1

Rachunek kosztów działań

Rachunek kosztów działań

Rachunek kosztów działań

ƒ

Rachunek kosztów działań

–

ABC

(ang. Activity Based Costing)

–

powstał jako odpowiedź na krytykę tradycyjnego rachunku kalkulacyjnego

(1987 - Cooper R., Kaplan R. S., How Cost Accounting Systematically Distorts Product
Costs)

ƒ

Wady tradycyjnego rachunku kalkulacyjnego

–

przyporządkowanie kosztów produktów na bazie rozmiarów produkcji (ang.
unit-based cost system, volume-based cost system)

ƒ

kalkulacja bardziej dokładna im więcej kosztów można ująć jako koszty
bezpośrednie

ƒ

typowymi kluczami rozliczeniowymi są wielkości zmienne w stosunku do
rozmiarów produkcji

–

grupowanie kosztów według układu funkcjonalnego, opartego na strukturze
organizacyjnej przedsiębiorstwa (ang. functional-based costing)

ƒ

koszty ogólnoprodukcyjne są rozliczane proporcjonalnie do sumy kosztów
bezpośrednich i rozliczonych wydziałowych

2

Procesowa orientacja przedsiębiorstwa

Procesowa orientacja przedsiębiorstwa

Procesowa orientacja przedsiębiorstwa

Wady organizacji funkcjonalnej:

ƒ

brak koncentracji na kliencie

ƒ

sztywna struktura

organizacyjna, hierarchie

ƒ

nieciągłe przepływy

ƒ

rozbudowany system nadzoru i

koordynacji

ƒ

zbyt dużo dokumentacji

ƒ

więcej możliwości

powstawania błędów

ƒ

większe koszty

Persone

l

Rozwój

Marketing

Zbyt

Produkcja

Realizacja

zamówień

Rozwój

produktów

Obsługa

klientów

Przedsiębiorstwo

Personel Rozwó

j

Marketing

Zbyt

Produkcja

3

Przebieg procesu w strukturze
organizacyjnej

Przebieg procesu w strukturze

Przebieg procesu w strukturze

organizacyjnej

organizacyjnej

ƒ

Pracownik wykonuję swoją część procesu. Kto kontroluje
cały proces?

4

Od funkcji do procesów

Od funkcji do procesów

Od funkcji do procesów

Podejście funkcjonalne

Podejście procesowe

ƒ

od myślenia ukierunkowanego
na działy .....

ƒ

od wielopoziomowej hierarchii....

ƒ

od zbyt szczegółowego podziału
pracy....

ƒ

od zbyt silnej orientacji
przedmiotowej....

ƒ

....do całościowego myślenia
wykraczającego poza granice działów

ƒ

....do płaskich struktur organizacyjnych

ƒ

....do większego zakresu zadań i
odpowiedzilności

ƒ

....do orientacji na wynik

5

Słowo kluczowe – proces (1)

Słowo kluczowe

Słowo kluczowe

–

–

proces (1)

proces (1)

ƒ

„Proces to zbiór czynności wymagający na wejściu wkładu i dający na wyjściu
rezultat mający pewną wartość dla klienta”

/M. Hammer, J. Champy/

ƒ

„Proces opisuje przepływ i transformację materiałów, informacji, operacji i
decyzji”

/T. H. Davenport/

ƒ

Proces biznesowy to przebieg następujących po sobie działań, mających
początek i koniec oraz jasno zdefiniowany wkład i rezultat (ang. input/output),
prowadzących do osiągnięcia efektu mającego wartość dla klienta

zakup

sprzedaż

transport

faktura

informacja

z rynku

6

Słowo kluczowe – proces (2)

Słowo kluczowe

Słowo kluczowe

–

–

proces (2)

proces (2)

