Budowa i funkcje układu

krwionośnego

TRANSPORT WEWNĘTRZNY

ORGANIZMU I NIE TYLKO…

Część pierwsza Krew

1

N.M. G.

Natalia Gera

zbudowany jest z:
•serca
•naczyń krwionośnych
•krążącej w naczyniach krwi
•śledziona
•(narządów krwiotwórczych)

2

N.M. G.

Funkcje układu krwionośnego:

•transport tlenu z płuc do komórek ciała
• transport dwutlenku węgla z komórek do płuc
• transport substancji odżywczych z układu pokarmowego do komórek

ciała
• transport niepotrzebnych produktów metabolizmu z komórek do

narządów wydalniczych (nerek)
• transport hormonów
• transport komórek uczestniczących w obronie organizmu przed

patogenami (leukocytów)
•obrona organizmu przed skutkami wtargnięcia ciał obcych (wraz z

układem limfatycznym)
• utrzymanie prawidłowej temperatury ciała
•wyrównywanie temperatury wszystkich płynów ustrojowych i tkanek
• utrzymanie równowagi płynów ustrojowych

3

N.M. G.

Rola krwi w organizmie:

•

Transportuje tlen z płuc do tkanek

•

Transportuje dwutlenek węgla z tkanek do płuc

•

Transportuje do wszystkich tkanek produkty energetyczne i

budulcowe wchłonięte w przewodzie pokarmowym

•

Transportuje ze wszystkich tkanek do nerek produkty przemiany

materii, skąd zostają one wydalone z organizmu wraz z moczem

•

Transportuje hormony syntetyzowane w organizmie i witaminy

wchłonięte w przewodzie pokarmowym

•

Wyrównuje różnice temperatur występujące między

poszczególnymi narządami i tkankami

•

Uczestniczy w procesach odpornościowych

4

N.M. G.

Udział krwi i limfy w transporcie substancji pochodzących ze

środowiska zewnętrznego

Skład krwi:

55% osocze, 45% elementy morfotyczne

•

osocze (plazma krwi) (środowisko płynne krwi)

• elementy morfotyczne (erytrocyty, płytki krwi, neutrofile, eozynofile,

bazofile, limfocyty, monocyty)
•Prawidłowa obj.krwi stanowi 8% wartości liczbowej masy ciała.
•Osocze zawiera białka (albuminy, globuliny, fibrynogen, lipoproteiny)
HDL (high density lipoprotein) zapobiega odkładaniu się cholesterolu w

naczyniach krwionośnych, a LDL (low density lipoprotein) odpowiada za

odkładanie się cholesterolu w naczyniach tętniczych.
Płynna frakcja osocza pozbawiona białek biorących udział w krzepnięciu

krwi to surowica.

6

N.M. G.

Skład krwi

osocze

55% obj.

trombocyty

neutrofile

eozynofile

bazofile

granulocyty

limfocyty B

limfocyty T

limfocyty

monocyty

agranulocyty

leukocyty

erytrocyty

elementy morfotyczne

45% obj.

KREW

5-6 litrów

7

N.M. G.

Osocze

•

Płyn o żółtawym zabarwieniu, w skład którego wchodzi:

Woda (90-92%)
Składniki nieorganiczne – głównie jony sodu, potasu, chloru
Składniki organiczne:
- białka
- lipidy: cholesterol, hormony steroidowe
- pozabiałkowe składniki organiczne:
* glukoza,
* aminokwasy,
* mocznik

8

N.M. G.

Białka osocza:

•

ALBUMINY

- wytwarzane w wątrobie

- ich główną funkcją jest wiązanie wody

•

GLOBULINY

- w większości powstają w wątrobie

- warunkują odporność na wiele chorób

•

FIBRYNOGEN

- białko wytwarzane w wątrobie

- bierze udział w procesie krzepnięcia krwi, gdzie z

rozpuszczalnej formy, z udziałem jonów wapnia i pod wpływem

enzymów, przekształca się w formę nierozpuszczalną – fibrynę,

tworząc zrąb skrzepu.

Osocze pozbawione fibrynogenu, bez zdolności do krzepnięcia to

surowica krwi

9

N.M. G.

NMG

10

Fibryna.

