1. Okrągły stół – postanowienia i skutki

Okrągły Stół – negocjacje prowadzone od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 przez przedstawicieli władz PRL, opozycji
solidarnościowej oraz kościelnej.

Prowadzone były w kilku miejscach, a ich rozpoczęcie i zakończenie odbyło się w siedzibie Urzędu Rady Ministrów
PRL w Pałacu Namiestnikowskim (obecnie Pałac Prezydencki) w Warszawie. W obradach wszystkich zespołów brało
udział ok. 711 osób (uczestników, ekspertów i obserwatorów).

Trzy zespoły:

•

ds. gospodarki i polityki społecznej (przewodniczący: Władysław Baka – PZPR, i Witold Trzeciakowski -
Solidarność)

•

ds. reform politycznych (przewodniczący: Janusz Reykowski - PZPR i Bronisław Geremek - Solidarność)

•

ds. pluralizmu związkowego (przewodniczący: Aleksander Kwaśniewski - PZPR, Tadeusz Mazowiecki -
Solidarność i Romuald Sosnowski - OPZZ).

Postanowienia

•

utworzenie Senatu (100 senatorów; wybory większościowe)

•

„kontraktowe” wybory do Sejmu – 65% miejsc (299 mandatów) miało być zagwarantowane dla PZPR, ZSL,
SD (60%) oraz dla organizacji katolików (współpracowały z władzami) – PAX, UChS, PZKS (5%)

•

o 35% miejsc (161 mandatów) – wolne wybory

•

utworzenie urzędu Prezydenta PRL- wybór przez Zgromadzenie Narodowe - 6-letnia kadencja

•

legalizacja „Solidarności”;

•

dostęp opozycji do mediów

2. Wybory 1989 r. i ich skutki

Wybory do parlamentu w 1989 r. przeprowadzono zgodnie z ustaleniami „okrągłego stołu”. W tym celu przygotowano

nową ordynację do parlamentu 7 kwietnia 1989 r

obejmującą Sejm i Senat.

Wybory przeprowadzono w 108 okręgach wyborczych. W wyborach kandydowało 1 682 na 425 mandatów oraz 35

kandydatów z listy krajowej. Frekwencja w wyborach wyniosła 62 %. Wybory zgodnie z ordynacją wyborczą

przebiegały w dwóch turach. Warunkiem koniecznym do przejścia w pierwszej turze wyborów było otrzymanie ponad

50 % głosów. Zgodnie z kontraktem wyborczym opozycja z otrzymanych 161 miejsc w parlamencie wprowadziła w

pierwszej turze 160 kandydatów. Z listy krajowej strona rządowa wprowadziła tylko 2 kandydatów. W sumie w

pierwszej turze wyborów wybrano 165 kandydatów . 18 czerwca 1989 r. w drugiej turze głosowania wybrano 295

posłów.

Frekwencja w drugiej turze wyborów wyniosła 25 %. W wyborach do Senatu wystartowało 555 kandydatów. W

pierwszej turze wybrano 92 senatorów, a w drugiej 8 senatorów. W sumie opozycja zdobyła 99 na 100 mandatów w

Senacie. Jeden senator kandydował jako osoba niezależna.

Największą ilość mandatów otrzymała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza – 173 (37,61%).

Obywatelski Klub Parlamentarny ( OKP ) otrzymał 161 mandatów (35%). Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL)

zebrało 76 (16,52%) mandatów. Stronnictwo Demokratyczne (SD) – 27(5,87%). Stowarzyszenie „Pax” - 10 (2,17%) .

Unia Chrześcijańsko - Społeczna ( UChS ) - 8 (1,74%). Polski Związek Katolicko - Społeczny ( PZKS ) - 5 (1,09%).

Skutki wybrorów:

Skala zwycięstwa opozycji solidarnościowej i jednoczesny stopień klęski komunistycznej władzy doprowadziły do
powstania całkowicie nowej sytuacji politycznej. W ich wyniku, a zwłaszcza wobec upadku listy krajowej, poza
parlamentem znalazła się większość czołowych postaci obozu władzy. Przywódca komunistów, Wojciech Jaruzelski,
został ostatecznie wybrany na urząd prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe większością jednego głosu. Jednak
zaproponowany przez niego na premiera Czesław Kiszczak z PZPR nie zdołał utworzyć gabinetu. Umożliwiło to
zawiązanie koalicji pomiędzy OKP a ZSL i SD, a następnie powołanie pierwszego niekomunistycznego rządu, na czele
którego stanął wywodzący się z „Solidarności” Tadeusz Mazowiecki. Wybory, uznawane czasem za najważniejsze
wydarzenie tego roku w Polsce, w rezultacie okazały się wydarzeniem kluczowym dla upadku reżimu
komunistycznego, przyspieszenia reform ustrojowych i w konsekwencji narodzin III Rzeczypospolitej. Wyłoniony w
ich wyniku parlament jeszcze w tym samym roku przyjął przygotowany przez wicepremiera Leszka Balcerowicza
pakiet 10 ustaw gospodarczych, a także dokonał kolejnej nowelizacji konstytucji, dokonując m.in. wykreślenia
postanowień o kierowniczej roli PZPR oraz zmiany nazwy państwa z Polska Rzeczpospolita Ludowa na Rzeczpospolita
Polska.

Wybory czerwcowe i powołanie w ich konsekwencji pierwszego po II wojnie światowej suwerennego rządu w Polsce
również na arenie międzynarodowej są uznawane za sygnał dla innych narodów Europy Środkowo-Wschodniej, a także
za kluczowe wydarzenie dla przebiegu Jesieni Ludów.

3. Wybory 1991 r. i ich skutki

Sejm X kadencji przygotował ordynację wyborczą, która została przyjęta 10 maja 1991 r. dla wyborów do Senatu, a 28

czerwca 1991 r. do Sejmu. Pierwsze wolne wybory do parlamentu RP odbyły się 27 października 1991 r. W wyborach

do Sejmu RP kandydowało 6 980 osób z okręgowych list kandydatów na posłów w 37 okręgach wyborczych na 391

mandatów. 69 posłów wybrano z ogólnopolskich list kandydatów na posłów. W wyborach uczestniczyło 11 887 949

uprawnionych do głosowania, co stanowiło 43, 20 %.

Wyniki wyborów do Sejmu:

Nazwa partii i/lub koalicji

Ilość mandatów

Sojusz Lewicy Demokratycznej ( SLD )

Polskie Stronnictwo Ludowe ( PSL )

Stronnictwo Demokratyczne (SD)

Unia Demokratyczna (UD)

Zjednoczenie Chrześcijańsko - Narodowe ( Wyborcza Akcja Katolicka )

ZChN ( WAK )

Partia Chrześcijańskich Demokratów ( PChD )

Unia Pracy ( UP )

Ruch Demokratyczno - Społeczny ( RDS )

Wielkopolska Unia Socjaldemokratyczna ( WUS )

Konfederacja Polski Niepodległej ( KPN )

Mniejszość Niemiecka ( MN )

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" ( NSZZ )

Porozumienie Centrum - Zjednoczenie Polskie ( PC - ZP )

Kongres Liberalno - Demokratyczny ( KLD )

Unia Polityki Realnej ( UPR )

Partia X

Polska Partia Przyjaciół Piwa ( PPPP )

Ruch Autonomii Śląska ( RAŚ )

Polska Wspólnota Narodowa - Polskie Stronnictwo Narodowe ( PWN -

PSN )

Mniejszość Białoruska ( MB )

Zjednoczenie Polskie ( ZP )

Unia Chrześcijańsko - Społeczna ( UChS )

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" "80"

Unia Wielkopolan i Lubuszan ( UWiL )

Polskie Stronnictwo Ludowe - Porozumienie Ludowe; Stronnictwo Ludowo

- Chrześcijańskie ( PSL - PL; SLCh )

Inni

Wyniki wyborów do Senatu:

Nazwa komitetu

Liczba zdobytych mandatów

Unia Demokratyczna

NSZZ "Solidarność"

Wyborcza Akcja Katolicka

Porozumienie Obywatelskie - Centrum

Polskie Stronnictwo Ludowe

Kongres Liberalno - Demokratyczny

Porozumienie Ludowe

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Konfederacja Polski Niepodległej

Inne komitety

Skutki wyborów:

Partią która zdobyła największe poparcie w skali kraju była Unia Demokratyczna. Przewaga partii nie pozwoliła na
wyłonienie rządu. Wobec dużego rozdrobnienia sceny politycznej prezydent rozpoczął konsultacje w sprawie
utworzenia rządu. Pierwszym politykiem który udał się do prezydenta był lider ugrupowania Jacek Kuroń. Prezydent
wysunął propozycję objęcia funkcji premiera i zaoferował Kuroniowi stanowisko wicepremiera . Kolejne konsultacje z
liderami ugrupowań spowodowały spadek upadek tej koncepcji. Prezydent udzielił poparcia kolejno Janowi
Krzysztofowi Bieleckiemu, Bronisławowi Geremkowi. Utworzenie koalicji utrudniał fakt izolacji Sojuszu Lewicy
Demokratycznej i Unii Demokratycznej. Pierwszy po wyborach gabinet został powołany 23 grudnia 1991 premierem
został Jan Olszewski.

4. Wybory 1993 r. i ich skutki

Wybory parlamentarne w Polsce w 1993 odbyły się 19 września 1993 r.; zostały rozpisane na skutek zarządzenia

Prezydenta RP Lecha Wałęsy o rozwiązaniu Sejmu z dniem 31 maja 1993 r.

Od 31 maja 1993 r. do dnia wyborów (pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu 14 października 1993 r.)

Rzeczpospolita Polska nie miała urzędującego Sejmu i Senatu. Zgodnie z przepisami konstytucyjnymi funkcje swoje

wypełniali Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu i wicemarszałkowie.

Parlament pierwszej kadencji przyjął nową ordynację wyborczą do Sejmu 28 maja 1993 r., a wybory do Senatu

przebiegały zgodnie z ordynacją z 10 maja 1991 r. 19 września 1993 r. odbyły się wybory do Sejmu II kadencji i Senatu

II kadencji. 391 posłów wybrano spośród 8 787 kandydatów, którzy byli zgłoszeni na 861 okręgowych listach

kandydatów na posłów. Wybory odbywały się w 52 okręgach wyborczych. 69 posłów wybrano spośród 1 800

kandydatów, którzy zostali zgłoszenie na 15 ogólnopolskich listach kandydatów. Wyborach uczestniczyło 14 415 586

osób, co stanowiło 52, 08 %.

Wyniki wyborów do Sejmu:

Partie i koalicje

Liczba mandatów

Sojusz Lewicy Demokratycznej

171

Polskie Stronnictwo Ludowe

132

Unia Demokratyczna

Polskie Stronnictwo Ludowe - Porozumienie

Ludowe

Unia Pracy

Konfederacja Polski Niepodległej

Bezpartyjny Blok Wspierania Reform

Mniejszość Niemiecka

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy

"Solidarność"

Porozumienie Centrum - Zjednoczenie Polskie

Koalicja dla Rzeczypospolitej

Kongres Liberalno - Demokratyczny

Unia Polityki Realnej

Samoobrona

Partia X

Polska Partia Przyjaciół Piwa

Ruch Autonomii Śląska

Polska Wspólnota Narodowa - Polskie

Stronnictwo Narodowe

Mniejszość Białoruska

Wyniki wyborów do Senatu:

Nazwa komitetu

Liczba zdobytych mandatów

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Polskie Stronnictwo Ludowe

NSSZ "Solidarność"

Unia Demokratyczna

Unia Pracy

Bezpartyjny Blok Wspierania Reform

Inni

Skład liczbowy klubów i kół parlamentarnych kadencji 1993 – 1997 wyglądał następująco: SLD – 171, PSL –

127, UW – 65, UP – 33, koła: BBWR ( Bezpartyjny Blok Wspierania Reform ) – 7, KPN – 5, Mniejszość Niemiecka –

4, Nowa Demokracja – 3, PPS – 3, posłowie niezrzeszeni – 17.

Wybory 1997 r. i ich skutki

Wybory parlamentarne w Polsce w 1997 r. odbyły się 21 września 1997 roku. Walka o wszystkie mandaty poselskie
(460) i senatorskie (100) miała charakter otwarty i demokratyczny. Wybory te zakończyły się zwycięstwem Akcji
Wyborczej Solidarność. W wyniku wyborów do sejmu weszło 5 komitetów oraz posłowie mniejszości niemieckiej. Po
wyborach AWS zawarła koalicję z Unią Wolności. Premierem został popierany przez AWS Jerzy Buzek. Stanowisko
wicepremiera i ministra finansówLeszkowi Balcerowiczowi (Unia Wolności).

21 września 1997 r. odbyły się wybory do Sejmu III kadencji. Wybory zostały przeprowadzone zgodnie z ordynacją do

Sejmu z 1993 r. i do Senatu z 1991 r. Do wyborów zgłoszono 6 433 kandydatów na listach okręgowych oraz 1 042 na

dziesięciu listach ogólnopolskich. Wybory przeprowadzały 52 okręgowe komisje wyborcze. Frekwencja w wyborach

wyniosła 47, 93 %, co stanowiło 13 616 378 głosów.

Wyniki wyborów do Sejmu:

Nazwa komitetu

Suma mandatów

Unia Pracy

Narodowo Chrześcijańsko Demokratyczny Blok dla

Polski

Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów RP

Unia Wolności

Akcja Wyborcza Solidarność

201

Sojusz Lewicy Demokratycznej

164

Polskie Stronnictwo Ludowe

Unia Prawicy Rzeczypospolitej

Ruch Odbudowy Polski

Krajowa Partia Emerytów i Rencistów

Polska Wspólnota Narodowa Polskie Stronnictwo

Narodowe

Krajowe Przymierze Samoobrona

Towarzystwo Społeczno Kulturalne Niemców

Województwa Katowickiego

Komitet Wyborczy "Niezależna i Bezpartyjna"

Stowarzyszenie Słowiańskiej Mniejszości Narodowej

Rzeczypospolitej Polskiej - Prawosławni

Towarzystwo Społeczno Kulturalne Niemców

Województwa Częstochowskiego

Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej

Województwa Elbląskiego

Niemiecka Wspólnota Robocza "Pojednanie i

Przyszłość"

Mniejszość Niemiecka Województwa Olsztyńskiego

Towarzystwo Społeczno - Kulturalne Niemców na

Śląsku Opolskim

Sojusz Ludzi - "Polska, Praca, Sprawiedliwość"

Wybory z 1997 r. oznaczały zwycięstwo ugrupowań centro – prawicowych ( AWS i UW ), które po wyborach

utworzyły koalicję rządzącą. Wydaje się, że istniała wówczas realna szansa na budowę dwublokowej sceny
politycznej, którą ze strony prawicy mogła reprezentować AWS, a z lewicy SLD. Ugrupowaniami o charakterze
centrowym były UW oraz PSL. To z kolei mogło tworzyć pewna analogię z systemem partyjnym RFN. Mielibyśmy
do czynienia z systemem dwuipółpartyjnym z silną lewica i prawicą oraz partiami centrowymi.

Wybory do Senatu przeprowadzono w 49 okręgowych komisjach wyborczych. Frekwencja wyborcza wyniosła

47,92 %. W wyborach kandydowało 520 osób.

Wyniki wyborów do Senatu:

Nazwa komitetu

Liczba zdobytych mandatów

Akcja Wyborcza Solidarność

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Unia Wolności

Ruch Odbudowy Polski

Polskie Stronnictwo Ludowe

Bezpartyjni

Wyniki wyborów do Senatu stanowiły odzwierciedlenie wyników wyborów do Sejmu, ale w sposób bardziej

wyrazisty ze względu na ordynację o charakterze większościowym. W Senacie AWS mógł decydować o sprawach

kluczowych dla pracy izby wyższej.

