Znaczenie instytucji we

współczesnej gospodarce

Piotr Kopyciński

Współczesne rozumienie instytucji



Stabilny, ceniony i powtarzający się wzór

zachowania [Huntington 1968, s. 12]



„Instytucje są wytworzonymi przez ludzi

ograniczeniami, które kształtują strukturę

ludzkich interakcji” [North 2006, s. 554]:

◦

Ograniczenia formalne (np. reguły, prawa,

konstytucje)

◦

Ograniczenia nieformalne (np. konwencje,

normy zachowań)

◦

Sposoby ich narzucania i egzekwowania

Rozumienie instytucji



Instytucje to określony zestaw

formalnych i nieformalnych ograniczeń

zachowań, procedur oraz norm

zachowań, dzięki którym możliwe jest

wyznaczenie granic tworzenia i

egzekwowania zasad i regulacji,

warunkujących relacje pomiędzy

jednostkami, grupami i organizacjami



Instytucją nie będą indywidualne

przyzwyczajenia i nawyki, choćby miały

miejsce podczas wykonywania

standardowych procedur operacyjnych

Zagadnienia interesujące
współczesnych instytucjonalistów



Zainteresowanie pojęciem instytucji
(podejście do instytucji, powstawanie,
funkcjonowanie i wpływ instytucji na
procesy społeczno-gospodarcze)



Zmiany instytucjonalne (m.in. tempo i
charakter zmian, upadek instytucji)



Interakcje instytucji z graczami
(organizacjami i jednostkami)

Geneza ekonomii instytucjonalnej



Za założycieli tego nurtu uważa się trzech

badaczy: T. Veblena, J. R. Commonsa oraz W.

Mitchella



Pierwsze użycie terminu „instytucja” w literaturze

ekonomicznej miało miejsce w 1918 r. na

konferencji American Economy Review



W. H. Hamilton wygłosił wówczas referat pt. „The

Institutional Approach to Economic Theory”.

Argumentował w nim, że w ekonomii należy

zwrócić uwagę na znaczenie instytucji



Od tego momentu krótkotrwały rozkwit

rozpatrywania zjawisk ekonomicznych w

kontekście instytucjonalnym

Współczesne odrodzenie ekonomii
instytucjonalnej



Przełom XX i XXI w.



Przyczyny wynikające z praktyki

ekonomicznej (reformy ustrojowe w krajach

o gospodarkach centralnie zarządzanych,

przemiany na rynkach wschodzących, np.

w Chinach, kryzys finansowy końca

pierwszego dziesięciolecia XXI w.)



Zmiany zachodzące w ekonomii głównego

nurtu (brak sukcesów ekonomii

neoklasycznej i tej wywodzącej się z tradycji

keynesowskiej w zakresie eksplantacji

i predykcji zjawisk gospodarczych)

Dwa nurty współczesnej ekonomii
instytucjonalnej



Neoinstytucjonalizm, nawiązujący do „starej”

ekonomii instytucjonalnej (w kontekście

nauki ekonomii – ekonomia

neoinstytucjonalna)



Nowy instytucjonalizm (w kontekście nauki

ekonomii – nowa ekonomia instytucjonalna

nawiązująca do ekonomii neoklasycznej)



Dwa istotne założenia:

◦

Znaczenie instytucji dla badań ekonomicznych

◦

Wykorzystanie narzędzi ekonomicznych do

eksploracji uwarunkowań instytucjonalnych

Umiejscowienie NEI w ekonomii



Cztery poziomy analizy w ramach nauk
społecznych zaproponowane przez O. E.
Williamsona:

◦

Otoczenie społeczne

◦

Otoczenie instytucjonalne

◦

Instytucje

◦

Problemy alokacji zasobów oraz zatrudnienia

Przedmiot zainteresowania NEI



Przedmiotem zainteresowań nowej
ekonomii instytucjonalnej są przede
wszystkim procesy zachodzące na
poziomach 2. i 3



Ten nurt badawczy koncentruje się więc
na otoczeniu instytucjonalnym oraz
instytucjach zajmujących się procesami
współzarządzania

Geneza pojęcia koszty transakcyjne



Arystoteles, A. Smith – koszty transportu

ograniczające możliwości prowadzenia

handlu oraz różnice w cenach tych samych

produktów w różnych krajach



Przełom XIX i XX w.: „tarcie” – przeszkody

przy ustalaniu cen między nabywcą a

sprzedawcą



Konieczność uwzględnienia „tarcia” w

teoriach ekonomicznych doprowadziło do

powstawania sformułowania „koszty

transakcyjne” [Hardt 2009]

Geneza pojęcia koszty transakcyjne



Lata 70. XX w. – powrót do wcześniej

niedocenianych, przedwojennych badań R. Coase’a



R. Coase zastanawiał się, dlaczego w gospodarce

wolnorynkowej robotnik nie sprzedaje produktów i

usług bezpośrednio na rynku, lecz staje się

podwładnym zarządzającego przedsiębiorstwem



R. Coase doszedł do wniosku, że ci ostatni unikają

kosztów niektórych negocjacji oraz szacowania cen

transakcji. W rezultacie forma organizacyjna, którą

jest przedsiębiorstwo, wypiera układ rynkowy.

Zarazem rosną jednak koszty funkcjonowania

przedsiębiorstwa i odsłaniają się granice jego

ekspansji

Teoria kosztów transakcyjnych



Lata 70. XX w. – O. E. Williamson –

kontynuator myśli R. Coase’a



Zajmował się m.in. znaczeniem

oszczędności oraz form organizacyjnych

w procesach kontraktowania



Zauważył on, że osiągnięcie

wspomnianych oszczędności jest możliwe

dzięki powiązaniu różniących się

atrybutami transakcji ze strukturami

zarządzania

Teoria kosztów transakcyjnych



Ceny nie dają wystarczających informacji na

rynku



W związku z tym pojawia się

zainteresowanie instytucjami rynkowymi



Oszczędzania kosztów transakcyjnych jest

głównym celem i skutkiem funkcjonowania

ekonomicznych instytucji kapitalizmu



Pojawia się zatem różne pośrednie między

rynkiem a przedsiębiorstwem formy

organizacyjne (np. venture capital, seed

capital, PPP)

Rodzaje kosztów transakcyjnych



Koszty transakcyjne ex ante (koszty

projektowania, negocjowania i zabezpieczania

umowy), które są związane z rodzajem

wytwarzanych dóbr i usług



Koszty transakcyjne ex post (koszty

niedostosowania, koszty renegocjacji, koszty

założenia i koszty bieżące związane ze

strukturami zarządzania rozstrzygającymi spory,

koszty składowania zabezpieczającego wykonanie

zobowiązań), które mogą być rozumiane jako

koszty utworzenia, zarządzania i operowania

strukturą [Williamson 1998, s. 389-390]

Dziękuję za uwagę