•

Fibryna- osadza się w miejscu uszkodzenia naczynia

krwionośnego, tworząc przykrywającą zranienie „sieć”,

w której osadzają się elementy morfotyczne- tworząc

skrzep.

Powstawanie fibryny:

tromboplastyna + Ca

+2

protrombina trombina

fibrynogen fibryna

Elementy morfotyczne krwi

•

Leukocyty

•

Erytrocyty

•

Płytki krwi

11

N.M. G.

nmg

12

Czerwona krwinka- erytrocyt.

Cześć! Nazywam się Czerwona

Krwinka, ale mówią tez na mnie

erytrocyt. Urodziłam się w

czerwonym szpiku kostnym.

Posiadam hemoglobinę,

przenoszę więc tlen. Mam

ogromną rodzinę, a nasza

gęstość zamieszkania to 4-5

mln. w 1mm

3

. Mam już ponad

100 dni i nadchodzi już nowe

pokolenie. Żegnajcie więc,

wzywa mnie śledziona!

NMG 2014

14

Biała krwinka- leukocyt.

Hej! Nazywam się Biała

Krwinka, dla przyjaciół

Leukocyt. Każda z nas

rodzi się w węzłach

chłonnych i śledzionie.

Posiadam jądro. Uwielbiam

czystość, ponieważ

likwiduje z organizmu

bakterie i wirusy. Mam

zdolności do

rozpoznawania elementów

własnego organizmu.

Żegnam więc Was i

wracam do pracy.

.

Leukocyty

•

są kuliste bądź owalne, posiadają jądro

•

Mają zdolność aktywnego ruchu

•

U zdrowego człowieka występują w ilości 6-9 tyś/mm3 krwi, ich

ilość rośnie po kontakcie z antygenem (ciałem obcym)

•

Powstają głównie w czerwonym szpiku kostnym, ale także w tzw.

układzie limfoidalnym, do którego należą m.in. grasica, śledziona,

węzły chłonne

•

Dzielą się na dwie grupy – granulocyty i agranulocyty, gdzie

kryterium podziału jest brak lub obecność ziarnistości w

cytoplazmie

•

Do granulocytów zaliczamy: neutrofile, eozynofile i bazofile(mają

ziarnistości w cytoplazmie)

•

Do agranulocytów należą: limfocyty i monocyty(nie posiadają

ziarnistości w cytoplazmie)

15

N.M. G.

Neutrofile-

granulocyty

obojętnochłonne

Stanowią około 60% wszystkich leukocytów.
Posiadają jądro w postaci łańcuszka mającego
zgrubienia

Główną ich funkcją jest obrona przed infekcjami (inwazją

drobnoustrojów), stąd intensywnie są produkowane w stanach

zapalnych, gdzie przeprowadzają intensywne fagocytozy

16

N.M. G.

Bazofile – granulocyty zasadochłonne

•

Stanowią ok. 0,5- 1% wszystkich leukocytów

•

Posiadają duże ziarnistości

•

Wydzielają do krwi heparynę – substancję działającą

przeciwkrzepliwie

Eozynofile-granulocyty kwasochłonne

Podstawową ich funkcją jest niszczenie obcych białek np. alergennych
Intensywnie są wytwarzane przy zakażeniu robakami oraz w czasie

zakaźnych chorób bakteryjnych i wirusowych

Stanowią około 3 % wszystkich leukocytów
Posiadają jądro w kształcie półksiężyca

17

N.M. G.

Limfocyty

Stanowią 25-35% wszystkich leukocytów

- jądro duże i kuliste

- same też są okrągławe

- nie posiadają ziarnistości w cytoplazmie

* limfocyty T

są odpowiedzialne za reakcje

odpornościowe typu komórkowego

* limfocyty B -

odpowiedzialne za reakcje

odpornościowe typu humoralnego –

produkują przeciwciała

N.M. G.

18

Monocyty

•

Stanowią około 3-8 % wszystkich leukocytów

•

Są największe spośród białych ciałek krwi

•

Mają zdolność aktywnego ruchu i fagocytowania bakterii i skrawków obumarłych

tkanek

19

N.M. G.

N M G 2014

20

Płytka krwi- Trombocyt

Witam! Jestem Płytka Krwi,

ale możesz mówić do mnie

Trombocyt. Urodziłam się

podobnie jak Erytrocyt w

czerwonym szpiku kostnym.