Tak więc kolejne wybory początkowo stabilizowały system partyjny III RP, ale po krótkim czasie okazało się,

że była to stabilizacja krótkotrwała. Można wskazać na trzy zjawiska, które w tamtym okresie poruszyły polską scenę

polityczną i spowodowały poważne następstwa. Pierwszym ważnym czynnikiem wydaje się konstrukcja AWS oparta na

bardzo szerokiej koalicji łączącej elementy konserwatywne, narodowe, związkowe. Głosy otrzymane w wyborach

można traktować jako nagrodę za jedność w ówczesnym okresie. AWS nie była partia polityczną, a ruchem aspirującym

do tego miana. Podejmowane próby przekształcenia AWS w partie polityczną skończyły się niepowodzeniem i w

konsekwencji doszło do rozpadu tej formacji. Drugim ważnym czynnikiem były trudne reformy społeczne podjęte

przez rząd AWS – UW w okresie 1998 – 1999. Zmiany administracyjne w kraju, reforma systemu emerytalnego,

reforma służby zdrowia i zmiany w szkolnictwie spowodowały gwałtowny spadek popularności ugrupowań rządzących.

Przyczyniły się do tego błędy w podejmowanych działaniach oraz spadek koniunktury gospodarczej i wzrost

bezrobocia. Trzecim czynnikiem był konflikt w koalicji AWS – UW. W konsekwencji latem 2000 r. doszło do rozpadu

koalicji rządzącej, a AWS tworzył rząd mniejszościowy. Konsekwencją rozpadu AWS było powstanie Platformy

Obywatelskiej ( PO ) oraz Prawa i Sprawiedliwości ( PiS ). Samodzielna działalność polityczna prowadziło także

Stronnictwo Konserwatywno – Ludowe ( SKL ).

Zmiany na partyjnej scenie politycznej w Polsce dosyć dobrze obrazuje stan posiadania klubów i kół poselskich

na koniec kadencji 1997 – 2001: SLD – 162, AWS – 134, UW – 47, PSL – 26, PiS – 18, Stronnictwo

Konserwatywno – Ludowe ( SKL ) – 18; koła: Alternatywa – 4, ROP – 3, Porozumienie Polskie ( PP ) i

posłowie niezrzeszeni – 43. Największe przetasowania nastąpiły w AWS. Zwracały uwagę wyodrębnione

ugrupowania prawicowe: PiS i SKL oraz duża grupa posłów niezrzeszonych. Monolitem pozostawał klub

poselski SLD oraz PSL. W okresie 200 – 2001 stało się jasnym, że system partyjny dwublokowy, czy

dwuipółpartyjny był nierealny do realizacji w ówczesnym okresie. Nastąpiło ponowne rozdrobnienie polskiego

systemu partyjnego.

6. Wybory 2001 r. i ich skutki

Parlament 1997 – 2001 r przyjął nowe ordynacje wyborcze do Sejmu i Senatu 21 kwietnia 2001 r. Było to między

innymi spowodowane koniecznością dostosowania prawa wyborczego do zmian administracyjnych, które nastąpiły w

Polsce w 1999 r. W wyborach do Sejmu 23 września 2001 r. wzięło udział 46, 29 % uprawnionych, co stanowiło 13 591

681 osób. PKW nadzorowała pracę 41 okręgowych komisji wyborczych. W wyborach kandydowało 7 508 osób

zgłoszonych do wyborów poselskich na 403 okręgowych listach kandydatów, którzy starowali z 14 komitetów

wyborczych.

Wyniki wyborów do Sejmu:

Nazwa komitetu

Suma mandatow

Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia

Pracy

216

Akcja Wyborcza Solidarność Prawicy

Unia Wolności

Samoobrona RP

Prawo i Sprawiedliwość

Polskie Stronnictwo Ludowe

Platforma Obywatelska

Alternatywa Ruch Społeczny

Polska Wspólnota Narodowa

Liga Polskich Rodzin

"Mniejszość Niemiecka"

Polska Unia Gospodarcza

Polska Partia Socjalistyczna

"Mniejszość Niemiecka Górnego Sląska"

Znamiennym był fakt, że w Sejmie RP IV kadencji większości posłów znalazło się po raz pierwszy. Wybory do

Senatu przeprowadzono w 40 okręgowych komisjach wyborczych. Na stanowisko senatora kandydowało 429 osób

reprezentowanych przez 76 komitetów wyborczych. Frekwencja była niemalże taka sama jak w wyborach do Senatu i

wyniosła 46,28 %.

Wyniki wyborów do Senatu:

Nazwa komitetu

Liczba zdobytych mandatów

Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia Pracy

Liga Polskich Rodzin

Polskie Stronnictwo Ludowe

Samoobrona RP

Blok Senat 2001

KWW Henryka Tadeusza Stokłosy

KWWiS Lecha Kaczyńskiego

Wybory do Senatu RP pokazywały przewagę koalicji SLD – UP, a uzyskane 75 mandatów ( 75 % ) pozwalało

w pełni kontrolować pracę Senatu. Koalicja wyborcza SLD – UP zdobyła dużą przewagę, ale nie na tyle dużą żeby

samodzielnie rządzić. W konsekwencji utworzono rząd koalicyjny SLD – UP – PSL. Wybory były przede wszystkim

wielką porażką ugrupowania rządzącego AWS, które startując jako koalicja nie uzyskało żadnego mandatu

parlamentarnego. Dotyczy to także współrządzącej do połowy 2000 r. UW. Nikt z osób startujących pod szyldem tych

ugrupowań nie dostał się do parlamentu.

Wybory miały poważne konsekwencje dla kształtującego się systemu partyjnego. Do parlamentu dostały się

ugrupowania, które do tej pory nie znajdowały poparcia wyborczego – LPR oraz Samoobrona RP. Duży wpływ na

wynik wyborów miała zmiana metody liczenia głosów z metody d Hondta na metodę Sainte – Laguë

. Pozostawienie

pierwszej z wymienionych metod przyczyniłoby się do uzyskania bezwzględnej przewagi koalicji SLD – UP w

parlamencie. Koalicja rządząca SLD – UP – PSL, podobnie jako poprzednia koalicja. Była koalicją „trudną”. W

konsekwencji w styczniu 2003 r. PSL wycofa się z koalicji i rząd miał ponownie charakter mniejszościowy. Powtarzał

się scenariusz polityczny z kadencji 1997 – 2001 r. Rządzące SLD traciło poparcie wyborców. Wiosną 2004 r. z SLD

wyodrębniła się grupa osób na czele z ówczesnym Marszałkiem Sejmu Markiem Borowskim tworząc SPDL

( Socjaldemokracja Polska ). Poważne zmiany zaszły we współrządzącej UP. Część polityków na czele z wicepremier

Izabelą Jarugą – Nowacką zawiązała koalicję lewicową – Unia Lewicy. Z kolei wiosną 2005 r. UW przekształciła się w

partię o nazwie – Partia Demokratyczna – demokraci.pl na czele z Władysławem Frasyniukiem.

7. Wybory do Parlamentu Europejskiego 2004 r. i ich skutki

13 czerwca 2004 r. Polacy po raz pierwszy wzięli udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Wybory

przeprowadzono według specjalnie do tego aktu przygotowanej ordynacji wyborczej. Polska została podzielona na 13

okręgów. Obywatele wybierali 54 eurodeputowanych. Kandydowało 1 887 osób, którzy byli zgłoszeni na 203

okręgowych listach kandydatów przez 21 komitetów wyborczych. W wyborach wzięło udział 6 265 062, co stanowiło

20,87 %.

Wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego przeprowadzonych w dniu 13 czerwca 2004 r.

Nazwa komitetu

Uzyskane mandaty

Platforma Obywatelska

Polska Partia Pracy

Samoobrona RP

Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia Pracy

Unia Polityki Realnej

Narodowy Komitet Wyborczy Wyborców

Inicjatywa dla Polski

Socjaldemokracja Polska

Prawo i Sprawiedliwość

Liga Polskich Rodzin

Ogólnopolski Komitet Obywatelski "OKO"

Unia Wolności

Polskie Stronnictwo Ludowe

Krajowa Partia Emerytów i Rencistów - Partia Ludowo -

Demokratyczna ( KPEiR; PLD )

Antyklerykalna Partia Postępu "Racja"

Polska Partia Narodowa

Konfederacja Ruch Obrony Bezrobotnych

Zieloni 2004

Narodowe Odrodzenie Polski

"Razem dla Przyszłości"

Demokratyczna Partia Lewicy

Rozpad lewicy, analogiczny do rozpadu AWS, był wynikiem skomplikowanej sytuacji politycznej. Po raz

pierwszy Sejm RP powołał komisje śledcze, które odsłaniały kulisy funkcjonowania polityki. Niewątpliwe tzw. afera

Rywina i w tym kontekście działalność komisji śledczej przyczyniły się do spadku popularności SLD. System partyjny

był w dalszym ciągu rozdrobniony. Sytuację polityczną w Polsce odzwierciedlał stan liczbowy klubów i kół poselskich

w końcu kadencji 2001 – 2005 r.

8. Wybory 2005 r. i ich skutki

Wybory w 2005 r. przeprowadzono zgodnie z ordynacją z 2001 r., ale ze znacznymi poprawkami, szczególnie jeśli

chodzi o sposób liczenia głosów. W głosowaniu uczestniczyło 12 263 640, co stanowiło 40, 57 % uprawnionych do

głosowania. Swoje listy kandydatów przygotowały 22 komitety wyborcze. Na 594 okręgowych listach wyborczych

zgłoszonych było 10 658 kandydatów.

Wyniki wyborów do Sejmu:

Nazwa partii (komitetu)

Uzyskane mandaty

Ruch Patriotyczny

Polska Partia Pracy

Liga Polskich Rodzin

Partia Demokratyczna - demokracu.pl

Socjaldemokracja Polska

Prawo i Sprawiedliwość

155

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Platforma Obywatelska RP

133

Polska Partia Narodowa

Polskie Stronnictwo Ludowe

Komitet Wyborczy Centrum

Platforma Janusza Korwina - Mikke

Ogólnopolska Koalicja Obywatelska

Polska Konfederacja - Godność i Praca

Samoobrona RP

Partia Inicjatywa RP

Dom Ojczysty

Narodowe Odrodzenie Polski

Stronnictwo Pracy

Społeczni Ratownicy

Mniejszość Niemiecka

Mniejszość Niemiecka Śląska

Wyniki wyborów do Senatu:

W wyborach do Senatu RP frekwencja wynosiła 40,56 %. Do objęcia mandatów 100 senatorów kandydowało 623 osób,

które były zgłoszone przez 108 komitetów wyborczych.

Nazwa partii (komitetu)

Liczba mandatów

Liga Polskich Rodzin

Platforma Obywatelska RP

Polskie Stronnictwo Ludowe

Prawo i Sprawiedliwość

Samoobrona RP

Kandydaci niezależni

9. Wybory 2007 i ich skutki

W 2007 roku doszło do samorozwiązania Sejmu. W związku z tym wydarzeniem Prezydent RP wyznaczył nowe

wybory parlamentarne na 21 października 2007 roku. W wyborach uczestniczyło 10 komitetów wyborczych, 6 196

kandydatów na 296 okręgowych listach wyborczych. Frekwencja w wyborach wyniosła 53,88%, co przekładało się na

16 495 045 wyborców

. Była to najwyższa frekwencja w wyborach parlamentarnych po 1991 roku.

Wyniki wyborów do Sejmu:

Nazwa partii (komitetu)

Liczba mandatów

Polska Partia Pracy

Liga Polskich Rodzin

Prawo i Sprawiedliwość

166

Platforma Obywatelska RP

209

Polskie Stronnictwo Ludowe

Samoobrona RP

"Mniejszość Niemiecka"

Lewica i Demokraci (SLD+SDPL+PD+UP)

Partia Kobiet

Samoobrona Patriotyczna

Wyniki wyborów do Senatu:

W wyborach do Senatu mandaty uzyskała PO – 60, PiS – 39 oraz 1 mandat Włodzimierz Cimoszewicz. W wyborach

uczestniczyło 385 kandydatów zgłoszonych przez 29 komitetów. Frekwencja w wyborach do Senatu wynosiła 53,88%

10. Wybory do PE z 2009 i ich skutki

7 czerwca 2009 roku po raz drugi odbyły się w Polsce wybory do Parlamentu Europejskiego. Wybory odbywały się w

13 okręgach wyborczych, wybierano 50 posłów do Parlamentu Europejskiego. Swoich kandydatów (1293) wystawiło

12 komitetów wyborczych z 132 okręgowych list wyborczych. Frekwencja wyniosła 24, 53% (7 497 296) i była wyższa

niż w 2004 roku.

Nazwa partii (komitetu)

Liczba mandatów

Unia Polityki Realnej

Polskie Stronnictwo Ludowe

Samoobrona RP

Polska Partia Pracy

Komitet Wyborczy Libertas

Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia Pracy

Porozumienie dla Przyszłości - CentroLewica (PD+SDPL+Zieloni 2004)

Prawica Rzeczypospolitej

Platforma Obywatelska RP

Prawo i Sprawiedliwość

Polska Partia Socjalistyczna

Naprzód Polsko - Piast

11. Wybory 2011 i ich skutki

WYBORY PARLAMENTARNE W 2011 ROKU

Nazwa partii (komitetu)

Liczba mandatów

207

PiS

157

Ruch Palikota

PSL

SLD

Mniejszość Niemiecka

Polska Jest Najważniejsza

Polska Partia Pracy-Sierpień 80

Nasz Dom Polska-Samoobrona Andrzeja Leppera

Nowa Prawica-Janusza Korwina-Mikke

Prawica

12. Premierzy RP po 1989 r.

1.Tadeusz Mazowiecki 24.08.1989 -04.01.1991 bezpartyjny

2.Jan Krzysztof Bielecki 04.01.1991 - 06.12 1991 Kongres Liberalno- Demokratyczny

3.Jan Olszewski 06.12.1991 - 5.06.1992 Porozumienie Obywatelskie Centrum

4.Waldemar Pawlak 05.06.1992 - 10.07.1992 Polskie Stronnictwo Ludowe

5.Hanna Suchocka 11.07.1992 - 26.10.1993 Unia Demokratyczna
6.Waldemar Pawlak 26.10.1993 - 06.03.1995 Polskie Stronnictwo Ludowe

7.Józef Oleksy 04.03.1995 - 26.01.1996 Sojusz Lewicy Demokratycznej

8.Włodzimierz Cimoszewicz 07.02.1996 - 31.10.1997 Sojusz Lewicy Demokratycznej

9.Jerzy Buzek 31.10.1997-19.10.2001 Akcja Wyborcza Solidarność

10.Leszek Miller 19.10.2001-02.05.2004 Sojusz Lewicy Demokratycznej

11.Marek Belka 02.05.2004-31.10.2005 bezpartyjny

12.Kazimierz Marcinkiewicz 31.10 2005-14.07.2006 Prawo i Sprawiedliwość

13.Jarosław Kaczyński 14.07.2006-16 XI 2007 Prawo i Sprawiedliwość

14.Donald Tusk od 16 XI 2007 - do chwili obecnej Platforma Obywatelska

13. Wybory prezydenckie w Polsce (1989-2010)

1989 r.

19 lipca 1989 r.

Zgromadzenie Narodowe wybrało prezydentem gen Wojciecha Jaruzelskiego

Na sali było 544 posłów i senatorów, oddano 537 ważnych głosów: 270 głosów za, 233 głosy przeciw, 34 posłów i

senatorów wstrzymało sie od głosu.

27 września 1990 roku Sejm znowelizował Konstytucje, zmieniono zasady wyboru prezydenta, wykreślono elekcje

poprzez Zgromadzenie Narodowe, wpisano powszechne i bezpośrednie wybory.

1990 r.

Wybory prezydenckie w Polsce w 1990 r. odbyły się 25 listopada (I tura) i 9 grudnia (II tura).

