Prof. dr hab. med.
Wojciech S∏u˝ewski

Kierownik Kliniki Chorób
Zakaênych i Neurologii
Dzieci´cej – III Katedra
Pediatrii I Wydzia∏u
Lekarskiego Akademii
Medycznej im. Karola
Marcinkowskiego
w Poznaniu, cz∏onek
Zarzàdu G∏ównego
Polskiego Towarzystwa
Neurologów Dzieci´cych

www.padaczka.net

Drodzy Czytelnicy!

Zawód lekarza, jak chyba ˝aden inny, wymaga ciàg∏ego dokszta∏cania si´, poszerzania
i utrwalania wiedzy wyniesionej ze studiów. Nigdy jeszcze nie by∏o to tak ∏atwe jak dziÊ, kiedy to
dostaliÊmy do r´ki najszybsze i najskuteczniejsze narz´dzie komunikowania si´ – Internet.
To dzi´ki niemu archiwa najwi´kszych i najs∏ynniejszych bibliotek medycznych stan´∏y przed
nami otworem, to dzi´ki niemu mo˝emy prawie w ka˝dej chwili zwróciç si´ do kolegów po fachu
czy zapoznaç si´ z wynikami badaƒ przeprowadzonych na antypodach w ubieg∏ym miesiàcu...

I my mamy swój, wprawdzie niewielki, ale jeÊli mo˝na sàdziç z listów przysy∏anych do nas przez
Czytelników, ceniony udzia∏ – nasza strona www.padaczka.net cieszy si´ wcià˝ rosnàcà
popularnoÊcià wÊród lekarzy, do których nie zawsze najnowsze numery „Gazety o padaczce”
docierajà b∏yskawicznie. Komplet materia∏ów merytorycznych, zamieszczanych w naszej gazecie,
znajdziecie Paƒstwo na naszej stronie, a jeÊli mielibyÊcie Paƒstwo uwagi co do funkcjonalnoÊci
czy potrzeby zmian w jej treÊci – piszcie do nas. Wszelkie Wasze uwagi postaramy si´ uwzgl´dniç
ju˝ w nast´pnym wydaniu „Gazety o padaczce”.
˚yczymy Paƒstwu udanego lata!

Redakcja

na liÊcie. Zdecydowanie wi´ksze zna-

czenie ma aktywnoÊç rodzinna, religij-

na czy w∏asna aktywnoÊç rekreacyj-

na (okreÊlana jako mo˝liwoÊç uczestni-

czenia w grach zespo∏owych czy w za-

j´ciach na p∏ywalni). Podobnie pacjen-

ci okreÊlajà czynniki, które w najwi´k-

szym stopniu wp∏ywajà na obni˝enie

jakoÊci ˝ycia. Zwraca uwag´ fakt, ˝e

napady nie stanowià g∏ównego czynni-

ka powodujàcego obni˝enie jakoÊci

˝ycia. Najistotniejszymi sà dolegliwo-

Êci o charakterze psychicznym (l´k,

depresja) czy ograniczenia w prze-

mieszczaniu si´ (g∏ównie mo˝liwoÊç

prowadzenia pojazdów).

Jednà z bardzo istotnych potrzeb

pacjenta z padaczkà jest odpowiednia

informacja o chorobie oraz wsparcie ze

strony personelu medycznego. Wiedza

na temat choroby przekazywana przez

personel medyczny: specjalist´ neuro-

loga, lekarza rodzinnego oraz piel´-

gniark´ Êrodowiskowà, jest bardzo

istotnym czynnikiem wp∏ywajàcym

na jakoÊç ˝ycia. Co ciekawe, na jakoÊç

˝ycia pacjentów wp∏ywa organizowanie

grup chorych w grupy wsparcia: osiàga

si´ wów- czas znacznà redukcj´ l´ku,

zmniejsza si´ cz´stoÊç niebezpieczne-

go samoleczenia oraz poprawia si´ w∏a-

Êciwe stosowanie leków przeciw-

padaczkowych, co zwi´ksza szans´ na

osiàgni´cie w∏aÊciwej kontroli napadów.

Odmiennymi cechami charaktery-

zuje si´ przebieg padaczki i jej wp∏yw

na jakoÊç ˝ycia w wieku podesz∏ym.

U osób starszych napady cz´Êciej majà

charakter wtórny zwiàzany z chorobami

sercowo-naczyniowymi (udarami) czy

te˝ innymi ogniskowymi uszkodzeniami

mózgu. Osoby starsze zwykle cz´Êciej

sà nara˝one na dzia∏ania niepo˝àdane

leków przeciwpadaczkowych tak˝e

o padaczce

G A Z E T A

Rozwiàzywanie problemów w codziennej praktyce

I S S N 1 5 0 9 – 4 7 8 2

Nr 37

maj/czerwiec 2006

Padaczka jest jednym z najcz´st-

szych schorzeƒ neurologicznych i doty-

czy oko∏o 1% populacji krajów wysoko

rozwini´tych. Cz´stoÊç jej wyst´powa-

nia jest zwiàzana ze szczególnà pre-

dyspozycjà wiekowà ze szczególnym

nasileniem w populacji pediatrycznej

i w wieku m∏odzieƒczym. W zwiàzku

z wyst´pujàcymi ró˝nego typu napada-

mi padaczkowymi, specyficznymi uwa-

runkowaniami spo∏ecznymi oraz d∏ugo-

trwa∏à farmakoterapià choroba ta ma

znaczàcy wp∏yw na funkcjonowanie

osób nià dotkni´tych w ˝yciu codzien-

nym. Problemy chorych na padaczk´

nie wià˝à si´ jedynie z faktem wyst´po-

wania samych napadów, ale równie˝

w

sposób kompleksowy rzutujà

na funkcjonowanie tych osób w spo∏e-

czeƒstwie, a w szczególnoÊci w najbli˝-

szej rodzinie. Wzajemne nak∏adanie si´

trudnoÊci zawodowych, finansowych,

ró˝nego typu zaburzeƒ poznawczych

i cz´sto zaburzeƒ psychicznych stano-

wi dodatkowy balast dla chorego. Z te-

go wzgl´du we wspó∏czesnej epilepto-

logii podkreÊla si´, ˝e skuteczne lecze-

nie padaczki wyra˝a si´ nie tylko opa-

nowaniem napadów, ale musi uwzgl´d-

niaç równie˝ szereg innych aspektów

dotyczàcych jakoÊci ˝ycia pacjentów.

