Eleonora Pacewicz

„Dobór ćwiczeń w korekcji wad postawy

w płaszczyźnie strzałkowej”

.

Koszalin 2008

2

SPIS TREŚCI

Wstęp ………………………………………………………………………..

Rozdział pierwszy

Mechanizm utrzymania osiowej równowagi kręgosłupa w płaszczyźnie

strzałkowej…………………………………………………………………………....

Rozdział drugi

Trójtorowość postępowania korekcyjnego………………………………………

I.

Reedukacja posturalna - kształtowanie nawyku prawidłowej

postawy……

II.

Korekcja odchyleń w sferze morfologicznej…………………………

A.

Zasady doboru ćwiczeń…………………………………………….

III.

Zapewnienie dziecku odpowiednich warunków środowiska

zewnętrznego……………………………………………………………..

Rozdział trzeci

Wady

w

płaszczyźnie

strzałkowej.

Opis

wady

i

przykłady

ć

wiczeń……………………………………………………………………………

I.

Plecy wklęsłe………………………....................................................

II.

Plecy okrągłe…………………………………………………………….

III.

Plecy wklęsło-okrągłe…………………………………………………..

IV.

Plecy kołyskowe………………………………………………………....

V.

Plecy płaskie……………………………………………………………..

Zakończenie……………………………………………………………..

Bibliografia……………………………………………………………….

3

6

9

9

10

10

18

20

20

29

37

44

45

51

53

3

Wstęp

Nieustanne i szybkie tempo zmian zachodzące w środowisku człowieka

odbija się na nim niekorzystnie. Zmiany te często „procentują” schorzeniami

spowodowanymi niedostosowaniem się człowieka do ich tempa: nerwice,

zaburzenia psychiczne, choroby układu krążenia (stres), a w zakresie narządu

ruchu częstą dolegliwością u dorosłych są wiążące się z przeciążeniem odcinka

lędźwiowego kręgosłupa bóle krzyża. Czy należałoby więc uznać pionizację

człowieka za wybryk natury?

Patrząc na sylwetkę człowieka zaobserwować można, że zakres ruchu

zgięcia różnych odcinków kręgosłupa jest naprzemiennie większy to do przodu,

to do tyłu. Kręgi szyjne z głową zginają się do przodu, kręgi piersiowe do tyłu,

lędźwiowe wybitnie do przodu, krzyżowe do tyłu. Zgięcie w stawie biodrowym

następuje do przodu, w stawie kolanowym tylko do tyłu, w stawie skokowym do

przodu, a w stawach śródstopno-paliczkowych silnie podeszwowo. Wygięcia

kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej siedemnastokrotnie wzmacniają jego

wytrzymałość. W amortyzacyjnej funkcji wspierają go sprężyste krążki

międzykręgowe. Stawy międzykręgowe i stawy kończyn są silnie stabilizowane

przez więzadła i torebki stawowe. Te walory naszego aparatu ruchu umożliwiają

nam utrzymanie pionowej postawy i dużą amortyzację podczas skoków i chodu,

ale tylko przy sprawnie działającym czynnym układzie ruchu, czyli mięśniach

szkieletowych działający antagonistycznie w stosunku do siebie.

Dla utrzymania równowagi chwiejnej, charakteryzującej postawę człowieka,

niezbędna jest harmonijna praca czynnego aparatu ruchu polegająca na

zmiennym napinaniu odpowiednich grup mięśniowych i stałym minimalnym

przemieszczaniu ciała. Regulacja ta sterowana jest przez układ nerwowy, który

o stanie zagrożenia stabilności informowany jest przez receptory narządów

równowagi, wzroku, skóry oraz proprioreceptory mięśni i stawów.

Biochemiczne i fizjologiczne uwarunkowanie samoregulacji w utrzymywaniu

wyprostowanego ciała w pozycji stojącej dotyczy tylko zachowania równowagi,

4

a nie jakości postawy. Znamienną właściwością postawy jest jej zmienność w

filo- i ontogenezie. Kształt kręgosłupa w pozycji stojącej wykazuje

współzależność z usytuowaniem głowy, barków, łopatek, z wysklepieniem

klatki piersiowej i z przodopochyleniem miednicy tworząc zespół cech

charakteryzujących postawę ciała. Różnorodność czynników wpływających na

kształtowanie się postawy sprawia, że staje się ona cechą indywidualną,

charakterystyczną dla każdego człowieka. Przy czym nie zawsze jest to postawa

prawidłowa, posiadająca następujące cechy:

- zapewnia optymalne zrównoważenie i stabilność ciała,

- jej utrzymanie wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego,

- zapewnia dużą wydolność statyczno-dynamiczną,

- stwarza warunki do właściwego ułożenia i działania narządów wewnętrznych.

Odchylenia od wyżej wymienionych cech postawy prawidłowej prowadzą do

załamania się wzajemnej harmonii, przy czym naruszenie ustalonej równowagi

w jednym odcinku, w celu zachowania ogólnego zrównoważenia ciała, wyzwala

ciąg następstw(kompensacja wstępująca i zstępująca) tworząc zespół błędów i

wad.

Błędy i wady szpecą sylwetkę i niestety mogą negatywnie oddziaływać na

funkcjonowanie organizmu:

- pogłębienie kifozy piersiowej wywołuje wysunięcie głowy ku przodowi, a to

przyczynia do większego obciążenia i spłaszczenia klatki piersiowej, co

pogarsza warunki pracy układu krążenia i układu oddechowego,

- nadmiernej lordozie lędźwiowej towarzyszy wystawanie brzucha, a związane z

tym rozciągnięcie mięśni i opuszczenie trzewi jest niekorzystne dla pracy układu

trawiennego,

- hiperlordoza szyjna może być przyczyną bólów głowy,

- zbyt duże albo zbyt małe krzywizny kręgosłupa, wszelkie objawy asymetrii

ciała przyczyniają się do nierównomiernego obciążenia powierzchni stawowych,

co może prowadzić do zmian degeneracyjnych stawów i dolegliwości bólowych,

5

- świadomość posiadania złej postawy może rodzić kompleksy, utrudniające

podejmowanie decyzji o realizacji własnych pragnień, zamierzeń.

To tylko niektóre z możliwych negatywnych wpływów wad postawy na jakość

funkcjonowania organizmu. Dlatego też w pełni uzasadnione jest dążenie do

kształtowania i korygowania postawy ciała.

Chciałabym by ta praca w przystępny sposób opowiedziała o tym, jak

dochodzi do powstawania wad postawy w płaszczyźnie strzałkowej, jak te

procesy zwalczać i jak im przeciwdziałać.

6

Rozdział pierwszy

Mechanizm utrzymania osiowej równowagi kręgosłupa w płaszczyźnie

strzałkowej

Tadeusz Kasperczyk bardzo obrazowo porównał nasz kręgosłup do

osadzonego w miednicy masztu, który bez odpowiednio napiętego olinowania

nie spełniałby należycie swej funkcji. Aby dać sobie szansę na utrzymanie

postawy prawidłowej tj. „takiego kształtu ciała wynikającego z budowy i

nawykowego usytuowania poszczególnych jego części, który sprzyja

podstawowym funkcjom organizmu”

1

należy zadbać o to, aby długość i napięcie

owego olinowania z przodu i z tyłu masztu zapewniało zachowanie

fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, które umożliwiają równoważenie całości

postawy drogą przesunięć odpowiednich segmentów ciała nad płaszczyzną

podporu. Z przodu za utrzymanie pozycji stojącej odpowiadają:

- mięśnie szyi,

- mięśnie klatki piersiowej,

- mięśnie brzucha,

- mięśnie czworogłowe uda.

Z tyłu:

- mięsień prostownik grzbietu,

- mięśnie pośladkowe,

- mięśnie kulszowo-goleniowe.