Wybory wygrał Lech Wałęsa z wynikiem 74,25% głosów przed Stanisławem Tymińskim (25,75%).

1995 r.

Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 1995 r. odbyły się 5 listopada (I tura) i 19 listopada (II tura)

Początkowo 17 kandydatów, jednak Leszek Moczulski, Marek Markiewicz i Bogdan Pawłowski wycofali swe

kandydatury przed wyborami na rzecz Lecha Wałęsy, zaś Lech Kaczyński zrezygnował na rzecz Jana Olszewskiego.

Frekwencja wyborcza I turze wyniosła 64,70%, a w drugie turze — 68,23%.

Wybory wygrał Aleksander Kwaśniewski 51,72% głosów. Lech Wałęsa zdobył 48,28% głosów.

2000 r.
Wybory prezydenckie w Polsce w 2000 r. odbyły się 8 października.

Początkowo 13 kandydatów; Jan Olszewski wycofał swą kandydaturę przed wyborami na rzecz Mariana

Krzaklewskiego.

Frekwencja wyborcza wyniosła 61,12%.

Po raz pierwszy jeden z kandydatów otrzymał ponad 50% ważnie oddanych głosów - reelekcja urzędującego

prezydenta. Wybory wygrał po raz drugi Aleksander Kwaśniewski 53,90% głosów.

2005 r.

Pierwsza tura Wyborów prezydenckich odbyła się 9 października 2005 r. Pierwsza tura wyborów nie wyłoniła

zwycięzcy wyborów. Po drugiej turze wygrał Lech Kaczyński 54,04% przed Donaldem Tuskiem 45,96%.

Frekwencja wyniosła 50,99%.

2010 rok

Wybory wygrał Bronisław Komorowski 53,01 % przed Jarosławem Kaczyńskim 46,99%.

Frekwencja wyniosła 55,31%.

14. Frekwencja wyborcza w Polsce po 1989 r. Przyczyny zjawiska

Frekwencja wyborcza

- odsetek osób uprawnionych do głosowania, które oddały swój głos w czasie wyborów bądź referendum.

- czasami dla ważności głosowania wymagana jest przynajmniej 50-procentowa frekwencja (referendum
ogólnokrajowe; w referendum lokalnym w Polsce – 30%)

Frekwencja wyborcza w wyborach i referendach w Polsce:

•

Wybory parlamentarne 1989 - 62,70% (25,31% w drugiej turze)

•

Wybory prezydenckie 1990- 60,63% (53,40% w drugiej turze)

•

Wybory parlamentarne 1991 - 43,20%

•

Wybory parlamentarne 1993 - 52,13%

•

Wybory prezydenckie1995 - 64,70% (68,23% w drugiej turze)

•

Referendum „uwłaszczeniowe” 1996- 32,40%

•

Referendum konstytucyjne1997 - 42,86%

•

Wybory do rad gminy1998 - 48%

•

Wybory parlamentarne 1997 - 47,93%

•

Wybory prezydenckie 2000 - 61,12%

•

Wybory parlamentarne 2001 - 46,29%

•

Wybory do rad gminy 2002 - 44,23%

•

Referendum akcesyjne 2003 - 58,85%

•

Wybory do Parlamentu Europejskiego 2004 - 20,87%

•

Wybory parlamentarne 2005 - 40,57%

•

Wybory prezydenckie 2005 - 49.74% (50,99% w drugiej turze)

•

Wybory parlamentarne 2007 - 53.88 %

•

Wybory do Parlamentu Europejskiego 2009 – 24,53 %

•

Wybory prezydenckie 2010 - 54, 94% (I tura), 55,31% (II tura)

•

Wybory parlamentarne 2011 - 48, 92%

Wybory prezydenckie

•

Wybory prezydenckie 1990 - 60,63% (53,40% w drugiej turze)

•

Wybory prezydenckie1995 - 64,70% (68,23% w drugiej turze)

•

Wybory prezydenckie 2000 - 61,12%

•

Wybory prezydenckie 2005 - 49.74% (50,99% w drugiej turze)

•

Wybory prezydenckie 2010 - 54, 94% (I tura), 55,31% (II tura)

Wybory parlamentarne

•

Wybory parlamentarne 1989 - 62,70% (25,31% w drugiej turze)

•

Wybory parlamentarne 1991 - 43,20%

•

Wybory parlamentarne 1993 - 52,13%

•

Wybory parlamentarne 1997 - 47,93%

•

Wybory parlamentarne 2001 - 46,29%

•

Wybory parlamentarne 2005 - 40,57%

•

Wybory parlamentarne 2007 - 53.88 %

•

Wybory parlamentarne 2011 - 48, 92%

15. Geneza pojęcia „państwo”

Pojęcie „państwo” w znaczeniu wszystkich form organizacji społeczeństwa danego kraju wprowadził w XVI w Niccolo
Machiavelli używając terminu „stato”. Włoskie „stato” pochodzi z łacińskiego terminu „status” i oznacza tyle co ustrój,
porządek publiczny. Wyraz „stato” przeniknął do innych języków i na tej podstawie powstało angielskie słowo State,
niemieckie Staat czy hiszpańskie Estado
Języki słowiańskie wytworzyły własne terminy. Polskie „państwo” czy rosyjskie „gosudarstwo” wiąże się ze słowem
„pan” oznaczającym w języku potocznym możliwość panowania.
We współczesnym języku polskim trudno jest zdefiniować znaczenie słowa „państwo” gdyż ma wiele różnorodnych
znaczeń, także historycznych. Z tego względu wyróżniono pięć typów definicji państwa: funkcjonalne, elementarne,
psychologiczne, socjologiczne i klasowe.

16. Typy definicji państwa: funkcjonalne, strukturalno elementowe, psychologiczne, socjologiczne, klasowe,
normatywistyczne.

Funkcjonalne - opisują państwo poprzez funkcje jakie musi spełniać w układzie społecznym

Hugo Grotius w XVII wieku

„państwo to zrzeszenie doskonale wolnych ludzi w celu korzystania z prawa dla dobra powszechnego”

państwo jako organizacja rozstrzygająca władzę

rozwiązywanie różnych problemów

utrzymanie porządku

Strukturalno – elementowe

Georg Jelinek ( 1851 – 1911 )

Ludność, terytorium i władza zwierzchnia

„trwały związek ludzi stale osiadłych na pewnym terytorium i podlegających jednej władzy zwierzchniej”

- „państwo to wyposażona we władzę samorodna jedność związkowa osiadłych ludzi”

Psychologiczne

Leon Petrażycki ( XIX wiek )

„zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich”

dotyczy stosunków między rządzącymi i rządzonymi

państwo nie jako realny byt, ale jako coś, co rezyduje w psychice ludzi – w postaci projekcji emocjonalnych

przeżyć psychicznych

prawo rządzącego – wydawanie określonych decyzji, wymaganie realizacji

obowiązek rządzonego – wykonywanie decyzji, groźba użycia przymusu państwowego

Socjologiczne

państwo jako społeczność polityczna

ludzie – jako funkcjonariusze i członkowie określonych instytucji; posiadanie prerogatyw

np. Arystoteles – państwo to „wspólnota równych zdolna do samowystarczalności”

„państwo jest wspólnotą równych, mająca na celu możliwie doskonałe życie”

Klasowe

Karol Marks

państwo jako instrument klasowego panowania

dominacja klas posiadających

- W. Lenin w pracy „Państwo a rewolucja” – „państwo jest maszyną do utrzymywania panowania jednej klasy nad

drugą”

- eksponował rolę przemocy w działalności państwa

Normatywistyczne

- Hans Kelsen (1881-1973)

- państwo to całość porządku prawnego, zachowanie organów państwa, system norm prawnych

- element ludzki uległ całkowitemu zagubieniu

17. Cechy państwa – omów (organizacja polityczna, organizacja przymusowa, organizacja terytorialna,

suwerenność)

I Państwo jako organizacja polityczna

cecha najważniejsza

państwo to swoisty rodzaj organizacji

świadome i celowe usystematyzowanie jego części w całość

to także działalność społeczna ( władza ma charakter społeczny )

II Państwo jako organizacja przymusowa

państwo nie może obyć się bez przymusu

władza publiczna wypełnia swoje zadania dysponując środkami przymusu

wymuszenie posłuchu jednostek i grup społecznych wobec zachowań władzy publicznej

cele – utrzymanie posłuszeństwa wśród ludzi; łagodzenie konfliktów społecznych; przestrzeganie reguł współżycia

społecznego

przymus systematyczny; jawny; legalny ( zgodny z prawem )

przymus fizyczny – siła fizyczna stosowana wobec ludzi; zmonopolizowany przez państwo ; kara więzienia; areszt

tymczasowy. Aparat przymusu – policja, wojsko.

przymus ekonomiczny – pozbawienie jednostek i innych podmiotów możliwości określonych zachowań

przymus psychologiczny – np. monopol na przekaz informacji; stosowanie tego rodzaju przymusu w państwie

demokratycznym jest społecznie kontrolowane

Przymus

- jest on skupiony – mogą go stosować tylko organy państwowe i to zgodnie z prawem

- jest sformalizowany – czyli ujęty w możliwie ścisłe ramy procedur, przewidzianych przez prawo

- jest legalny – jedynie państwo jest uprawnione do stosowania środków przymusu zgodnie z prawem

Monopol w przymusie państwa

wyraz humanizacji i ograniczenia zasięgu siły fizycznej

ogranicza sytuacje tragiczne

łagodzi obyczaje

powinien być stosowany na podstawie prawa i w zgodzie z prawem

powinien być stosowany z umiarem i gdy jest konieczny i uzasadniony poważnymi argumentami moralnymi

jest mniejszym złem niż przymus niekontrolowany

III Państwo jako organizacja terytorialna

obszar lądowy i przestrzenny

suwerenne zwierzchnictwo państwowe

XVII w. – pojęcie morza terytorialnego

XX w. – przestrzeń powietrzna

częste ekspansje terytorialne ( XV – XIX w. )

czynnik konsolidujący społeczeństwa

stosunek uczuciowo – emocjonalny

składnik świadomości narodowej, społecznej

terytorialność jest zasadą organizacji państwa

przestrzeń lądowa morska i powietrzna

granica morska – do 12 mil morskich

Przynależność do państwa:

zamieszkiwanie w danym państwie odpowiednio długo

uznawanie władzy publicznej sprawującej kontrolę nad danym terytorium

Zwierzchnictwo terytorialne

- władza – realizacja funkcji państwa

- zapobieganie wykonywania tych funkcji przez innych na obszarze państwa

- bogactwa naturalne kraje

- monopol przymusu państwowego, jurysdykcji oraz organizacji służb publicznych

Podział państw ze względu na wielkość terytorium

Państwa wielkie – powierzchnia powyżej 1 mln km kw. – 29 (15%) na 194

Państwa średnie – od 100 tys. km kw. do 1 mln – 76 (39%)

Państwa małe – poniżej 100 tys. km kw. – 89 (46%)

Państwo jako organizacja suwerenna

Suwerenność:

istotna cecha władzy państwowej

suwerenność jest niepodzielna

niezależność władzy państwowej w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi

niezależność od innej władzy wewnątrz państwa

zdolność regulowania wszelkich spraw

Koncepcja suwerenności w ujęciu prawniczym integralnie zawiera w sobie dwa składniki (elementy)

Samodzielność (samorodność – według Jelinka)

- wyraża się w podejmowanych decyzjach i działaniach niezależnie od innych podmiotów bez mieszania się kogoś

z zewnątrz

- państwo jest podmiotem realizującym suwerenność w sposób pierwotny

Nieograniczoność

- z punktu widzenia formalnoprawnego państwo może podejmować takie decyzje i działania, jakie chce

- państwo jest w tym zakresie ograniczane jedynie czynnikami faktycznymi (przyrodniczymi, ekonomicznymi) lub

politycznymi, które samo na siebie nałożyło

18. Problematyka obywatelstwa

Obywatelstwo – ważny czynnik prawny

- podstawa praw i obowiązków jednostki wobec państwa

- nabycie obywatelstwa:

a) wskutek urodzenia („prawo krwi” – „ius sanginis”), posiadania obywatelstwa rodziców

- większość państw Europy

b) „prawo ziemi” („ius soli”) – miejsce urodzenia

- państwa Ameryki Południowej i Północnej

Zróżnicowana liczba ludności w państwach

- przynależność do wspólnoty – w sposób naturalny (urodzenie)

19. Dokonaj klasyfikacji ustrojów państwa w starożytności + 20.Wyjaśnij pojęcia (eunomia, monarchia, tyrania,

arystokracja, plutokracja, oligarchia, demokracja, ochlokracja, anarchia, timokracja, teokracja, ataraksja,

anomia)

1. Ogólna charakterystyka

struktura oparta na pracy niewolniczej

wolni ludzie stanowili elitę

nauka o państwie i prawie – do dziś funkcjonuje wiele pojęć

„ polis” – miasto obwarowane murami obronnymi wraz z terenami rolniczymi

niezależność polityczna, gospodarcza i militarna

rola ludu ( demos ) – czynnik aktywnie kształtujący bieg spraw państwowych

sprawowanie władzy to określona umiejętność, a nie przywilej jednostki

Klasyfikacja ustrojów:

w ramach polis dojrzewały konflikty

nierówność jednostek – przyczyna

eunomia – idea „dobrego ustroju” opartego na ładzie pokoju i sprawiedliwości

Monarchia:

król spełniający swe funkcje z aprobatą poddanych

dobry ustrój odpowiadający rozsądkowi ( logos )

uznanie przez poddanych sprzyjało stabilizacji i zamożności polis

Tyrania:

wyniesienie tyrana ponad prawo

chorobliwa podejrzliwość tyrana

otaczanie się członkami własnej rodziny – nepotyzm

ustrój wadliwy szkodzący jednostce

Zaczęto wyróżniać ustroje oparte na władzy ludzi wykształconych, wyżej urodzonych; inne przymioty – arystokracja (

aristos – najlepszy )

powinna dotyczyć także ducha

Plutokracja ( plutos – bogactwo ) – rządy najbogatszych

Oligarchia ( oligos – mały ) – rządy wąskiej grupy osób

niebezpieczeństwo degeneracji

elita najbogatszych

Demokracja ( demos – lud, kratos – władza ):

Różne rezultaty rządów

Oznacza sprawowanie władzy przez zdyscyplinowany lud

Ustanawianie prawa i jego przestrzeganie

Ochlokracja ( ochlos – tłum ):

rządy tłumu

zdezorganizowanie demokracji; degeneracja demokracji

podzielony na grupy tłum dąży do osiągnięcia możliwie największych korzyści kosztem polis

Anarchia ( bezrząd ):

zlikwidowanie wszelkiej władzy

zagrożenie spokoju wewnętrznego

narażenie polis na atak sąsiadów

Timokracja ( timos – zaszczyt ):

władza należy do ludzi mających na celu zdobycie najwyższych godności i zaszczytów

sława na polu walki

z reguły – rządy wojskowych

surowość życia i obyczajów

prostota organizacji i podział bogactw

Teokracja ( theos – bóg ):

panujący bezpośrednio powoływał się na pochodzenie swej władzy od Boga

wola władcy przejawem woli bogów

prawo – prawo boskie

szczególne właściwości charyzmatyczne władzy ( charizma – łaska )

- wpływ Bliskiego Wschodu

Ataraksja ( ataraktos – spokojny ):

poczucie spokoju i bezpieczeństwa

poprawne funkcjonowanie zorganizowanej struktury politycznej

Dobrze zorganizowana polis posiadała cechy:

eunomii ( eunomia – dobre prawo )

Przeciwstawiana była źle zorganizowanemu państwu – anomii ( anomia – zły ustrój )