Takie podejÊcie wychodzi naprzeciw

oczekiwaniom pacjentów, gdy˝ to w∏a-

Ênie subiektywna ocena prowadzonej

terapii przez chorego stanowi wyznacz-

nik skutecznoÊci lekarza.

Pomi´dzy lekarzami a pacjentami

wyst´pujà znaczne rozbie˝noÊci pod

wzgl´dem okreÊlenia najwa˝niejszego

celu leczenia. Ankietowani lekarze

zwykle podkreÊlajà pierwszorz´dne

znaczenie jak najlepszej kontroli napa-

dów. Tymczasem dla chorych wa˝niej-

sze okazujà si´ psychospo∏eczne

aspekty schorzenia, jak np. odpowied-

nie stosunki rodzinne, aktywnoÊç

zawodowa czy brak zaburzeƒ o cha-

rakterze poznawczym (Tabela 1).

W jednym z badaƒ pacjenci szerego-

wali czynniki, które ich zdaniem najbar-

dziej wp∏ywajà na jakoÊç ich ˝ycia. Wy-

daje si´ to zaskakujàce, ale sama kon-

trola napadów jest czynnikiem znajdu-

jàcym si´ na dosyç odleg∏ej pozycji

W tym numerze:

• W∏adys∏aw IV Waza

• Padaczka wywo∏ywana

przez funkcje j´zykowe

• Czo∏owy czy skroniowy?

Ocena jakoÊci ˝ycia pacjentów
leczonych Gabitrilem

®

Badanie GABI Plus

w zwiàzku z interakcjami z innymi przyj-

mowanymi lekami. Na g∏ówny plan wy-

suwa si´ znaczenie zaburzeƒ poznaw-

czych, które mogà byç wywo∏ywane

tak˝e przez leki przeciwdrgawkowe.

Bioràc pod uwag´ zwi´kszanie cz´sto-

Êci wyst´powania zaburzeƒ poznaw-

czych wraz z wiekiem, szczególnie istot-

ny dla jakoÊci ˝ycia pacjentów jest niski

potencja∏ leku do wywo∏ywania tych za-

burzeƒ. Poza tym u osób starszych

do najistotniejszych czynników obni˝a-

jàcych jakoÊç ˝ycia nale˝y cz´stsze wy-

st´powanie l´ku i depresji, narastajàca

izolacja spo∏eczna oraz pogarszajàca

si´ samoocena.

Wydaje si´, ˝e w∏aÊciwe szacowa-

nie potrzeb i jakoÊci ˝ycia pacjenta ma

szczególne znaczenie w wielu krytycz-

nych momentach prowadzenia terapii:

a) na poczàtku leczenia, tu˝ po zdia-

gnozowaniu choroby; b) w trakcie

ustabilizowania leczenia, wskazujàc

na potrzeb´ ewentualnych jego mody-

fikacji; c) podczas zmian terapii (leku)

w celu odpowiedniego monitorowania

leczenia; d) w szczególnych sytu-

acjach „biologicznych”: cià˝y, pokwita-

nia itp.; e) w sytuacji powstawania

szczególnych problemów: lekoopor-

noÊci, przed

decyzjà o

operacji

neurochirurgicznej.

Dotychczas przyj´ty model lecze-

nia padaczki polega∏ na tym, ˝e lekarz

na podstawie cz´stoÊci napadów, ich

typu, poziomów i dzia∏aƒ niepo˝àda-

nych leków przeciwpadaczkowych

oraz badaƒ obrazowych (MRI) okreÊla∏

stan pacjenta. Dzisiaj wiadomo, ˝e stan

pacjenta i jego samopoczucie nie za-

wsze koreluje z wy˝ej wymienionymi

wskaênikami. Na tym tle tym cenniejsze

i warte zapami´tania wydaje si´ zdanie:

„care for the patient, don’t just treat the

seizures”.

Bioràc pod uwag´ wyniki badaƒ,

wydaje si´, ˝e próby uzyskania idealnej

redukcji napadów kosztem w∏àczania

dodatkowych leków lub podnoszenia

dawek leków ju˝ stosowanych, które

mogà spowodowaç ograniczenia ak-

tywnoÊci, wyst´powanie problemów

poznawczych i emocjonalnych, nie za-

wsze znajdujà uzasadnienie w potrze-

bach pacjentów. Innymi s∏owy pacjenci

dopuszczajà mo˝liwoÊç nieco gorszej

kontroli napadów w zamian za spraw-

niejsze funkcje pami´ciowe czy aktyw-

niejsze sp´dzanie wolnego czasu. Jed-

nak idealnà sytuacjà by∏aby taka, w któ-

rej w∏àczenie dodatkowych leków prze-

ciwpadaczkowych prowadzi∏oby rów-

noczeÊnie do redukcji napadów, jak

i poprawy jakoÊci ˝ycia. Istniejà frag-

mentaryczne dane, ˝e niektóre nowe le-

ki przeciwpadaczkowe mogà spe∏niaç

oba te warunki, ale jak dotàd liczba ba-

daƒ klinicznych dotyczàcych tego za-

gadnienia jest zbyt ma∏a.

Tiagabina (TGB, Gabitril

®

) jest le-

kiem przeciwpadaczkowym wskaza-

nym do stosowania w terapii dodanej

u doros∏ych i dzieci powy˝ej 12. roku

˝ycia z rozpoznanà padaczkà cz´Êcio-

wà, niedostatecznie kontrolowanà

za pomocà innych leków. Dotychcza-

sowe wyniki kontrolowanych badaƒ kli-

nicznych za pomocà testów psychome-

trycznych wykaza∏y, ˝e stosowanie

TGB w terapii dodanej nie wià˝e si´ ze

zmianami czynnoÊci poznawczych. Co

wi´cej, nawet po 2 latach terapii TGB

nie stwierdzono zmian w sprawnoÊci in-

telektualnej, pami´ci, badaniach uwagi

i czasu reakcji. Dla przyk∏adu Dodrill

i wsp. opublikowali wyniki badania

w grupie 162 pacjentów z padaczkà

ogniskowà, z zastosowaniem trzech

ró˝nych dawek TGB (16 mg/d.,

32 mg/d., 56 mg/d.). Oceniano ró˝ne

umiej´tnoÊci poznawcze za pomocà

oÊmiu testów, a tak˝e ogólne przysto-

sowanie do ˝ycia poprzez ocen´ jako-

Êci ˝ycia i nastroju, gdzie nie wykazano

negatywnego wp∏ywu TGB. Wyniki me-

taanalizy z udzia∏em ponad 2500 pa-

cjentów wykaza∏y, ˝e stosowanie TGB

wià˝e si´ nawet z korzystnym wp∏ywem

na zachowanie i sfer´ poznawczà.