Przygotować

zlecenie

Zlecenie

gotowe

Zapotrzebo-

wanie

wystąpiło

Dokumentacja

techniczna

Dane

produktu

Zlecenie

przyjęto

Dane

klienta

Przedsta-

wiciel

handlowy

Opracować

zlecenie

Zrealizowano

dostawę

Przekazano

do produkcji

Zaopatrzenie

Dane

materiałowe

Dane

dostawców

Realizować

zamówienie

Produkt

wytworzony

Odlewnia

Produkt

wytworzyć

Towar

gotowy

Dane

produktu

Zbyt

Produkt

przesłać

Dane

klienta

Towar

przyjęty

Towar

przyjąć

Towar

nadesłano

Zrealizowano

zamówienie

Przygotować

transport

KLIENT

PRZEDSIĘBIORSTWO

DOSTAWCA

Opracowanie zlecenia

LEGENDA

Dane

Funkcje

Jednostki

organizacyjne

Zasoby

Zbyt

Wytwarzanie

Zaopatrzenie

7

Poziomy procesów

Poziomy procesów

Poziomy procesów

Zaopatrzenie

Zaopatrzenie

Zakup surowców

Zakup surowców

ƒ

Analiza rynku

dostawców

ƒ

Złożenie zapytań

ofertowych

ƒ

Analiza ofert

ƒ

Negocjacje

warunków

ƒ

Uzgodnienia

harmonogramu i
warunków dostaw

ƒ

Zawarcie umowy

ƒ

Potwierdzenie

zamówienia

ƒ

Wyładunek

dostawy

ƒ

Odbiór

jakościowy
dostawy

ƒ

Wystawienie

dokumentów
magazynowych

ƒ

Kontrola

merytoryczna
faktury

ƒ

Ewidencja

rozrachunków

ƒ

Rozliczenie

rozrachunków

Poziom procesów głównych:

Poziom procesów cząstkowych:

Wybór

Wybór

dostawcy

dostawcy

Zapłata

Zapłata

faktury

faktury

Odbiór

Odbiór

dostawy

dostawy

Złożenie

Złożenie

zamówienia

zamówienia

Poziom działań:

Poziom czynności:

8

Koncepcje zmian w organizacji

Koncepcje zmian w organizacji

Koncepcje zmian w organizacji

ƒ

BPR

– Business Process Reengineering

(lata 90-te)

–

„Business Process Reengineering to fundamentalne przemyślenie od nowa

i radykalne przeprojektowanie procesów w firmie, prowadzące w sposób

dramatyczny do przełomowej poprawy według współczesnych, krytycznych

miar takich jak: koszt, jakość, serwis i szybkość”

/M. Hammer, J. Champy, 1993/

ƒ

BPO

- Business Process Orientation

(obecnie)

–

BPO - koncepcja zmian prowadząca do systematycznej organizacji, analizy

i oceny procesów gospodarczych w celu uzyskania poprawy miar takich jak

czas, koszt i jakość tych procesów

ƒ

BPM

- Business Process Management

(obecnie)

–

BPM – systematyczne podejście do analizy i ciągłego doskonalenia działań

w firmie. Konieczne elementy koncepcji to: aktualna dokumentacja

procesów, struktury organizacyjne zorientowane na procesy, cele i mierniki

procesów, system informacji o procesach, system motywacyjny

9

Podejście procesowe w zarządzaniu

Podejście procesowe w zarządzaniu

Podejście procesowe w zarządzaniu

ƒ

Procesy stanowią punkt wyjścia dla:

–

zmian wewnątrz organizacji

–

definiowania łańcucha wartości wewnątrz organizacji

–

definiowania łańcucha wartości między organizacjami

–

wdrażania zintegrowanych systemów informatycznych zarządzania

–

uzyskania certyfikatu ISO 9000:2000

–

E-Biznesu

–

stosowania rachunku kosztów ABC

–

zarządzania kosztami działań ABM

–

wdrożeń koncepcji zarządzania Customer Relationship
Management, Knowledge Management

10

Rachunek kosztów – podejście procesowe

Rachunek kosztów

Rachunek kosztów

–

–

podejście procesowe

podejście procesowe

Amortyzacja

Wynagrodzenia

Materiały

Ubezpieczenia

społeczne

Energia

Świadczenia

dla pracowników

Usługi obce

Podatki
i opłaty

Materiały

Pracownicy

Urządzenia

Pomieszczenia

Działanie

1

Działanie

1

Działanie

3

Działanie

3

Działanie

2

Działanie

2

Działanie

N

Działanie

N

...

Produkt

A

Produkt

A

Produkt

D

Produkt

D

Produkt

C

Produkt

C

Produkt

B

Produkt

B

Produkt

Z

Produkt

Z

...

ponoszenie kosztów

zapotrzebowanie na zasoby

zapotrzebowanie na wykonywanie działań

11

Definicja rachunku ABC

Definicja rachunku ABC

Definicja rachunku ABC

ƒ

Rachunek kosztów działań

–

ABC

(ang. Activity Based

Costing)

–

metoda pomiaru kosztów i efektywności działań, zasobów,
produktów, klientów, i innych obiektów kosztów, polegająca na
powiązaniu zasobów z działaniami oraz działań z innymi obiektami
kosztów na podstawie stopnia wykorzystania działań oraz poznania
przyczynowo-skutkowych relacji między czynnikami powstawania
kosztów a działaniami

/Cooper R., Kaplan R. S./

–

zasoby organizacji zużywane są przez działania (procesy), a nie
produkty lub komórki organizacyjne

–

zasadnicza część kosztów ogólnych i pośrednich nie zależy od
wolumenu produktów, lecz zmienia się wraz z intensywnością
wykonywanych działań

12

Model kalkulacji w rachunku ABC

Model kalkulacji w rachunku ABC

Model kalkulacji w rachunku ABC

Amortyzacja

Wynagrodzenia

Materiały

Ubezpieczenia

społeczne

Energia

Świadczenia

dla pracowników

Usługi obce

Podatki
i opłaty

Materiały

Pracownicy

Urządzenia

Pomieszczenia

Działanie

1

Działanie

1

Działanie

3

Działanie

3

Działanie

2

Działanie

2

Działanie

N

Działanie

N

...