21. Koncepcja państwa według Arystotelesa, Platona

Arystoteles
Metodologia: zdobywanie wiedzy wyprowadzonej z faktów
- polis – konieczność wnikliwej obserwacji - ustalenie prawidłowości odpowiadających rzeczywistości - odrzucał
idealizm platoński - świat idei uważał za fikcję – brak podstaw do weryfikacji w praktyce - wiązał teorię z
doświadczalnie poznaną rzeczywistością
Teoria społeczeństwa: - dostrzegał skrajne zróżnicowanie w strukturach społeczeństwa
- bronił systemu niewolniczego - ludzie z „natury” skazani na niewolnictwo i poddani rozkazom
Geneza państwa: - państwo pochodziło z natury - powstanie na drodze naturalnego rozwoju
- mniejsze wspólnoty rodzinne łączyły się w osady - następnie powstawały miasta – państwa ( polis ) - w sposób
naturalny związany z osobowością człowieka - rodzina, gospodarstwo, państwo
Cele państwa: - zapewnienie poczucia bezpieczeństwa - dostatek materialny - warunki do rozwoju duchowego
- państwo sprzyjać miało rozwojowi człowieka
Autarkia: - samowystarczalność państwa; wymiar duchowy i ekonomiczny - jednostka nie jest w stanie
- państwo – dobro wspólne działające na rzecz jednostki - konieczność poszanowania idei sprawiedliwości

-zapewnienie obywatelom szczęśliwego i cnotliwego życia

Monarchia: - monarcha powinien gwarantować poszanowanie prawa i godność poddanych- rozsądne kierowanie
państwem - jednostka może odegrać istotną rolę w rozwoju „polis” - postawa moralna, rozum, cnoty obywatelskie
Tyrania: - nadużycia władzy królewskiej lub przejęcie jej przez demagogów - ustrój przeciwny naturze ludzkiej
- możliwość pogwałcenia prawa - ustrój uznawany za najgorszy Oligarchia: - rządy najbogatszych - forma
zdegenerowana - nietrwałość rządów, brak rozsądku i umiaru - możliwość dalszych zamachów na władzę - nadmierny
wyzysk ludu - walki między oligarchami
Demokracja: - władza należąca do ludu nie zawsze służy ludowi - obawa przed doraźnym interesem - władza często z
pominięciem i naruszeniem prawa - lud staje się dla siebie despotą - demagodzy mogą przekształcić w tyranię
Politeja: - połączenie demokracji i rządów bogatych - dominacja klasy średniej – umiarkowanie i rozsądek rządów -
przewaga cnót obywatelskich - najwyższy stopień poszanowania prawa, godności jednostki i zbiorowości -
sprawiedliwość i stabilny rozwój
Idea „sprawiedliwości politycznej”: - opiera się na rządach prawa - wszyscy w jednakowym stopniu powinni być
podporządkowani prawu - np. monarcha – strażnik poszanowania prawa

Platon
Timokracja: - relatywnie najlepsza - wzorowana na wczesnej Sparcie - rygory życia, skromność, powściągliwość -
wada – kierowanie przez ludzi żądzą zaszczytów
- przewaga wojowników nad filozofami, co nie gwarantuje rządów rozumu
Ustrój oligarchiczny: - powstał w wyniku degeneracji timokracji - pasja bogacenia się wojowników niebezpieczny
podział na grupę zamożnych oligarchów i masę biednych ludzi - walka o równość i władzę prowadzi do rozpadu
oligarchii
Demokracja: - degeneracja ustroju państwa - zanarchizowanie rządy ludu w całej polis - niekompetencja i
przypadkowość osób sprawujących władzę - obniżenie dyscypliny obywatelskiej, bałagan - spiski zamożnych przeciw
ludowi; podejrzliwy lud - całkowity brak zaufania - duże znaczenie demagogów – schlebianie ludowi i zdobycie władzy
Tyrania: - reakcja na rozpasanie wolności w demokracji - końcowe stadium degeneracji ustrojowej
- całkowity zanik cnót obywatelskich - strach, podejrzliwość, egoizm panującego i obłuda - obawa obywatela przed
głoszeniem prawdy
Demokracja nie gwarantuje stabilności - skrajność w korzystaniu wolności powoduje jej zaprzeczenie - ustanowienie
tyranii

Wiedza i władza Idealna polis” - hierarchiczna struktura - uzyskanie harmoniczności i sprawiedliwość funkcjonowania

- Dobro i Rozum: - Poszanowanie reguł organizacji - możliwość uniknięcia niebezpieczeństwa upadku - podziała

społeczeństwa na: filozofów ( rozum ), wojowników ( odwaga ) i lud ( zaspokojenie potrzeb naturalnych ) - hierarchia

w funkcjonowaniu -arystokracja – elity kultury i ducha - równouprawnienie kobiet - losowe kojarzenie par – wśród

arystokracji - wyeliminowanie egoizmów - spartański tryb życia

22. Doktryna teologiczna – poglądy Aureliusza Augustyna i św. Tomasza z Akwinu

Aurelisz Augustyn
Poglądy: - przejście od stanu przedpaństwowego do państwa nastąpiło wskutek zepsucia się natury ludzkiej
- bóg dał człowiekowi państwo z powodu grzechu - gdyby nie upadek ludzi – państwa by nie było - walka dwóch
światów: państwo boże ( civitas Dei ) i państwo ziemskie ( civitas terrena ) - teokratyczne państwo chrześcijan w
którym rządziłaby organizacja Kościoła, powołana do zbudowania państwa bożego - obywatelami państwa ziemskiego
wszyscy byli źli, grzeszni – ci, którzy nie zaznali łaski - obywateli państwa bożego było znacznie mniej
Teoria państwa - konieczność rozdziału funkcji cesarskich i kościelnych - zapewnia wewnętrzny porządek i poczucie
bezpieczeństwa - chrześcijanin szanuje nakazy wydane przez państwo - w wypadku sprzeczności – stosuje prawo boże -
państwo – zespół ludzi uznających wspólne prawa i korzystający ze wspólnego pożytku bytowania - sprawiedliwość
rządzących i roztropność rządzonych – gwarancja harmonijnego funkcjonowania całości - państwo jako „bicz boży” –
chrześcijanin powinien spokojnie i z wyrozumiałością znosić te dolegliwości
Państwo a Kościół - państwo spełnia swe zadania wówczas jeśli zabezpiecza minimum porządku i spokoju
- Kościół – urzeczywistnienie celów wyższych; prowadzenie człowieka do Boga - Różnice – natura, cele, trwałość
instytucji i aksjologii - Państwo – siła fizyczna i militarna - Kościół – wartości niematerialne
- Kościół – jest powszechny, zmierza do objęcia całej ludzkości, istnieje tam gdzie jest człowiek i jego wiara

św. Tomasz z Akwinu
Wprowadzenie: - dusza z ciałem powinny i muszą dla dobra prawidłowego rozwoju pozostawiać w jedności
- sprawy materialne odgrywały rolę ważną - odróżniał wiedzę do wiary; dwie zupełnie różne płaszczyzny poznania -
człowiek powinien funkcjonować w ramach struktury hierarchicznej - społeczność – to zjednoczenie ludzi dla
wspólnego, rozumowego i celowego działania - obowiązki wobec rodziny, miasta, państwa - ład społeczny wymaga
władzy; władza wynika z ogólnych praw natury

Wyróżnił trzy grupy społeczne: a) optymaci - świeccy i duchowni feudałowie - nie pracowali, lecz czerpali
największe korzyści b) ludzie honoru - posiadacze mniejszych fortun - pracujący bezpośrednio w swych warsztatach
produkcyjnych c) biedni ludzie - nie posiadający majątku - świadczyli swą pracę na rzecz poprzednich grup
Poglądy ( tomizm ): zracjonalizował poglądy o boskim pochodzeniu władzy państwowej
- władza państwowa pochodziła pośrednio od Stwórcy - zasada władzy była boska, ale konkretny ustrój tworzyli sami
ludzie - państwo miało zadania doczesne - państwo powinno prowadzić ludzi do wiecznej szczęśliwości - tworzenie
warunków potrzebnych do zbawienia
Tyran:- osoba, która nielegalnie zdobyła władzę ( uzurpacja, gwałt, symonia ) - władca legalny, który źle stosował
władzę ( prywata )
Doktryna patriarchalna (Robert Filmer): - państwo powstało w wyniku łączenia rodów w plemiona i dalej w
większe całości - zachowywano zawszę zasadę patriarchalnej władzy opiekuńczej

- król – jako spadkobierca biblijnego

Adama - król, podobnie jak starszy w rodzie - władza sprawowana w interesie całego społeczeństwa

Doktryna patrymonialna (Ludwig von Haller) - - źródło powstania władzy państwowej – własność ziemi

( patrimonium – ojcowizna) - państwo – to dziedziczna własność dynastii panującej - zasady dziedziczenie tak jak w

stosunkach prywatnoprawnych - prawo książęce – sąd, pobór danin, posługi ) - własność monarchy – wszystkie ziemie

nie należące do możnych

23. Patriarchalna i patrymonialna koncepcja państwa

Doktryna patriarchalna

Robert Filmer ( 1653 r.)

„Patriarcha, albo przyrodzona władza królów“

Poglądy:

państwo powstało w wyniku łączenia rodów w plemiona i dalej w większe całości

zachowywano zawszę zasadę patriarchalnej władzy opiekuńczej

król – jako spadkobierca biblijnego Adama

król, podobnie jak starszy w rodzie

władza sprawowana w interesie całego społeczeństwa

bezwzględny obowiązek posłuszeństwa wobec władzy

brak posłuszeństwa – anarchia

Obrona absolutyzmu królewskiego

siła, porządek i stabilność społeczeństwa

osoba panująca – pozycja ojca w rodzinie

Krytyka umowy społecznej

Doktryna patrymonialna

Ludwig von Haller ( XIX wiek ); Szwajcar

Poglądy:

źródło powstania władzy państwowej – własność ziemi ( patrimonium – ojcowizna)

państwo – to dziedziczna własność dynastii panującej

zasady dziedziczenie tak jak w stosunkach prywatnoprawnych

np. 1138 r. – Statut Bolesława Krzywoustego

prawo książęce – sąd, pobór danin, posługi )

własność monarchy – wszystkie ziemie nie należące do możnych

24. Doktryna umowy społecznej – Grocjusz, Baruch Spinoza, Thomas Hobbes

Doktryna umowy społecznej

pewne elementy już w starożytności

znaczenie w XVII i XVIII wieku

Grocjusz ( 1583 – 1645 ):

twórca nowożytnej szkoły prawa natury

prawnik, filozof i dyplomata

„Wolność mórz”; „O prawie wojny i pokoju”

•

dążył do racjonalnej interpretacji prawa natury niezależnej od wartości wyznaniowych

•

wprowadzenie z natury człowieka oraz zachowania się społeczeństwa zasad nieprzemijalnych i

niezaprzeczalnych

Prawa natury – jako zasady organizacji życia społecznego:

obowiązek poszanowania cudzej własności

obowiązek wynagradzania szkód

obowiązek dotrzymywania umów

obowiązek ponoszenia kary za popełnione przestępstwa

•

wątpił w możliwość wypracowania idealnych wzorców ustrojowych

•

niezmienną cechą natury ludzkiej był popęd społeczny

•

łączenie się z innymi ludźmi w celu rozumnego i zgodnego współżycia

•

o formie władzy powinien decydować lud – idea suwerenności ludu

•

lud może przekazać władze jednostce – zrzeczenie się

•

następuje określenie umowy miedzy ludem, a władcą

•

monarcha nie może łamać postanowień zawartych w umowie

•

lud może wypowiedzieć mu posłuszeństwo

•

nikomu nie wolno łamać zasad praw natury

•

umowy nie mogą być sprzeczne z prawami natury

Baruch Spinoza ( 1637 – 1677 )

myśliciel, teolog, polityk żydowskiego pochodzenia

„Traktat teologiczno – polityczny”

Poglądy:

z natury ludzkiej wypływała trwoga i wrogość wobec siebie

dla własnego dobra należało zawrzeć umowę społeczną

pomyślność i wolność w państwie

jednostki zrzekały się posiadanych praw na rzecz całego społeczeństwa

najlepszy ustrój – demokracja cenzusowa

- dowodzi to o rozsądnym zachowaniu się ludzi

- ludzie dążą do pokoju oraz korzystnego współdziałania

- rezygnacja jednostek z części swojej wolności

- wolność – swoboda postępowania w granicach przyjętych i akceptowanych przez społeczeństwo

Zadania państwa:

•

zagwarantowanie obywatelom bezpieczeństwa

•

zorganizowanie podstawowych usług bytowania

Gwarancje dla własności prywatnej i wolności obrotu

Tolerancja:

•

podstawa nowoczesnej wizji umiarkowanego liberalizmu

•

religia konieczna jako propagowanie wzorców postępowania

•

państwo powinno być tolerancyjne względem religii i odwrotnie

•

religie powinny być tolerancyjne względem siebie

•

świadczyło to o humanizmie oraz dojrzałości społeczeństwa i jednostki

Thomas Hobbes ( 1588 – 1679 )

filozof i teoretyk polityki

„Elementy prawa naturalnego i polityki”; „O obywatelu”; „Lewiatan, czyli rzecz o władzy kościelnej

i świeckiej”

Poglądy:

stan naturalny w który żył człowiek, była wojna wszystkich ze wszystkimi

„bellum omnium contra omnes”

stan napięcia, gotowości

instynkt powodował rezygnacje z wojny

dążenie do pokoju i porozumienia

naturalna potrzeba zawarcia umowy

przekazanie suwerenowi prawa do rządzenia

wytworzenie państwa powodowało utratę wolności

prawo własności i organizacja społeczna

Umowa społeczna:

•

wyjście podyktowane rozsądkiem

•

życie w pokoju i jedności

•

poddani zrzekają się praw do swej naturalnej wolności – na rzecz suwerena

•

forma przyrzeczenia na rzecz suwerena – utworzenie państwa – Lewiatan

Idea prawa:

•

związana z wolą suwerena; określa zasady funkcjonowania społeczeństwa i państwa

•

podstawowa miara zachowania jednostek

•

podstawowe zasady funkcjonowania społeczeństwa – zachowanie spokoju, obowiązek dotrzymywania umów,

obowiązek przestrzegania zasad współżycia; skodyfikowanie tych zasad

Władza absolutna suwerena:

•

obejmuje wszystkie dziedziny życia społecznego

•

podlega mu Kościół oraz organizacje i zrzeszenia obywateli

•

alternatywa – anarchia

25. Doktryna umowy społecznej – John Locke, Jan Jacques Rousseau

John Locke ( 1632 – 1704 )

myśliciel i polityk

“Dwa traktaty o rządzie”; “Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego”

Poglądy:

okres przedpaństwowy – stan natury; pomyślność, dobrobyt, wolność, równość, własność

w sytuacjach skomplikowanych ludzie stawali się sędziami we własnych sprawach

groźba nieładu i niepewności

potrzeba ustanowienia władzy państwowej

umowa społeczna była umocnieniem praw naturalnych

dwa rodzaje umów: a) między jednostkami powołującymi społeczeństwo; b) między społeczeństwem

a władzą tworzącą rząd ( państwo )

społeczeństwo było wcześniejsze od państwa

Funkcja państwa: a) tworzenie praw pozytywnych, b) egzekwowanie prawa, c) obrona społeczeństwa

Jednostka miała prawo do obrony swoich praw, a w skrajnych sytuacjach do obalenia rządu

Konieczność wyodrębnienia władzy ustawodawczej ( parlament ), wykonawczej ( monarcha ) i

federacyjnej ( monarcha – polityka zagraniczna )

Idea tolerancji:

•

postulat oddzielenia Kościoła od państwa

•

niezależność wszystkich wyznań

•

brak tolerancji dla ludzi niewierzących – nie posiadają trwalszego sytemu wartości moralnych

•

brak tolerancji dla tych, którzy chcą znieść tolerancję

Jan Jacques Rousseau ( 1712 – 1788 )

filozof

“Ekonomia polityczna”; “O umowie społeczne, czyli zasadach prawa politycznego”