Wyniki badania porównawczego

z topiramatem wykaza∏y porównywalnà

skutecznoÊç obu leków w terapii doda-

nej u pacjentów z padaczkà. W grupie

stosujàcej topiramat zaobserwowano

istotne pogorszenie funkcji poznaw-

czych w zakresie fluencji s∏ownej,

sprawnoÊci mówienia, pami´ci opera-

cyjnej oraz funkcji wzrokowych. W gru-

pie pacjentów otrzymujàcych TGB ob-

serwowano jedynie os∏abienie przypo-

minania odroczonego s∏ów.

Dotychczasowe wyniki badaƒ do-

wodzà, ˝e TGB poprawia jakoÊç snu

g∏´bokiego – zmniejsza cz´stoÊç i czas

wybudzeƒ oraz wp∏ywa korzystnie na

konsolidacj´ snu. Zwa˝ywszy na fakt,

˝e u pacjentów z padaczkà cz´sto do-

chodzi do zaburzeƒ snu, te wyniki ba-

daƒ wydajà si´ byç bardzo obiecujàce.

Oceny skutecznoÊci i tolerancji

leczenia dokonywane na podstawie

randomizowanych, kontrolowanych pla-

cebo badaƒ klinicznych nie odzwiercie-

dlajà warunków codziennej praktyki

klinicznej. Protoko∏y tych badaƒ spe∏-

niajà kryteria wymagane przez w∏adze

rejestracyjne, jednak trudno ekstra-

polowaç ich wyniki w kontekÊcie wa-

runków klinicznych. Dopiero badania

otwarte mogà dostarczyç wielu u˝y-

tecznych i praktycznych informacji

o leku. Jednym z takich badaƒ jest

badanie GABI Plus, przeprowadzone

w 2004 roku, które mia∏o na celu

okreÊlenie skutecznoÊci TGB w terapii

dodanej oraz równoczesnà ocen´

wp∏ywu, jaki ma takie leczenie na jakoÊç

˝ycia pacjentów z padaczkà.

Badanie GABI Plus, przeprowadzo-

ne w roku 2004, mia∏o na celu okreÊle-

nie skutecznoÊci tiagabiny w terapii do-

danej oraz równoczesnà ocen´ wp∏y-

wu, jaki ma takie leczenie na jakoÊç ˝y-

cia pacjentów z padaczkà. Do badania

w∏àczano kolejnych pacjentów spe∏nia-

jàcych kryteria w∏àczenia Gabitrilu

®

w terapii padaczki. U pacjentów podda-

nych obserwacji oceniano cz´stoÊç wy-

st´powania napadów, jak równie˝ su-

biektywne parametry Êwiadczàce o ja-

koÊci ˝ycia, takie jak: ch´ç do ˝ycia,

mo˝liwoÊç skupienia uwagi, zdolnoÊç

do pracy, mo˝liwoÊç wykonywania co-

dziennych czynnoÊci oraz jakoÊç snu.

W badaniu bra∏o udzia∏ 1498 cho-

rych, 44% kobiet i 56% m´˝czyzn. Âred-

nia wieku badanych osób wynosi-

∏a 39 lat, a mediana wieku od rozpozna-

nia padaczki wynosi∏a 8 lat. Pacjenci by-

li poddani ocenie w momencie w∏àcze-

nia leczenia (wizyta 1.) oraz po 6 i 16 ty-

godniach od dnia w∏àczenia Gabitrilu

®

(wizyta 2. i 3.). Jak wspomniano, w pro-

jekcie tym ocena skutecznoÊci leczenia

rozumiana by∏a nie tylko jako wp∏yw

na liczb´ i nasilenie napadów padacz-

kowych, ale równie˝ na subiektywnà

ocen´ jakoÊci ˝ycia i funkcjonowania

pacjenta. Subiektywne parametry cha-

rakteryzujàce funkcjonowanie oraz ja-

koÊç ˝ycia poddano ocenie zarówno

na wizycie pierwszej, jak i na drugiej

i trzeciej. W parametrze „ch´ç do ˝ycia”

odsetek osób niezadowolonych zmniej-

szy∏ si´ z 39% (wizyta 1.) do 5% (wizy-

ta 3.), a równoczeÊnie odsetek osób za-

dowolonych wzrós∏ z 27 do 70%

(p<0,0001) (Rys. 1). Podobnie kolejny

parametr – mo˝liwoÊç skupienia uwagi

– w zauwa˝alny sposób uleg∏ polepsze-

niu. WyjÊciowo odsetek osób zadowo-

lonych wynosi∏ 18%, a podczas III wizy-

ty wynosi∏ on – ju˝ ponad 50%

(p<0,0001) (Rys. 2). Tak˝e odsetek za-

dowolonych pacjentów przy ocenie

zdolnoÊci do pracy wzrós∏ z 14,5%

do 49% (p<0,0001) (Rys. 3). Liczba za-

dowolonych pacjentów wzros∏a tak˝e

w przypadku oceny mo˝liwoÊci wyko-

nywania codziennych czynnoÊci z 37%

do 77% (p<0,0001) (Rys. 4). Ostatni

analizowany parametr – jakoÊç snu tak-

˝e uleg∏ znaczàcej poprawie. A˝ 80%

pacjentów by∏o zadowolonych z jakoÊci

snu podczas wizyty III w porównaniu

z 45% podczas wizyty I (p<0,0001)

(Rys. 5). W badaniu GABI Plus wykaza-

no tak˝e, ˝e Gabitril

®

nie tylko poprawia

jakoÊç ˝ycia pacjentów, ale tak˝e

charakteryzuje si´ dobrà skuteczno-

Êcià. Skumulowana liczba napadów

cz´Êciowych prostych spad∏a po 16 ty-

godniach leczenia z 458 do 313 (reduk-

cja o 32%, p<0,0001), podobnie w przy-

padku napadów cz´Êciowych z∏o˝o-

nych ich liczba spad∏a z 842 na 552 (ob-

ni˝enie o 35%, p<0,0001) oraz wtórnie

uogólnionych, gdzie liczba napadów

obni˝y∏a si´ z 914 do 428 (obni˝enie

o 53%, p<0,0001).