Produkt

A

Produkt

A

Produkt

D

Produkt

D

Produkt

C

Produkt

C

Produkt

B

Produkt

B

Produkt

Z

Produkt

Z

...

przyporządkowanie zasobów prostych do zasobów złożonych

nośniki kosztów zasobów

nośniki kosztów działań

13

Koncepcja zasobów w ABC

Koncepcja zasobów w ABC

Koncepcja zasobów w ABC

ƒ

amortyzacja

ƒ

wyposażenie i

instalacje

ƒ

materiały

eksploatacyjne

ƒ

media

ƒ

utrzymanie

czystości

ƒ

ochrona

ƒ

podatki i opłaty

ƒ

naprawy i remonty

ƒ

ubezpieczenie

ƒ

amortyzacja

ƒ

media

energetyczne

ƒ

materiały

eksploatacyjne

ƒ

wyposażenie

maszyny

ƒ

programy

komputerowe

ƒ

konserwacja i

remonty

ƒ

ubezpieczenie

ƒ

wynagrodzenia

ƒ

ubezpieczenia

społeczne

ƒ

wyposażenie

stanowiska pracy

ƒ

narzędzia

ƒ

szkolenia

ƒ

napoje i posiłki

ƒ

odzież

ƒ

środki BHP

ƒ

opieka medyczna

ƒ

cena zakupu

ƒ

podatki i opłaty

ƒ

transport

ƒ

ubezpieczenie

ƒ

załadunek,

wyładunek

ƒ

kontrola

ƒ

składowanie

Zasoby
proste

Pomieszczenia

Urządzenia

Pracownicy

Materiały

Zasoby złożone

14

Koncepcja nośników kosztów

Koncepcja nośników kosztów

Koncepcja nośników kosztów

ƒ

Nośnik kosztów

–

główny czynnik kosztotwórczy, służy za klucz rozliczeniowy
kosztów danego obiektu na inne obiekty

–

pokazuje przyczynę powstawania kosztów

ƒ

Nośnik kosztów zasobów

–

miernik wykorzystania zasobów podczas wykonywania działań

ƒ

Nośnik kosztów działań

–

opisują podstawowy czynnik powstawania kosztów działania

–

przedstawiają relację przyczynowo-skutkową między działaniami a
innymi obiektami

–

główne typy nośników kosztów działań:

ƒ

nośniki czasu

ƒ

nośniki transakcyjne

ƒ

nośniki intensywności

15

Przykłady nośników kosztów działań

Przykłady nośników kosztów działań

Przykłady nośników kosztów działań

ƒ

liczba serii produkcyjnych

Komputerowe sterowanie produkcją

ƒ

czas przygotowania zmian

ƒ

liczba zmian

Zmiana technicznych warunków produkcji

ƒ

czas kontroli

ƒ

liczba testów

Kontrola jakości

ƒ

czas transportu

ƒ

liczba przesunięć materiałowych

ƒ

waga materiałów

Transport wewnątrzzakładowy

ƒ

liczba komponentów

ƒ

waga surowców

Gospodarka magazynowa

ƒ

czas operacji (roboczogodziny)

ƒ

liczba powtarzalnych operacji

Operacja produkcyjna

ƒ

czas ustawiania

ƒ

liczba partii produkcyjnych

Ustawienie urządzeń

ƒ

liczba zleceń produkcyjnych

Planowanie produkcji

ƒ

czas technicznego przygotowania produkcji

Techniczne przygotowanie produkcji

Nośnik kosztów działania

Działanie

16

Kalkulacja kosztów w ABC

Kalkulacja kosztów w ABC

Kalkulacja kosztów w ABC

ƒ

Etapy tworzenia kalkulacji ABC:

–

analiza działań i czynników powstawania kosztów działań

–

określenie kosztów działań na podstawie kosztów zasobów

–

wybór nośnika kosztów i kalkulacja kosztu na jednostkę nośnika

–

przyporządkowanie kosztów działań do produktów

koszt na

nośnik

koszt na

nośnik

stawka kosztów

procesu

nośnik kosztów

działania

Liczba Liczba
ofert zamówień

Liczba pozycji Liczba
w rachunku rachunków

proces

częściowy

proces

częściowy

proces

częściowy

proces

częściowy

proces

częściowy

proces

częściowy

proces

częściowy

proces

częściowy

Zaopatrzenie

zamówić

materiały

opracować

ofertę

Księgowość

sprawdzić

rachunek

polecić dokonanie

płatności

Koszt na Koszt na
ofertę zamówienie

Koszt na Koszt na
pozycję w rachunku rachunek

proces

główny