Kąt przodopochylenia miednicy ma wpływ na pogłębienie lub

zmniejszenie

fizjologicznych

wygięć

kręgosłupa.

Wartość

kąta

przodopochylenia miednicy można zmierzyć kątomierzem Wilesa lub cyrklem

położniczym połączonym z kątomierzem albo poprzez wykreślenie taśmą

centymetrową linii od górnego brzegu spojenia łonowego do kolca biodrowego

górnego tylnego. Linia ta z linią poziomą powinny tworzyć kąt 50 do 60 st. Kąt

1

Zeyland-Malawka E. 1992. O kryteriach oceny postawy. (W:) Postawa ciała człowieka i metody jej oceny. Pod

red. J. Śliżyńskiego. AWF Katowice.

7

większy od 60st. świadczy o hiperlordozie lędźwiowej, a mniejszy od 50st. o

zmniejszeniu fizjologicznej lordozy. W obydwu przypadkach mamy do

czynienia z zaburzeniami statyki i dynamiki kręgosłupa, które mogą być

przyczyną schorzeń i dolegliwości.

Miednica bierze udział w łańcuchu zmian kinetycznych za pośrednictwem

dwóch ruchomych elementów:

- stawu biodrowego,

- odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

W ustaleniu położenia miednicy biorą udział dwa zespoły mięśni:

- zwiększające swym skurczem przodopochylenie miednicy: mięsień prosty uda,

mięsień biodrowo-lędźwiowy (z przodu), mięsień czworoboczny lędźwi,

mięsień prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego (z tyłu),

- zmniejszające swym skurczem przodopochylenie miednicy: mięśnie

pośladkowe wielkie, mięśnie półbłoniaste, mięśnie półściegniste, głowy długie

mięśni dwugłowych, mięśnie przywodziciele wielkie, mięśnie pośladkowe

ś

rednie, mięśnie brzucha.

Z wyżej wymienionych mięśni na szczególną uwagę zasługuje mięsień

biodrowo-lędźwiowy.

Składa się z trzech części: mięśnia biodrowego biegnącego od

wewnętrznej powierzchni talerza miedniczego, mięśnia lędźwiowego małego i

mięśnia lędźwiowego dużego przyczepiających się bezpośrednio na kręgosłupie

w jego odcinku lędźwiowym (Th

12

-L

5

). Dolny przyczep tych mięśni znajduje się

na krętarzu mniejszym kości udowej. Mięsień biodrowo-lędźwiowy swym

skurczem wpływa na pogłębienie lordozy lędźwiowej bezpośrednio poprzez

pociąganie w dół odcinka lędźwiowego kręgosłupa przez mięśnie lędźwiowe i

pośrednio poprzez pociąganie w dół talerza miednicy przez mięsień biodrowy.

Optimum jego działania stanowią ruchy zgięcia w stawach biodrowych pod

kątem prostym. Przykurcz tego mięśnia powoduje zwiększenie lordozy

lędźwiowej. W postępowaniu korekcyjnym w przypadku hiperlordozy

8

lędźwiowej dążymy do skrócenia mięśni brzucha poprzez ćwiczenia w pozycji

zbliżenia przyczepów zapominając często o tym, że mięsień biodrowo-

lędźwiowy również pracuje wówczas w warunkach zbliżenia przyczepów.

Postępując w ten sposób mimo skracania mięśni brzucha nie zmniejszamy

hiperlordozy lędźwiowej, ponieważ przykurczeniu ulegają również mięśnie

biodrowo-lędźwiowe, które w pozycji pionizacji pociągane przez swoje dolne

przyczepy hiperlordozę pogłębiają.

9

Rozdział drugi

Trójtorowość postępowania korekcyjnego

Jeśli chcemy skutecznie przeciwdziałać pogłębianiu się wady postawy musimy

mieć na uwadze źródła jej powstawania. „Postawa jest nawykiem ruchowym

kształtującym się na określonym podłożu morfologicznym i funkcjonalnym oraz

związanym z codzienną działalnością danego osobnika”

1

.

Istotą zaburzeń w sferze fizjologicznej jest nawyk nieprawidłowej

postawy, w sferze morfologicznej jest brak równowagi napięcia mięśniowego, w

sferze środowiskowej niekorzystne warunki środowiska zewnętrznego, w

którym żyje dziecko. Wszystkie te trzy sfery muszą być w pracy korekcyjnej

równolegle uwzględniane, stąd mowa o trójtorowości metod postępowania

korekcyjnego.

I.

Reedukacja posturalna – kształtowanie nawyku prawidłowej postawy

Proces reedukacji przebiega w czterech fazach:

1.

Uświadomienie dziecku nieprawidłowości jego postawy

Dla dziecka z wadą postawy nawykowa postawa nieprawidłowa jest czymś

zwykłym, nie wymagającym wysiłku. Przyjęcie postawy skorygowanej

wymaga często znacznego wysiłku nie tylko mięśniowego lecz i

psychicznego. Odpowiednio ważna i przekonująca musi być motywacja

dziecka, aby chciało ono wziąć aktywny udział w reedukacji posturslnej.

2.

Umiejętność dokonywania korekcji lokalnych i globalnych

Doprowadzenie do wygaszenia nieprawidłowego nawyku ruchowego i

wytworzenie nawyku prawidłowego z wykorzystaniem zastępczych sprzężeń

zwrotnych.

3.

Wyrobienie wytrzymałości posturalnej

1

Kutzner-Kozińska M. 1986. Korekcja wad postawy. WSiP Warszawa

10

Wytworzenie zdolności do długotrwałego utrzymywania skorygowanej

postawy.

4.

Utrwalenie nawyku postawy prawidłowej

Wykształcenie automatycznych mechanizmów przyjmowania postawy

prawidłowej.

II.

Korekcja odchyleń w sferze morfologicznej

Ma na celu usunięcie dystonii mięśniowej i wytworzenie gorsetu

mięśniowego z mięśni posturalnych oraz ogólne wzmocnienie dziecka i

poprawę jego sprawności ruchowej.

A.

Zasady doboru ćwiczeń

1.

Określenie odpowiedniego zakresu ruchu

Niezależnie od etiologii mechanizm utrwalania się postawy nieprawidłowej

jest taki sam: na skutek nawykowego lub wywołanego innymi przyczynami

częstego przyjmowania takich samych pozycji ciała przyczepy pewnych grup

mięśniowych są stale zbliżane a innych oddalane. Pierwsze będą ulegały

skróceniu lub nawet przykurczeniu, a drugie rozciągnięciu. Należy znieść

ograniczenie ruchomości stawów poprzez rozciąganie okołostawowych

tkanek miękkich, oraz mięśnie zbyt krótkie wydłużyć, a zbyt długie skrócić

poprzez ćwiczenia w odpowiednim zakresie ruchu. Aby otrzymać mięsień

krótki, jego skurcze (izometryczne lub izotoniczne) powinny odbywać się w

pozycji gdy przyczepy mięśni są zbliżone a ruchy wykonywane są w

niedużym zakresie (zakres wewnętrzny). Aby uzyskać wydłużenie mięśnia

jego praca zachodzić musi w warunkach oddalenie przyczepów, przy czym

amplituda ruchów jest także niewielka (zakres zewnętrzny). Ćwiczeniami

wykonywanymi w pełnym zakresie ruchów nie uzyska się ani wydłużenia ani

11

skrócenia mięśni. Jeśli chcemy mięśnie rozciągnąć używamy siły

zewnętrznej, np. partner, obciążenie, druga kończyna.

2.

Pozycje wyjściowe

Właściwy dobór pozycji wyjściowych w dużym stopniu determinuje

wartość stosowanego ćwiczenia. Odpowiednio dobrana pozycja wyjściowa

pozwala na właściwe zlokalizowanie ruchu.