Podsumowujàc, nale˝y stwierdziç, ˝e

tiagabina pozostaje lekiem, który w znaczà-

cy sposób poprawia jakoÊç ˝ycia pacjentów

z padaczkà, a równoczeÊnie charakteryzuje

si´ istotnà skutecznoÊcià w redukowaniu

cz´stoÊci napadów.

PiÊmiennictwo:
1. M. Äikia, L. Jutila, T. Salmenperä, et al. Co-
gnitive effects of tiagabine and carbamazepi-
ne monotherapy in newly diagnosed adult pa-
tients with partial epilpsy: randomised two
year follow-up study. Epilepsia 2004; 45
(Suppl. 3), p. 390.
2. Baker GA, Jacoby A, Buck D, et al. The qu-
ality of life of older people with epilepsy: fin-
dings from a UK community study. Seizu-
re 2001; 10: 92-99.
3. Couldridge L, Kendall S, March A. A syste-
matic overview-a decade of research. The in-
formation and counseling needs of people
with epilepsy. Seizure 2001; 10: 605-614.
4. Cramer JA. Exploration of changes in he-
alth-related quality of life after 3 months of va-
gus nerve stimulation. Epilepsy & Beha-
vior 2001; 2: 460-465.
5. Dodrill CB, Amett LJ, Sommerville KW, et al.
Cognitive and quality of life effects of differing
doses of tiagabine in epilepsy. Neurolo-
gy 1997; 48: 1025-1031.
6. Ellis N, Upton D, Thompson P. Epilepsy and
the family: a review of current literature. Seizu-
re 2000; 9: 22-30.
7. Fritz N, Glogau S, Hoffmann J, et al. Effica-
cy and cognitive side effects of tiagabine and
topiramate in patients with epilepsy. Epilepsy
and Behavior 2005; 6: 373-381.
8. Gilliam F, Hecimovic H, Sheline Y. Psychia-
tric comorbidity, health, and function in epilep-
sy. Epilepsy & Behavior 2003, 4: S26-S30.
9. Hermann BP, Seidenberg M, Bell B, et al.
Comorbid psychiatric symptoms in temporal
lobe epilepsy: association with chronicity of
epilepsy and impact on quality of life. Epilep-
sy & Behavior 2000, 1: 184-190.
10. Jacoby A. Stigma, epilepsy, and quality of
life. Epilepsy & Behavior 2002, 3: S10-S20.
11. Kaiser S, Selai C, Trimble MR. Long-term
follow-up of topiramate and lamotrigine: a per-
spective on quality of life. Seizure 2002, 11:
356-360.
12. Lam J, Rozsavolgyi M, Soos G, et al. Qu-
ality of life of patients with epilepsy (Hungarian
survey). Seizure 2001; 10: 100-106.
13. Leppik I. Quality of life of people with epi-
lepsy in the United States. Clinical Therapeu-
tics 1998, 20, A13-A18.
14. Loringa DW, Meadora KJ, Leeb GP. Deter-
minants of quality of life in epilepsy. Epilepsy
& Behavior 2004, 5: 976-980.
15. Malachy B, Chase A. The impact of epilep-
sy on quality of life: a qualitative analysis. Epi-
lepsy & Behavior 2003, 4: 226-233.
16. Malachy LB, Chase A. Employment con-
cerns of people with epilepsy and the qu-
estion of disclosure: report of a survey of the
epilepsy foundation. Epilepsy & Behavior
2001, 2: 490-495.
17. Privitera M, Ficker DM. Assessment of ad-
verse events and quality of life in epilepsy: de-
sign of a new community-based trial. Epilepsy
& Behavior 2004, 5: 841-846.
18. Schachter SC. Quality of Life and Cost of
Care. Epilepsy & Behavior 2000, 1: 120-127.

Rysunek 4. Ocena mo˝liwoÊci wykonywania
codziennych czynnoÊci

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%

Wizyta 1

Wizyta 3

Niezadowolony
Trudno oceniç
Zadowolony

Rysunek 5. Ocena jakoÊci snu

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%

Wizyta 1

Wizyta 3

Niezadowolony
Trudno oceniç
Zadowolony

Wizyta I

27,2%

(n=396)

Wizyta II

45,1%

(n=653)

Wizyta III

70,2%

(n=987)

Wizyta I

12,7%

(n=185)

Wizyta II

29,9%

(n=431)

Wizyta III

50,1%

(n=704)

Wizyta I

14,5%

(n=208)

Wizyta II

32,6%

(n=465)

Wizyta III

48,9%

(n=678)

Rysunek 1. Subiektywna ocena „ch´ci do ˝ycia”
podczas leczenia Gabitrilem

®

– wizyta I, II

i III („jestem zadowolony”) n=1498

Rysunek 2. Subiektywna ocena „skupienia
uwagi” podczas leczenia Gabitrilem

®

– wi-

zyta I, II i III („jestem zadowolony”) n=1496

Rysunek 3. Subiektywna ocena „zdolnoÊci
do pracy” podczas leczenia Gabitrilem

®

– wizyta I, II i III („jestem zadowolony”) n=1496

Rysunek 6. Liczba poszczególnych
napadów

W jednym z wydaƒ miesi´cznika

Epilepsia [47 (4): 766-772, 2006] czyta-

my o padaczce indukowanej funkcjà j´-

zykowà (ang. language-induced epilep-

sy). Termin ten wydaje si´ nowy, a auto-

rzy przyznajà, ˝e miejsce tego rodzaju

padaczki w klasyfikacji nie jest jeszcze

w

pe∏ni okreÊlone. Ich zdaniem,

pod nazwà padaczki indukowanej funk-

cjà j´zykowà nale˝y rozumieç napady

padaczkowe wywo∏ywane mówieniem,

czytaniem lub pisaniem. Klinicznie mor-

fologia napadów jest zbli˝ona do napa-

dów w padaczce czytania. W pracy za-

prezentowana zosta∏a ocena klinicz-

na

i

neurofizjologiczna

dotyczàca

cz∏onków wielopokoleniowej francu-

skiej rodziny, w której stwierdzono

wspó∏istnienie przypadków idiopatycz-

nej padaczki uogólnionej oraz jàkania

jako objawu Êródnapadowego, b´dà-

cego manifestacjà padaczki odrucho-

wej indukowanej funkcjà j´zykowà.

