstw objęto wsparciem) i z województwa dolnośląskiego (26,08 % gospodarstw

objęto wsparciem).

11

Tabela 3. Liczba beneficjentów działania 2 „Wspieranie gospodarstw niskotowarowych”
w PROW 2004-2006

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i ARiMR

Pomoc finansowa dla gospodarstw niskotowarowych mogła być przeznaczona

zarówno na przedsięwzięcia związane z rolnictwem (produkcja rolna), jak również

z działalnością pozarolniczą na obszarach wiejskich (np. agroturystyka, handel, usługi).

Beneficjenci działania mogli realizować główne cele interwencji poprzez 12 pośrednich

celów restrukturyzacyjnych. Średnio w skali kraju, każdy z producentów rolnych

uczestniczący w działaniu zadeklarował się do realizacji w swym gospodarstwie więcej niż

jednego przedsięwzięcia służącego osiągnięciu celu działania. Najchętniej wybieranym

rozwiązaniem restrukturyzacyjnym był „Zakup maszyn rolniczych” - deklarowany przez

44 % beneficjentów, oraz „Zakup zwierząt gospodarskich” - deklarowany przez 30 %

beneficjentów. Najmniej chętnie rolnicy deklarowali osiągnięcie celów działania poprzez

rezygnację z ryczałtowego rozliczania podatku VAT w gospodarstwie - 0,07 % beneficjentów

oraz poprzez „Rozpoczęcie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej” - 0,1 %

beneficjentów.

Liczba gospodarstw

rolnych o powierzchni

powyżej 1 ha UR

l.p.

Województwo

Ogółem

2-4 ESU

Liczba

beneficjentów

działania 2

"WGN"

Odsetek gospodarstw

korzystających z

pomocy w stosunku do

gospodarstw

potencjalnie

uprawnionych

1. Dolnośląskie

71 169

11 528

3 006

26,08

2. Kujawsko-pomorskie

72 397

11 151

6 137

55,04

3. Lubelskie

209 399

45 240

27 841

61,54

4. Lubuskie

28 277

5 456

1 131

20,73

5.

Łódzkie

145 603

29 587

19 829

67,02

6. Małopolskie

187 167

25 188

14 363

57,02

7. Mazowieckie

255 649

48 973

25 237

51,53

8. Opolskie

34 896

5 822

1 679

28,84

9. Podkarpackie

168 774

20 822

10 237

49,16

10. Podlaskie

92 024

15 493

7 703

49,72

11. Pomorskie

46 996

8 516

3 695

43,39

12. Śląskie

85 699

7 997

2 679

33,50

13. Świętokrzyskie

104 660

23 668

20 238

85,51

14. Warmińsko-mazurskie

44 001

7 419

2 524

34,02

15. Wielkopolskie

127 841

19 893

9 640

48,46

16. Zachodniopomorskie

33 544

4 985

1 717

34,44

POLSKA

1 708 096

291 738

157 656

54,04

12

Tabela 4. Liczba beneficjentów deklarujących realizację poszczególnych przedsięwzięć
w ramach działania 2 „Wspieranie gospodarstw niskotowarowych”

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ARiMR

W ramach działania 2 „Wspieranie gospodarstw niskotowarowych”, do końca 2008

roku wypłacono łącznie 1 316 378 542,03 zł. Największa część środków wypłacona została

dla beneficjentów z województwa lubelskiego (17,86 % środków wydatkowanych na

realizację działania) i z województwa mazowieckiego (16,29 % środków wydatkowanych na

realizację działania), natomiast najmniejsza część dla beneficjantów z województwa

lubuskiego (0,77 % środków wydatkowanych na realizację działania) i z województwa

zachodniopomorskiego (0,98 % środków wydatkowanych na realizacje działania). Średnio

w skali kraju, do dnia 31 grudnia 2008 r., każdy z beneficjentów działania otrzymał wsparcie

w wysokości 8 349, 69 zł.

l.p.

Nazwa przedsięwzięcia

Liczba beneficjentów

deklarujących

realizację danego

przedsięwzięcia

1.

Przestawienie lub przestawianie gospodarstwa niskotowarowego na produkcję
metodami ekologicznymi

1 964

2.

Przystąpienie do grupy lub organizacji producentów rolnych zgodnie z przepisami
o grupach producentów rolnych

784

3. Zakup

zwierząt gospodarskich

73 021

4. Zakup maszyn rolniczych

107 081

5. Zakup gruntu rolnego lub jego dzierżawa

25 694

6. Ukończenie szkolenia…

18 658

7.

Uzyskanie pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć w działach
specjalnych produkcji rolnej

6 117

8. Rozpoczęcie prowadzenia produkcji w działach specjalnych produkcji rolnej

728

9. Rezygnacja z ryczałtowego rozliczania podatku VAT w gospodarstwie

182

10.

Realizacja projektu w ramach SPO "Restrukturyzacja i modernizacja sektora
żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006"

1 273

11.