W początkowym okresie stosowania ćwiczeń korekcyjnych dobiera się

pozycje ułatwiające poprawne ich wykonywanie oraz unieruchamiające te

odcinki ciała, które nie mogą brać udziału w danym ćwiczeniu. Z czasem

poprzez dobór pozycji stwarzających utrudnienia zwiększa się intensywność

ć

wiczeń oraz dąży do tego by ruch był właściwie zlokalizowany bez

biernego blokowania, a prawidłowe ułożenie poszczególnych części ciała

było utrzymywane czynnie, poprzez statyczną pracę mięśni.

Ta sama pozycja wyjściowa może być korzystna dla określonej postawy,

a niekorzystna dla innych. Korygowanie jednego odcinka ciała może

pogłębić nieprawidłowości w innej części ciała. Np. rotacje zewnętrzne

ramion koryguje nadmierną kifozę piersiową, wysunięcie barków w przód,

odstawanie łopatek, uwypukla klatkę piersiową ale pogłębia lordozę

lędźwiową. Należy więc zalecić taką pozycję, która zabezpieczy lordozę

lędźwiową np. siad skrzyżny.

Pamiętać też należy, że pozycje wydłużające ciało, maksymalnie jego

prostować, zwłaszcza prostowanie stawów kolanowych, obciągnięcie stóp,

wspięcia na palce, wznosy ramion, bierne zwisy pogłębiają lordozę

lędźwiową, natomiast pozycje skulne znoszą lordozę i kifozują kręgosłup.

Najczęściej stosowane pozycje wyjściowe:

- leżenie tyłem

12

Poprzez odpowiednie przyleganie ciała do podłoża uzyskuje się w tej

pozycji dość łatwo korekcję nieprawidłowości widocznych w pozycji

stojącej.

U dzieci z nadmierną lordozą lędźwiową zalecamy zgięcie nóg w stawach

biodrowych i kolanowych w celu wygładzenia lordozy. U dzieci ze

zmniejszonym przodopochyleniem miednicy (plecy płaskie i okrągłe)

zalecimy maksymalne zgięcie podeszwowe stóp i wyprostowanie nóg w

stawach kolanowych oraz rozluźnienie mięśnia brzucha i pośladkowych lub

podłożenie kocyka pod odcinek lędźwiowy kręgosłupa aby uzyskać

powstanie lordozy lędźwiowej.

W przypadku dużej nie korygującej się w leżeniu tyłem kifozy

piersiowej (plecy kołyskowe i okrągłe) w pozycji tej będzie się pogłębiać

lordoza szyjna, a głowa odchylać w tył, należy więc pod głowę podłożyć

złożony kocyk, tak aby znajdowała się ona w przedłużeniu tułowia.

- leżenie przodem

Pozycja ta również zapewnia znaczną korekcję nieprawidłowości

postawy. Położenie tułowia i nóg proste i symetryczne stopy oparte

grzbietową stroną o podłoże, ramiona w bok przodem zgięte, dłonie pod

głową. Należy zwracać uwagę aby dzieci nie opierały się na łokciach,

ponieważ pogłębia się wtedy lordoza lędźwiowa.

U dzieci z nadmierną lordozą należy podkładać pod brzuch zrolowany

kocyk.

- siad prosty

Pozycje siedzące zmniejszają lordozę lędźwiową, a w siadzie prostym, na

skutek pociągania miednicy ku tyłowi przez mięśnie kulszowo- goleniowe i

pośladkowe, powstaje nawet tendencja do wytwarzania się kifozy w

lędźwiowym odcinku kręgosłupa i kifotycznego wygięcia całego kręgosłupa.

13

Kifotyzujące oddziaływanie siadu prostego można zmniejszyć przez

podparcie się na ramionach z dłońmi na podłożu z tyłu tułowia.

- siad skrzyżny

Jest to pozycja polecana w przypadkach koślawości kolan i stóp. Nie

pozwala ona na dłuższe utrzymywanie tułowia w wyproście. W tej pozycji

dzieci nie powinny zbyt długo przebywać i trzeba je często korygować.

- siad ugięty

Miejsce podparcia dłoni powinno być modyfikowane w zależności od

nieprawidłowości postawy.

- siad skulony

Pozycja pogłębiająca wadliwe ustawienie górnej części tułowia. Może

być stosowany jako pokazowe pogłębianie się nieprawidłowej pozycji z

następowym jej skorygowaniem.

- siad na ławeczce (ze stania pobok)

W celu poprawienia ustawienia barków i uniknięcia pogłębienia się kifozy

piersiowej dłonie trzymają tylną krawędź ławeczki.

- siad okroczny na ławeczce

Zapewnia prawidłowe ustawienie miednicy, daje możliwość jej

unieruchomienia przez ściśnięcie udami ławeczki oraz duże uniezależnienie od

ruchów ramion.

- siad klęczny

Korekcja układu ciała w tej pozycji jest utrzymana stosunkowo długo i

łatwo. Stopy oparte grzbietami o podłoże powinny być skierowane palcami do

14

wewnątrz, w przeciwnym razie przyśrodkowe łuki stóp będą ulegały

spłaszczeniu pod wpływem ciężaru ciała spoczywającego na piętach.

- klęk obunóż

Kręgosłup przybiera kształt podobny jak podczas stania jednak istnieje

tendencja do pogłębiania się lordozy lędźwiowej na skutek pociągania

miednicy w dół przez mięśnie proste uda. Zalecany dla pleców płaskich i

okrągłych.

- klęk jednonóż

Zgięcie jednej nogi w stawie biodrowym i związane z tym oddalenie

dalszych przyczepów mięśni pośladkowych po tej samej stronie powoduje

bardziej poprawne niż w klęku obunóż ustawienie miednicy. Powoduje

asymetryczne skręcenie miednicy, należy więc stosować go naprzemiennie.

- klęk podparty

Jest pozycją korzystną do ćwiczeń rozluźniających kręgosłup, który jest w

tej pozycji odciążony. Szczególnie polecany jest w przypadku pleców

okrągłych, ponieważ jednocześnie koryguje kifotyczne ustawienie piersiowej

części kręgosłupa i pogłębia lordozę lędźwiową poprzez bierne opadanie

kręgosłupa w dół. U dzieci z nadmierną lordozą lędźwiową klęk podparty musi

być wykonywany ze skorygowaniem ustawienia miednicy poprzez napięcie

mięśni brzucha i mięśni pośladkowych.

- zwis bierny

Bywa zalecany w celu biernego korygowania nadmiernych krzywizn

kręgosłupa oraz rozciągnięcia przykurczeń okołostawowych. Trzeba jednak

pamiętać, że podczas zwisu pogłębia się lordoza lędźwiowa i rozciągnięciu

ulegają nie tylko mięśnie przykurczone ale także mięśnie ustalające łopatki.

15

Stąd zalecenie, aby stosować go z dużą ostrożnością w wybranych wypadkach

i przez krótki czas.

- zwis czynny

tzn. z ramionami ustawionymi poziomo i w połączeniu z silnym

napięciem mięśni ustalających łopatki wzmacnia mięśnie tułowia i obręczy

barkowej.

- pozycja stojąca

Stwarza najwięcej trudności w utrzymaniu poszczególnych odcinków

ciała, podczas wykonywania ćwiczeń, w ułożeniu skorygowanym. Pozycji

stojącej nie należy zbyt długo podtrzymywać, ponieważ długotrwałe,

jednostajne obciążenie stóp powoduje szybkie naciąganie się mięśni i bierne

ich rozciąganie. Unikać też należy pozycji w rozkroku, ponieważ wówczas

obciążone są głównie przyśrodkowe brzegi stóp co powoduje spłaszczenie

podłużnego ich sklepienia.

