POLE SPOŁECZNE- pole w którym zachodzą relacje międzyludzkie, np. rodzina, miejsce pracy, itp.

ZMIANA SPOŁECZNA- różnica jaka występuje w czasie w stosunku do danego stanu społeczeństwa.

ROZWÓJ SPOŁECZNY- różnica, ekspansja, formowanie się pola społecznego w różnych wymiarach.

POSTĘP SPOŁECZNY -każdy rodzaj rozwoju postrzegany jako korzystny z punktu widzenia jakiegoś stanowiska aksjologicznego

PROCES SPOŁECZNY- sekwencja zdarzeń społ. ; wzajemnie powiązanie zmian społ. Przebiegających w określonych kierunkach, granicach. Procesem społ. Jest np. urbanizacja, globalizacja , itp.

TYPOLOGIA PROCESÓW SPOŁ.: 1.kierunkowe-są nieodwracalne. Każda kolejna faza różni się od poprzedniej, ale zawiera jej elementy. Procesy kierunkowe mogą być linearne, unilinearne, gdy przechodzą przez podobne sekwencje koniecznych faz (np. ewolucjoniści uważają, że wszystkie kultury muszą przejść przez te same stadia rozwoju); multilinearne -gdy proces omija pewne etapy i zastępuje je innymi, np. kiedy historycy opisują narodziny kapitalizmu, wskazują na odmienny przebieg tego samego procesu w różnych częściach świata. 2.niekierunkowe- mogą być zupełnie chaotyczne lub cykliczne-kiedy można zaobserwować powtarzanie się faz. Procesy cykliczne mogą być regularne (kiedy fazy są równe), przyspieszające (kiedy fazy są coraz krótsze), zwalniające (kiedy fazy są coraz dłuższe). 3,spiralne 4.stagnacja - kiedy upływ czasu nie zbiega się z żadnymi zmianami systemu. 5.losowy -gdy zmiany nie układają się w żaden rozpoznawalny wzór. 6.jawny- dostrzegalny, przewidywany i planowany., np. legalizacja kantorów wymiany walut likwiduje czarny rynek. 7. Ukryty-niedostrzegany, nieoczekiwany i nieplanowany. Zmiana i jej rezultat pojawiają się niespodziewanie. 8.endogenny gdy przyczyny zmian są wewnętrzne; 9. Egzogenny-gdy przyczyny zmian są zewnętrzne. 10.makroproces- zachodzący na najszerszym poziomie:społ. globalnego, państw, regionów, grup etnicznych; 11. Mezzoproces-obejmuje duże grupy, społeczności, partie polityczne, armie itp. 12.mikroproces-dotyczy zmian jakie zachodzą w codziennym życiu jednostki.

GIAMBATISTA VICO (ur. 1668 r. - zm. 1744 r.) - włoski filozof, historiozof, zaliczany do oświecenia francuskiego.

Vico zapoczątkował historyzm, to znaczy doszukiwanie się w procesach dziejowych prawidłowości. Miał nadzieję, że zostanie w ten sposób napisana "historia idealna" . Badania zaczął od języka (zwłaszcza etymologii słów) oraz poezji i mitów hisorycznych. Dzieje ludzkości jego zdaniem przechodziły przez trzy cykle: epokę bogów - w których dominuje religia, prawa są surowe, a język jest obrazowy (hieroglify);

epokę bohaterów (herosów) - panują surowe obyczaje, w języku dominuje poezja;

epokę ludzi - człowiek osiąga pełną samowiedzę, ufa własnym zdolnościom, pojawia się język prozaiczny oraz historiografia.

OSWALD SPENGLER (1880-1936). Twierdzi, że w historii nie mamy do czynienia z linearnym postępem, ale ze zbiorem organicznych całości, które nazwał wysokimi kulturami. Każda z nich ma swój temat przewodni lub główny symbol, który wywołuje określony sposób myślenia i działąnia jej członków oraz określa charakter nauki , sztuki, filozofii, mentalności zwyczajów itp. Spengler Wyróżnia 8 wysokich kultur: 1.egipska, 2.babilońska, 3.indyjska, 4.chińska, 5.klasyczna (grecko-rzymska) 6.arabska, 7.meksykańska, 8. Zachodnia. Każdą kulturę Spengler uważa za rowinięty organizm. Kultura rodzi się, przechodzi przez okres dzieciństwa, młodości, dojrzałości, starości i śmierci. W momencie śmierci kultury mówi się o cywilazcji, czyli schyłkowym stadium kultury. Każda kultura ma swoją duszę: kultura antyczna ma dusze apollińską, kultura zachodnia ma duszę faustyczną a pozostałe -duszę magiczną.