Osiągnięcie w okresie pobierania płatności dla gospodarstwa niskotowarowego,
corocznej wartości sprzedaży produktów rolnych pochodzących z własnej
działalności rolniczej w wysokości 20 tys. zł.

7 556

12.

Rozpoczęcie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej i osiągnięcie, w
okresie pobierania płatności dla gospodarstwa niskotowarowego, corocznego
przychodu w wysokości co najmniej 20 tys. zł.

290

13

4. Wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach

gospodarowania (ONW)

Działanie 3 „Wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych

warunkach gospodarowania” adresowane było do producentów rolnych prowadzących

działalność rolniczą w gospodarstwach rolnych położonych w całości lub częściowo na

obszarze o niekorzystnych warunkach gospodarowania.

W Polsce wyróżniono następujące obszary o niekorzystnych warunkach

gospodarowania:

•

Obszary górskie - wysokość dopłaty wyrównawczej 320 zł/ha;

•

Obszary nizinne:

o

Strefa nizinna I - wysokość dopłaty wyrównawczej 179 zł/ha;

o

Strefa nizinna II - wysokość dopłaty wyrównawczej 264 zł/ha;

•

Obszary za specyficznymi naturalnymi utrudnieniami - wysokość dopłaty

wyrównawczej 264 zł/ha.

Według danych Instytutu Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNiG) w 2004 r.

w Polsce było blisko 11 mln ha UR sklasyfikowanych jako obszary o niekorzystnych

warunkach gospodarowania (ONW). Tereny te stanowiły 66,54 % powierzchni wszystkich

użytków rolnych w kraju. Największa powierzchnia UR ONW znajdowała się na terenie

województwa podlaskiego (97,6 % UR w województwie to tereny ONW) i województwa

warmińsko-mazurskiego (83,2 % UR w województwie to tereny ONW), natomiast

najmniejsza powierzchnia UR ONW znajdowała się na terenie województwa opolskiego

(26,3 % UR w województwie to tereny ONW) i województwa lubelskiego (43,6 % UR

w województwie to tereny ONW).

14

Rys.1. Rozkład przestrzenny ONW w Polsce i krajach sąsiednich

Źródło: PROW 2004-2006

W ramach PROW 2004-2006 dla działania 3 „Wspieranie działalności rolniczej na

obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania” przeprowadzono trzy nabory

wniosków o przyznanie pomocy

3

. W pierwszej kampanii w 2004 r. wsparciem objęto 6 328

tys. ha (58,8 % uprawnionej powierzchni kraju), w 2005 r. 6 904 tys. ha (64,1 % uprawnionej

powierzchni kraju), natomiast w roku 2006 - 7 017 tys. ha (65,2 % uprawnionej powierzchni

kraju). Najbardziej aktywnie z pomocy korzystali producenci rolni z województwa

podlaskiego - w ramach poszczególnych kampanii pomocą objęto odpowiednio 68,3 %, 77 %

oraz 78,9 % uprawnionych do uzyskania pomocy powierzchni województwa. Najmniej

aktywnie po pomoc sięgali rolnicy gospodarstw położonych na obszarze województwa

małopolskiego i województwa podkarpackiego. W przypadku województwa małopolskiego

pomocą w poszczególnych kampaniach objęto odpowiednio 34,4 %, 39 % oraz 39,2 %

uprawnionych do uzyskania pomocy powierzchni województwa, natomiast w przypadku

województwa podkarpackiego obszary objęte wsparciem stanowiły odpowiednio 34 %,

38,5 % oraz 38,9 % uprawnionych do uzyskania pomocy powierzchni województwa.

Pomocą w ramach omawianego działania objęto 607 905 gospodarstw rolnych w roku

2004 , 692 565 gospodarstw rolnych w roku 2005 oraz 706 864 gospodarstw rolnych w roku

2006.

3

kampania 2004: 15.03-25.07.2004; kampania 2005: 15.03-25.06.2005; kampania 2006: 15.03-25.06.2006

15

Tabela 5. Powierzchnia objęta wsparciem w ramach działania 3 „Wspieranie działalności
rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania”

Powierzchnia UR

ONW objęty

wsparciem w roku

2004

ONW objęty

wsparciem w roku

2005

ONW objęty wsparciem

w roku 2006

Województwo

Ogółem

ha

% pow.

ONW

ha

% pow.

ONW

ha

% pow.

ONW

ha

% pow.