Ocenie poddano dziewi´ciu cz∏on-

ków rodziny reprezentujàcych trzy po-

kolenia. Wszyscy pacjenci poddani zo-

stali procedurom diagnostycznym,

obejmujàcym rejestracje wideo EEG

w czuwaniu i podczas snu. U˝yto tak˝e

standaryzowanych protoko∏ów do oce-

ny umiej´tnoÊci wype∏niania zadaƒ

zwiàzanych z funkcjami j´zykowymi

oraz zadaƒ niezwiàzanych z tà funkcjà.

U szeÊciu osób obserwowano in-

dukowane funkcjami j´zykowymi

szarpni´cia w obr´bie ˝uchwy, naÊla-

dujàce jàkanie, odpowiadajàce ogni-

skowym miokloniom dotyczàcym mi´-

Êni twarzy. SpoÊród tych osób u czte-

rech stwierdzano wywiad i cechy kli-

niczne idiopatycznej padaczki uogól-

nionej. JednoczeÊnie u wszystkich sze-

Êciu pacjentów stwierdzano obecnoÊç

ogniskowych iglic w zapisach EEG.

Z punktu widzenia objawów klinicznych

zmiany te by∏y dwojakiego rodzaju.

Ogniskowe iglice mia∏y charakter za-

równo subkliniczny, jeÊli wyst´powa∏y

z nast´pujàcà po nich falà wolnà w za-

pisie, jak równie˝, iglice wyst´pujàce

w sposób izolowany, stanowi∏y wy∏ado-

wania, którym towarzyszy∏y mioklonie

w obr´bie twarzy. Leczenie lewetirace-

tamem w monoterapii lub w terapii do-

danej spowodowa∏o ustàpienie jàkania

b´dàcego objawem napadowym

u czterech pacjentów.

Autorzy dochodzà do wniosku, ˝e

przedstawione przez nich badanie

w obr´bie jednej rodziny wskazuje

na zmiennoÊç fenotypowà dotyczàcà

wspó∏istnienia idiopatycznej padaczki

uogólnionej i jàkania b´dàcego obja-

wem Êródnapadowym w napadach od-

ruchowych, indukowanych funkcjà j´-

zykowà. Przedstawione dane sugerujà,

˝e ta szczególna postaç padaczki odru-

chowej zwiàzana z wykonywaniem

funkcji j´zykowych odznacza si´ wi´k-

szà liczbà podobieƒstw i cech wspól-

nych z padaczkami pierwotnie uogól-

nionymi ni˝ z padaczkami ogniskowy-

mi. Autorzy zwracajà równie˝ uwag´

na potrzeb´ bardziej wnikliwej diagno-

styki neurofizjologicznej u pacjentów

z

nabytym jàkaniem, szczególnie

przy wspó∏istnieniu danych o wyst´po-

waniu przypadków idiopatycznej pa-

daczki uogólnionej w rodzinie.

***

Znaczenie struktur p∏ata skroniowe-

go, w tym g∏ównie kory wyspy, w auto-

nomicznej modulacji uk∏adu sercowo-

-naczyniowego nie jest sprawà nowà,

a dotychczasowe badania niejednokrot-

nie podkreÊla∏y istot´ tej informacji, pi-

szà autorzy pracy zatytu∏owanej: „Bra-

dykardia Êródnapadowa, jej wartoÊç

lokalizacyjna i lateralizacyjna” [Epilep-

sia 47 (4): 737-744, 2006]. Opublikowa-

no wyniki badaƒ, zgodnie z którymi

wp∏yw na funkcje wspó∏czulne i przy-

wspó∏czulne uk∏adu naczyniowego za-

le˝y istotnie od lateralizacji pó∏kulo-

wej. I tak za cz´Êç wspó∏czulnà mia∏yby

odpowiadaç struktury prawej wyspy,

a za cz´Êç przywspó∏czulnà wyspa le-

wej pó∏kuli. W tych samych badaniach

sugerowano, ˝e Êródnapadowa brady-

kardia w wi´kszoÊci przypadków stano-

wi manifestacj´ aktywacji kory skronio-

wej i kory wyspy lewej pó∏kuli. Wydaje

si´ jednak, ˝e potwierdzajàce to dowo-

dy nie sà jednoznaczne. Dlatego te˝ au-

torzy artyku∏u podj´li si´ oceny rzeczy-

wistej wartoÊci lokalizacyjnej i lateraliza-

cyjnej objawu, jakim jest bradykardia

w czasie napadu padaczkowego.

Badanie przeprowadzono w Mayo

Clinic w Rochester. Oceniono lokaliza-

cj´ wy∏adowaƒ napadowych u trzyna-

stu pacjentów, u których obserwowano

wyst´powanie Êródnapadowej brady-

kardii, zarejestrowanej w badaniach

wideometrycznych. Lokalizacja elek-

troencefalograficznych zmian ognisko-

wych towarzyszàcych poczàtkowi na-

padu oraz poczàtkowi bradykardii zo-

sta∏a okreÊlona u wszystkich chorych.

Dodatkowo autorzy przygotowali prze-

glàd literatury dotyczàcy lokalizacji

zmian napadowych w przypadkach

pacjentów, u których stwierdzano

Êródnapadowà bradykardi´.

We wszystkich analizowanych

przypadkach bradykardia w czasie na-

padu wiàza∏a si´ z napadami zaczyna-

jàcymi si´ wy∏adowaniami w p∏acie

skroniowym. Nie stwierdzono jednak

jednoznacznej lateralizacji czynnoÊci

napadowej, zarówno na poczàtku na-

padu, jak i wraz z poczàtkiem brady-

kardii. Z chwilà poczàtku bradykardii

czynnoÊç napadowa w zapisie by∏a

obustronna u dziewi´ciu z trzynastu

pacjentów. Z przeglàdu piÊmiennictwa

wynika równie˝, ˝e u przewa˝ajàcej

liczby chorych poczàtkowi bradykardii

towarzyszy dwustronna aktywnoÊç na-

padowa, wi´cej jednak doniesieƒ lite-

raturowych przedstawia przypadki pa-

cjentów, u których napady z bradykar-

dià b´dàcà objawem Êródnapadowym

zaczyna∏y si´ wy∏adowaniami w lewej

pó∏kuli.

Zdaniem autorów pracy, bradykar-

dia Êródnapadowa wià˝e si´ najcz´-

Êciej z obupó∏kulowà aktywnoÊcià na-

padowà w zapisie elektroencefalogra-

ficznym i

trudno widzieç w niej

w zwiàzku z tym objaw o wartoÊci late-

ralizacyjnej dotyczàcej poczàtku napa-

du. Wyniki pracy nie potwierdzajà su-

gerowanej dotychczas jednostronnej

lewopó∏kulowej reprezentacji dla cz´-

Êci przywspó∏czulnej uk∏adu sercowo-

-naczyniowego.