Dzięki mnie nie przy

skaleczeniu, stracisz mniej

krwi, gdyż odgrywam

zasadniczą rolę w procesie

krzepnięcia krwi.

Zadanie

•

Omów znaczenie diagnostyczne badań

krwi ( składników krwi)

•

Określ związek budowy erytrocytów z

pełnioną przez nie funkcją

21

N.M. G.

Badania laboratoryjne-

ważny element

profilaktyki zdrowotnej

Źródło : Biologia 1, Lewiński i in.2006

N M G 2014

25

Prawidłowe ilości elementów krwi.

Krwinki
białe

WBC
leukocyty

Krwinki
czerwone

RBC
erytrocyty

Płytki krwi

Trombocyty

Hematokr
yt

HCT

Odczyn

Biernackiego.

OB

Czas
krwawie
nia

K

4800-
10000

4200000-
5400000

130000-
400000

37%-
47%

3-10mm/
godz.

<7 minut

M

4800-
10000

4700000-
6000000

130000-
400000

42%-
52%

2-6mm/
godz.

<7 minut

K- kobieta
M- mężczyzna

N.M. G.

26

Zmiana składu lub właściwości krwi

Przyczyny

Wzrost szybkości opadania krwinek(OB) i

liczby leukocytów

stan zapalny

Zmniejszanie się poziomu hemoglobiny w

erytrocytach

Brak lub niedobór żelaza - niedokrwistość

Wzrost liczby leukocytów

Przebywanie na dużych wysokościach,

anemia złośliwa, gruźlica

Zwiększenie liczby monocytów

Przewlekłe infekcje, tyfus, malaria

Wzrost liczby neutrofili

Zapalenie płuc, wyrostka robaczkowego

Wzrost liczby eozynofili

Obecność pasożytów, astma stany

alergiczne

Źródło:

Wiśniewski H, 1998. Biologia. Agmen, Warszawa

Grupy krwi

N.M. G.

27

Grupa krwi

Białkowy

czynnik na

powierzchni

erytrocytów

Przeciwciała

w osoczu

Może być

dawcą dla

grup

Może być

biorcą dla

grup

A

A

Anty-B

A,AB

A,O

B

B

Anty-A

B, AB

B,O

AB

A,B

brak

AB

AB, A,B,AB

O

brak

Anty-A

Anty-B

O, A, B,AB

O

•

Znajomość grup krwi jest istotna przy transfuzji

krwi, gdyż może dojść wówczas do zlepiania się

krwinek czyli do aglutynacji

•

Uniwersalny dawca - krew grupy O, która nie

wywołuje aglutynacji w żadnej grupie krwi – może

być przetoczona osobie z dowolną grupą krwi

•

Uniwersalny biorca – krew grupy AB, osobie

mającej taką grupę krwi można przetoczyć krew

dowolnej grupy

N.M. G.

28

CZYNNIK Rh

W błonach komórkowych erytrocytów oprócz białek

warunkujących grupę krwi znajdują się inne białka, które

warunkują obecność

czynnika Rh

Nazwa czynnik Rh wzięła się z faktu iż po raz pierwszy

cechę tę wykazano u małp z rodzaju

rhesus

Jeżeli dana osoba posiada czynnik Rh – określana jest

jako Rh+, jeżeli go nie posiada – mówimy Rh-

Znajomość czynnika Rh jest istotna dla każdej kobiety

planującej ciążę, gdyż istnieje ryzyko wystąpienia

konfliktu serologicznego

w przypadku gdy: matka ma Rh-,

ojciec Rh+, a dziecko odziedziczyło po ojcu krew

Rh+

N.M. G.

29

N.M. G.

30

NMG

31

Przeciwciała i szczepionki.

•

Przeciwciała- to białka o budowie dopasowanej

do antygenu jak „klucz do zamka”. Mają kształt

litery Y i łącząc się z antygenem powodują jego

unieszkodliwienie.

•

Szczepionki- dostarczają osłabionych lub

martwych drobnoustrojów, aby wywołać stałą

odpowiedź układu odpornościowego, czyli

chodzi o to, by limfocyty zapamiętały naszego

wroga na długi czas.