ONW

Dolnośląskie

457 900

47,14%

229 882,35

50,20%

245 289,24

53,57%

247 812,19

54,12%

Kujawsko-pomorskie

671 452

63,62%

379 725,66

56,55%

396 373,23

59,03%

402 190,51

59,90%

Lubelskie

685 939

43,63%

438 087,92

63,87%

481 461,03

70,19%

491 741,76

71,69%

Lubuskie

387 311

79,75%

260 247,10

67,19%

287 191,97

74,15%

299 000,80

77,20%

Łódzkie

866 022

78,17%

451 800,49

52,17%

499 317,24

57,66%

508 882,62

58,76%

Małopolskie

477 670

66,76%

164 409,42

34,42%

186 087,19

38,96%

187 251,37

39,20%

Mazowieckie

1 548 738

70,57% 1 031 790,17 66,62% 1 155 176,32 74,59% 1 181 574,60

76,29%

Opolskie

146

773 26,30% 60

015,52 40,89% 62

853,15 42,82% 62

868,42 42,83%

Podkarpackie

496 069

64,63%

168 816,59

34,03%

190 952,74

38,49%

192 972,58

38,90%

Podlaskie

1 097 766

97,61%

749 782,68

68,30%

845 384,98

77,01%

866 148,59

78,90%

Pomorskie

506 807

65,81%

315 305,39

62,21%

336 735,95

66,44%

345 533,76

68,18%

Śląskie

213

581 46,65% 74

118,96 34,70% 89

182,81 41,76% 91

941,75 43,05%

Świętokrzyskie

375 157

63,08%

146 888,70

39,15%

147 982,48

39,45%

150 032,66

39,99%

Warmińsko-mazurskie

839 469

83,25%

563 193,01

67,09%

589 173,22

70,18%

602 268,41

71,74%

Wielkopolskie

1 260 289

69,32%

853 159,00

67,70%

874 671,92

69,40%

867 894,38

68,86%

Zachodniopomorskie

733 525

75,21%

441 018,00

60,12%

517 061,31

70,49%

519 620,99

70,84%

POLSKA

10 764 468 66,54% 6 328 240,96 58,79% 6 904 894,76 64,15% 7 017 735,40

65,19%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych IUNiG i ARiMR

Beneficjenci działania 3 „Wspieranie działalności rolniczej na obszarach

o

niekorzystnych warunkach gospodarowania” do końca 2008 r. otrzymali łącznie

3 708 263 782,16 zł. Najwięcej środków trafiło do producentów rolnych z województwa

mazowieckiego (18,46 % środków wydatkowanych na realizację działania) i województwa

podlaskiego (13,37 % środków wydatkowanych na realizację działania), natomiast najmniej

z województwa opolskiego (0,83 % środków wydatkowanych na realizację działania)

i województwa śląskiego (1,46 % środków wydatkowanych na realizację działania). Średnio

w skali kraju na każdy hektar UR objętych wsparciem, do dnia 31 grudnia 2008 r., wypłacono

po 183, 12 zł. Najwięcej środków wymagało wspieranie działalności rolniczej na terenie

województwa małopolskiego (średnio 279,25 zł/ha) i województwa świętokrzyskiego

(średnio 231,07 zł/ha), natomiast najmniej na terenie województwa zachodniopomorskiego

(112,50 zł/ha) i województwa lubuskiego (133,35 zł/ha).

16

5. Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt

Wsparcie w ramach działania 4 „Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych

i poprawy dobrostanu zwierząt” (tzw. program rolnośrodowiskowy), wymagało realizacji

działań przyczyniających się do promocji systemów produkcji rolniczej, ochrony

i kształtowania krajobrazu, ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków dzikiej fauny i flory

oraz ich siedlisk, ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich oraz do poprawy

świadomości ekologicznej wśród mieszkańców obszarów wiejskich. Beneficjentem

omawianego działania mógł zostać producent rolny, realizujący co najmniej jeden

z wymienionych poniżej pakietów rolnośrodowiskowych, którego gospodarstwo, bądź część

gospodarstwa (minimum 1 ha UR) położone jest na obszarze kwalifikującym się do uzyskania

wsparcia.

W ramach działania zdefiniowano siedem pakietów, założeniem których jest

utrwalenie wzorców trwałej i zrównoważonej gospodarki rolnej, zwłaszcza na obszarach

chronionych i zagrożonych degradacją.

Pakiety Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego:

•

S01 - rolnictwo zrównoważone - zbilansowanie gospodarki nawozowej oraz

prowadzenie odpowiedniego następstwa roślin uprawianych w gospodarstwie;

•

S02 - rolnictwo ekologiczne - promocja metod rolnictwa ekologicznego;

•

P01 - utrzymanie łąk ekstensywnych – przywracanie lub kontynuacja

wykaszania łąk o wysokich walorach przyrodniczych;

•

P02 - utrzymanie pastwisk ekstensywnych – przywracanie lub zachowanie

ekstensywnego wypasu na cennych przyrodniczo pastwiskach półnaturalnych;

•

K01 - ochrona gleb i wód - stosowanie wsiewek poplonowych oraz

międzyplonów, co ogranicza erozję w tym wymywanie składników pokarmowych

z gleby;

•

K02 - tworzenie stref buforowych - tworzenie dwu lub pięciometrowych pasów

zadarnionych, na styku wód powierzchniowych oraz gruntów rolnych w celu

ograniczenia spływów zanieczyszczeń rolniczych;

•

G01 - zachowanie lokalnych ras zwierząt gospodarskich - utrzymanie hodowli

i chowu ras zwierząt zagrożonych wyginięciem (bydło, konie, owce).