- położenie rąk

Może oddziaływać na ustawienie barków, kręgosłupa, głowy. Np. wznos

ramion w górę, czy rotacja zewnętrzna zmniejsza kifozę piersiową ale

jednocześnie zwiększa lordozę szyjną i lędźwiową. Założenie rąk na biodrach

połączone z rotacją wewnętrzną zmniejsza lordozę lędźwiową, a zwiększa

kifozę piersiową oraz wysunięcie barków ku przodowi.

Dobrym ułożeniem ramion w przypadku nawykowego wysunięcia

barków ku przodowi, jest układ ramion skurczu tj. maksymalne zgięcie w

stawach łokciowych i nadgarstkowych, palce dotykają barków przy czym

łokcie znajdują się w płaszczyźnie czołowej i skierowane są jak najbardziej w

dół.

16

Ułożenie lub splecenie rąk za głową z łokciami cofniętymi jest

korzystniejsze niż układ ramiona na kark, ponieważ w tym ostatnim istnieje

tendencja do wysuwania głowy w przód.

- usytuowanie głowy

Powinna znajdować się w przedłużeniu osi tułowia. Każdy człowiek

reaguje inaczej na przyjęcie takiej samej pozycji. Stąd konieczne jest ciągłe

sprawdzanie czy w wybranej pozycji wyjściowej uzyskano zamierzony efekt

korygujący.

3.

Dozowanie intensywności ćwiczeń

Regulujemy poprzez:

- zwiększenie liczby powtórzeń,

- długość czasu wytrzymań,

- zmianę długości dźwigni i ciężaru podnoszonego segmentu,

- obciążenia dodatkowe (np. przybory ),

- stopień nachylenia tułowia.

W ruchu korekcyjnym wielkość oporu (obciążenia) oraz czas jego trwania

są

podporządkowane

zdolności

utrzymania

uzyskanego

uprzednio,

skorygowanego położenia ciała.

4.

Częste powtarzanie

Dla osiągnięcia bezpośredniego celu ćwiczeń i dla utrwalenia w pamięci

ruchowej poprawnie wykonywanych ruchów i utrzymywanych pozycji ciała.

5.

Kontrola i autokontrola.

Kontrola przez prowadzącego, aby nie dopuścić do nieprawidłowego

wykonywania ćwiczeń, kontroli przez współćwiczącego, aby uczulić dzieci na

17

dostrzeganie jakości ruchu, autokontroli aby wyrabiać czucie ciała i nawyk

utrzymywania go w pozycjach skorygowanych.

6. Zasada dostępności

Stopniowanie trudności tj. od łatwego do trudnego, od znanego do

nieznanego, od prostego do złożonego.

7.

Odpowiedni rytm

Rytm ćwiczeń nie może być zbyt szybki, bo nie będą one dokładnie

wykonywane, ani zbyt wolny, żeby nie były nużące.

8.

Zasada wszechstronności i zmienności pracy oraz wysiłku.

9.

Zasada dokładności ruchu.

18

III Zapewnienie dziecku odpowiednich warunków środowiska

zewnętrznego

Ś

rodowisko opiekuńczo-wychowawcze dziecka powinno wspomagać

proces korekcji przez zapewnienie dziecku odpowiednich warunków. Te

warunki to najczęściej:

- odpowiednie urządzenia mieszkania,

- zapewnienie dziecku odpowiedniej dawki snu tj. około 10 godzin na dobę,

- zadbanie o to, aby dziecko spało na twardym materacu z poduszką o takiej

grubości, by w leżeniu na boku wypełniała ona przestrzeń między barkiem a

głową,

- równomierne rozłożenie książek w tornistrze,

- dobranie wysokości ławek i krzeseł do wzrostu dziecka,

- zwracanie uwagi, by podczas pisania, ręka od łokcia do nadgarstka znajdowała

się na pulpicie,

- ćwiczenia śródlekcyjne,

- oglądanie telewizji w „siadzie telewizyjnym”,

- lekcje wf prowadzone w taki sposób, aby rozbudzały potrzebę ciągłej

aktywności ruchowej,

- gimnastyka poranna,

- zapewnienie racjonalnego wyżywienie,

- nie przeciążanie dziecka zajęciami pozaszkolnymi,

- współpraca w nauczaniu dziecka przyjmowania pozycji prawidłowej (rodzice

powtarzają np. test ścienny , korygują błędy postawy),

- prowadzenie i kontrola wykonywanych ćwiczeń domowych,

- wyrobienie nawyków rekreacji rodzinnej.

Aby rodzice mogli być współpartnerami w korygowaniu wad postawy i

spełniać oczekiwane zadania powinni być odpowiednio przygotowani w

zakresie wiadomości i umiejętności.

19

Profilaktyka wad postawy zakłada oświatę zdrowotną adresowaną do

rodziców. Wiemy, że jest ona w Polsce znikoma. Brak w mediach audycji

radiowych, telewizyjnych, filmów dydaktycznych, popularnych publikacji

traktujących o zagrożeniach, jakie dla funkcjonowania człowieka i tego małego i

tego dużego, niosą zaniedbania w zakresie korekcji wad postawy oraz

materiałów instruktażowych, jak postępować w przypadku wystąpienia wady.

Rodzice dzieci uczęszczających na zajęcia korekcyjne winni bardziej

dogłębnie być informowani o wadzie, profilaktyce, postępowaniu korekcyjnym.

Wiedzę tę należy przekazywać stopniowo, w sposób przystępny oraz łączyć z

demonstracją ćwiczeń korekcyjnych.

Realizacja powyższych postulatów powinna przybierać następujące

formy:

1.

Podmiotowe traktowanie rodziców i dzieci podczas badania

ortopedycznego, wskazywanie zauważonych nieprawidłowości i

sposób ich wykrywania.

2.

Współpraca z rodzicami w przeprowadzeniu testów siłowej

wytrzymałości mięśni.

3.

Udział rodziców w lekcjach.

4.

Przekazywanie rodzicom informacji o aktualnie realizowanych

celach korekcyjnych.

5.

Instruowanie w zakresie wykonywanych ćwiczeń domowych.

6.

Prowadzenie różnych form samokontroli.

20

Rozdział trzeci

Wady postawy ciała w płaszczyźnie strzałkowej. Opis wady i przykłady

ćwiczeń korekcyjnych.

Ze względu na stopień przodopochylenia miednicy i ruchomość kręgosłupa

rozróżnia się następujące typy wad postawy:

I. Plecy wklęsłe

Opis wady

Istota wady polega na zwiększeniu przodopochylenia miednicy i co za

tym idzie pogłębieniu lordozy lędźwiowej. Może być wadą wrodzoną lub

nabytą, będącą skutkiem dystonii mięśniowej. Towarzyszy jej prawidłowa

ruchomość kręgosłupa. Ze względu na lokalizację zmian wyróżniamy:

- pogłębienie fizjologicznej lordozy bez zmiany lokalizacji,

- przemieszczenie szczytu lordozy i stąd podział na:

•

lordozę niską – krótką, z towarzyszącą jej kifozą o długim łuku

•

lordozę wysoką – długą, obejmującą wygięciem lordotycznym także

dolny odcinek piersiowy.

Sylwetkę dziecka z tą wadą charakteryzuje wypięty brzuch, uwypuklenie

pośladków, tułów pochylony do przodu. Dystonia mięśniowa sprowadza się

do nadmiernego napięcia (czasem przykurczu): mięśni prostownika grzbietu

odcinka lędźwiowego, mięśni czworobocznych lędźwi, mięśni biodrowo-

lędźwiowych, mięśni prostych uda i jednoczesnego osłabienia (często

rozciągnięcia): mięśni brzucha, mięśni pośladkowych wielkich i mięśni

kulszowo-goleniowych.