***

Hiperkinetyczne napady padaczko-

we wyst´pujàce w czasie snu kojarzo-

ne sà z symptomatologià czo∏owà. Za-

skoczeniem mo˝e wi´c okazaç si´ fakt,

˝e tak samo wyglàdajàce napady swój

poczàtek mogà mieç w strukturach p∏a-

ta skroniowego. Na odkrycie tego faktu

pozwala odpowiednio przeprowadzone

badanie elektrofizjologiczne. Takie w∏a-

Ênie wnioski zaprezentowane zosta∏y

w innym artykule pisma Epilepsia [47

(4): 755-765, 2006]. Jego autorzy opi-

sali trzy przypadki pacjentów z opornà

na

leczenie padaczkà cz´Êciowà

pod postacià nocnych napadów hiper-

kinetycznych. Chorzy ci mieli postawio-

ne rozpoznanie nocnej padaczki czo∏o-

wej lub dziedziczonej autosomalnie do-

minujàco nocnej padaczki p∏ata czo∏o-

wego. Badania etiologii napadów nie

pozwoli∏y w ˝adnym przypadku na wy-

krycie strukturalnej zmiany ogniskowej

w mózgu, b´dàcej ich przyczynà. U pa-

cjentów tych wykonano badanie EEG

za pomocà implantowanych elektrod,

a wi´c zbierajàcych sygna∏ z po-

wierzchni kory mózgowej. U ka˝dego

chorego wszczepiono 14 lub 15 elek-

trod odbierajàcych potencja∏y przede

wszystkim z p∏ata czo∏owego, g∏ównie

z przyÊrodkowej i oczodo∏owej kory

czo∏owej, b´dàcej najcz´stszym miej-

scem dajàcym poczàtek napadom o tej

lokalizacji, oraz z obszaru kory wyspy.

W celu sprawdzenia progu drgawkowe-

go dla odpowiednich obszarów kory

czo∏owej i kory wyspy zastosowano

elektrycznà stymulacj´.

U wszystkich trzech pacjentów po-

czàtkowi napadu towarzyszy∏a w zapi-

sie niskonapi´ciowa czynnoÊç szybko

rejestrowana znad przedniogrzbietowej

cz´Êci wyspy, wyst´pujàca w sposób

izolowany lub propagujàca do sàsiadu-

jàcej okolicy wieczka w p∏acie czo∏o-

Epicentrum wiadomoÊci

wym w przypadku autosomalnie domi-

nujàcej padaczki p∏ata czo∏owego.

Udzia∏ kory wyspy w powstawaniu na-

padów u tych chorych by∏ podnoszony

równie˝ w oparciu o stwierdzane w za-

pisie EEG u dwóch pacjentów wysoko-

napi´ciowe iglice ogniskujàce si´

przede wszystkim w okolicy skronio-

wej, jak równie˝ na podstawie spo-

strze˝enia, ˝e stymulacja elektrycz-

na w tym miejscu powodowa∏a wystà-

pienie typowej aury lub samego napa-

du tak˝e u dwóch osób.

W opublikowanych wnioskach au-

torzy twierdzà, ˝e przedniogrzbietowy

obszar wyspy mo˝e odgrywaç zasadni-

czà rol´ w generowaniu nocnych hiper-

kinetycznych napadów u cz´Êci cho-

rych z lekoopornà padaczkà, w której

nie stwierdza si´ widocznego ogniska

strukturalnego, a która z uwagi na ca-

∏oÊç obrazu klinicznego oceniana jest

jako nocna padaczka czo∏owa lub dzie-

dziczona autosomalnie dominujàco

nocna padaczka p∏ata czo∏owego. Po-

zostaje kwestià otwartà, czy chorzy ci

byliby dobrymi kandydatami do sku-

tecznego leczenia operacyjnego.

P

L

.V

P

A

.0

5

.0

1

.0

1

Skrócona informacja o leku Depakine

®

Chrono 300, Depakine

®

Chrono 500 (Natrii

valproas, Acidum valproicum) – tabletki po-
wlekane o przed∏u˝onym uwalnianiu, 200 mg
+ 87 mg (co odpowiada ∏àcznie 300 mg soli
sodowej kwasu walproinowego); tabletki po-
wlekane o przed∏u˝onym uwalnianiu, 333 mg
+ 145 mg (co odpowiada ∏àcznie 500 mg
soli sodowej kwasu walproinowego).
Wskazania: Padaczka, napady uogólnione:
miokloniczne, toniczno-kloniczne, atoniczne,
mieszane; napady cz´Êciowe: proste lub z∏o-
˝one, napady wtórnie uogólnione, zespo∏y
specyficzne (Westa, Lennoxa-Gastauta). Pro-
filaktyka choroby afektywnej dwubiegunowej
w przypadku nieskutecznoÊci preparatów
litu, karbamazepiny. Przeciwwskazania:
Ostre lub przewlek∏e zapalenie wàtroby, prze-
byte przez pacjenta lub cz∏onka rodziny ci´˝-
kie zapalenie wàtroby, zw∏aszcza polekowe,
nadwra˝liwoÊç na kwas walproinowy, porfi-
ria.

Specjalne ostrze˝enia i Êrodki ostro˝-

noÊci: Przed rozpocz´ciem leczenia i w cza-
sie pierwszych 6 miesi´cy leczenia nale˝y
okresowo monitorowaç czynnoÊç wàtroby.
U chorych z niewydolnoÊcià nerek nale˝y
okreÊliç st´˝enie wolnego kwasu walproino-
wego w surowicy krwi i w zale˝noÊci od wyni-
ku odpowiednio zmniejszyç dawk´. U dzieci
poni˝ej 3. roku ˝ycia zaleca si´ stosowaç
Depakine