Większość powyższych pakietów mogła być wdrażana tylko w wydzielonym obszarze

stref priorytetowych, natomiast pakiety S02 - „rolnictwo ekologiczne”, K01 - „ochronę gleb

17

i wód”, K02 - „tworzenie stref buforowych” oraz G01 - „zachowanie lokalnych ras zwierząt

gospodarskich” mogły być realizowane na obszarze całego kraju.

Łącznie w ramach PROW 2004-2006 dopłaty z programu rolnośrodowiskowego

wypłacono dla 1 068 872 ha UR (dla 69 823,37 ha w ramach kampanii 2004, dla 393 720,32

ha w ramach kampanii 2005, dla 311 135,16 ha w ramach kampanii 2006 oraz 294 192,35 ha

w ramach kampanii 2007). Największa łączna powierzchnia gruntów, dla której wypłacono

pomoc znajdowała się w granicach województwa zachodniopomorskiego (147 970 ha)

i województwa wielkopolskiego (114 233 ha), natomiast najmniejsza w granicach

województwa śląskiego (19 191 ha) i województwa małopolskiego (26 429 ha). Ze wsparcia

w ramach działania 4 „Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i

poprawy

dobrostanu zwierząt” skorzystało łącznie 70 600 rolników. Najwięcej z nich to producenci

rolni z

województwa lubelskiego (10

907) i z województwa wielkopolskiego (7 030),

natomiast najmniej z województwa śląskiego (1 261) i z województwa opolskiego (2 130).

Tabela 6. Powierzchnie objęte wsparciem w ramach działania 4 „Wspieranie przedsięwzięć
rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt”, według kampanii

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ARiMR

4

kampania 1: 1.09.2004 - 1.10.2004 (pakiet S02)

5

kampania 2: 1.09.2004 - 15.06.2004 (pozostałe pakiety + pakiet S02 od 2.10.2004)

6

kampania 3: 1.08.2005 - 31.12.2005 (wszystkie pakiety)

7

kampania 4: 15.05.2006 - 31.08.2006 (wszystkie pakiety)

Województwo

kamp 1

4

kamp 2

5

kamp 3

6

kamp 4

7

Dolnośląskie

7 342,11

28 076,87

21 389,31

21 469,38

Kujawsko-pomorskie

1 787,68

25 829,72

17 447,42

17 389,44

Lubelskie

5 098,15

28 060,13

38 734,95

28 121,84

Lubuskie

1 641,66

32 169,39

17 488,38

17 482,71

Łódzkie

1 087,04

9 824,21

11 997,31

14 558,22

Małopolskie

6 685,34

7 932,08

4 373,60

7 437,93

Mazowieckie

5 391,83

22 009,08

21 294,24

20 574,20

Opolskie

388,92

17 131,63

12 826,63

6 684,54

Podkarpackie

7 957,49

21 864,31

12 353,67

12 233,03

Podlaskie

3 683,79

11 163,82

11 010,83

17 808,86

Pomorskie

1 592,58

44 424,55

20 493,53

21 742,58

Śląskie

420,52

6 606,08

5 796,55

6 368,61

Świętokrzyskie

4 583,60

9 607,80

13 283,92

9 998,66

Warmińsko-mazurskie

7 602,94

28 436,93

27 196,46

20 710,67

Wielkopolskie

4 261,81

36 580,21

38 729,56

34 661,82

Zachodniopomorskie

10 297,91

64 003,51

36 718,80

36 949,86

POLSKA

69 823,37

393 720,32

311 135,16 294 192,35

18

Tabela 7. Liczba beneficjentów działania 4 deklarujących realizację poszczególnych pakietów
rolnośrodowiskowych

8

Województwo

S01

S02

P01

P02

K01

K02

G01

Dolnośląskie 91

619

826

147

1

486

5

39

Kujawsko-pomorskie 282

216

587

23

3

268

6

9

Lubelskie

82

1 307

2 925

155

8 447

4

103

Lubuskie 8

342

413

34

1

666

1

4

Łódzkie 31

267

107

7

4

540

3

28

Małopolskie

92

1 691

459

77

1 550

1

162

Mazowieckie

156

1 199

1 568

136

4 300

8

41

Opolskie 12

46

86

3

2

027

0

8

Podkarpackie

265

1 481

1 647

261

1 698

2

31

Podlaskie

87

815

1 396

135

2 390

3

48

Pomorskie 176

264

791

38

3

726

24

76

Śląskie 15

158

118

34

1

032

0

26

Świętokrzyskie

260

1 027

1 048

33

4 146

5

32

Warmińsko-mazurskie 303

718

185

40

1

619

3

25

Wielkopolskie

33

86

1 321

60

5 971

9

48

Zachodniopomorskie

60

1 042

736

56

2 555

2

7

Polska

1 953

11 278

14 213

1 239

50 421

76

687

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ARiMR

Beneficjenci najchętniej deklarowali realizację pakietu K01 - „ochrona gleb i wód” -

50 421 beneficjentów oraz pakietu P01 - „utrzymanie łąk ekstensywnych” - 14 213

beneficjentów. W znacznie mniejszym stopniu beneficjenci przystępowali do realizacji

pozostałych pakietów rolnośrodowiskowych, przy czym wyraźnie najmniej chętnie

realizowali pakiet K02 - „tworzenie stref buforowych” - 76 beneficjentów oraz pakie G01 -

„zachowanie lokalnych ras zwierząt gospodarskich” - 687 beneficjentów.