Postępowanie korekcyjne

Wydłużanie poprzez pracę w zakresie zewnętrznym tj. w warunkach

oddalenia przyczepów mięśni przykurczonych: mięśni prostowników

grzbietu w odcinku lędźwiowym, mięśni zginaczy stawu biodrowego.

21

•

przy rozciąganiu mięśni prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego i

mięśni czworobocznych mięśni trzeba zabezpieczyć odcinek piersiowy

kręgosłupa przed pogłębieniem kifozy lub wyrównywać niekorzystne

oddziaływanie ćwiczeniami wyprostnymi

•

w ćwiczeniach rozciągających mięśni biodrowo-lędźwiowych i

prostych uda należy zadbać o stabilizację przyczepu górnego tych

mięśni, aby oddalanie przyczepu dolnego nie powodowało pogłębiania

lordozy lędźwiowej. Najłatwiej można ją osiągnąć przez zgięcie jednej

nogi w stawie biodrowym

Skracanie przez wzmacnianie w zakresie wewnętrznym mięśni

osłabionych (wydłużonych): mięśni brzucha, mięśni kulszowo-

goleniowych, mięśni pośladkowych.

•

powinno odbywać się w postawie skorygowanej

•

w plecach wklęsłych w szczególności rozciągnięta i osłabiona jest

część podpępkowa mięśnia prostego brzucha. Dlatego preferowane

jest sterowanie oddolne (ruch nóg przy ustabilizowanym tułowiu)

•

pamiętać też trzeba o bezpiecznym kącie pracy, tj. takim który nie

powoduje pogłębienia lordozy lędźwiowej ( najczęściej powyżej 45st.)

•

większa liczba ćwiczeń wzmacniających mięśni brzucha powoduje też

wzmacnianie i skracanie mięśni biodrowo-lędźwiowych stąd

konieczność stosowania większej ilości ćwiczeń rozciągających te

mięśnie

•

wzmacniając mięśnie pośladkowe i kulszowo-goleniowe nie należy

przekraczać kąta 10-15 st. wyprostu w stawie biodrowym

22

Przykłady ćwiczeń

1.

Pozycja wyjściowa : półszpagat, pochylenie wyprostowanego tułowia w przód,

ramiona w pozycji „skrzydełek”.

Ruch : rozluźnienie zginaczy stawu biodrowego.

Oddziaływanie: rozciąganie mięśnia biodrowo-lędźwiowego i prostego uda

2.

Pozycja wyjściowa: klęk podparty z jedna nogą wyprostowaną

Ruch: przejście do pozycji niskiej Klappa bez odrywania rąk od podłogi

Oddziaływanie: rozciąganie mięśnia biodrowo-lędźwiowego i prostego uda nogi

wyprostowanej

23

3.

Pozycja wyjściowa: pozycja niska Klappa z jedną nogą wyprostowaną

Ruch: wymach nogą wyprostowaną w górę

Oddziaływanie: -rozciąganie mięśnia biodrowo-lędźwiowego i prostego uda

nogi wyprostowanej

- wzmacnianie mięśni pośladkowych nogi wyprostowanej

4.

Pozycja wyjściowa: klęk podparty z jedną nogą wyprostowaną

Ruch: ugięcie ramion z przejściem do pozycji średniej Klappa z wymachem

nogi prostej

Oddziaływanie: - rozciąganie mięśnia biodrowo-lędźwiowego i prostego uda

nogi wyprostowanej

- wzmacnianie mięśni pośladkowych nogi wyprostowanej

- wzmacnianie mięśni obręczy barkowej i ściągających łopatki

24

5.

Pozycja wyjściowa: przysiad zwieszony przodem do drabinki na 5-6 szczeblu z

jedną nogą wyprostowaną

Ruch: wymach nogą wyprostowaną w tył

Oddziaływanie: - rozciąganie mięśnia biodrowo-lędźwiowego i prostego uda

nogi wyprostowanej

- wzmacnianie mięśni pośladkowych nogi wyprostowanej

- elongacja kręgosłupa

6.

Pozycja wyjściowa: postawa, ręce wyprostowane w górze,

Ruch: skłon tułowia z wymachem jednej nogi w górę

25

Oddziaływanie: -rozciąganie mięśnia biodrowo-lędźwiowego i prostego uda

nogi wymachowej

-rozciąganie

mięśni

prostownika

grzbietu

odcinka

lędźwiowego i mięśni czworobocznych lędźwi

- wzmacnianie mięśni pośladkowych nogi wymachowej

Uwaga: niewskazane dla dzieci z plecami okrągłymi.

7.

Pozycja wyjściowa: leżenie przewrotne, ręce w pozycji „skrzydełek”

Ruch: wytrzymać, rozluźnić mięśnie grzbietu

Oddziaływanie:

-rozciąganie

mięśni

prostownika

grzbietu

odcinka

lędźwiowego i mięśni czworobocznych lędźwi

8.

Pozycja wyjściowa: siad skulny

Ruch: przetaczanie na plecy i powrót do siadu skulnego

26

Oddziaływanie: -rozciąganie

mięśni

prostownika

grzbietu

odcinka

lędźwiowego i mięśni czworobocznych lędźwi

Nie wskazane dla dzieci z plecami okrągłymi

9.

Pozycja wyjściowa: stanie na czworakach z nogami wyprostowanymi

Ruch: marsz na czworakach bez uginania nóg

Oddziaływanie: rozciąganie mięśni prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego i

mięśni czworobocznych

10.

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, NN ugięte, stopy oparte o podłoże RR w

pozycji „skrzydełek” leżą w podłodze

Ruch: - uniesienie nóg z próbą położenia kolan na podłodze przy głowie

27

Oddziaływanie: -rozciąganie

mięśni

prostownika

grzbietu

odcinka

lędźwiowego i mięśni czworobocznych lędźwi

- wzmacnianie mięśni brzucha

11.

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem przy drabince, RR ugięte w łokciach trzymają

1 szczebelek drabinki, NN złączone, wyprostowane

uniesione do pionu

Ruch: unoszenie miednicy nad podłogę

Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni brzucha

12.

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, NN ugięte, stopy oparte o podłogę. Na

brzuchu leży piłka. RR w pozycji „skrzydełek” leżą w

podłodze

28

Ruch: uniesienie NN i przyciskanie udami piłki do brzucha

Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni brzucha

29

II. Plecy okrągłe

Opis wady

Wada lokalizująca się na odcinku piersiowym kręgosłupa. Połączona z

ograniczoną ruchomością kręgosłupa (długa, utrwalona kifoza) i ze

zmniejszonym przodopochyleniem miednicy.

Przy zbyt małej lordozie lędźwiowej cały tułów pochyla się do przodu,

zwiększa się lordoza szyjna i pochylenie głowy do przodu. Klatka piersiowa

ulega spłaszczeniu, barki wysuwają się do przodu, łopatki odstają. Kolana i

łokcie często są w pozycji lekkiego zgięcia. Dochodzi do zaburzeń pracy układu

oddechowego i krążenia.

Dystonia mięśniowa objawia się:

- skróceniem(nadmiernym napięciem, przykurczem) mięśni brzucha, mięśni

prostowników biodra i mięśni piersiowych

- osłabieniem, wydłużeniem (rozciągnięciem) mięśni biodrowo-lędźwiowych

prostowników grzbietu w odcinku piersiowym, mięśni ściągających łopatki,

mięśni karku.

Postępowanie korekcyjne

Wydłużanie(rozciąganie) poprzez pracę w zakresie zewnętrznym mięśni

skróconych i przykurczonych: mięśni karku i szyi, mięśni brzucha, mięśni

pośladkowych i kulszowo-goleniowych, mięsni piersiowych.