Poglądy:

stan natury – życie harmonijne

klęski żywiołowe – powód zakładania skupisk

rodzina – miłość, zazdrość, próżność, określone zasady

rozwój cywilizacji – własność prywatna i zróżnicowanie majątkowe ludzi

biedni i bogaci – wojny

konieczność utworzenia państwa

był to wynik porozumienia

podstawa umowy – równość wszystkich ludzi

wolność cywilna i polityczna – ochrona państwa

dążenie do powiększania majątku

prawo własności stało się przyczyną nierówności i podziału społeczeństwa na bogatych i biednych

zmiany w ludziach – wywyższanie się jednych, rozboje innych

społeczeństwo, aby opanować anarchię zdecydowało się powołać państwo

była to umowa społeczna – pojawili się rządzący i rządzeni

umowa sankcjonowała nierówność społeczną

podstawowy cel – zachowanie i rozwinięcie naturalnych praw człowieka – wolności i równości

suwerenność jednostki w państwie; uspołecznienie i rozwinięcie jej naturalnej wolności

równość wszystkich ludzi – jako podstawowa zasada

jednostka traci swą naturalną wolność, by zyskać wolność społeczną

umowa utrwala więź między jednostkami – potwierdzanie aktu poprzez stanowienie prawa

wola powszechna – zasada organizacji ciała politycznego

zagwarantowanie jedności suwerennych jednostek z przynależnością do wspólnoty

wola obywatela w celu rozwiązywania spraw ogólnych

stosowanie prawa przez jednostkę – inaczej słuchanie własnej woli – czyli zachowanie wolności

kto stosuje własną wolę w postępowaniu jest wolny

prawo ze struktura instytucjonalną staje się gwarancją

formułowanie prawo to wyraz racjonalizmu jednostki

była to wizja utopii państwa – ojczyzny

suwerenność ludu – oparta na suwerenności jednostki

tylko wolni obywatele zdolni są do ustanowienia prawodawstwa z wola powszechną

lud – suweren może tworzyć prawa gwarantujące wolność

tylko lud zdolny jest im się podporządkować

„Wszelka ustawa, której lud we własnej osobie nie uznał, jest nieważna, nie jest wcale ustawą”

suweren powinien kontrolować rząd – dokładny wykonawca ustaw

szczególnie istotne – poszanowanie umowy społecznej

tylko tą droga można zachować istnienie państwa i wolności jednostki

tzw. legalizacja wolności –

suwerenność ludu jest suwerennością prawną, legalną, odpowiadającą naturalnym potrzebom życia

społecznego

suwerenność jest niepozbywalna i niepodzielna – jedn0ostka staje się ułamkową częścią ustawodawcy

wychowanie obywatelskie – dostosowane do wymogów życia zbiorowości – patriotyzm oparty na wiedzy

niechętnie odnosił się do parlamentaryzmu angielskiego

pozytywnie oceniał szwajcarski system kantonalny

lud – podmiot władzy w państwie, suwerenem

podział władzy w państwie

rząd republikański – pewien ideał władzy

domagał się zlikwidowania nędzy i wielkich różnic społecznych

26. Doktryna podboju i doktryna procesu rozwarstwienia klasowego

Doktryna podboju

XIX wiek

Ludwik Gumplowicz (1838 – 1909 )

polski socjolog i prawnik

„System socjologii”; „Filozofia społeczna”

Poglądy:

występowanie w społeczeństwie pierwotnym grup ludzkich w postaci hord i plemion

mniejsze grupy ludzkie – hordy – łączą się w grupy większe – plemiona

grupy bardziej zorganizowane – sprawniejsze funkcjonowanie – początki własności i przywództwa

stosunki międzyludzkie między grupami – stan nienawiści i wrogości

rasy – jako historyczne zbiorowości etniczne – nie jako jednostkowe cechy fizyczne

podstawowe kategorie społeczne – walka i rasa

rozwój społeczeństw – walka o byt i konflikty

od wieków konflikty między plemionami ludzkimi prowadziły do wojen

w ten sposób powstawały państwa – plemiona silniejsze podbijały słabsze

rządziły plemiona silniejsze, liczebniejsze

państwo – instrument panowania silniejszych na słabszymi

państwo – zostało utworzone w wyniku podboju

władza – należy do rasy zwycięskiej

początkowo – dążenie pewnej grupy społecznej do poprawy bytu – bodziec dalszego rozwoju

społecznego

Cechy państwa według Gumplowicza

a) najdoskonalsza forma społeczeństwa

- rozwój kultury, prawa, rodziny, poprawy bytu ludności, innych

b) władcza mniejszość panuje nad większością poddanych

c) między poddanymi a panującymi zachodzi różnica ras, czyli historycznej zbiorowości etnicznej, wytworzonej w

historycznym rozwoju społeczeństwa

d) stosunki panowania określa prawo państwowe

e) państwo powstaje zawsze w drodze walki i podboju – nie w drodze umowy

f) państwo jest geograficzną siedzibą ludności

g) stosunki między państwami są zawsze stanem wojny

Dopiero w państwie kształtują się elementy społeczne

W państwie powstają stany i klasy

Klasa panów i klasa pokonanych; kupcy jako pośrednicy, potem kształtowało się mieszczaństwo

Akty przemocy – znaczenie dla niektórych państwa – nie w sensie uniwersalnym

- nie docenia roli innych czynników w powstawaniu państw

Doktryna procesu rozwarstwienia klasowego

Fryderyk Engels ( 1820 – 1895 )

myśliciel i działacz polityczny

„Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa” (1884 r.)

Poglądy:

historia społeczeństwa pierwotnego była znacznie dłuższa niż społeczeństw zorganizowanych

powstanie państwa z rozpadu małych i nieskomplikowanych wspólnot ludzkich na antagonistyczne

grupy społeczne

państwo pojawiło się w wyniku wzrostu wydajności pracy i powstania własności prywatnej

gospodarka indywidualna – umocnienie własności indywidualnej

spowodowało to rozpad pierwotnych społeczeństw rodowo – plemiennych na nierówne klasy –

wyzysk, ucisk klasowy, możliwość buntu

początek panowania klas posiadających nad nieposiadającym

państwo – instytucja narzucona społeczeństwu z zewnątrz

wytwór historyczny pochodzący od społeczeństwa

charakterystyczny dla etapu historycznego społeczeństwa o charakterze klasowym

przeobrażenia związane z powstaniem państwa trwały bardzo długo

powstanie organów państwowych, aparatu przymusu, , grupy rządzącej

ukształtowanie systemu podatkowego

Przykłady historyczne:

a) państwo ateńskie

- wynik przeciwieństw klasowych w społeczeństwie rodowo – plemiennym

b) państwo rzymskie

- antagonizmy klasowe w okresie „królewskim”

- konflikt arystokracji z plebejuszami

c) przenikanie plemion germańskich di imperium zachodniorzymskiego

- przekształcanie się państwa niewolniczego w państwo feudalne

Teza Włodzimierza Uljanowa (Lenina) (1870-1924)

- „Państwo a rewolucja” (1917)

- państwo to wynik przeciwieństw klasowych

- koncepcja obumierania państwa – zniesienie przeciwieństw miało oznaczać zniesienie państwa

- konieczne – zniesienie klas społecznych i powstanie społeczeństwa bezklasowego

- ucisk nie będzie potrzebny – to nacisk społeczeństwa miał wpływać na przestrzeganie określonych norm społecznych

Ustrój społeczny – baza i nadbudowa

Baza

- tzw. siły wytwórcze i stosunki produkcji

- siły wytwórcze - człowiek z całym zasobem postępu technicznego

- określony poziom rozwoju sił wytwórczych określał formy stosunków zawiązujących się między ludźmi w procesie

produkcji

- stosunki produkcji związane z określonym rozwojem sił wytwórczych przyśpieszały ich dalsze doskonalenie

Nadbudowa

- określone, odpowiadające stosunkom produkcji, inne relacje społeczne: polityczne, prawne, religijne, artystyczne czy

filozoficzne

Baza i nadbudowa tworzyły formację gospodarczo – społeczną

Pięć formacji:

1. Wspólnota pierwotna

2. Niewolnictwo

3. Feudalizm

4. Kapitalizm

5. Socjalizm z forma najwyższa – komunizmem

27. Doktryny socjologiczne – teoria solidarystyczna, doktryna organiczna

Teoria solidarystyczna

Leon Duguit ( 1859 – 1928 )

francuski prawnik

Poglądy:

obiektywna norma społeczna – leży u podstaw życia społecznego

przestrzeganie zasad solidarności

państwo – nie ma specjalnej władzy nad obywatelami

mikro i makrosocjologiczne grupy społeczne

państwo istnieje jako jedna z organizacji społecznych

państwo powstało w wyniku społecznego podziału pracy

rządzący i rządzeni

Doktryna organiczna

A. Comte ( 1798 – 1857 ), O. Gierke ( 1841 – 1921 ), H. Spencer ( 1820 – 1903 )

zjawiska społeczne to rodzaj zjawisk biologicznych

państwo – „organizm państwowy”

tworzenie państwa niezbędne – podobnie jak organizmów biologicznych

28. Doktryna psychologiczna

Doktryna psychologiczna

Leon Petrażycki ( 1867 – 1931 )

prawnik, filozof i socjolog

„Wstęp do nauki polityki prawa”

Poglądy:

powstanie państwa – dzięki przeżyciom prawnym, emocjom

państwo – projekcja psychologiczna

przypisywanie określonym ludziom i organom określonej władzy w wyobrażeniu ludzkim

władza państwowa – forma przeżyć

świadomość związana z koniecznością podporządkowania się woli pewnej grupy osób

w wypadku rządzących i rządzonych dochodzi do władczych stosunków międzyludzkich

rządzący – wydaje właściwe decyzje i egzekwuje ich realizację

rządzeni – bezwzględne wypełnianie danej decyzji pod groźbą użycia aparatu przymusu

podkreślał rolę prawa – „państwo tylko wspiera prawo”

29. Państwo jako wspólnota etniczna

Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831)

- „Wykłady z filozofii dziejów”, „Zasady filozofii prawa”

Tezy:

- państwo królestwem wolności

- państwo etyczną całością

- państwo to coś więcej niż suma jednostek

Państwo królestwem wolności

Stan natury – bezprawie, gwałty, barbarzyńskie czyny

- ograniczenie przez społeczeństwo i państwo

- kształtuje się prawdziwe pojęcie wolności – rozumnej

- wolność tylko w ramach państwa – prawo i etyka – jako treść

- etyczność jest ideą wolności – państwo jako etyczność

- w trakcie dziejów następował postęp w uświadamianiu wolności

- konieczne uświadomienie sobie przez ducha własnej wolności

„Państwo to etyczna całość, będąca rzeczywistością, w której jednostka posiada wolność korzystania w ściśle

oznaczonych granicach w określony sposób”

- ograniczenie wolności – to ograniczenie samowoli człowieka

Etyczność państwa

- jedność powszechnej woli oraz woli subiektywnej (namiętność)

- jednostka uświadamiająca sobie potrzeby ogółu – posiada wartość

- wartość polega na substancjalności – czyli jedności woli powszechnej i woli subiektywnej

- w państwie powinny obowiązywać określone zasady – czyny i zmysły ludzkie

- absolutna potrzeba rozumu

- człowiek jest wolny jeśli uznaje zasady i prawo – powstaje wówczas określona całość

Państwo to coś więcej niż suma jednostek

- nieuniknione różnice między rządzącymi a obywatelami

- określone sprawy powinny być określane o uchwalane przez lud

- człowiek poznając konieczność zachowuje się rozumnie

30. Państwo w doktrynie prawa międzynarodowego

Klasyfikacja sposobów powstania państwa w świetle prawa międzynarodowego:

◦

zjednoczenie państw np. Niemcy w 1990 r.

◦

rozczłonowanie państw np. Czechosłowacja w 1993 r.

◦

secesja np. 1860 w USA

◦

uzyskanie niepodległości np. Polska 1918 r.

31. Funkcje państwa – oddziaływanie na systemy społeczne

A.Funkcja adaptacyjna

- dostosowanie struktur organizacji państwowej do zmieniającego się otoczenia tej organizacji

B.Funkcja regulacyjna

- tworzenie wzorców zachowań w organizacji państwowej

- tworzenie i utrzymanie wewnętrznego ładu w państwie

C.Funkcja innowacyjna

- wprowadzanie nowych elementów

- zapoczątkowywanie, ukierunkowywanie zmian, które bez państwa nie zostałyby dokonane

32. Funkcje państwa – zasięg przestrzenny występowania skutków działalności państwa

II Zasięg przestrzenny występowania skutków działania państwa

A. Funkcja wewnętrzna

utrzymanie ładu społecznego

utrzymanie porządku publicznego

bezpieczeństwo wewnętrzne

administracja publiczna, wymiar sprawiedliwości – odpowiedzialność

B. Funkcja zewnętrzna

bezpieczeństwo zewnętrzne państwa

ochrona tzw. żywotnych interesów państwa – racja stanu

polityka międzynarodowa

działalność służb dyplomatycznych

stymulowanie kierunków wymiany gospodarczej

tworzenie struktur współpracy gospodarczej, politycznej, militarnej

rozwiązywanie konfliktów międzynarodowych

33. Funkcje państwa – w znaczeniu uniwersalnym

Funkcje w znaczeniu uniwersalnym

A. Funkcja normotwórcza

układ wiążących wzorców zachowań

przymus państwowy

decyduje o przewidywalności zachowań

decyduje o kształcie lądu społecznego i poczuciu bezpieczeństwa

B. Funkcja rozdzielcza

podział dóbr i wartości, które występują w ograniczonej ilości

wtórny podział dochodu narodowego

organy władzy publicznej decydują o dostępie do dóbr ( np. oświata, nauka, służba

zdrowia )

występują określone standardy międzynarodowe – prawa człowieka

C. Funkcja organizatorska

organizacja życia zbiorowego

dotyczy jednostek i grup

elementy polityki gospodarczej, socjalnej, kulturalnej

D. Funkcja ochronna ( gwarancyjna )

gwarantowanie bezpieczeństwa publicznego

przestrzeganie prawa – wyciąganie konsekwencji

przeciwdziałanie anarchizacji życia publicznego ( funkcja represyjna )

34. Scharakteryzuj typ państwa niewolniczego

Państwo niewolnicze

jedna z form wyzysku, która polega na tym, że pewna grupa ludzi wraz z narzędziami pracy, stanowi

własność innych ludzi bądź instytucji mogących nimi swobodnie rozporządzać

występowanie właścicieli niewolników oraz ich własność – niewolnicy

właściciele – główna siła społeczna i polityczna, decydujący głos w sprawach publicznych

stosunki zwierzchnictwa; właściciele – panują i posiadają prawa obywatelskie

starożytne cywilizacje – Babilonia, Asyria, Egipt, Indie, Chiny

niewolnicy zależni od władców, kapłanów i wojowników

niewolnictwo – czynnik ekonomiczny

praca niewolnika – niskie koszty

czynnik społeczny – znaczne różnice w kulturze, wykształceniu i posiadaniu dóbr

część ludzi wyrażała zgodę na fakt niewolnictwa

Bliski i Środkowy Wschód – religia zabraniała czynić mahometan ludźmi niewolnymi – sprowadzano

niewolników z Azji, Afryki, Europy

Odmiany niewolnictwa:

Niewolnictwo patriarchalne:

republika rzymska; Grecja archaiczna ( VIII – VI w.p.n.e )

dobre traktowanie niewolników

Wzrost znaczenia niewolników w produkcji:

Grecja klasyczna ( 443 – 336 r.p.n.e.)

Rzemiosło, kamieniołomy, kopalnie, rolnictwo

Podboje rzymskie – w rolnictwie i w domach patrycjuszy

Częste powstania niewolników np. powstanie Spartakusa (73 – 71 r.p.n.e.)

Wczesne średniowiecze:

często osadzano niewolników na działkach uprawnych

Kolonizacja Afryki, Ameryki i Azji

potężne gospodarstwa rolne i przemysłowe

olbrzymie obciążenia w pracy

częste bunty Indian

XVI wiek – początki niewolnictwa z Afryki

XVIII – I połowa XIX wieku – punkt szczytowy handlu niewolnikami

Znoszenie niewolnictwa:

1794 r. – Francja

1865 r. – USA

1807 r. – Anglia ( zakończono w 1833 r. )

1888 r. – Brazylia

1910 r. – Chiny

1952 r. – Arabia Saudyjska

1926 r. – Liga Narodów – państwa będą dążyły do zniesienia niewolnictwa

1948 r. – Deklaracja Praw Człowieka – zakaz handlu niewolnikami

1956 r. – Konwencja w sprawie zniesienia niewolnictwa

Współcześnie:

- nie istnieje niewolnictwo w formie której występowało przed wiekami

- problemem jest nielegalny przewóz osób z krajów biednych ( głównie afrykańskich )

35. Scharakteryzuj typ państwa feudalnego

Państwo feudalne

ostatecznie wykształcił się w IX wieku głównie we Francji

następnie cała Europa

łac. „feudum” – lenno, ziemia i dochody z niej

- feudalna własność ziemi należąca do rycerstwa lub kościoła

- feudałowie świeccy i kościelni – dominacja społeczna i polityczna; decyzje w sprawach chłopów

- zwierzchnictwo i podporządkowanie – poddaństwo chłopów feudalnych

- feudałowie – własność ziemi oraz inne dobra; prawa publiczne i sprawowanie urzędów

- chłopi – przypisani do ziemi; różne świadczenia; podlegają pewnej ochronie prawnej

Przyczyny feudalizmu:

powstanie warstwy rycerstwa – służba władcy, a w zamian prawa do ziemi i urzędy

słaba władza centralna

słabość administracji Rzymu

liczne wojny

zmiana technik militarnych

„System społeczno – polityczny opierający się na systemie hierarchicznej zależności jednostek”

Geneza:

czasy plemienne – przyjaźń i wierność między władcą, a jego żołnierzami

poszukiwanie „opiekunów”

właściciele potężnych majątków ziemskich

aparat administracyjno – skarbowo – wojskowy

wąska grupa dostojników związanych z władcą

udział w dochodach

wykształciła się drabina zależności ( od cesarza do rycerza )

instytucja umowy nabrała szczególnego znaczenia

lenno ( inwestytura )

wasal otrzymywał prawo do dochodów z dóbr ziemskich

zobowiązanie do pomocy zbrojnej, finansowej, doradczej

władza sądownicza, ściąganie podatków, ochrona granic państwa

immunitet ( łac. „immunitio” – uprzywilejowanie, zwolnienie )

sądowniczy – władza sądownicza na terenie należącym do feudała

ekonomiczny – zwolnienie ze świadczeń finansowych i materialnych wobec panującego

Struktura społeczeństwa feudalnego:

Parowie

–

najbardziej zamożni, lennicy władcy

–

duże posiadłości, władza sądownicza, drużyna zbrojna

–

nadawali lenna wasalom niższego rzędu

–

konieczność lepszego zarządzania

Obowiązki wasala:

utrzymanie seniora podczas podróży

ciągła gotowość zbrojna

rada

pomoc materialna – w razie potrzeby

Słabła systematycznie władza króla

Wierność traktowano dosyć swobodnie

Potęga najzamożniejszych feudałów

Chłopi – pozbawieni praw politycznych

przywiązanie do ziemi

pańszczyzna

renta feudalna

- inne świadczenia

36. Scharakteryzuj państwo wczesnokaptalistyczne

koniec XVIII wieku

Geneza:

postęp gospodarczy

mieszczanie walczyli o prawa polityczne

rewolucyjna zmiana mentalności

stabilność i równowaga między mocarstwami

mobilność społeczna – migracje ludności ze wsi do miast

możliwość szybkiego awansu społecznego

początek industrializacji gospodarki światowej ( rewolucja przemysłowa w Anglii )

Państwo wczesnokapitalistyczne

- jest organizacją polityczną społeczeństwa kapitalistycznego nastawioną na ochronę i sprzyjanie rozwojowi społeczno

gospodarczemu

- oraz zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego ludności kraju

- nie wkracza zbyt daleko w stosunki między pracodawcami a pracownikami oraz występujące konflikty społeczne i

sprzeczności rozwoju społecznego

Wpływ koncepcji liberalnych

- ochrona społeczeństwa danego kraju przed gwałtami i napaścią z zewnątrz

- ochrona przed niesprawiedliwością oraz „uciskiem” ze strony współobywateli

- sprawowanie właściwego wymiaru sprawiedliwości

- utrzymanie pewnych instytucji i urządzeń publicznych – utrzymanie przekracza możliwości jednostek lub prywatnych

zrzeszeń

- budowa i utrzymanie dróg, mostów, kanałów, portów, szkół (podstawowe)

- całość życia społecznego – poza ingerencją państwa

Stosunki polityczne

- wpływ idei Oświecenia (wolność, suwerenność ludu, podział władz, inne)

- młoda burżuazja – duże znaczenie w decyzjach politycznych

- częsty kompromis mieszczańsko – feudalny (Francja, Niemcy) – cecha w państwach europejskich

- USA – nie występowały obciążenia feudalne

- początek nowożytnego republikanizmu – rewolucja amerykańska i francuska

- długotrwały proces – do I wojny światowej – trzy republiki (Francja, USA, Szwajcaria)

- duże znaczenie zmiany w prawach wyborczych – likwidacja cenzusów

- zmiany sytuacji kobiet – szczególnie po I wojnie światowej

Powstanie państw opartych na systemie kapitalizmu wolnokonkurencyjnego

Liberalizm gospodarczy:

wolność pracy, produkcji i handlu

konkurencja na wolnym rynku

Liberalizm polityczny:

określony sposób sprawowania władzy

wolności obywatelskie – sumienia, słowa, druku, zgromadzeń

państwo demokratyczne – konstytucja, ochrona obywateli i ich swobód

duże znaczenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 r.

Doktryna państwa kapitalistycznego – Oświecenie

Anglia, Francja, USA

Rozproszenie prywatnej własności

Konkurencja na rynkach:

kapitałowych

surowcowych

handlowych

siły roboczej

Duża żywiołowość, brak osłon socjalnych, wydłużona praca

Szybszy rozwój państw kolonialnych

–

Belgia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Wielka Brytania

Częste kryzysy

Koniec XIX wieku – I połowa XX w.:

gromadzenie własności

tworzenie większych organizacji gospodarczych

powstanie kapitalizmu monopolistycznego

Większe inwestycje

Nowe metody zarządzania

Chłonność rynków zewnętrznych

Sprzeczności między państwami

Państwo – dominujący podmiot w aspekcie ekonomicznym, społecznym i politycznym

nie tylko „nocny stróż”

„regulator” aktywności społeczeństwa

interwencjonizm państwowy o charakterze protekcjonistycznym – wsparcie dla organizacji

kapitalistycznych

liczne ulgi i preferencje

- P. interwencje w różne dziedziny życia społeczno – gospodarczego i politycznego

- konieczność stabilności i jedności społeczeństwa

- rozwiązywanie sprzeczności i konfliktów

- stymulowanie rozwoju gospodarczego i politycznego

- państwo jako silna i sprawna organizacja; rozszerzenie pola swojej działalności; silna pozycja w stosunku do jednostki

- rozwinięty aparat państwa z dużymi możliwościami działania

- wpływ państwa na wychowanie, oświatę, służbę zdrowia, opiekę nad ubogimi, stosunki pracy

- reformy socjalne w Niemczech, Wielkiej Brytanii, działania we Francji (warunki pracy)

- subsydiowanie działań gospodarczych, infrastruktury – np. kolej

Kapitalizm państwowomonopolistyczny ( 1914 – 1945 )

administracja centralna współtworzyła z korporacjami jeden silny organizm

państwo czynnym regulatorem gospodarki

państwo – właścicielem środków produkcji ( nacjonalizacja )

ochrona przez państwo określonych grup kapitałowych – głównie na arenie międzynarodowej

37. Scharakteryzuj państwo liberalno – demokratyczne

Państwo liberalno – demokratyczne

wysoko rozwinięte państwa kapitalistyczne z minimum wolności jednostek; demokracja dla

społeczeństwa

Europa Zachodnia i Ameryka Północna

stabilny system polityczny; rozbudowane mechanizmy rozstrzygania konfliktów społecznych

zachęcanie grup społecznych do rozwijania wytwórczości dla zaspokajania potrzeb ludzkich

wykształcenie społeczeństwa obywatelskiego – społeczeństwa otwartego

zmiany miały charakter ewolucyjny

liczne prawa publiczne ( powszechne prawo wyborcze, tworzenie samorządów )

zmiany w strukturze społecznej

ewolucja w stosunkach produkcji ( np. chłop – przedsiębiorcą ), robotnicy – wyspecjalizowani

pracownicy różnych dziedzin

grupa inteligencko – urzędnicza – specjaliści organizacji wytwórczości i pracownicy instytucji

usługowych

inna proporcja zajęć i umiejętności - usługi najważniejsza gałąź gospodarki

olbrzymi wpływ technologii – komputeryzacja, inne metody działania

aktywna postawa państwa w sferze, społecznej, politycznej i kulturalnej – w różnych formach (silny

interwencjonizm, pewien wpływ na działania, państwo dobrobytu)

władza za pośrednictwem swoich przedstawicieli ( powszechne, równe i tajne wybory )

formy demokracji bezpośredniej ) referendum )

administracja – bezstronność, pomoc obywatelom

Silny związek z gospodarką. Czynniki mające wpływ na funkcjonowanie państwa:

hiperinflacja

bezrobocie

gwałtowny spadek PKB

recesja gospodarki

Duże znaczenie społeczeństwa obywatelskiego

dążenie do poprawy warunków bytu

państwo nie blokuje inicjatyw

Olbrzymia rola samorządu

decentralizacja

wzrost znaczenia społeczności lokalnej

Rola środków masowego przekazu:

szybkość informacji ( Internet )

współczesne społeczeństwo informacyjne

Współczesne państwa określa się jako państwa przemysłowe

- koncepcja Johna Kennetha Galbraitha

- rozwój ludzkości w trzech erach: przedprzemysłowa, przemysłowa i postprzemysłowa

- obecnie – wykorzystanie wiedzy naukowej w organizacji stosunków społecznych

- duże znaczenie – elity profesjonalistów (wysokie kwalifikacje)

- funkcjonalny charakter władzy – umiejętność rozwiązywania konfliktów społecznych

- elity – bezstronne i gwarantujące rozwój społeczeństwa

- zanika przeciwstawieństwo interesów korporacji i państwa – rodzaj „nowego” solidaryzmu

Doktryna państwa dobrobytu

- wpływa państwa na życie społeczno – gospodarcze – organizacja życia gospodarczego i socjalnego

- dążenie do realizacji idei sprawiedliwości społecznej

- koncepcja po drugiej wojnie światowej – w zachodniej części Europy

Cechy:

- podejmowanie inicjatywy gospodarczej – różne formy – planowanie kierunków rozwoju, zapobieganie kryzysom

gospodarczym, prowadzenie polityki pełnego zatrudnienia lub ograniczenia bezrobocia

- rozbudowanie funkcji socjalnej państwa – ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, rodzinne

- realizowanie zasady sprawiedliwości społecznej i zasady „równych szans” – redystrybucja dochodu narodowego

(podatki progresywne, stypendia, wyrównywanie szans regionów, warstw, grup społecznych

- Wielka Brytania, Szwecja, Nowa Zelandia, Niemcy

Gunnar Myrdal (1898-1987)

- szwedzki uczony (Nagroda Nobla - ekonomia)

- konieczność wpływów państwa na zasadnicze problemy kraju (społecznych, ekonomicznych)

John Kenneth Galbraith (USA)

Stosunki polityczne

- bardziej złożone i wielowymiarowe – wiele podmiotów politycznych o różnej aktywności

- sprawa kluczowa (wartość nadrzędna) – stabilna demokracja polityczna – instytucje i urządzenia ustrojowe dla

spełniania funkcji publicznych

- demokratyczne konstytucje, akty prawne (regulacja ustroju i metod działania)

- pluralistyczna struktura polityczna – możliwość aktywności obywatelskiej

- różne systemy partyjne w ramach walki o władzę

- wyłanianie elit w procesie wyborczym

Kryzysy polityczne rozwiązywane poprzez działania legalne

- reformy, aktywna polityka socjalna i gospodarcza

- wysoki stopień kultury politycznej – nawyki przestrzegania prawa, troska o dobro wspólne

- rozbudowany samorząd – zadania władzy publicznej wypełniane przez społeczności lokalne

- wolności jednostek – zabezpieczenia przez państwo – granica ingerencji państwa w sferę życia prywatnego

38. Scharakteryzuj państwo faszystowskie

Państwo faszystowskie

XX wiek, Europa

Przyczyny:

kryzys po I wojnie światowej – ekonomiczny, społeczny i polityczny

bezrobocie, strajki

postanowienia traktatu wersalskiego

strach przed ekspansją komunizmu – rewolucja w Rosji

akceptowano ograniczenie wolności i demokracji

Włochy – Benito Mussolini

Niemcy – Adolf Hitler

Argentyna, Chorwacja, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Węgry

Cechy:

kult siły i tężyzny fizycznej

walka o byt – słabszy ulega silniejszemu

człowiek – twardy, brutalny, agresywny, bez subtelnych reakcji i odczuć

ograniczona rola kobiet ( „dzieci i kuchnia” )

pełnia władzy w rękach wodza

idee sprawiedliwości społecznej ( powszechna i bezpłatna oświata, likwidacja bezrobocia, wsparcie

dla małych firm, świadczenia socjalne )

w praktyce wiele nie zrealizowano

olbrzymia rola propagandy

kontrola nad gospodarką ( zachowano własność prywatną )

rozbudowa policji politycznej

likwidacja samorządu terytorialnego

likwidacja opozycji

Stosunki ekonomiczno – społeczne

- nie zniesiono własności prywatnej (z wyjątkiem własności żydowskiej w Niemczech)

- kontrola nad gospodarką i planowanie

- elementy socjalne – jako idea solidarności – organizacje sportowo – rekreacyjne, akcje pomocy dla biednych, wspólne

wycieczki pracowników

Stosunki polityczne

- budowa „państwa totalnego” – wprowadził do polityki Mussolini

- kult jednostki, wodza

- wódz- szefem rządu, ponad gabinetem, skupienie najważniejszych decyzji w państwie

- partia faszystowska była scalona z aparatem państwowym

- parlamenty – jako organy bez znaczenia; szczególne pełnomocnictwa dla wodza

- ograniczenie praw i swobód obywatelskich

- terror – rozbudowa aparatu policyjnego, służb specjalnych; obozy

39. Scharakteryzuj państwa trzeciego świata

Państwa trzeciego świata

powstały po II wojnie światowej

rozpad kolonializmu – państwa wyzwolone

niski stopień rozwoju gospodarczego

zróżnicowana struktura społeczna

słabo rozwinięta struktura polityczna

zróżnicowany zakres praw i swobód obywatelskich

Państwa Afryki, Azji, czy Ameryki Łacińskiej – elastyczne podejście

1943 – 1956 – niepodległość większości państw azjatyckich i północnoafrykańskich ( np. Indie, Pakistan, Egipt )

Proces wyzwalania trwał kilkadziesiąt lat

Próbowano adaptować systemy polityczne metropolii

Ciągłe zamach stanu

Żywiołowe ruchy polityczne

Analfabetyzm ( brak szkół, nauczycieli, ośrodków naukowych )

Konflikty na tle ideowym, kulturowym i etnicznym ( krwawe i brutalne )

Konieczność zmiany mentalności przywódców państw !

Struktura społeczno – ekonomiczna

- bardzo zróżnicowana

- początek – układ kapitalistyczny, feudalny, czy rodowo – plemienny

- duże wpływy szczepowych i lokalnych wodzów

- w przeciągu lat niezbyt wielkie zmiany

- małe środki na inwestycje, słaba kadra zarządzająca (niewielka) – powolna modernizacja

- w wielu krajach nastąpiło wręcz pogorszenie sytuacji; problemy z żywnością – głód

Struktura polityczna

- mieszanina różnych instytucji, organizacji, wspólnot ludzkich

- początkowo – wzorce starych metropolii – systemy parlamentarne, półprezydenckie; konstytucje – często zmieniane

- czasami nawiązywano do rodzimych tradycji – Nigeria

- próbowano sięgać do wzorców europejskich – systemy wyborcze

- budowa systemów partyjnych – w ramach zastępowania układów rodowo - plemiennych

- często władza publiczna w rekach wodzów klanów i plemion – próby przejęcia władzy przez wojskowych – częste

zamachy stanu

- po pewnym czasie – budowano systemy jednopartyjne

- wąska baza – grupy klanowe, wojskowe, zawodowe

- partie przypominają ruchy społeczne

- w części krajów stabilny system wielopartyjny – Indie

- w innych feudalno – absolutystyczna monarchia – Arabia Saudyjska, monarchia konstytucyjna – Maroko; silne

wpływy religijne - Iran

- ciągłe poszukiwania trwałych rozwiązań instytucjonalnych

40. Scharakteryzuj państwo socjalistyczne

Państwo socjalistyczne
„socjalizm” – od łac. „sociare” – łączyć ludzi; „socialis” – społeczny charakter; „societis” – społeczeństwo

Karol Marks i Fryderyk Engels – twórcy idei

Sprzeciw wobec idei indywidualizmu, liberalizmu, konserwatyzmu

Kapitalizm – źródłem zła

- społeczna własność środków produkcji – państwo głównym właścicielem

- swobodni wytwórcy zatrudnieni w zakładach państwowych

- główna siła społeczna – klasa robotnicza i chłopstwo i wywodząca się z nich elita społeczna

- grupy społeczne mają formalnie deklarowane równe prawa

- elita partyjna partii rządzącej – najważniejszy wpływ na rządzenie

- osoby z różnych grup społecznych, służebni grupom przywódczym

1871 r. – Komuna Paryska

1917 r. – rewolucja w Rosji

1924 r. – Mongolia

Po drugiej wojnie światowej – państwa Europy Środkowo – Wschodniej

państwa tzw. „demokracji ludowej”

1954 r. – Wietnam

1948 r. – Korea Północna

1949 r. – Chiny

1959 r. – Kuba

Państwa socjalistyczne nie były jednorodne

Cechy:

silna uniformizacja stosunków społeczno – politycznych

określona pozycja obywatela w państwie

trzy grupy społeczne – robotnicy, chłopi, inteligencja

w praktyce system momopartyjny

tzw. fikcyjna demokracja ( fałszowanie wyników wyborów )

szykanowanie opozycji politycznej

dominacja własności państwowej

kolektywizacja rolnictwa

Współcześnie:

- Korea Północna, Kuba, Chiny

Stosunki społeczno – gospodarcze

- państwowa własność środków produkcji – upaństwowienie najważniejszych dziedzin gospodarki

- kolektywizacja rolnictwa (poza Polską i Jugosławią)

- likwidacja prywatnej własności – poza drobnym handlem i rzemiosłem

- formalnie – dominująca rola klasy robotniczej

Stosunki społeczno polityczne

- monopolistyczna rola partii komunistycznej

- środki przymusu i przemocy aparatu państwowego wobec społeczeństwa

- ograniczenie swobód obywatelskich

- zakaz działalności opozycji

Zadanie 41. Podział państw ze względu na formę rządów

Monarchia- występuje osoba władcy

•

Cesarz

•

Król

•

Sułtan

•

Emir

•

Książę

MOŻE BYĆ DZIEDZICZNY LUB ELEKCYJNY

•

Monarchia nieograniczona (despozytyczna)

•

Monarchia ograniczona (stanowa)

•

Monarchia konstytucyjna (parlamentarna)

Republika- obieralne organy władzy państwowej

•

Demokratyczna

•

Autorytatywna

Zadanie 42. Podział państw ze względu na ustrój terytorialno prawny

•

RELACJA MIĘDZY CENTRUM WŁADZY A ZAKRESEM KOMPETENCJI TERYTOLIALNYCH

ORGANÓW APARATU PAŃSTWA

•

Państwo unitarne ( jednolite )

•

Państwo złożone

•

konfederacja

•

federacja

•

Autonomia

Zadanie 43. Państwo unitarne i jego cechy

Państwo unitarne ( jednolite )

8. jednostki administracyjno – terytorialne są ściśle podporządkowane organom centralnym i nie mają

żadnej politycznej samodzielności

9. jednolity system prawa i obywatelstwa

10.

państwo scentralizowane

11.

państwo zdecentralizowane

Najbardziej charakterystyczne cechy unitarnego państwa to:
-występowanie jednolitego systemu prawa na całym terytorium (np. Polska, Węgry),
-jednorodny system organów prawodawczych, wykonawczych i sądowych,
-podporządkowanie organów władzy i administracji lokalnej organom centralnym.

Zadanie 44. . Państwo złożone i formy historyczne

Państwo złożone – części składowe zachowują pełny lub ograniczony zakres suwerenności ; każda z nich ma określone

kompetencje i swój własny system organów prawodawczych , wykonawczych i sądowniczych

Przykłady historyczne państw złożonych :

12. unia personalna

13. unia realna

Zadanie 45. Wyznaczniki federacji ( przykłady )

federacja – państwo związkowe , którego części składowe mają samodzielność prawną i określony zakres

samodzielności politycznej

14. stany , prowincje , kantony – są podmiotami federacji , mają własny podział administracyjno –

terytorialny

15. USA , RFN , Szwajcaria , Austria , Rosja

Wyznaczniki federacji :

16. terytorium nie jest jednolitą całością ; podmioty federacji pozbawione są prawa pełnego uczestnictwa

w stosunkach międzynarodowych

17. podmioty federacji rozporządzają władzą ustrojodawczą i ustawodawczą – mają prawo przyjęcia

własnej konstytucji ; akty powinny być zgodne z ustawodawstwem federacji

18. mogą mieć własny system prawny i sądowy

19. istnieje zasada podwójnego obywatelstwa ( obywatel federacji i części składowej )

20. parlament związkowy jest dwuizbowy ( 1. zasada równego przedstawicielstwa – np. wybór po 2

senatorów z każdego stanu ; 2. zasada przedstawicielstwa w zależności od liczby mieszkańców –

proporcjonalność )

21. istnieje podział kompetencji między federację i jej części składowe

22. zakaz secesji – występowania z federacji

Zadanie 46. Autonomia – pojęcie; przyczyny przyznawania

Autonomia

– wewnętrzne samozarządzanie częścią terytorium państwa na podstawie kompetencji

ustawodawczych dotyczących spraw o znaczeniu lokalnym

Przyczyny przyznawania autonomii :

23. geograficzne ( Grenlandia – Dania ; Wyspy Alandzkie – Finlandia )

24. ekonomiczne – z reguły wynikające z niedorozwoju ekonomicznego danego regionu ( Kraj Basków ,

Katalonia – Hiszpania ; Sycylia – Włochy ; Bretania , Walonia – Francja )

25. historyczne ( Szkocja )

26. narodowościowe ( Katalonia , Baskonia – Hiszpania )

27. etniczne , językowe , religijne i inne

Z reguły wyznaczony zostaje określony statut autonomii , który może ulec zawieszeniu ;

W autonomii występuje instytucja parlamentu i rządu – przy jednoczesnym nadzorze pełnomocnika np. Gubernator –

Grenlandia , komisarz – Dania

Zadanie 47. Cechy państwa autorytarnego

Pojęcie autorytaryzmu

Podział państw ze względu na charakter reżimu politycznego ( styl rządzenia – środki i metody sprawowania władzy )

Styl autorytarny

78. Państwo policyjne

79. Junta wojskowa

Cechy charakterystyczne:

28. ograniczony pluralizm

29. zawężony zakres uczestnictwa społeczeństwa w organizacji politycznej kraju

30. elitarność form działalności publicznej

31. polityczne sterowanie nastrojami społecznymi

32. depolityzacja

33. brak całościowej ideologii

Zadanie 48. Formy państw autorytarnych

Formy państw autorytarnych :

34.

państwo biurokratyczno – militarystyczne ( słabe partie i organy władzy , silna pozycja wojska ,

np. :Ameryka Południowa )

35.

autorytarny korporacjonizm ( Salazar w Portugalii do 1974 r. ; Gen Franco w Hiszpanii , Mussolini

we Włoszech ; oparcie się na ograniczonej demokracji i ograniczaniu konfliktów w sposób

administracyjny poprzez wypracowanie przez państwo systemu regulacji stosunków społecznych

36.

reżimy pokolonialno – mobilizujące ( Afryka ; wynikały ze sztucznego charakteru granic

państwowych , etnicznych , lingwistycznych i religijnych podziałów miedzy centrami i peryferiami ;

słabość administracyjnej biurokracji ; częste pucze wojskowe )

37.

„rasowe i etniczne demokracje” – dawna Rodezja , RPA – przed 1994 r. ; prawo uczestnictwa w

demokratycznych procedurach grup rasowo uprzywilejowanych – inne grupy etniczne pozbawione są

demokratycznych praw

38.

reżimy religijne – Iran , Afganistan – władza religijna i państwowa są ściśle zespolone na wszystkich

szczeblach zarządzania

39.

posttotalitarne autorytarne reżimy – państwa Europy Środkowo – Wschodniej po 1945 r.

Zadanie 49. . Cechy totalitaryzmu

Cechy :

40. autokratyczna struktura władzy skupiona w rękach jednostki lub grupy

41.

rozbudowany system kontroli ( tworzenie równoległych partyjnych i państwowych organów do

administrowania tymi samymi dziedzinami życia społecznego ; kontrola różnorodnych organizacji ;

wszechobecność państwa w maksymalnie wielu dziedzinach życia obywateli – rodzina , gusty

estetyczne , zachowania , przekonania , poglądy , postawy ; upolicyjnienie aparatu kontroli ;

nadmierne wykorzystywanie tajnej policji politycznej ; rozbudowany system kontroli

42.

powszechna indoktrynacja ( stosowanie środków oddziaływujących na ludzką świadomość ;

eksponowanie dominacji państwa i jego celów nad jednostką i jej życie osobistym ; uzasadnianie

konieczności wzmacniania państwa wszelkimi metodami – powoływanie się na cele socjalne ,

narodowe , historyczne

43.

uniformizacja form życia społecznego ( ujednolicenie organizacji , instytucji i działań społecznych ;

przejawianie nieufności wobec wszelkich więzi nieformalnych – zwalczanie ich lub co najwyżej

tolerowanie )

44. centralizacja systemu gospodarczego i polityki gospodarczej

Zadanie 50.

System polityczny i jego funkcje

System polityczny – składają się na niego instytucje , normy i reguły , relacje zachodzące miedzy instytucjami –

powiązania miedzy partiami politycznymi , stosunki miedzy rządem i parlamentem , głowa państwa i rządem

Funkcje systemu politycznego :

45.

funkcja regulacyjna

– sterowanie procesami według reguł przyjętych w danym systemie

politycznym

46.

funkcja mediacyjna – rozwiązywanie konfliktów i mediacji dotyczących sprzecznych interesów

grupowych

47.

funkcja adaptacyjna – usprawnianie działania instytucji oraz poszerzanie bazy funkcjonowania

systemu politycznego

48.

funkcja innowacyjna

– wprowadzanie do systemu politycznego nowych reguł i mechanizmów

działania

Zadanie 51. Cechy systemu parlamentarno – gabinetowego

6. System parlamentarno – gabinetowy

49. powoływanie rządu przez głowę państwa ( raczej formalny akt – dotyczy premiera i członków rządu –

ministrów )

50. rząd funkcjonuje w oparciu o zaufanie parlamentu

51. głowa państwa nie jest odpowiedzialna politycznie

52. odpowiedzialność polityczna rządu przed parlamentem

53. prezydent i rząd – odpowiedzialność prawna ( np. TS )

54. występuje przewaga rządu nad parlamentem ( system gabinetowo – parlamentarny ) , lub parlamentu

nad rządem ( system parlamentarno – gabinetowy )

Np. Wielka Brytania oraz większość krajów Europy ; w Niemczech – system kanclerski – jako odmiana systemu

parlamentarno – gabinetowego

Zadanie 52. Cechy systemu prezydenckiego

7. System prezydencki

55. silna pozycja prezydenta

56. wybierany w wyborach powszechnych

57. równorzędny z parlamentem reprezentant narodu

58. bardzo często prezydent jednocześnie pełnił funkcje głowy państwa i szefa administracji

59. prezydent odpowiada za politykę zagraniczna i jest zwierzchnikiem sił zbrojnych

60. z reguły prezydent nie może rozwiązywać parlamentu

61. prezydent i ministrowie – nie ponoszą odpowiedzialności przed parlamentem , ponoszą tylko

odpowiedzialność prawną

Np. USA , Rosja , Ukraina

Zadanie53. Cechy systemu mieszanego

System mieszany ( półprezydencki )

62. połączenie elementów systemu parlamentarnego i prezydenckiego

63. prezydent jako organ centralny

64. prezydent wybierany w wyborach powszechnych

65. duży zakres uprawnień własnych prezydenta – zarządzanie referendum , mianowanie premiera ,

wpływ na prace rządu , kreowanie polityki zagranicznej

66. istnieje zarazem rząd jako odrębny organ władzy wykonawczej – odpowiada zarówno przed

prezydentem ja i parlamentem

Np. Francja

Zadanie 54. Cechy systemu parlamentarno – komitetowego

8. System parlamentarno – komitetowy

67. zasada jednolitości władzy państwowej

68. parlament – najwyższym organem , który reprezentuje naród , jednocześnie wykonuje w jego imieniu

władze na zasadzie wyłączności

69. wszystkie organy władzy państwowej podporządkowane parlamentowi

70. rząd bezpośrednio wybierany przez parlament

71. rząd stanowi rodzaj komitetu wykonawczego , który politycznie wybierany jest przez parlament

72. głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed końcem kadencji

Np. współczesna Szwajcaria

Zadanie 55. Pojęcie partii politycznej

Pojęcie partii politycznych

Łacina: pars – część; partire – dzielić

b) cześć sytemu politycznego

Literatura rzymska:

c) zgrupowanie polityków skupionych wokół określonego przywódcy

Obecnie:

d) grupa ludzi dążących do objęcia władzy lub posiadania na nią wpływu

- nie zawsze występuje słowo partia

- XIX w. - stronnictwo

- inne: ruch, związek, falanga, front, unia, sojusz, zgrupowanie, federacja, akcja, koalicja, kongres, siła, zgromadzenie,

stowarzyszenie, centrala, grupa, krucjata

- Azja: liga, blok, bractwo, zjednoczenie, wspólnota

Partia – to dobrowolnie zorganizowana grupa ludzi, posiadająca określony program, dążąca do uzyskania poparcia

społecznego dla zdobycia, lub utrzymania władzy w państwie i realizowania swoich interesów

Zadanie 56. Geneza partii politycznych (według Maxa Webera)

b) Partie jako koterie arystokratyczne
c) Partie klubowe (kluby polityczne)
d) Partie masowe

Zadanie 57. System partyjny – pojęcie

System partyjny – Jest to układ wszystkich

partii politycznych

, a także organizacji partyjnych:

stowarzyszeń

czy

związków zawodowych

Zadanie 58 .Funkcje systemu partyjnego

Systemy partyjne

◦

wszystkie partie polityczne w danym kraju

◦

pominięcie organizacji społecznych, grup nacisku, partii dysfunkcjonalnych

◦

partie działające legalnie,

◦

wewnętrzna struktura oraz metody działania oparte na zasadach demokratycznych

59. Pojęcie i istota demokracji

Pojęcie Demokracja- rządy ludu, uczestnicznie wszystkich obywateli w podejmowaniu decyzji politycznych. W
państwach dużych nie jest to wykonalne, dlatego stosuje się demokracje pośrednią, czyli że wybierani przedstawiciele
ludu, którzy następnie podejmują decyzje polityczne. Fakt ten jest jedną z przyczyn alienacji się reprezentacji
politycznej ludu prowadzącej do różnego typu rządów niedemokratycznych, podporządkowanych ostatecznie klasie
posiadającej, realizacji jej interesów demokratycznych.