Łącznie do końca 2008 r. w ramach omawianego działania rolnicy otrzymali wsparcie

w wysokości 814 896 909,29 zł. Najwięcej środków wypłacono dla producentów rolnych

z

województwa zachodniopomorskiego (14,56 % ogólnej kwoty) i z województwa

wielkopolskiego (10,66 % ogólnej kwoty), natomiast najmniej dla producentów rolnych

z województwa śląskiego (1,56 % ogólnej kwoty) i z województwa małopolskiego (3,07 %

ogólnej kwoty).

8

Jeden wniosek mógł obejmować więcej niż jeden pakiet (jednak nie więcej niż 3), stąd łączna liczba

beneficjentów poszczególnych pakietów różni się od ogólnej liczby beneficjentów.

19

6. Zalesianie gruntów rolnych

Potrzeby zalesieniowe kraju określone zostały w zaktualizowanym w 2003 r.

Krajowym Programie Zwiększania Lesistości (KPZL), zgodnie z którym do roku 2020 Polska

powinna osiągnąć lesistość na poziomie 30 %. Według KPZL poziom lesistości kraju jest

bardzo zróżnicowany, przy czym najwyższą lesistością charakteryzuje się województwo

lubuskie (48 %) i województwo podkarpackie (36,3 %), natomiast najniższą województwo

łódzkie (20,4 %) i województwo mazowieckie (21,9 %). Średni poziom lesistości w Polsce

wynosi 29,1 % - przy średniej lesistość Europy 31,1 %.

Na podstawie podobieństw pomiędzy województwami, oraz względem potrzeb

i preferencji zalesieniowych, w KPZL terytorium Polski zostało podzielone na pięć

makroregionów:

1. Makroregion północno-zachodni (województwo lubuskie, zachodniopomorskie

i pomorskie);

2. Makroregion północno-wschodni (województwo warmińsko-mazurskie i podlaskie);

3. Makroregion środkowo-wschodni (województwo wielkopolskie, kujawsko-pomorskie,

łódzkie, mazowieckie, świętokrzyskie i lubelskie);

4. Makroregion południowo-wschodni (województwo małopolskie i podkarpackie);

5. Makroregion południowo-zachodni (województwo dolnośląskie, opolskie i śląskie).

KPZL zakłada, iż w latach 2001-2020 powierzchnia lasów w Polsce zwiększy się

o 678 300 ha. Największy obszar zalesień planowany jest w makroregionie środkowo-

wschodnim (377 300 ha) i makroregionie północno-wschodnim (85 600 ha), natomiast

najmniejszy w

makroregionie południowo-wschodnim (67

600 ha) i

makroregionie

południowo-zachodnim (71 900 ha).

Działanie 5 „Zalesianie gruntów rolnych” skierowane było do rolników zalesiających

co najmniej 0,3 ha UR lub grup rolników zalesiających co najmniej 3,0 ha UR. Realizacja

działania miała na celu zwiększenie obszarów leśnych poprzez zalesienie użytków rolnych

o niskiej przydatności dla rolnictwa, utrzymanie i wzmocnienie ekologicznej stabilności

obszarów leśnych oraz zwiększenie udziału lasów w globalnym bilansie węgla. W ramach

działania beneficjentom udzielana była pomoc w formie:

1. Wsparcia na zalesienie, pokrywającego koszty założenia uprawy i ochrony przed

zwierzyną.

2. Premii pielęgnacyjnej za utrzymanie nowej uprawy leśnej.

20

3. Premii zalesieniowej, stanowiącej ekwiwalent za wyłączenie gruntów z upraw

rolnych.

Wsparcie na zalesienie wypłacane było jednorazowo w pierwszym roku po

zalesieniu - kwota wsparcia wynosiła od 4 300 zł/ha do 5 900 zł/ha, natomiast premia

pielęgnacyjna wypłacana jest corocznie przez 5 lat od założenia uprawy - kwota premii

pielęgnacyjnej wynosi od 420 zł/ha do 1 100 zł/ha. Premia zalesieniowa w wysokości

360 zł/ha na rok, bądź 1 400 zł/ha na rok, wypłacana jest corocznie przez 20 lat od założenia

uprawy. Wysokość premii zalesieniowej zróżnicowana została w zależności od udziału

dochodu z produkcji rolniczej w całkowitych dochodach beneficjenta.