Istnienie przykurczów ogranicza ruchomość stawową i uniemożliwia

przyjęcie postawy skorygowanej. Ich rozciąganie i przywrócenie pełnej

ruchomości stawowej jest pierwszym etapem likwidacji dystonii mięśniowej

30

•

w początkowym okresie rozciąganie mięśni powinny dominować

ć

wiczenia rozciągające bierne

•

kierunek ruchów rozciągających powinien uwzględniać aktonowość

budowy mięśnia (ułożenie RR w górę, w bok, w dół skos)

•

oddalające jeden z przyczepów mięśnia trzeba pamiętać o stabilizacji

drugiego przyczepu

Skracanie(wzmacnianie w zakresie wewnętrznym) mięśni osłabionych

(wydłużonych): mięśni grzbietu na całej długości, mięśni ustalających łopatki,

mięśni zginaczy uda.

Praca w zakresie wewnętrznym tj. w pozycji zbliżenia przyczepów.

Wzmacniając mięśnie ściągające łopatki nie należy przekraczać kąta 90st.

odwiedzenia w stawie ramiennym.

Przykłady ćwiczeń:

1.

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem na dużej piłce, NN ugięte, stopy oparte o

podłogę, RR wyprostowane przy głowie lub uniesione w

górę skos, piłka na wysokości szczytu kifozy

Ruch: rozluźnić mięśnie piersiowe

31

Oddziaływanie: - rozciąganie mięśni piersiowych

- redresja kifozy piersiowej

2.

Pozycja wyjściowa: stanie przodem do drabinki w odległości 0,5-1m od niej.

Ręce w pozycji „skrzydełek”

Ruch: opad w stronę drabinki z uchwytem szczebelków na wysokości barków i

dotknięciem klatką piersiową do drabinki

Oddziaływanie: rozciąganie mięśni piersiowych

3.

Pozycja wyjściowa: leżenie przodem na ławeczce po kolce biodrowe przednie

górne, tułów poza ławeczką. RR wyprostowane wygięte

w przód, dłonie oparte o podłogę.

32

Ruch: rozluźnić mięśnie piersiowe

Oddziaływanie: rozciąganie mięśni piersiowych

4.

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem na ławeczce. NN ugięte, stopy oparte o

ławeczkę. RR wyprostowane, wyciągnięte w bok. Dłonie
na podłodze. Pod plecami, na wysokości szczytu kifozy
piersiowej, zrolowany kocyk

Ruch: przesuwanie wyprostowanych rąk w stronę głowy i w stronę bioder z

przyciskaniem dłoni do podłogi

Oddziaływanie: - rozciąganie mięśni piersiowych,

- wzmacnianie mięśni ściągających łopatki

5.

Pozycja wyjściowa: siad ugięty tyłem do drabinek, biodra przy drabince, RR

trzymają szczebel dosiężny.

33

Ruch: uwypuklenie klatki piersiowej z oderwaniem pleców od drabinki.

Oddziaływanie: - rozciąganie mięśni prostownika grzbietu odcinka piersiowego.

6.

Pozycja wyjściowa: siad klęczny, plecy proste, RR w pozycji „skrzydełek”.

Ruch: opad tułowia w przód, powrót do siadu klęcznego.

Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinak piersiowego

i mięśni karku,

- wzmacnianie mięśni ściągających łopatki.

7.

Pozycja wyjściowa: siad skrzyżny, plecy wyprostowane, głowa wyciągnięta w

górę, wzrok skierowany przed siebie, palce dłoni

splecione, oparte na potylicy.

34

Ruch: mocowanie się głowy z rękoma.

Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinka piersiowego

i mięśni karku.

8.

Pozycja wyjściowa: zwis tyłem na drążku na ugiętych z oparciem potylicy o

drążek.

Ruch: wytrzymać
Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinka piersiowego

i mięśni karku,

- wzmacnianie mięśni ściągających łopatki,

- elongacja kręgosłupa.

9.

Pozycja wyjściowa: siad ugięty, plecy wyprostowane, RR ugięte, łokcie

cofnięte, między łokciami piłka.

Ruch: utrzymać piłkę między łokciami.

35

Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni ściągających łopatki,

-wzmacnianie

mięśni

prostownika

grzbietu

odcinka

piersiowego.

10.

Pozycja wyjściowa: leżenie przodem na skośnej ruchomej ławeczce, NN

wyprostowane, złączone, dłonie trzymają szczebelek
drabinki powyżej zaczepu ławeczki.

Ruch: podciąganie się w górę i zjazd w dół.
Oddziaływanie: - wzmacnianie mięśni ściągających łopatki,

-wzmacnianie

mięśni

prostownika

grzbietu

odcinka

piersiowego,

-elegancja kręgosłupa.

11.

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, NN ugięte w stawach biodrowych i

kolanowych, stopy oparte o podłogę przytrzymane dłońmi

przez współćwiczącego.

Ruch: próby zbliżania kolan do klatki piersiowej przeciw oporowi.

Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni zginaczy uda

-wzmacnianie mięśni brzucha.

36

12.

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem na podwyższeniu, stopy ustabilizowane,

tułów w skłonie tył poza powierzchnię podporu

Ruch: przejście do siadu niepełnego do kąta 45st.

Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni brzucha w pozycji oddalenia przyczepów

37

III. Plecy wklęsło-okrągłe

Opis wady

Wadzie tej towarzyszy zwiększony kąt przodopochylenia miednicy, co

prowadzi do nadmiernej lordozy lędźwiowej, a przez odcinkową kompensację

dochodzi do pogłębienia kifozy piersiowej .Występują w niej cechy

charakterystyczne dla pleców wklęsłych i okrągłych. Przy czym zachowana jest

prawidłowa ruchomość kręgosłupa.

Dystonia mięśniowa przejawia się w:

- rozciągnięciu(osłabieniu) mięśni pośladkowych, mięśni prostownika grzbietu

w odcinku piersiowym, mięśni brzucha

- przykurczeniu(nadmiernym napięciu) mięśni biodrowo-lędźwiowych, mięśni

prostownika grzbietu w odcinku lędźwiowym, mięśni piersiowych

Postępowanie korekcyjne

Skracanie(wzmacnianie

w

zakresie

wewnętrznym)

mięśni

osłabionych(wydłużonych): mięśni brzucha, mięśni pośladkowych kulszowo-

goleniowych, mięśni grzbietu w odcinku piersiowym, mięśni ustalających

łopatki.

Wydłużanie( względnie rozciąganie) poprzez pracę w zakresie zewnętrznym

mięśni przykurczonych: mięśni grzbietu w odcinku lędźwiowym, mięśni karku

i szyi, mięśni biodrowo-lędźwiowych, mięśni piersiowych.

Przystępując do ćwiczeń należy pamiętać o stabilizacji odcinkowej, którą można

osiągnąć przez:

- ograniczenie zakresu ruchu,

- pozycje ustalające odcinki sąsiednie, np. skulne ustawienie nóg zabezpiecza

odcinek lędźwiowy kręgosłupa przed pogłębianiem lordozy,

- przybory np. laska gimnastyczna umieszczona na plecach na wysokości

łopatek zabezpiecza odcinek piersiowy kręgosłupa przed pogłębianiem kifozy,

38

Przykłady ćwiczeń:

1.

Pozycja wyjściowa: wypad przodem do drabinek. Pochylenie wyprostowanego

tułowia w przód. Noga wykroczna oparta na 3-5 szczeblu,

noga zakroczna stoi na kocyku.

Ruch: noga zakroczna ślizga się na kocyku w tył.

Oddziaływanie: rozciąganie mięśni biodrowo-lędźwiowego i prostegouda nogi

zakrocznej.

2.

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem na ławeczce po stawy biodrowe, jedna noga

ugięta,

kolano

przy

klatce

piersiowej,

drugie

39

wyprostowane poza ławeczką, ręce trzymają kolana nogi

ugiętej.