W historycznym rozwoju władzy demokracja jest,

Jak dotąd najwyższą formą kształtowania się życia społecznego i politycznego. Fundamentalizm ideologiczny,
darwinizm polityczny i społeczny został zastąpiony ideami: braterstwa, równości, wolności i egalitarności. Demokracja
nie obejmuje jednakże struktury ekonomicznej. Do najpowazniejszych zagrożen należa: patologia władzy, anarchia,
demokracja narzucona, tendencje autokratyczne i totalitarne, biernośc społeczna, sytuacja ekonomiczna i sytuacja
między narodowa.

Podstawowe zasady realizowane w państwach demokratycznych:

suwerenność narodu

zasada reprezentacji

podział władz

zasada państwa prawa

pluralizm polityczny

poszanowanie praw mniejszości

Demokracja:(demos-lud;kratos-władza)

-różne rezultaty rządów

-Oznacza sprawowanie władzy przez zdyscyplinowany lud

-ustanawianie prawa i jego przestrzeganie

FILARY DEMOKRACJI

Suwerenność ludzi

Władza bazująca na poparciu rządzonych

Rządy większości

Prawa mniejszości

Zagwarantowanie podstawowych praw człowieka

Wolne i równe wybory

Równość w obliczu prawa

Prawidłowe procesy sądowe

Konstytucyjne ograniczenia władzy

Społeczny, gospodarczy i polityczny pluralizm

Wartości, takie jak tolerancja, pragmatyzm, współpraca i kompromis

60. Komponenty demokracji. Wolność. Równość. Pluralizm

WOLNOŚĆ:

Wolność słowa i wystąpień jest duszą demokracji. Debatowanie i głosowanie, gromadzenie się i protestowanie,
zapewnienie sprawiedliwości dla wszystkich - wszystkie te elementy zależą od nieskrępowanego słowa i informacji. W
przeciwieństwie do państw autorytarnych, władze demokratyczne nie kontrolują, nie dyktują ani nie oceniają zawartości
słowa pisanego i mówionego. Obywatele bronią tego prawa z przekonaniem, że otwarta debata ostatecznie doprowadzi
do mądrzejszych działań publicznych niż w przypadku, gdy słowo i rozbieżność zapatrywań są tłumione.

Wolność wiary oznacza, że żadna osoba nie może być zmuszana do wyznawania religii lub innej wiary wbrew swojej
woli. Wiara religijna jednostki jest w pełni osobistą sprawą. Dzieci nie mogą być zmuszane do uczęszczania do
konkretnej przykościelnej szkoły i nikt nie może być zmuszony do uczestniczenia w nabożeństwach, modłach lub w
działalności religijnej wbrew swojej woli.

RÓWNOŚĆ:

Równość wobec prawa, lub równa ochrona przez prawo jest podstawą każdego sprawiedliwego i demokratycznego
społeczeństwa. Każdy, bez względu na to czy jest bogaty czy biedny, czy należy do etnicznej większości czy religijnej
mniejszości, polityczny sojusznik państwa czy jego przeciwnik, ma prawo do równości wobec prawa.

Każde państwo ma władzę do utrzymywania porządku i karania czynów przestępczych, ale zasady i procedury, za
pomocą których państwo egzekwuje swoje prawa muszą być publiczne i wyraźne.

PLURALIZM:

Pluralizm polityczny – w państwach demokratycznych jedna z zasad funkcjonowania parlamentarnych systemów
partyjnych, polegająca na istnieniu dwóch lub więcej partii politycznych reprezentujących różne programy i orientacje,
walczących o zdobycie władzy w państwie. Oznacza wolność funkcjonowania wielu organizacji w państwie. Istotnym
wskaźnikiem pluralizmu jest zatem legalność i swoboda działania opozycji politycznej.

Zasada ta zakłada wolność tworzenia partii politycznych i równorzędną rywalizację różnych ugrupowań bez stwarzania
prawnie uprzywilejowanej pozycji dla jednej z nich. Przyznanie jednej partii roli kierowniczej, przewodniej jest
sprzeczne z zasadą pluralizmu politycznego. Systemy partyjne w krajach, których ustrojem jest demokracja
parlamentarna, funkcjonują w oparciu o trzy podstawowe zasady: pluralizmu politycznego, wolnej gry sił politycznych
oraz legalnej opozycji.

Zasada pluralizmu politycznego wywodzi się z idei wolności jednostki oraz równości wszystkich obywateli w
suwerennym i zróżnicowanym społeczeństwie demokratycznym.

W systemie demokracji pluralistycznej społeczeństwo postrzegane jest jako całość złożona z jednostek i grup
społecznych, które dążą do realizacji własnych interesów. Społeczeństwo jest silnie zróżnicowane pod względem
politycznym, ekonomicznym - jest więc pluralistycznie zbudowane. Jednostki dla osiągnięcia wspólnych celów
organizują się tworząc organizacje polityczne, ideologiczne, kulturowe o charakterze dobrowolnym. Organizacje te na
drodze wzajemnej walki i konkurencji, respektując obowiązujące reguły demokratyczne, dążą do zdobycia władzy.
Zasada pluralizmu politycznego odnosi się tylko do partii działających legalnie, akceptujących podstawowe zasady
ustroju państwa, zawarte w konstytucji tego państwa.

Przeciwieństwem pluralizmu politycznego jest zasada koncentracji i monopolizacji władzy. W koncepcjach

socjalistycznych uprzywilejowaną pozycję miała partia klasy robotniczej.

Istnieją dwie propozycje sprzyjające urzeczywistnieniu zasady pluralizmu politycznego. Jedna z nich zakłada, że należy
w większym stopniu niż dotychczas otworzyć systemy partyjne na zróżnicowane interesy społeczne. Druga postuluje
przyznanie szerokich prerogatyw organizacjom społecznym oraz dopuszczenie do rywalizacji różnych grup
społecznych. Obie koncepcje mają na celu zapobieganie monopolizacji władzy w rękach jednej partii czy organizacji.

61. Przymiotniki wyborcze

Przymiotniki wyborcze:

1.zasada powszechności- postuluje jak najszerszy dostęp do wyborów jak najszerszej liczby osób.

2.zasada równości- każdy wyborca ma 1 głos

3.zasada bezpośredniości- głosowanie tylko osobiście, bezpośrednio na kandydata przyznając mu pierwszeństwo

4.zasada tajności- anonimowość

5.zasada proporcjonalności- sposób przeliczania głosów na mandaty .

62. Mandat wolny. Mandat imperatywny

Mandat wolny – parlamentarzysta nie jest związany żadnymi instrukcjami swoich wyborców, a w swej pracy powinien
kierować sie interesami całego narodu. Z posiadaniem mandatu wolnego wiąże się także niemożność odwołania
parlamentarzysty przed upływem kadencji przez niezadowolonych wyborców.

Mandat imperatywny – parlamentarzysta jest wyłącznie reprezentantem swojego okręgu, a nie całego narodu, jest
zobowiązany do wykonywania zaleceń swoich wyborców i może zostać przez nich odwołany przed upływem kadencji.

63. Struktura parlamentu i jego funkcje w demokratycznym państwie

Parlament pełni następujące funkcje:

funkcja ustrojodawcza

funkcja ustawodawcza

funkcja kontrolna

funkcja kreacyjna

Na mocy funkcji ustrojodawczej Sejm może uchwalić konstytucję bądź wprowadzić do niej zmiany. Parlament
decyduje o ustroju państwa.

Funkcja ustawodawcza parlamentu należy do jego podstawowych zadań. Parlament posiada na jej mocy prawo do
stanowienia ustaw, które są podstawowymi aktami prawnymi, powszechnie obowiązującymi w Polsce.

Funkcja kontrolna przysługuje tylko Sejmowi, a polega sprawowaniu kontroli nad rządem. Sejm może to czynić
używając od tego następujących „narzędzi”:

wotum zaufania – jest to uchwała Sejmu wyrażająca poparcie dla rządu oraz prowadzonej przez niego polityki;

wotum nieufności – jest to uchwała Sejmu odmawiająca poparcia dla rządu i jego polityki bądź też dla konkretnego
ministra; prowadzi do dymisji rządu; wotum nieufności jest uchwalane większością bezwzględną głosów;

absolutorium – jest to szczególny akt, uchwalany przez Sejm, który stwierdza zgodność działań rządu w danym roku
z ustawą budżetową oraz finansowymi planami państwa; co roku rząd ma obowiązek przedstawienia sprawozdania z
wykonania budżetu Sejmowi; Sejm ma obowiązek ustosunkować się do niego w terminie 2 miesięcy od daty jego
złożenia (złożenie sprawozdania następuje w terminie do 6 miesięcy po zakończeniu roku budżetowego)

zapytania i poselskie interpelacje – są to formy zwracania się posła do członków rządu w sprawie udzielenia
informacji w określonej sprawie; zapytany minister ma obowiązek udzielenia odpowiedzi; interpelacje składane są na
piśmie, a odpowiedź też winna mieć taki charakter (musi być udzielona w terminie 21 dni); odpowiedź może mieć
charakter ustny, wówczas jest wygłaszana na posiedzeniu Sejmu.

Funkcja kreacyjna polega na powoływaniu członków, wchodzących w skład organów państwowych. Sejm wyznacza
członków Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego. Za zgodą Senatu, wskazuje kandydata na prezesa Najwyższej
Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz prezesa Instytutu Pamięci
Narodowej.

Sejm i Senat wspólnie wyznaczają kandydatów Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (2 osoby – Sejm, 2 osoby –
prezydent, 1 osoba – Senat), członków Krajowej Rady Sądownictwa (4 osoby – Sejm, 2 osoby – Senat) oraz członków
Rady Polityki Pieniężnej (3 osoby – Sejm, 3 osoby – Senat).

64. Pojęcie, istota i rola ustrojowa demokracji bezpośredniej

Demokracja bezpośrednia (z greckiego Demos = lud oraz creatos = panować czyli bezpośrednie panowanie ludu) –
system polityczny, w którym decyzje podejmuje się przez głosowanie ludowe (plebiscyt, referendum), w którym wziąć
udział mogą wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania. W demokracji bezpośredniej, w porównaniu do obecnej w
większości państw zachodnich demokracji pośredniej, obywatele mają większy i bezpośredni wpływ na podejmowane
decyzje.65. Formy demokracji bezpośredniej (zgromadzenie ludowe, referendum, inicjatywa ludowa, veto ludowe)

Demokracja bezpośrednia jest systemem politycznym, w którym obywatele uczestniczą bezpośrednio (a nie przez
pośredników) w podejmowaniu decyzji. Zwolennicy demokracji bezpośredniej twierdzą, że demokracji nie można
sprowadzić do kwestii proceduralnych. Demokracja bezpośrednia daje obywatelom głosującym możliwość:

Landsgemeinde w kantonie Appenzell Innerrhoden, przykład demokracji bezpośredniej w Szwajcarii

1 zmieniania praw konstytucyjnych,

2 zgłaszania inicjatyw prawodawczych i przeprowadzania referendum,

3 wydawania wiążących poleceń wybranym urzędnikom, np. odwoływaniu ich przed zakończeniem kadencji.

Te trzy rodzaje instytucji w różnym stopniu istnieją we współczesnych rozwiniętych demokracjach. Można to
postrzegać jako przejaw zwracania się ku bezpośrednim demokracjom. Elementy demokracji bezpośredniej funkcjonują
w wielu krajach np. na poziomie lokalnym, często, współistniejąc ze zgromadzeniami przedstawicielskimi

65. Formy demokracji bezpośredniej (zgromadzenie ludowe, referendum, inicjatywa ludowa, veto ludowe)

Zgromadzenie ludowe

Zgromadzenie ogółu uprawnionych do podejmowania decyzji

Szwajcaria Landsgemeinde

Referendum

Referenda - podział ze względu na moc prawną wyniku

referendum konstytutywne (stanowiące) - decyzja jest wiążąca;

referendum konsultatywne (opiniodawcze) - zasięganie opinii.

Referenda - podział ze względu na zobowiązanie władz do organizacji

referendum obligatoryjne - trzeba przeprowadzić;

referendum fakultatywne - można przeprowadzić.

Referenda - podział ze względu na sposób sformułowania pytania

referendum aprobatywne (afirmatywne) - przyjęcie;

referendum derogacyjne - odrzucenie.

Referenda - podział ze względu na zasięg terytorialny

referendum ogólnokrajowe - na terytorium całego kraju;

referendum lokalne - na wybranym terytorium (w Polsce - województwo, powiat, gmina).

Inicjatywa ludowa

wszczęcie postępowania ustawodawczego przez określoną liczbę uprawnionych obywateli np. Szwajcaria, Włochy,
Austria, Polska

Istnieje również możliwość zgłoszenia inicjatywy ustawodawczej (lub weta obywatelskiego). Obywatele mogą w ten
sposób inicjować tworzenie aktów prawnych lub ich odrzucenie. Określona liczba obywateli (w Polsce sto tysięcy osób
mających czynne prawo wyborcze w wyborach parlamentarnych) może przedłożyć konkretną propozycję lub tylko
założenia.

Weto ludowe

Wystąpienie przeciwko uchwalonej ustawie

skutkiem jest często przeprowadzenie referendum.

Document Outline

Partie i koalicje
Liczba mandatów
- I Państwo jako organizacja polityczna
- II Państwo jako organizacja przymusowa
Monopol w przymusie państwa
Państwo niewolnicze
- Państwo wczesnokapitalistyczne
- Częste kryzysy

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Egzamin Nauka o panstwie i prawie
Odpowiedzi do pytań na egzamin z przedmiotu Nauka o państwie i prawie
Nauka o państwie i polityce opracowanie zagadnień do egzaminu
2014 Nauka o Państwie Opracowanie zagadnień v1
Zagadnienia na egzamin(nauka adm), WSAP, WSAP, Nuka o administracji, Nuka o administracji
Materiały Kolowium Nauka o Państwie Kolos, Stosunki Międzynarodowe Rok 1, Semestr 1, Nauka o Państwi
Nauka o państwie5 05 10
Nauka o państwie św
Nauka o Państwie i Prawie, Nauka o państwie i prawie
Nauka o panstwie, Stosunki międzynarodowe - materiały, I semestr, Nauka o państwie (ćwiczenia)
PANSTWO, WSAP, WSAP, I Nauka o Państwie i Polityce
Nauka o panstwie i prawie, Nauka o Państwie i Prawie
Państwo, Nauka o państwie
TEMATY NA ZALICZENIE NAUKA O PAŃSTWIE I POLITYCE
Podstawy nauki o państwie i polityce-Prof. BurgerSTAROŚCINA, WSAP, WSAP, I Nauka o Państwie i Polit
nauka o panstwie i prawie wyklad, bezp wew
egzaminTB, Nauka, budownictwo, żelbet EC przykłądy

więcej podobnych podstron

2014 Egzamin Nauka o Panstwieid 28450 (2)

Document Outline