W ramach działania 5 „Zalesianie gruntów rolnych” na terenie całego kraju zalesiono

łącznie 39 736,99 ha gruntów rolnych, w tym 22 707,53 ha gatunkami drzew iglastych oraz

17 029,46 ha gatunkami drzew liściastych. Największą powierzchnię gruntów rolnych

zalesiono w

województwie warmińsko-mazurskim (7

245,85 ha) i

w

województwie

mazowieckim (6 538,84 ha), natomiast najmniejszą w województwie opolskim (379,64 ha)

i w województwie małopolskim (419,63 ha) .

Wykres 3. Powierzchnia gruntów rolnych zalesionych w ramach działania 5 „Zalesienie
gruntów rolnych” (ha)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ARiMR

21

Analizując zalesioną powierzchnię w układzie makroregionalnym stwierdzono, iż

największy obszar został zalesiony w makroregionie środkowo-wschodnim (17 173,94 ha)

i w makroregionie

północno-wschodnim (9

459,51 ha), natomiast najmniejszy

w makroregionie południowo-wschodnim (3 159,64 ha) i w makroregionie południowo-

zachodnim (3 837,96 ha). Należy zwrócić uwagę na fakt, iż w przypadku makroregionu

północno-wschodniego, powierzchnia zalesiona w ramach działania 5 „Zalesienie gruntów

rolnych”, stanowiła 11,05 % zakładanej w KPZL powierzchni do zalesień na lata 2001-2020,

natomiast przypadku makroregionu północno-zachodniego powierzchnia ta stanowiła 8,04 %

planowanej powierzchni.

Średnia powierzchnia zalesionego w ramach jednego projektu obszaru wyniosła

4,41

ha, przy czym największą średnią powierzchnię zalesiono w województwie

zachodniopomorskim (8,96 ha) i w województwie lubuskim (7,40 ha), natomiast najmniejszą

w województwie śląskim (1,70 ha) i w województwie dolnośląskim (2,09 ha).

Tabela 8. Realizacja KPZL w ramach PROW 2004-2006

Liczba

beneficjentów

Powierzchnia

zalesiona

w ramach

PROW 2004-

2006

Średnia

powierzchnia

zalesionego

obszaru

w ramach

jednego

projektu

Powierzchnia

planowana
do zalesień

w latach

2001-2020

Realizacja

KPZL

w ramach

PROW

2004-2006

Makroregiony

Województwo

szt.

ha

ha

ha

%

Lubuskie

189 1

663,97 7,40

Zachodniopomorskie

154 1

891,39 8,96

Makroregion I

Pomorskie

338 2

550,58 7,30

75 900

8,04

Warmińsko-mazurskie

773 7

245,85 7,18

Makroregion

II

Podlaskie

576 2

213,66 6,47

85 600

11,05

Wielkopolskie

445 2

207,96 6,10

Kujawsko-pomorskie

470 2

217,42 5,07

Łódzkie

562 2

086,19 4,40

Mazowieckie

1 065

6 538,84

4,37

Świętokrzyskie

622 1

455,11 3,60

Makroregion

III

Lubelskie

602 2

668,42 3,47

377 300

4,55

Małopolskie

232 419,63 3,32

Makroregion

IV

Podkarpackie

1 145

2 740,01

3,11

67 600

4,67

Dolnośląskie

263 2

409,93 2,09

Opolskie

111 379,64 2,16

Makroregion

V

Śląskie

153 1

048,39 1,70

71 900

5,34

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ARiMR oraz KPZL

22

Wsparcie w ramach działania 5 „Zalesianie gruntów rolnych” otrzymało łącznie 7 700

podmiotów (rolników bądź grup rolników). Najwięcej beneficjentów działania 5 „Zalesianie

gruntów rolnych” znajduje się w województwie podkarpackim (1 145) i w województwie

mazowieckim (1

065), natomiast najmniej w województwie opolskim (111)

i w województwie śląskim (153). W ramach działania wydano łącznie 9 006 decyzji

przyznających wsparcie, przy czym należy wspomnieć, iż każdy kolejny nabór cieszył się

większym zainteresowaniem wśród beneficjentów. Podobnie jak w przypadku liczby

beneficjentów, najwięcej decyzji przyznających wsparcie wydano w województwie

podkarpackim (255 w ramach kampanii 2004, 566 w ramach kampanii 2005 oraz 493

w ramach kampanii 2006) i w województwie mazowieckim (204 w ramach kampanii 2004,

501 w ramach kampanii 2005 oraz 585 w ramach kampanii 2006), natomiast najmniej

w województwie opolskim (25 w ramach kampanii 2004, 41 w ramach kampanii 2005 oraz

56 w ramach kampanii 2006) i w województwie śląskim (24 w ramach kampanii 2004,

67 w ramach kampanii 2005 oraz 81 w ramach kampanii 2006).

W wyniku realizacji działania 5 „Zalesianie gruntów rolnych” średnia lesistość kraju

zwiększyła się o 0,12 punktu procentowego. Największy wzrost wskaźnika lesistości

zanotowano w województwie warmińsko-mazurskim (o 0,3 punktu procentowego)

i w województwie mazowieckim (o 0,18 punktu procentowego), natomiast najmniejszy na

obszarze województwa małopolskiego (o

0,03 punktu procentowego) i

województwa

opolskiego (o 0,04 punktu procentowego).