Ruch: próba dotknięcia stopą nogi wyprostowanej podłoża.

Oddziaływanie: -rozciąganie mięśni biodrowo-lędźwiowych i mięśni prostego

uda nogi wyprostowanej,

-wzmacnianie mięśni pośladkowych nogi wyprostowanej.

3.

Pozycja wyjściowa: leżenie przodem do drabinek, kocyk pod pępkiem, ręce

trzymają szczebel na wysokości nie powodującej
odrywania żeber od podłogi.

Ruch: wytrzymać, rozluźnić mięśnie piersiowe.
Oddziaływanie: rozciąganie mięśni piersiowych.
4.

Pozycja wyjściowa: siad okraczny na ławeczce, RR w „skrzydełka”

Ruch: wolny opad tułowia w przód i powrót do pozycji wyjściowej.

Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni grzbietu na całej długości.

40

5.

Pozycja wyjściowa: leżenie przodem na kocyku między ławeczkami, dłonie

trzymają brzegi ławeczki.

Ruch: ślizg na kocyku w przód między ławeczkami.

Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni ściągających łopatki,

-wzmacnianie

mięśni

prostownika

grzbietu

odcinka

piersiowego i mięśni karku.

6.

Pozycja wyjściowa: stojąc tyłem do drążka, chwyt drążka RR ugiętymi w

łokciach na wysokości karku, NN związane gumą thera

band

Ruch: naprzemienne odprowadzanie nogi w tył z wytrzymaniem.

Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni prostownika uda, mięśni pośladkowych.

41

7.

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem z piłką między stopami nóg ugiętych w

kolanach, dłonie w odwróceniu.

Ruch: wyprost nóg do pionu.

Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni brzucha.

8.

Pozycja wyjściowa: podpór tyłem z nogami ugiętymi.

Ruch: w podporze tyłem.

Oddziaływanie: -rozciąganie mięśni piersiowych,

-wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu,

-wzmacnianie mięśni ściągających łopatki,

-wzmacnianie mięśni pośladkowych.

42

9.

Pozycja wyjściowa: zwis tyłem na wystającym szczeblu drabinki z rękoma

ugiętymi w stawie łokciowych, kark oparty na szczeblu
drabinki.

Ruch: podciąganie kolan do klatki piersiowej.
Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni brzucha,

-wzmacnianie mięśni ściągających łopatki i prostowników
grzbietu odcinka piersiowego i szyjnego.

10.

Pozycja wyjściowa: ćwiczący leżą przodem na kocykach trzymając za kostki

ć

wiczącego leżącego z przodu.

Ruch: pierwszy ćwiczący wykonuje ślizg na kocyku ciągnąc „pociąg”.
Oddziaływanie: - wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu,

-wzmacnianie mięśni ściągających łopatki,

-elongacja kręgosłupa.

43

11.

Pozycja wyjściowa: siad ugięty, stopy ustabilizowane, stabilizacja odcinka

piersiowego kręgosłupa poprzez laskę trzymaną na

wysokości łopatek.

Ruch: opad tułowia w tył do kąta 45st.

Oddziaływanie: wzmacnianie mięśnie brzucha.

12.

Pozycja wyjściowa: zwis na drążku na ugiętych rękach, NN ugięte, kolana

powyżej bioder, głowa na drążku.

Ruch: wytrzymać.
Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni ściągających łopatki,

-wzmacnianie mięśni brzucha,

-elongacja kręgosłupa.

44

IV.

Plecy kołyskowe

Opis wady

Zwiększone przodopochylenie miednicy i ograniczona ruchomość

kręgosłupa powodują, że w tej wadzie obserwujemy występowanie długiej,

utrwalonej kifozy piersiowej, skrócenie i pogłębienie lordozy szyjnej i

lędźwiowej. Sylwetka charakterystyczna dla osób z tą wadą odznacza się

przodującym brzuchem, głową i barkami wysuniętymi do przodu, odstającymi

łopatkami, spłaszczoną klatką piersiową, co rzutuje na upośledzenie

funkcjonowania układu oddechowego i układu krążenia. Rozciągnięte ściany

jamy brzusznej mogą upośledzać pracę układu trawiennego i prowadzić do

zaburzeń miesiączkowania u kobiet poprzez zmiany położenia narządów w

jamie brzusznej. U osób z tą wadą często dochodzi do bolesnych przeciążeń w

odcinku krzyżowym.

Postępowanie korekcyjne w tej wadzie jest podobne jak w plecach wklęsło-

okrągłych poszerzone o zabiegi zwiększające ruchomość kręgosłupa w odcinku

piersiowym(redresje).

45

V.

Plecy płaskie

Opis wady

Charakteryzują się zmniejszeniem kąta przodopochylenia miednicy i

prawidłową ruchomością kręgosłupa. Obserwujemy w tej wadzie

zmniejszenie wszystkich fizjologicznych wygięć kręgosłupa. Dotyka ona

najczęściej osoby słabo umięśnione, choć podobny mechanizm może

występować u osób silnie umięśnionych, najczęściej u dzieci wcześnie

rozpoczynających intensywne ćwiczenia, zwłaszcza w warunkach elongacji i

hiperkorekcji. Wadzie tej towarzyszy często płaska klatka piersiowa i opadające

barki. Taka budowa ciała nie sprzyja właściwemu funkcjonowaniu narządów

wewnętrznych klatki piersiowej i jamy brzusznej. U osób słabo umięśnionych,

plecy płaskie mogą prowokować rozwój bocznych skrzywień kręgosłupa.

Kręgosłup pozbawiony krzywizn nie spełnia swej funkcji amortyzującej, przez

co głowa jest narażona na silniejsze wstrząsy, które mogą być przyczyną bóli

głowy.

Dystonia mięśniowa w plecach płaskich polega na:

- przykurczu mięśni brzucha, mięśni pośladkowych i kulszowo-goleniowych

- wydłużeniu mięśni biodrowo-lędźwiowych, mięśni prostych uda.

Postępowanie korekcyjne

Skracanie poprzez wzmacnianie w zakresie wewnętrznym mięśni

wydłużonych: mięśni grzbietu w odcinku lędźwiowym, mięśni biodrowo-

lędźwiowych,

mięśni

unoszących

barki(

naramienny,

górna

część

czworobocznego ).

Wydłużanie poprzez wzmacnianie w zakresie zewnętrznym mięśni

przykurczonych: mięśni brzucha, mięśni pośladkowych i kulszowo-

goleniowych.

46

- należy przestrzegać, aby mięśnie grzbietu odcinka piersiowego nie pracowały

w zakresie wewnętrznym,

- nie stosować elongacji,

- stosować pozycje lordozujące odcinek lędźwiowy kręgosłupa

Przykłady ćwiczeń:

1.

Pozycja

wyjściowa:

leżenie

tyłem

na

podwyższeniu

ze

stopami

ustabilizowanymi, dłonie splecione na klatce piersiowej,

tułów zwisa poza powierzchnią podporu.

Ruch: przejście do siadu niepełnego.

Oddziaływanie: wzmocnienie mięśni brzucha.

2.

Pozycja wyjściowa: leżenie przodem na podwyższeniu tak, żeby NN zwisały

poza powierzchnią podporu. Między stopami piłka.

Ruch: unoszenie piłki, bez przekraczania kolanami linii tułowia.
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni pośladkowych.

47

3.

Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, może być kocyk pod klatką piersiową.

Ruch: unoszenie miednicy z lekkim podciąganiem kolan.

Oddziaływanie: -wzmacnianie

mięśni

prostownika

grzbietu

odcinka

lędźwiowego.

4.