®

Chrono jako jedyny lek przeciw-

padaczkowy i unikaç jednoczesnego stoso-
wania salicylanów z powodu zwi´kszonego
ryzyka wystàpienia uszkodzenia wàtroby.
Dzia∏ania niepo˝àdane: Polekowe uszko-
dzenie wàtroby, szczególnie u chorych stosu-
jàcych wielolekowà terapi´ padaczki i dzieci
poni˝ej 3 r.˝. Zaburzenia ÊwiadomoÊci, stan
os∏upienia, zaburzenia ˝o∏àdkowo-jelitowe
(np. nudnoÊci, bóle brzucha), zmiany w obra-
zie krwi: cz´sto trombocytopenia, w rzadkich
przypadkach anemia, leukopenia lub panto-
cytopenia, zaburzenia krzepni´cia, Obserwo-
wano przypadki zwi´kszenia ci´˝aru cia∏a,
a tak˝e zaburzenia cyklu miesi´cznego, wy-
padanie w∏osów, zmiany skórne oraz spora-
dycznie zapalenie trzustki. Cià˝a: ca∏kowite
ryzyko wystàpienia wad wrodzonych u dzie-
ci kobiet leczonych walproinianem pod-
czas I trymestru cià˝y nie jest wy˝sze ni˝
ryzyko zwiàzane ze stosowaniem innych
leków przeciwpadaczkowych. Kwas walpro-
inowy mo˝e wywo∏aç wady cewy nerwowej
u 1 do 2% potomstwa. Interakcje: Fenytoina,
fenobarbital, karbamazepina oraz meflochi-
na mogà powodowaç obni˝enie st´˝enia
walproinianu w surowicy krwi. Walproinian
nasila dzia∏anie neuroleptyków, inhibitorów
MAO, leków przeciwdepresyjnych, fenobar-
bitalu, prymidonu, lamotryginy. Cymetydyna,
erytromycyna i kwas acetylosalicylowy mogà
zwi´kszaç frakcj´ wolnà walproinianu w su-
rowicy krwi.

Dawkowanie: Dawka dobowa

powinna byç ustalana w zale˝noÊci od wieku
i wagi cia∏a. G∏ównym miernikiem prawid∏o-
woÊci doboru dawki jest stan kliniczny pacjen-
ta. DoroÊli: przeci´tna dawka 20-30 mg/kg
m.c./dob´. Dzieci powy˝ej 17 kg m.c.: prze-
ci´tna dawka 30 mg/kg m.c./dob´. W mono-
terapii lek podaje si´ jednorazowo wieczorem.
W politerapii zwykle w dwóch dawkach na
dob´.

Dost´pne opakowania: 30 tabletek.

Pe∏na informacja o leku znajduje si´
w ulotce do∏àczonej do opakowania.
Pozwolenie MZ Nr: Depakine

®

Chrono 300

R/6943, Depakine

®

Chrono 500 R/6944.

Podmiot odpowiedzialny:
Sanofi–Synthelabo Sp. z o.o.
Informacji udziela: Sanofi-Aventis Sp. z o.o.,
ul. Domaniewska 41, 02-672 Warszawa,
tel. [phone], fax [phone].

Tak zacznij

leczenie padaczki

Tak zacznij

leczenie padaczki

nych, trapiàcych europejskie dynastie, chorób
– choçby do dziedziczonej ki∏y czy podagry. Je-
den z mniej znanych, a bardziej udanych pol-
skich królów, W∏adys∏aw IV, cierpia∏ prawdopo-
dobnie na wszystkie trzy dolegliwoÊci...

Podejrzenia padaczki u W∏adys∏awa IV Wazy zwiàzane
sà z jego m∏odoÊcià, kiedy to pod przybranym nazwi-
skiem Snopkowskiego (od trzech snopków w herbie)
królewicz podró˝owa∏ po Europie, odwiedzajàc Wie-
deƒ, Monachium, Antwerpi´ i Bruksel´. Podczas poby-
tu we Flandrii zdarzy∏ mu si´ kilkudniowy okres powta-
rzajàcych si´ napadów drgawek, prawdopodobnie
z poprzedzajàcà je aurà i po∏àczonych z kilkusekundo-
wymi utratami ÊwiadomoÊci.

Podobne epizody zdarzy∏y si´ mu tak˝e w kilkanaÊcie
lat póêniej, po Êmierci pierwszej ˝ony, doÊç szpetnej Ce-
cylii Renaty Habsbur˝anki, starannie ukrywane przez
dworzan przed poddanymi króla. Gdy jeden z ataków
przytrafi∏ si´ królowi podczas spektaklu operowego
(W∏adys∏aw by∏ zapalonym mi∏oÊnikiem opery i na jego
dworze utrzymywano sta∏à trup´ operowà, która w su-
mie da∏a dziesi´ç premier!), dworzanie po prostu... za-
s∏onili lo˝´ królewskà ozdobnà materià, którà ods∏onili,
gdy atak usta∏. Ani goÊcie królewscy, ani artyÊci niczego
nie zauwa˝yli albo udawali, ˝e nie zauwa˝yli... Po
pierwszej serii m∏odzieƒczych ataków nastàpi∏a przerwa
w wyst´powaniu epizodów trwajàca kilkanaÊcie lat, bez
jakiegokolwiek leczenia, co sugerowaç mo˝e, ˝e ataki
drgawek zwiàzane by∏y z bli˝ej nieokreÊlonà dolegliwo-
Êcià o pod∏o˝u nieneurologicznym.

Istnieje teoria, w myÊl której przypad∏oÊç W∏adys∏a-
wa IV mia∏aby boleÊnie odbiç si´ na losach Rzeczypos-
politej – otó˝ wedle XIX-wiecznych historyków, na któ-

30-letnia kobieta zosta∏a skierowana na konsultacj´
do poradni specjalistycznej z powodu lekoopornej pa-
daczki. Chorowa∏a od 12. roku ˝ycia, a swoje napady
opisywa∏a jako krótkie wy∏àczenia. Z wywiadu od matki
pacjentki wynika∏o, ˝e napady mia∏y postaç kilkunasto-
sekundowych zaburzeƒ ÊwiadomoÊci, po których kontakt z chorà
szybko wraca∏ do normy. Wyst´powa∏y codziennie i powtarza∏y na-
wet kilkadziesiàt razy w ciàgu dnia, w nocy nie wyst´powa∏y. Ponad-
to chora mia∏a napady toniczno-kloniczne wyst´pujàce z cz´stoÊcià
co kilka miesi´cy. Po czternastu latach trwania choroby wykonano
badanie rezonansu magnetycznego g∏owy, które wykaza∏o obecnoÊç
niewielkiego t´tniaka u podstawy prawego p∏ata skroniowego.
Po konsultacji neurochirurgicznej zalecono obserwacj´ i kontrol´ re-
zonansu po up∏ywie czterech miesi´cy. Badanie kontrolne nie wyka-
za∏o progresji zmiany. Stosowana od wielu lat politerapia dwoma
lekami (CBZ+TGB) wydawa∏a si´ ca∏kowicie nieskuteczna. Pacjent-
ka mia∏a wykszta∏cenie Êrednie, od lat jednak z powodu napadów po-
zostawa∏a na rencie.
Zebrany ponownie wywiad pozwoli∏ ustaliç, ˝e u pacjentki, oprócz
napadów o opisanej morfologii, wyst´powa∏ trzeci typ napadów,
obecny od poczàtku choroby. W badaniu EEG stwierdzono zmiany
napadowe o charakterze krótkich uogólnionych wy∏adowaƒ zespo-
∏ów iglica-fala 3-4 Hz, które wyst´powa∏y przede wszystkim w czasie
prowokacji fotostymulacjà i hiperwentylacjà. Dokonano zmiany le-
czenia polegajàcej na wprowadzeniu kolejno dwóch nowych leków
(VPA+LTG) i powolnym odstawieniu dwóch wczeÊniej stosowanych.
Uzyskano klinicznà popraw´ w postaci zmiejszenia liczby napadów
oraz popraw´ elektroencefalograficznà – w kontrolnym badaniu EEG
po szeÊciu miesiàcach zapis by∏ prawid∏owy i nie stwierdzano obec-
noÊci opisywanych poprzednio zmian napadowych.