Łącznie zobowiązania wynikające z wydanych decyzji opiewają na kwotę około

1 375 mln zł, z czego kwotę około 385 mln zł wypłacono z budżetu PROW 2004-2006,

pozostała kwota wypłacona zostanie z programów na lata kolejne.

23

Wykres 4. Liczba beneficjentów oraz decyzji przyznających wsparcie w ramach działania 5
„Zalesianie gruntów rolnych”

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ARiMR.

Łącznie do końca 2008 r. w ramach działania 5 „Zalesienie gruntów rolnych”

beneficjenci otrzymali wsparcie w wysokości 384 512 804,69 zł. Najwięcej środków

finansowych wypłacono dla rolników z województwa warmińsko-mazurskiego (19,14 %

ogólnej kwoty) i z województwa mazowieckiego (15,95 % ogólnej kwoty), natomiast

najmniej dla rolników z województwa opolskiego (0,92 % ogólnej kwoty) i z województwa

małopolskiego (1,03 % ogólnej kwoty). Średnio w skali kraju na każdy hektar objęty

wsparciem (wsparcie na zalesienie, premia zalesieniowa oraz premia pielęgnacyjna),

w ramach omawianego działania wypłacono kwotę w wysokości 9 694,77 zł. Na zalesienie

jednego hektara najwięcej wydano w gospodarstwach województwa zachodniopomorskiego

(10 608,56 zł) i województwa pomorskiego (10

300,36 zł), natomiast najmniej

w gospodarstwach województwa świętokrzyskiego (8 544,74 zł) i województwa podlaskiego

(8 896,41zł). Stwierdzono również, iż do końca 2008 r., średnio każdy z beneficjentów

działania otrzymał wsparcie w wysokości 49 936,73 zł. Najwięcej środków pomocowych

wypłacono beneficjentom z województwa zachodniopomorskiego (średnio po 129 989,99 zł)

24

i z województwa warmińsko-mazurskiego (średnio po 95 200,93 zł), natomiast najmniej

beneficjentom z województwa małopolskiego (średnio po 17 133,73 zł) i z województwa

świętokrzyskiego (średnio po 19 876,13 zł).

7. Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów UE

Pomoc w ramach działania 6 „Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii

Europejskiej” skierowana była do producentów rolnych realizujących w swych

gospodarstwach inwestycje mające na celu wdrożenie, wynikających z prawodawstwa

Wspólnotowego, wymaganych norm w zakresie ochrony środowiska, zdrowia publicznego

oraz zdrowia i dobrostanu zwierząt. Wsparcie w ramach omawianego działania miało formę

rocznej płatności, której wysokość nie mogła przekroczyć 25 000 euro/rok na gospodarstwo.

Pomoc mogła być przyznana na wprowadzenie nowych standardów objętych okresem

przejściowym na dostosowanie gospodarstw w następujących schematach:

•

Schemat 1: wyposażenie gospodarstw rolnych w urządzenia do przechowywania

nawozów naturalnych;

•

Schemat 2: dostosowanie gospodarstw produkujących mleko do standardów UE

w zakresie poprawy warunków higienicznych udoju mleka;

•

Schemat 3: dostosowanie ferm kur niosek.

Od początku realizacji działania rozpatrywano 72 591 wniosków o przyznanie pomocy.

Najwięcej producentów rolnych, ubiegających się o wsparcie na dostosowanie swych

gospodarstw do standardów UE było w województwie wielkopolskim (15

090)

i w województwie mazowieckim (13 791), natomiast najmniej w województwie lubuskim

(566) i w województwie opolskim (626). Stwierdzono, iż wśród 1 033 571 zarejestrowanych

siedzib stad (bydło + trzoda chlewna), 72 189 gospodarstw (6,9 %) realizowało inwestycje

w ramach schematu 1 „wyposażenie gospodarstw rolnych w urządzenia do przechowywania

nawozów naturalnych”. Najwięcej inwestycji w ramach w/w schematu realizowano

w

województwie kujawsko-pomorskim (w 20,6

% zarejestrowanych siedzibach stad)

i w województwie pomorskim (w 14,9 % zarejestrowanych siedzibach stad), natomiast

najmniej w województwie podkarpackim (w 0,8 % zarejestrowanych siedzibach stad)

i w województwie małopolskim (w 0,9 % zarejestrowanych siedzibach stad). Jednocześnie

wśród 713 697 zarejestrowanych siedzib stad (bydło), 7 351gospodarstw (1 %) realizowało

inwestycje w ramach schematu 2 „dostosowanie gospodarstw produkujących mleko do

standardów UE w zakresie poprawy warunków higienicznych udoju mleka”. Najwięcej

25

inwestycji w ramach powyższego schematu realizowano w województwie mazowieckim

(w 2,3 % zarejestrowanych siedzibach stad) i w województwie łódzkim (w 1,6 %

zarejestrowanych siedzibach stad), natomiast najmniej w województwie podlaskim (w 0,32 %

zarejestrowanych siedzibach stad) i w województwie wielkopolskim (w 0,33 %

zarejestrowanych siedzibach stad). Do realizacji inwestycji z

zakresu schematu

3 „dostosowanie ferm kur niosek”, w ramach omawianego działania nie przystąpił żaden

producent rolny.