Pozycja wyjściowa: klęk obunóż, ramiona skrzyżne, dłonie na barkach, broda

przyciągnięta do klatki piersiowej.

Ruch: postępowanie na kolanach w lekkim opadzie w przód.

Oddziaływanie:

wzmacnianie

mięśni

prostownika

grzbietu

odcinka

lędźwiowego.

48

5.

Pozycja wyjściowa: siad klęczny, RR skrzyżne, dłonie na barkach, broda

przyciągnięta do klatki piersiowej, stopy ustalone.

Ruch: skłon tułowia w tył zlokalizowany w odcinku lędźwiowym.
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni brzucha.
6.

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kocyk pod odcinkiem lędźwiowym, lewa

ręka podtrzymuje lewe udo uniesionej nogi.

Ruch: prostowanie uda przeciw oporowi ręki.

Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni pośladkowych w zakresie zewnętrznym.

7.

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kocyk pod odcinkiem lędźwiowym, ramiona

skrzyżowane, dłonie na barkach, broda przyciągnięta do

klatki piersiowej, nogi założone jedne na drugich zgięte w

stawach kolanowych.

Ruch: mocowanie się nóg

Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni biodrowo-lędźwiowego nogi będącej pod

spodem, wzmocnienie mięśni pośladkowych nogi oporującej.

49

8.

Pozycja wyjściowa: klęk obunóż, ramiona w bok, broda przyciągnięta,

współćwiczący za plecami ćwiczącego składa dłonie na

jego ramiona

Ruch: wznos ramion bokiem w górę przeciw oporowi.

Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni unoszących barki

9.

Pozycja wyjściowa: leżenie przodem na ławeczce wzdłuż, brzuch i klatka

piersiowa poza ławeczką, ramiona skrzyżne, dłonie na

barkach, broda przyciągnięta, stopy ustalone.

Ruch: unoszenie tułowia w górę.

Oddziaływanie: wzmacnianie odcinka lędźwiowego mięśnia prostownika

grzbietu.

10.

Pozycja wyjściowa: leżenie przodem na 3,4 częściach skrzyni, pod klatką

piersiową złożony kocyk, łokcie skierowane w dół, nogi

ugięte w stawach kolanowych, biodrowych poza skrzynią.

Ruch: unoszenie miednicy w górę.

Oddziaływanie: wzmacnianie odcinka lędźwiowego mięśnia prostownika

grzbietu.

50

11.

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kocyk pod odcinkiem lędźwiowym

kręgosłupa.

Ruch: nożyce, kółka, nisko nad podłogą.

Oddziaływanie : wzmacnianie mięśni biodrowo-lędźwiowych.

12.

Pozycja wyjściowa: przysiad z rękoma skrzyżowanymi na klatce piersiowej.

Ruch: marsz w przysiadzie.

Oddziaływanie: skracanie mięśni biodrowo-lędźwiowych i wydłużanie mięśni

pośladkowych.

W programie postępowania korekcyjnego poza ćwiczeniami specjalnymi,

mającymi na celu zniesienie dystonii mięśniowej, nie może zabraknąć działań

wspomagających uzyskanie przez dziecko pełnej sprawności fizycznej:

- ćwiczeń kształtujących,

- ćwiczeń oddechowych,

- ćwiczeń wytrzymałościowych,

- ćwiczeń elongacyjnych, antygrawitacyjnych (nie należy stosować w

przypadku pleców płaskich),

- ćwiczeń korygujących,

- ćwiczeń wyrabiających czucie głębokie w oparciu o zastępcze sprzężenie

zwrotne,

- ćwiczeń rozluźniających,

- ćwiczeń równoważnych,

- ćwiczeń kształtujących orientację przestrzenną ciała.

51

Zakończenie

Wady nabyte nawykowe, bo do takich najczęściej należą opisane w tej

pracy wady kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej, wynikające ze zmian w

długości i sile mięśni stabilizujących miednicę, w dużej mierze są skutkiem

siedzącego trybu życia, jaki proponuje nam nasza cywilizacja. Kręgosłup ulega

zmianom adaptacyjnym. Można by uznać je za kolejny krok na drodze ewolucji

naszego gatunku i nie przeciwdziałać im, ale na szczęście posiadamy zdolność

odczuwania bólu. Najczęściej dopiero dolegliwości bólowe mobilizują nas do

działań na rzecz zdrowia.

Ciało ludzkie, aby mogło być w pełni sprawne i zdrowe potrzebuje przez

całe swoje życie odpowiedniej dawki wysiłku fizycznego. Wiemy o tym. A jak

tę wiedzę wykorzystujemy w życiu? Tylko 25 % młodzieży w wieku 11-18 lat

uprawia sport lub systematycznie korzysta z zajęć rekreacyjnych, 5 % osób w

wieku 18-25 lat jest wystarczająco aktywnych ruchowo, a w grupie osób

starszych zaledwie 1 % deklaruje dbałość o systematyczną aktywność ruchową.

Zatrważające dane. Wynika z nich, że w większości, my dorośli nie

wykazujemy wystarczającej dbałości o naszą sprawność fizyczną, o stan naszej

postawy, o nasze zdrowie. Jak w tym stanie rzeczy chcemy przekonać nasze

pociechy o konieczności dbania o odpowiedni poziom swojej sprawności

fizycznej nie dając im należytego przykładu?

W myśl zasady, że lepiej zapobiegać niż leczyć, należałoby zadbać o

stwarzanie dzieciom odpowiedniej atmosfery do kreowania postawy

prawidłowej. Musi to być postępowanie wielostronne i ciągłe. Na małe dzieci

najlepiej jest wpływać otaczając je przykładami postawy prawidłowej, przede

wszystkim w osobach rodziców. Musi ono mieć wzór, który będzie

podświadomie naśladować, do którego później świadomie powinno dążyć.

Młodzieży należy ukazać korzyści i straty wynikające z jakości postawy i

utwierdzić w przekonaniu, że za własną postawę każdy sam jest najbardziej

52

odpowiedzialny. Człowiek dorosły powinien znać skutki przybierania postawy

nieprawidłowej i niekorzystnych pozycji związanych z pracą zawodową i

ż

yciem codziennym i wiedzieć, jak przeciwdziałać zagrożeniom z tym

związanym.

Postawa jest często wyrazem osobowości człowieka, jego stosunku do

siebie i otaczającego go świata. Istnieje również zależność odwrotna polegająca

na wpływie postawy na stan psychiczny, emocjonalny człowieka. Gray

powiedział: „wyprostuj się a stwierdzisz, że nie tylko twoje ciało się prostuje,

ale i twój duch”

1

.

1

Gray M. 1989. Siła życia. PWN Warszawa

53

Bibliografia:

1. Gray M. 1989. Siły życia. PWN Warszawa.

2. Kasperczyk T. 1998.Wady postawy ciała diagnostyka i leczenie. Kraków.

3. Kutner-Kozińska M. 1986. Korekcja wad postawy. WSiP Warszawa.

4. Marecki Bogusław 2004. Anatomia funkcjonalna w zakresie studiów

wychowania fizycznego i fizjoterapii. AWF Poznań.

5. Owczarek S. 1998. Atlas ćwiczeń korekcyjnych. WSiP Warszawa.

6. Owczarek S., Kutner-Kozińska M., Popiel M. 1992. Formy i metody

współpracy z rodzicami w profilaktyce i korekcji wad postawy. (W: ) Postawa

ciała człowieka i metody jej oceny. Pod red. Śliżyńskiego J. AWF Katowice.

7. Zeyland-Malawka E. 1992. Korygować czy kreować postawę ciała. (W)

Postawa ciała człowieka i metody jej oceny. Pod red. Śliżyńskiego J. AWF

Katowice.

8. Zeyland-Malawka E. 1999. Ćwiczenia korekcyjne. AWF Gdańsk.