Copyright by Joanna Sikora

Wydz. Nauk o Zdrowiu

I Ratownictwo Medyczne 2007/2008

_________________________________________________________________________________________________________________

Seminarium V

18.03.2008

GRUŹLICA

Nazwa:
Gruźlica
Polska nazwa gruźlica pochodzi od zmian widocznych w badaniu histopatologicznym w
tkance zmienionej gruźliczo - tzw. gruzełków. Używany jest także skrót TB (patrz niżej).

Tuberkuloza
Nazwa obecnie nieużywana. Łaciński odpowiednik tuberculosis wywodzi się od tuberculum,
czyli tłumacząc dosłownie: guzka.

Suchoty
Dawna nazwa suchoty (łac. phthisis z gr. ἡ φθίσις) nie jest już używana; została
wprowadzona przez Hipokratesa ze względu na wyniszczający ("wysuszający") przebieg
choroby.

Etiologia:
Bakterie gruźlicy sa pozbawione ruchu pałeczkami. Ze względu na ich wewnatrzkomórkowe
przetrwanie w jednojądrowych fagocytach mogą uniknąć humorlnych mechanizmów
odpornościowych zakażonego.
Glikolipidy i woski ściany komórkowej powodują m.in. kwasooporność i zdolność
przeciwstawiania się substancjom, które mogłuby je uszkodzić.
Czynnik wiązkowy powouje tworzenie się ziarniaków, co odzwierciedla udane często próby
ograniczenia ogniska zakaźnego przez zakażony organizm.

3 gatunki Mycobacterium:
M. tubrculosis (zarazek występujący u nas)
2 bardzo rzadko spotykane gatunki: M. Bovis i M. Africanum
Okres wylęgania: 4-12 tygodni

Zakażenie:
Następuje drogą kropelkową od człowieka do człowieka. Drogi oddechowe są praktycznie
najważniejszymi wrotami zakażenia (rzadko przewód pokarmowy).

•

Zakażenie pierwotne: pierwszy kontakt z Mycobacterium

•

„późne” zakażenie pierwotne: pierwszy kontakt z Mycobacterium w wieku dorosłym.
Cecha szczególna: od początku przebiega jako pierwotna gruźlica płuc.

•

Nadkażenie: prątki trafiają z zewnątrz do ustroju, który reaguje dodatnio na
tuberkulinę. Występuje stosunkowo rzadko

•

Reinfekcja zewnątrzpochodna: prątki trafiają do ustroju, który już kiedyś uległ
zakażeniu gruźlicą i reagował dodatnio na tuberkulinę, a następnie zarazki obumarły
w odosobnionych, nieczynnych ogniskach. Ustrój taki znów reaguje w okresie
reinfekcji ujemnie na tuberkulinę. Może występować u osób starszych.

•

Reinfekcja endogenna: czynniki zmniejszające odporność mogą doprowadzić do
reaktywacji żywych prątków, które „drzemią” w zwapnianych bliznach. Większość
przypadków gruźlicy w Niemczech występuje wskutek reinfekcji endogennych.

Copyright by Joanna Sikora

Wydz. Nauk o Zdrowiu

I Ratownictwo Medyczne 2007/2008

_________________________________________________________________________________________________________________

Patologia:

1.

postać wysiękowa zapalenia gruźliczego:

cechy: wysięk i martwica (serowacenie)
zmiany wtórne: rozmiękanie, tworzenie jam (przez dołączenie oskrzela
odprowadzającego).
2.

postać wytwórcza zapalenia gruźliczego:

cecha: gruzełki.

wewnątrz: warstwa komórek nabłonkowatych z komórkami olbrzymimi Langhansa
(wokół martwicy)
Na zewnątrz: warstwa limfocytowa

Uwag. Gruzełki nie są absolutnie swoiste dla gruźlicy, można je znaleźć również w
sarkoidozie ( tu jednak nigdy z centralną martwicą) i w niektórych innych chorobach
(beryloza, węzły chłonne w obszarze spływu zmian nowotworowych).

Zmiany wtórne: zbliznowacenie i zwapnienie.
Pierwotna styczność z Mycobacterium powoduje odpowiedź wysiękową w postaci zespołu
pierwotnego, tzn. Ogniska pierwotnego oraz ogniska w węzłach wnękowych. W dalszym
przebiegu gruźlicy przez wszystkie okresy choroby mogą powstawać wszystkie 3 odczyny
tkankowe w rozmaitym wymiarze.

Objawy kliniczne

Układ oddechowy:

•

Duszność

•

Kaszel i wykrztuszanie

•

Krwioplucie

•

trzeszczenia

•

gorączka

Rozsiew pozapłucny:
Skóra

•

Toczeń zwykły

•

Ośrodkowy układ nerwowy

•

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

•

Porażenie nerwów czaszkowych

Układ kostno-mięśniowy

•

TBC kręgosłupa

•

Duże stawy (przewlekłe zapalenie stawów)

Gruźlica nerek

•

Krwiomocz

•

Ropomocz bez bakterii

•

Przewlekła niewydolność nerek

Gruźlica prosówkowa

•

Złe samopoczucie i zmęczenie

Copyright by Joanna Sikora

Wydz. Nauk o Zdrowiu

I Ratownictwo Medyczne 2007/2008

_________________________________________________________________________________________________________________

•

Spadek masy ciała

•

Niewielka gorączka

Wysiękowe zapalenie opłucnej

Występowanie:
Jest to najczęstsze umiejscowienie gruźlicy pierwotnej. U młodszych chorych poniżej 30 roku
życia gruźlica jest najczęstszą przyczyną wysięku opłucnowego.

Leczenie
Leczenie lekami przeciwgruźliczymi - podstawowy typ leczenia. Stosuje się w nim
długotrwałą (zazwyczaj trwającą 6 miesięcy) kurację kilkoma (trzema lub czterema)
antybiotykami przeciwprątkowymi.[ rifampicyna, izoniazyd, streptomycyna, pyrazynamid,
etambutol] Ma to na celu zabicie prątków o specyficznych cechach (np. gwałtownie
rozmnażających się, utajonych w gruzełkach itp.), a także zapobiega wytworzeniu
lekooporności.

W leczeniu gruźlicy stosuje sie leki przeciwgruźlicze pierwszego rzutu: etambutol, izoniazyd,
antybiotyki ansamycynowe; oraz leki przeciwgruźlicze drugiego rzutu: streptomycynę,
wiomycynę, cykloserynę, kwas aminosalicylowy. Za kryterium podziału na leki pierwszego i
drugiego rzutu przyjęto skuteczność i toksyczność.
leczenie operacyjne w niektórych przypadkach
leczenie klimatyczne - stosowane od starożytności

Leczenie gruźlicy w Polsce jest przymusowe. Normalizuje to USTAWA z dnia 6 września
2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. z dnia 31 października 2001 r.). Polskie
prawo nakazuje hospitalizację we wstępnym okresie leczenia choroby.