Jaka by∏a przyczyna nieskutecznoÊci leczenia farmakolo-
gicznego w opisanym przypadku?

Odwróç gazet´!

Powodem niepowodzenia stosowanej farmakoterapii w

przedstawio-

nym przypadku by∏o b∏´dne rozpoznanie rodzaju padaczki. Pacjent-

ka leczonaby∏a preparatami stosowanymi w

padaczkach znapada-

mi cz´Êciowymi. Wynik badania neuroobrazujàcego, jakkolwiek wy-

konanego polatach trwania choroby

, wydawa∏ si´ dodatkowo po-

twierdzaç ogniskowy charakter wyst´pujàcych u

chorej napadów.

Opisywanaw

badaniu rezonansu zmianaogniskowa okaza∏a si´ jed-

nak zmianà niezale˝nà odwspó∏istniejàcej padaczki. Doprecyzowa-

nie wywiadu umo˝liwi∏o uzyskanie informacji owyst´powaniu u

cho-

rej odwieku m∏odzieƒczego, oprócz opisanych napadów

, tak˝e krót-

kich pojedynczych szarpni´ç koƒczyn górnych. Uzyskanie wywiadu

o

wyst´powaniu u

chorego mioklonii jest koniecznym warunkiem

diagnostyki ró˝nicowej rodzaju zespo∏u padaczkowego. Przytym nie

jest sprawà trudnà, bioràc poduwag´ charakterystyczny obraz napa-

dów mioklonicznych, ich periodyk´ dobowà zcz´stszym wyst´po

-

waniem wokreÊlonych porach dnia oraz fakt, ˝e o

ich wyst´powaniu

powie sam pacjent. Poza

danymi zwywiadu, wa˝nych wskazówek

dostarczy∏o równie˝ badanie EEG irodzaj stwierdzanych wy∏adowaƒ

w

zapisie. Jego normalizacja natomiast wraz z

poprawà klinicznà

pozmianie leczenia stanowi∏a potwierdzenie w∏aÊciwego rozpozna-

nia uchorej napadów pierwotnie uogólnionych.

Wydawca: Sanofi-Aventis Sp. z o.o.

Redakcja: redaguje zespó∏

Adres redakcji: „Gazeta o Padaczce”, Sanofi-Aventis Sp. z o.o.

ul. Domaniewska 41, 02-672 Warszawa, tel. [phone], fax [phone]

www.padaczka.net

rych opiera∏ si´
Henryk Sienkiewicz,
piszàc „Ogniem
i mieczem”, W∏ady-
s∏aw IV dozna∏ ata-
ku drgawek w cza-
sie audiencji, jakiej
udzieli∏ Bohdanowi
C h m i e l n i c k i e m u .
Kozacki ataman tak
przejà∏ si´ s∏aboÊcià
króla, ˝e nic nie po-
wstrzyma∏o go przed
wymówieniem po-
s∏uszeƒstwa w∏ad-
cy. Pech w tym, ˝e
prawdopodobnie audiencji takiej nigdy nie by∏o…

Po Êmierci Cecylii Renaty król o˝eni∏ si´ ponownie
z Francuzkà, Ludwikà Marià Gonzaga de Nevers
– która wnios∏a mu w wianie, mi´dzy innymi, „francu-
skà chorob´”, czyli ki∏´. Choroba ta jednak nie doku-
cza∏a królowi specjalnie, choç wywo∏a∏a w nim nie-
ch´ç do intymnych kontaktów z królowà, co nadrobi∏
z nawiàzkà jego nast´pca i na tronie, i w ∏o˝u królo-
wej – Jan Kazimierz.

Najwi´kszym strapieniem medyków W∏adys∏a-
wa IV nie by∏a ani choroba weneryczna, ani epizody
padaczkowe, ale ataki podagry, która mia∏a przebieg
niezwykle ci´˝ki i doprowadzi∏a go nieomal do kalec-
twa. Zaostrzenia choroby nast´powa∏y zwykle po su-
tych posi∏kach i pijatykach (w których król szczegól-
nie gustowa∏), zatrzymujàc w∏adc´ na ca∏e tygodnie
w ∏ó˝ku, choç winien tu byç mo˝e tak˝e rozleg∏y ro-
pieƒ nerki: po Êmierci króla wydobyto z niej kamieƒ
wielkoÊci go∏´biego jaja.

PL.VPA.06.07.03.E

© Jerzy Krz´towski

Epitafia

Wielkim lekarzom
i wielkim chorym przesz∏oÊci

W∏adys∏aw IV Waza

(9 VI 1595 – 20 V 1648 r.)

Zagadka z

epikryzà

WÊród osób, które podejrzewano o padaczk´, by∏o tak˝e wiele
g∏ów koronowanych, choç do XIX wieku zazwyczaj starannie
ukrywano t´ przypad∏oÊç w∏adców, bo wszelkie choroby prze-
biegajàce z chwilowymi choçby zaburzeniami ÊwiadomoÊci
mog∏y byç pretekstem do usuni´cia z tronu chorego i jego po-
tomków (nic dziwnego, ˝e ˝aden z domów panujàcych nie ze-
zwala∏ na opisywanie epizodów padaczkowych u swych
przodków). Znacznie ∏atwiej natomiast przyznawano si´ do in-