Tabela 9. Liczba rozpatrywanych wniosków dla działania 6 ogółem i wg schematów, wg
województw

Województwo

Liczba

beneficjentów

rozpatrywanych

wniosków

Sch. 1

Sch. 2

Sch. 3

Dolnośląskie

661 655

52

0

Kujawsko-pomorskie

13 097

13088

379

0

Lubelskie

3 031

3021

533

0

Lubuskie

566 566

42

0

Łódzkie

5 835

5807

1097

0

Małopolskie

948 914

390

0

Mazowieckie

13 791

13577

2907

0

Opolskie

626 625

38

0

Podkarpackie

687 663

352

0

Podlaskie

6 014

5991

177

0

Pomorskie

4 566

4561

161

0

Śląskie

656 641

167

0

Świętokrzyskie

1 489

1474

420

0

Warmińsko-mazurskie

4 292

4281

336

0

Wielkopolskie

15 090

15085

182

0

Zachodniopomorskie

1 242

1240

118

0

POLSKA

72 591

72 189

7 351

0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ARiMR.

26

Tabela 10. Efekty realizacji inwestycji, wg standardów.

Inwestycje wg głównego

celu

Liczba

Powierzchnia/

Pojemność

Jedn.

Wartość inwestycji

(w PLN)

Wyposażenie/rozbudowa
w płytę gnojową

70 762

3 702 788,78

m2

716 243 965,52

Wyposażenie w kryty
zbiornik na gnojowicę

1 883

183 630,12

m3

42 105 068,87

Wyposażenie w otwarty
zbiornik na gnojowicę

1 159

318 437,96

m3

71 207 502,25

Wyposażenie w kryty
zbiornik na gnojówkę.

68 622

2 462 591,33

m3

1 563 358 002,07

Wyposażenie w otwarty
zbiornik na gnojówkę

749

147 398,55

m3

35 412 394,97

Schemat

1

Zwierzęta w
gospodarstwach objętych
wsparciem w ramach
Schematu 1

0

DJP

Liczba
zmodernizowanych obór

0

szt.

0,00

Liczba
zmodernizowanych
stanowisk

0

szt.

0,00

Modernizacja ścian i
podłóg w
pomieszczeniach do udoju
oraz w pomieszczeniach,
do przechowywania
mleka

5 003

szt.

2 377 887,89

Wyposażenie w dojarkę

3 305

szt.

20 458 391,14

Wyposażenie w
schładzalnik do mleka o
pojemności do 200litrow

1 189

szt.

9 713 962,64

Wyposażenie w
schładzalnik do mleka o
pojemności od 200 do
400litrow

2 145

szt.

26 443 180,77

Wyposażenie w
schładzalnik do mleka o
pojemności od 400 do
800litrow

1 203

szt.

20 795 485,02

Wyposażenie w ujęcie
wody

867

szt.

5 282 281,09

Schemat

2

Wyposażenie
pomieszczeń do
przechowywania mleka w
umywalkę z
podgrzewaczem wody

4 499

szt.

2 292 702,06

Schemat

3

Wyposażenie w klatki dla
kur nieśnych

0

szt.

0,00

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ARiMR

27

Do końca 2008 r. w ramach działania „Dostosowanie gospodarstw do standardów Unii

Europejskiej” beneficjentom wypłacono łącznie 2 437 475 567,30 zł. Najwięcej środków

trafiło do producentów rolnych z województwa wielkopolskiego (22,23

% kwoty

przeznaczonej na realizację działania) i z województwa mazowieckiego (19,67 % kwoty

przeznaczonej na realizację działania), natomiast najmniej dla producentów rolnych

z województwa dolnośląskiego (0,73 % kwoty przeznaczonej na realizację działania)

i z województwa podkarpackiego (0,74 % kwoty przeznaczonej na realizację działania).

Średnio w skali kraju każdemu beneficjentowi omawianego działania, do dnia 31 grudnia

2008 r., wypłacono kwotę 33 578,21 zł. Średnio największą kwotę wsparcia otrzymali

producenci rolni z województwa warmińsko-mazurskiego (37 037,16 zł) i z województwa

wielkopolskiego (35 489,27 zł), natomiast najmniej producenci rolni z województwa

podkarpackiego (17 718,40 zł) i z województwa małopolskiego (18 852,93 zł).

28

Opracowanie:
Sylwia Strzeżysz i Paweł Ściański
Wydział Oceny i Analiz
Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi



Akceptacja:
Mieczysław Paradowski
Dyrektor Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi