1

Załącznik nr 7

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA SZKÓŁ

SPECJALNYCH PRZYSPOSABIAJĄCYCH DO PRACY DLA UCZNIÓW

Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM W STOPNIU UMIARKOWANYM LUB

ZNACZNYM ORAZ DLA UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI

SPRZĘśONYMI

Wskazania ogólne

1. Szkoła specjalna przysposabiająca do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym

w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami
sprzężonymi przygotowuje młodzież do pełnienia różnych ról społecznych oraz
autonomicznego (na miarę ich możliwości rozwojowych) i aktywnego dorosłego życia.

2. Edukacja uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub

znacznym oraz uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi polega na całościowej i
jednoczesnej

realizacji

funkcji

dydaktycznej,

wychowawczej,

opiekuńczej

i

profilaktycznej szkoły, z uwzględnieniem specyficznych form i metod pracy oraz zasad
nauczania, opisanych przez współczesne nauki społeczno-pedagogiczne.

3. Kształcenie uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub

znacznym oraz uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi jest dostosowane do
potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych uczniów. Kształcenie obejmuje:

1) kształcenie ogólne umożliwiające utrwalenie i poszerzenie zakresu posiadanej

wiedzy i nabywanie nowych umiejętności;

2) przysposobienie do pracy rozumiane jako: kształtowanie właściwych postaw

wobec pracy, przyswajanie podstawowej wiedzy o pracy i poznawanie typowych
sytuacji związanych z pracą, uczenie wykonywania różnych prac, w tym
porządkowych i pomocniczych oraz opanowanie podstawowych umiejętności i
czynności pracy, a także przygotowanie do podjęcia samodzielnej lub
wspomaganej pracy na określonym stanowisku na wolnym lub chronionym rynku
pracy.

Edukacja uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym
oraz uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi opiera się na indywidualnych
programach edukacyjnych, opracowanych przez nauczycieli i specjalistów pracujących
z uczniami na podstawie odrębnych przepisów.

4. W procesie kształcenia uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym

lub znacznym oraz uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi nauczyciele
współpracują z rodzicami (prawnymi opiekunami) uczniów, ustalając kierunki
oddziaływań wychowawczo-edukacyjnych i konsultując z nimi sposoby rozwiązywania
problemów ucznia respektujące wyznawane przez rodzinę wartości.

5. W procesie kształcenia uczniów wyodrębnia się:

1) zajęcia edukacyjne:

a)

funkcjonowanie osobiste i społeczne,

b)

wychowanie fizyczne,

c)

przysposobienie do pracy,

2

d)

etyka

1)

;

2) zajęcia rewalidacyjne;
3) zajęcia sportowe;
4) zajęcia kształtujące kreatywność, w szczególności muzyka, plastyka, zajęcia

rozwijające zainteresowania, zajęcia kształtujące umiejętność spędzania wolnego
czasu.

Ze względu na integralny, całościowy charakter kształcenia uczniów z upośledzeniem
umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz uczniów z niepełnosprawnościami
sprzężonymi podstawa programowa nie wyróżnia odrębnych celów, zadań ani treści
nauczania dla poszczególnych zajęć edukacyjnych.

6. Działalność edukacyjna szkoły jest określona przez:

1) indywidualne programy edukacyjne;
2) program wychowawczy szkoły, który opisuje w sposób całościowy wszystkie

treści i działania o charakterze wychowawczym i jest realizowany przez
wszystkich nauczycieli;

3) program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz

potrzeb danego środowiska, który opisuje w sposób całościowy wszystkie treści
i działania szkoły zapobiegające zjawisku przemocy, patologiom życia
społecznego oraz wspierające promocję zdrowia i wychowanie do życia w
rodzinie, a także inne zagadnienia, ważne dla osoby dorosłej, niepełnosprawnej
intelektualnie, które wynikają z potrzeb uczniów;

4) program przysposobienia do pracy opracowany dla danego oddziału, który

opisuje wszystkie działania szkoły przygotowujące ucznia do wykonywania
pracy.

7. W celu nabywania praktycznych umiejętności związanych z pracą szkoła zapewnia

uczniowi zajęcia przysposobienia do pracy oraz – zgodnie z jego predyspozycjami
i zainteresowaniami – zajęcia praktyczne w pracowniach szkolnych i poza szkołą.

Cele edukacyjne

Celem edukacji uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub
znacznym oraz uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi jest utrwalanie i poszerzanie
zakresu posiadanej wiedzy, kształcenie kompetencji społecznych, zdolności adaptacyjnych
i nabywanie nowych umiejętności umożliwiających samodzielne, niezależne funkcjonowanie
tych uczniów przez:

1)

wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju ucznia;

2)

rozbudzanie motywacji i rozwijanie zdolności dostrzegania związków
funkcjonalnych,

czasowych

i

przestrzennych

oraz

ich

praktycznego

wykorzystania;

3)

kształtowanie zainteresowań i ujawnianie zdolności, w szczególności zdolności
muzycznych, plastycznych i sportowych;

4)

rozwijanie w uczniach postawy ciekawości, otwartości i poszanowania innych;

5)

utrwalanie wiadomości i umiejętności zdobytych przez uczniów na wcześniejszych
etapach edukacyjnych;

1)

Nauczanie religii jest realizowane zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia

14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach
i szkołach (Dz. U. Nr 36, poz. 155, z 1993 r. Nr 83, poz. 390 oraz z 1999 r. Nr 67, poz. 753).

3

6)

przyswajanie prostego języka matematyki, dostrzeganie oraz formułowanie różnic
pomiędzy zjawiskami, czynnościami i liczbami, rozwijanie wyobraźni
przestrzennej;

7)

poznawanie

różnorodności

ś

wiata

przyrody,

poznawanie

i

rozumienie

podstawowych procesów życiowych organizmów, kształtowanie zachowań
ukierunkowanych na ochronę środowiska;

8)

rozwijanie wiedzy o kulturze własnego regionu i jej związku z kulturą Polski;

9)

umożliwianie kontaktu ze środowiskiem lokalnym i zrozumienia przynależności
człowieka do tego środowiska;

10)

osiągnięcie maksymalnej zaradności i niezależności na miarę indywidualnych
możliwości uczniów;

11)

kształtowanie prawidłowej postawy uczniów wobec pracy, w aspekcie motywacji,
kompetencji i wykonania;

12)

przygotowanie do wykonywania, indywidualnie i zespołowo, różnych prac
mających na celu zaspokojenie potrzeb własnych i otoczenia;

13)

kształtowanie umiejętności posługiwania się narzędziami, maszynami i
urządzeniami oraz opanowanie prostych umiejętności i czynności pracy;

14)

kształtowanie umiejętności związanych z poszukiwaniem pracy, w tym
korzystania z różnych źródeł informacji;

15)

przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w różnych formach życia społecznego
na równi z innymi członkami danej zbiorowości, pełnienia ról społecznych oraz
przygotowanie do załatwiania różnych spraw osobistych w urzędach i innych
instytucjach;

16)

kształtowanie poczucia odpowiedzialności za samodzielnie dokonywane wybory
i podejmowane decyzje;

17)

kształtowanie umiejętności samodzielnego organizowania wypoczynku i czasu
wolnego;

18)

rozwijanie kreatywności uczniów oraz ich uzdolnień i zainteresowań;

19)

doskonalenie sprawności i wydolności fizycznej uczniów oraz działania
prozdrowotne.

Zadania szkoły

1.

Tworzenie warunków niezbędnych do zapewnienia uczniowi komfortu psychicznego
i poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego oraz warunków i sytuacji sprzyjających
i doskonalących jego zaradność życiową oraz niezależność w czynnościach
samoobsługowych.

2.

Przygotowanie ucznia do odróżniania fikcji od rzeczywistości przekazywanej
za pośrednictwem środków masowego przekazu.

3.

Podtrzymywanie i rozwijanie umiejętności komunikowania się, w tym - jeżeli jest to
konieczne – wspomagających sposobów porozumiewania się, a także umiejętności
czytania i pisania (w miarę możliwości ucznia) oraz umiejętności matematycznych,
przydatnych w dorosłym życiu.

4.

Umożliwienie prowadzenia obserwacji zjawisk przyrodniczych i prowadzenie
ć

wiczeń kształtujących umiejętność orientowania się w terenie.

5.

Tworzenie warunków do poznawania przyrody, wychowania do życia w harmonii
z przyrodą, kształtowania postawy proekologicznej.

4

6.

Ukazywanie znaczenia zasad moralnych dla rozwoju osobistego człowieka,
kształtowania się relacji między ludźmi oraz życia społecznego, gospodarczego i
politycznego. Uczenie rozumienia swoich praw i umiejętności ich egzekwowania.

7.

Tworzenie warunków do kształtowania zachowań sprzyjających zdrowiu i
bezpieczeństwu.

8.

Dokonywanie wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia i na jej
podstawie

opracowywanie

i

modyfikowanie

indywidualnego

programu

edukacyjnego.

9.

Tworzenie warunków umożliwiających uczniom dokonywanie właściwego wyboru
kierunków przyszłej pracy przez przygotowanie bazy umożliwiającej uczniom
zapoznanie się z różnymi czynnościami pracy, wytworami pracy oraz dokonanie
samooceny własnych umiejętności i możliwości (po praktycznym poznaniu
wybranych czynności pracy i niezbędnych do ich wykonywania umiejętności).

10.

Organizowanie w szkole pracowni umożliwiających realizację przysposobienia
do pracy oraz wykorzystanie opanowanych umiejętności praktycznych w typowych
i nowych sytuacjach.

11.

Nawiązywanie kontaktu z pracodawcami, w tym pracodawcami będącymi osobami
fizycznymi, u których uczniowie mogliby realizować zajęcia praktyczne
lub po zakończeniu edukacji uzyskać zatrudnienie.

12.

Tworzenie warunków sprzyjających podejmowaniu przez uczniów samodzielnych
inicjatyw i odpowiedzialnych decyzji.

13.

Kształtowanie pozytywnego wizerunku ucznia w środowisku społecznym jako
potencjalnego pracownika, klienta i użytkownika.

14.

Nawiązywanie kontaktu z lokalnymi ośrodkami wsparcia oraz instytucjami
promującymi rehabilitację społeczną osób niepełnosprawnych.

15.

Umożliwianie uczniom udziału w aktualnych wydarzeniach społecznych i
kulturalnych oraz zapewnienie możliwości korzystania z różnych form spędzania
wolnego czasu (turystyka, krajoznawstwo, rekreacja, imprezy sportowe i kulturalne).
Rozwijanie zainteresowań i kreatywności ucznia.

16.

Tworzenie warunków do rozwijania kondycji fizycznej i troski o własne zdrowie
jako warunku niezbędnego do wykonywania pracy.

17.

Przybliżanie tradycji i obyczajów lokalnych, narodowych, rozbudzanie poczucia
przynależności do społeczności lokalnej, regionu i kraju.

18.

Zapoznawanie uczniów z prawami człowieka i zasadą, że niepełnosprawność
intelektualna nie może być przyczyną dyskryminacji.

19.

Nawiązywanie kontaktu z instytucjami i organizacjami pozarządowymi działającymi
na rzecz osób niepełnosprawnych intelektualnie.

5

20.

Zapewnienie uczniowi udziału w różnych zajęciach rewalidacyjnych, sportowych
oraz kształtujących kreatywność uczniów. Zajęcia te mają wpływ na możliwości
kształcenia ogólnego oraz kształcenia w zakresie przysposobienia do pracy, a także
realizację treści podstawy programowej. Zajęcia te są prowadzone w celu:

1) wspomagania rozwoju ucznia;

2) rozwijania psychofizycznej sprawności ucznia oraz zdolności do odniesienia

sukcesu;

3) rozwijania

zainteresowań

(w

szczególności

muzycznych,

teatralnych,

tanecznych, śpiewu i sportowych), sprawności manualnej oraz zdolności
plastycznych;

4) usprawniania funkcjonowania ucznia oraz jego kondycji fizycznej;

5) rozbudzania postawy kreatywnej ucznia w procesie zdobywania umiejętności

i gromadzenia wiedzy ogólnej oraz wiedzy z zakresu przysposobienia do pracy,
w tym o poszczególnych stanowiskach pracy;

6) wspomagania samodzielności społecznej;

7) wdrażania do aktywności ruchowej i kształtowania umiejętności samodzielnego

organizowania wypoczynku i rekreacji.

Zajęcia rewalidacyjne, sportowe oraz kształtujące kreatywność ucznia są ustalane
na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

Treści nauczania

Zakres treści nauczania i wychowania wynika z poziomu indywidualnego rozwoju i tempa
przyswajania wiedzy przez ucznia. Przy realizacji treści nauczania i wychowania oraz
wyborze kierunku przygotowania do pracy należy wykorzystać możliwości, jakie stwarza
ś

rodowisko społeczno-kulturowe ucznia i lokalny rynek pracy (możliwość zatrudnienia w

zakładach pracy chronionej, w zakładach aktywizacji zawodowej lub u pracodawców
będących osobami fizycznymi) oraz baza materialno-dydaktyczna szkoły.

Zdobyta przez uczniów wiedza, umiejętności i ukształtowane wartości, wzorce osobowe,
zachowania i motywacje powinny ułatwiać im umiejętne pełnienie ról społecznych.

1. Rozwijanie i utrwalanie (na miarę możliwości ucznia) umiejętności pisania i czytania

oraz ich praktycznego wykorzystania do formułowania krótkich wypowiedzi, tworzenia
i przekazywania informacji z zastosowaniem form gramatycznych odpowiednich
do wyrażania teraźniejszości, przeszłości i przyszłości (w szczególności tekstów
kierowanych do różnych adresatów i w różnych celach, pisania na temat własnych
doznań).

2. Przekazywanie, odbiór i wykorzystywanie różnych informacji, w tym docieranie do

informacji, korzystanie z informacji, tworzenie informacji, przetwarzanie informacji
za pomocą różnych środków (również z wykorzystaniem komputera).

3. Doskonalenie

umiejętności

porównywania,

segregowania,

klasyfikowania

oraz posługiwania się pieniędzmi, a także wykonywania prostych działań
matematycznych przydatnych w codziennym życiu.

4. Zauważanie stosunków przestrzennych, czasowych, ilościowych i wielkościowych.

6

5. Kształtowanie umiejętności niezbędnych w autonomicznym, dorosłym życiu:

1)

ś

wiadomości własnej tożsamości, akceptacji siebie jako osoby niepełnosprawnej;

2)

rozróżniania

koleżeństwa,

przyjaźni,

miłości,

wolności

osobistej

oraz

przewidywania konsekwencji własnych działań;

3)

ustalania hierarchii potrzeb i podejmowania samodzielnych decyzji, poczucia
obowiązków;

4)

ustalania celów dalekich i bliskich, planowania dnia i organizowania czasu
wolnego;

5)

dokonywania wyborów w różnych sytuacjach życiowych;

6)

nawiązywania pozytywnych relacji z ludźmi (współdziałania i współpracy,
rozwiązywania problemów i sytuacji konfliktowych, umiejętności odmawiania,
nawiązywania i podtrzymywania przyjaźni, dbania o przyjaciół i znajomych);

7)

posługiwania się dowodem osobistym i innymi dokumentami;

8)

urządzania miejsca zamieszkania i planowania wydatków;

9)

korzystania z usług pocztowych, bankowych;

10)

samodzielnego lub wspieranego dokonywania zakupów w różnych rodzajach
sklepów.

6. Kształtowanie i utrwalanie zachowań i nawyków ogólnie akceptowanych w świecie

ludzi dorosłych w zakresie higieny i wyglądu zewnętrznego.

7. Umiejętność dbania o własne zdrowie, korzystania z pomocy lekarza podstawowej

opieki zdrowotnej, umiejętność udzielania pierwszej pomocy, korzystania z pogotowia
ratunkowego. Poznawanie czynników zagrażających zdrowiu oraz sposobów unikania
zagrożeń.

8. Znajomość i rozumienie swoich praw obywatelskich, umiejętność dbania o ich

przestrzeganie; uprawnienia osób z niepełnosprawnościami do korzystania z systemu
wsparcia społecznego.

9. Poznawanie własnego regionu, kultury, tradycji regionalnych, organizacji i instytucji

działających na danym terenie.

10. Wychowanie do życia w rodzinie, którego celem jest:

1) wzmacnianie prawidłowych relacji między osobami przeciwnej płci oraz

aktywnego udziału w życiu rodziny;

2) ukazywanie wartości rodziny w życiu człowieka;
3) pomoc w zaakceptowaniu i poszanowaniu własnego ciała;
4) zapoznanie ucznia z prawem do ochrony intymności.

11. Przygotowanie ucznia (zgodnie z jego możliwościami) do podejmowania pracy,

w szczególności w następujących dziedzinach:

1)

wytwarzanie przedmiotów dekoracyjnych i pamiątkarskich (w szczególności
z drewna, metalu, modeliny, gliny, drutu, sznurka);

2)

gospodarstwo domowe (pranie, prasowanie, sprzątanie);

3)

prace poligraficzno-introligatorskie;

4)

prace ogrodnicze;

5)

zadania kurierskie, prace biurowe, w tym obsługa kserokopiarki, faksu,
bindownicy, przyjmowanie telefonów;

7

6)

pomoc osobom starszym;

7)

zabawy z dziećmi w różnych placówkach;

8)

elementy bukieciarstwa;

9)

elementy sadownictwa;

10)

elementy tkactwa, elementy szycia ręcznego, maszynowego;

11)

sporządzanie i wydawanie posiłków;

12)

hodowla zwierząt;

13)

prace stolarskie;

14)

prace w szatni;

15)

mycie szyb samochodowych i samochodów;

16)

pakowanie różnych przedmiotów;

17)

elementy dziewiarstwa;

18)

ceramika.

W ramach przygotowania do pracy i zajęć praktycznych uczeń może:

1) malować meble, ściany, naprawiać sprzęt w szkole;
2) opiekować się boiskiem szkolnym i terenem wokół szkoły;
3) pracować w kawiarence szkolnej, sklepiku szkolnym.

12. W trakcie trwania zajęć przysposobienia do pracy są realizowane następujące

zagadnienia:

1) praca i jej znaczenie w życiu człowieka, prawa i obowiązki pracownika i

pracodawcy;

2) poszukiwanie zatrudnienia i poznanie sposobu dopełniania formalności

związanych z zatrudnianiem;

3) rodzaje pracy i specyficzne zachowania zawodowe;
4) organizacja i środowisko pracy; umiejętność pracy w zespole;
5) podstawowa wiedza o narzędziach, urządzeniach i materiałach stosowanych

podczas wykonywania prac (budowa narzędzi, korzystanie z nich i
konserwowanie, sprawdzanie jakości materiału, postępowanie w przypadku
stwierdzenia wady narzędzi lub złej jakości materiału);

6) bezpieczeństwo i higiena pracy oraz przepisy przeciwpożarowe;
7) posługiwanie się narzędziami i urządzeniami charakterystycznymi dla różnych

prac; obsługa maszyn i urządzeń technicznych; montaż i demontaż;

8) przygotowanie teoretyczne i praktyczne do wykonywania czynności pracy w

zakresie:
a)

zasad organizacji miejsca pracy,

b)

przygotowywania narzędzi i materiałów (jakościowa i ilościowa kontrola ich
stanu),

c)

opanowania koniecznych ruchów oraz ich rytmu podczas wykonywania
konkretnych czynności; umiejętności planowania przerw w pracy,

d)

opanowania prawidłowego trzymania narzędzi,

e)

zasad łączenia różnych materiałów (w szczególności przy składaniu,
wiązaniu, zsuwaniu, nitowaniu, lutowaniu, zbijaniu, skręcaniu, zgrzewaniu),

f)

sposobów kontroli przebiegu i rezultatów pracy;

9) najczęściej popełniane błędy i sposoby ich eliminowania.

8

13. Doskonalenie umiejętności porozumiewania się z otoczeniem, w tym – jeżeli jest to

konieczne – z wykorzystaniem wspomagających metod komunikowania się.

14. Rozwijanie umiejętności wypowiadania się, słuchania i zadawania pytań.

15. Doskonalenie sprawności manualnej, zdolności percepcyjnych oraz procesów pamięci

i uwagi; doskonalenie integracji sensorycznej.

16. Doskonalenie sprawności fizycznej, kondycyjnej i koordynacyjnej.

17. Kształtowanie zdolności do empatii oraz umiejętności udzielania i korzystania ze

wsparcia emocjonalnego.

18. Rozeznanie w organizacji życia społecznego, podstawowe zasady funkcjonowania

państwa.

19. Poznanie osób i instytucji, do których można zwracać się o pomoc w rozwiązywaniu

różnych spraw oraz trybu zwracania się o pomoc.

20. Kształtowanie postaw proekologicznych w kontaktach z przyrodą.

Osiągnięcia

Ze względu na specyficzny charakter edukacji uczniów z upośledzeniem umysłowym w
stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi,
a także indywidualne tempo i zakres nauki każdego ucznia, osiągnięcia w poszczególnych
sferach oddziaływań pedagogicznych i rewalidacyjnych są planowane indywidualnie.
Dokonywana okresowo przez nauczycieli i specjalistów wielospecjalistyczna ocena poziomu
funkcjonowania ucznia umożliwia modyfikowanie indywidualnego programu edukacyjnego
i dostosowanie poziomu oczekiwanych osiągnięć ucznia do jego możliwości.

Planując osiągnięcia uczniów w zakresie kształcenia ogólnego i przysposobienia do pracy,
należy brać pod uwagę w szczególności:

1)

przekazywanie wiadomości teoretycznych możliwych do opanowania przez
ucznia;

2)

umiejętność łączenia teorii z praktyką;

3)

przestrzeganie dyscypliny pracy;

4)

jakość wykonywanej pracy;

5)

umiejętność kontrolowania przebiegu pracy oraz jej rezultatów, eliminowania
błędów;

6)

prawidłowość postawy ucznia podczas pracy;

7)

poszanowanie mienia i dbałość o sprzęt;

8)

przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;

9)

samodzielność i własną inicjatywę ucznia;

10)

sposób i czas wykonywania zadania;

11)

organizację stanowiska pracy;

12)

dokładność i systematyczność;

13)

umiejętność

współdziałania

w

zespole

i

rozwiązywania

konfliktów

interpersonalnych;

9

14)

poszanowanie pracy własnej i innych;

15)

estetyczny wygląd i higienę osobistą.