ARNOLD TOYNBEE (1889-1975)

Twierdzi, że właściwą jednostką rozważań historycznych nie jest ludzkość rozumiana jako całość, ale jako jednostki pośrednie. Toybee wyróżnia 21 cywilizacji, w których dominuje potencjał, np. w cywilizacji helleńskiej potencjałem jest estetyka, w indyjskiej-religia, w zachodniej-nauka i technologia maszynowa. Twierdzi, ze cywilizacje powstają za pomocą dwóch czynników: obecności twórczej elity i odpowiednich warunków środowiskowych. Mechanizm powstawania cywilizacji zawiera się w idei wyzwań i odpowiedzi. Środowisko stawia przed społeczeństwie wyzwania, a ono dzięki twórczej elicie stara się sprostać tym wyzwaniom i odpowiedzieć na nie. Kiedy odpowiedź zostanie znaleziona pojawia się nowe wyzwanie, któremu ponownie trzeba sprostać, itd. Kiedy pojawia się niemożność sprostania wyzwaniom cywilizacja psuje się od środka. Ostatecznym przeznaczeniem cywilizacji jest zawsze rozpad. Toynbee stwierdza również, ze istnieje ukryty wspólny dla wszystkich wzór. Jest nim postęp duchowości i religii.

VILFREDO PARETO (1848-1923)

Stara się wykazać, że społeczeństwo to system, to pewna całość, która utrzymuje równowagę.

działania ludzkie dzieli na:

logiczne -środki dobrane adekwatnie (świadomie, obiektywnie i subiektywnie) do określonych celów; występują w nauce (tylko!)

pozalogiczne-człowiek działający nie optymalizuje za każdym razem tego, co czyni

RESYDUA - stałe dyspozycje, skłonności instynktów, odpowiadają za to, jak człowiek działa. Pareto wyróżnia residua:

Innowacyjne (kombinowane) - kierują w stronę nieustannej zmiany, ulepszenia

Konserwacji (zachowania) - kierują w stronę bezpieczeństwa, ciągłości, unikania ryzyka

Egzaltacji (uczuć) - kierują w stronę emocji

Uspołecznienia

Indywidualizmu

Seksualne

Człowiek dąży do realizowania swoich interesów; nadaje myślom treść słowną, werbalizuje. Chce w ten sposób nadać myślom logiczność, uzasadnienie.

DERYWACJE oznaczają wszelkiego typu pozalogiczne uzasadnienia ludzkiego działania. Według Pareto istnieją cztery typy derywacji:

1.Derywacja w postaci sformułowania ''Tak trzeba działać'';

2.Derywacje wykorzystujące wieloznaczności semantyczne;

.Derywacje odnoszące się do autorytetów;

4.Derywacje odnoszące się do sił i istot nadprzyrodzonych.

Pareto dochodzi do wniosku, że ludzie mogą zaspokajać swoje potrzeby tylko kosztem innych. Cała struktura społeczna jest podzielona na elitę i masę

Elita to Ci którzy w danej dziedzinie osiągają najwyższe wskaźniki. Pareto skupia swą uwagę na elitach rządzących. Elity rządzące-wykorzystują siłę polityczną i za jej pomocą chcą lepiej zaspokajać swoje potrzeby. Władzę można pozyskać siłą ale nie zawsze jest to możliwe. Wówczas poprzez demagogię i derywację jednostka zajmuje lepszą pozycję i włądzę aby odstać się do elity. Aby dostać się do elity trzeba też mieć optymalny rozkład resyduów. Elity cyklicznie wymieniają się w wyniku konkurencji i walki.

PITRIM SOROKIN (1889-1986)

W układzie społ. Należy wyróżnić supersystemy społeczno-kulturowe

SUPERSYSTEM SPOŁECZNO-KULTUROWY - zamknięta całość składająca się z ludzi i ich osobowości, społeczeństwa i kultury

3 modele supersystemów:

IDEACYJNY - duchowy; każdy z supersystemów ma własne wyobrażenie świata, w którym zmieniają się mentalności .one oddziałują na ludzi, w nich pojawiają się kultury, organizują sobie życie

SENSUALISTYCZNY - nastawiony na wartości materialne, cielesny; powierzchowne przeżywanie zewnętrznych elementów świata

zmysłowe przeżywanie elementów

substytuty: np. seksualność zamiast miłości

INTEGRALNY - wypośrodkowany, idealistyczny.

Wg Sorokina świat od ok. XVIw. Znajduje się w supersystemie sensualistycznym, który obecnie jest u schyłku - sztuczne, zatracenie poczucia bezpieczeństwa

Katastrofizm optymistyczny - skończy się ten świat, ale jego miejsce zajmie nowa formuła.

NORBERT ELIAS (1897-1990)

Został uznany za jednego z najwybitniejszych socjologów wszechczasów.

Jego specjalizacją była socjologia codzienności i socjologia figuracyjna.

Analizował proces cywilizowania się społeczeństw europejskich od średniowiecza. Cywilizowanie się to nabywanie standardów obyczajowych przez dziecko. Ale same te standardy wyłoniły się w procesie historycznym i ulegają nieustannym modyfikacjom. Siłą napędzającą tych zmian jest komplikowanie się sieci relacji między jednostkami i habitusu. Habitus to środowisko i sposób życia członków społeczeństwa. Jest to druga nieświadoma natura człowieka pozyskana w procesie socjalizacji.

Socjologia figuracyjna- Człowiek działający to płynne pole

Socjologia figuracyjna to metafora tańca:

Tańczymy z partnerem, szukamy kooperacji, współdziałania

Są określone figury i rytm, tańczymy po swojemu, dopasowując się do rytmu, cały czas orientując się na partnera

Mamy możliwość tworzenia nowych figur

Za każdym razem tańczymy inaczej.

SAMUEL HUNTINGTON (1928-2008)

Szef rady bezpieczeństwa USA, politolog

„Trzecia fala demokratyzacji” akcentuje charakterystyczny, cykliczny wzór pojawiających się kolejnych „fali” demokracji i jednoczesnego odchodzenia od nich

1828 - 1926 -> I fala (więcej niż 50% mężczyzn miało prawa wyborcze)

1922 - 1942 -> I fala odejścia od demokracji (marsz Mussoliniego na Rzym)

1943 - 1955 -> II fala

1958 - 1962 -> II fala odejścia (głównie Ameryka Pd i Azja, władzę sprawuje reżim wojskowy)

poł. lat 70-tych - lata 90-te -> III fala (od rewolucji goździkowej w Portugalii , obalenie reżimów wojskowych)

czy pojawi się III fala odejścia od demokracji - wg Huntingtona - tak.

„Zderzenie cywilizacji” - świat dzieli się na cywilizacje, które żyją według własnych, głęboko zakorzenionych przesłanek metafizycznych; to religia wyznacza cywilizacji tę główną cechę

Cywilizacje:

Chińska Hinduska Buddyjska

Japońska Prawosławna

Latynoamerykańska (meksykańska)

Afrykańska Zachodnia Muzułmańska

Jedne słabną, inne rosną w siłę; Huntington bada względy demograficzne, tendencje

Dwie cywilizacje rosną w siłę: muzułmańska i chińska, są pod każdym względem na stopie wzrostu

Cywilizacja zachodnia próbuje ukazać, że jest uniwersalna, narzuca innym swój wzorzec - słabnie

Huntington opisuje, co się dzieje na granicach cywilizacji.

TRADYCJA

Traditum - przekaz z przeszłości do teraźniejszości

Przekazywane sa obiekty materialne lub ideowe z przeszłości do teraźniejszości

Oddolnie - przekazywane z pokolenia na pokolenie

Odgórnie - przez królów, władców, polityków

Transmitowane jest to, co jest oczekiwane i służy teraźniejszości

Przeszłość taka, jaka była, nie istnieje - istnieją jedynie jej różne interpretacje

Interpretacje przepuszczane są przez filtr użyteczności dla teraźniejszości

FUNKCJE TRADYCJI:

Źródło mądrości

Legitymizowanie tego, co robimy (robię tak, bo tak już robiono)

Podtrzymywanie tożsamości

Ucieczka, gdy teraźniejszość jawi się jako zagrożona, nie spełnia naszych oczekiwań (np. pod zaborami - uciekamy w przeszłość, w tradycję, nadzieja, ze jeszcze wrócą dobre czasy)

DYSFUNKCJE TRADYCJI

Przywołuje treści, których przypominać się nie powinno (np. nazizm, faszyzm)

Świat wymaga nowych działań, podczas gdy my trzymamy się starych, utartych wzorców

NOWOCZESNOŚĆ-definiowana jest na dwa sposoby:historyczny-czyli okres po 3 wielkich rewolucjach. Analityczny- to co najbardziej charakterystyczne: 1.indywidualizm-jednostka staje w centrum zaintersowania, jest wolna od narzucanych więzi grupowych i uzależnień, jest obdarzona prawami; 2.dyferencjacja -złożoność, komplikowanie się struktur. Poawia się mnogość wyborów.3.racjonalność- rozum, rozwaga i kalkulacja stają się głownymi kryteriami rzeczywistości. 4. Ekonomizm- obiektem interakcji i transakcji są pieniądze i towary. Nastawienie się na sferę ekonomiczną i gospodarczą.

5.ekspansja -nastawienie się na przekształcanie rzeczywistości, na zdobywanie coraz nowszych obszarów, na globalizację.

MODERNIZACJA-zbliżanie się społeczeństwa w sposób zamierzony, celowy, planowany do modelu nowoczesności, najczęściej do wzorca jakiegoś istniejącego społ. Uznanego z najbardziej rozwinięte.

IMMANUEL WALLERNSTEIN wyróżnił trzy główne stadia historii. Pierwsze to stadium mini systemów-niewielkich, samowystarczalnych ekonomicznie jednostek, cechujących się pełnym podziałem pracy i jednolitą kulturą. Minisystemy dominowały w w społ. Zbieracko-łowieckich i trwały do czasów społ ogrodniczych i rolniczych. Następnie uformowały się imperia światowe- duże, zawierające mini systemy. Opierają się na gospodarce rolniczej, metodą koordynacji ekonomicznej jest silna władza militarna i polityczna, bezwzględny system podatkowy i obowiązkowy pobór do wojska. Imperia są zaangażowane w prowadzenie wojen i podboje np. Chiny, Egipt, Rzym. Trzecia epoka -zaczyna się w XVIw kiedy rodzi się kapitalizm. Państwo ustępuje na rzecz rynku ekonomicznego. Jedyną funkcją ekon. Jaką pełni państwo jest ochrona własności, nadzór nad regułami wolnego rynku i wolnej konkurencji. Siłą ekonomiczna przekłada się na siłę militarną. W rezultacie świat ulega rozwarstwieniu na: centra, peryferie i semi-peryferie.

KONCEPCJE EWOLUCJONISTYCZNE

Zakłądają, że społeczeństwo może być traktowane jak organizm, który ulega ciągłemu wzrostowi. Wzrost organizmu społ. Polega na powolnym

AUGUST COMTE (1798-1857)

Jego socjologię zalicza się do koncepcji ewolucjonistycznych

Prawo trzech stadiów: 1.teologiczne -gdy w wyjaśnieniach zjawisk ludzie odwołują się do sił nadprzyrodzonych czy boga; 2.metafizyczne-gdy zjawiska są wyjaśniane przez abstrakcyjne pojęcia; 3.pozytwne-gdy wyjaśniając zjawiska ludzie opierają się na faktach.

HERBERT SPENCER

Filozof brytyjski Twierdził, że świat zarówno przyrodniczy jak i społeczny ulega nieustannej ewolucji, czyli kierunkowej i liniowej zmienności prowadzącej od stanów prostych do coraz bardziej złożonych. Społeczeństwo tradycyjne Spencer nazywał militarnym a nowoczesne industrialnym. Kierunek ewolucji można uchwycić przeciwstawiając społ. Militarne industrialnemu. Społeczeństwo może być porównywane z organizmem biologicznym.

LEWIS MORGAN

Antropolog amerykański. Odchodzi od wizji dychotomicznej i wprowadza schemat wieloczłonowy. Wyróżnia trzy epoki: dzikość (, barbarzyństwo i cywilizację. Granice między nimi znaczy się poprzez doniosłe odkrycia i wynalazki. W epoce dzikości największymi wynalazkami był ogień, łuk czy garncarstwo; w epoce barbarzyństwa-oswojenie zwierząt i uprawa roli, w epoce cywilizacji -alfabet i pismo. Morgan taki przebieg rozwoju traktował jako uniwersalny, za siłę napędzającą proces uważał rozwój techniki.

EMILE DURKHEIM (1858-1917)

ZA kryterium rozwoju uważa postępujący podział pracy. Społeczeństwo ludzkie ewoluuje od form organizacyjnych opartych na solidarności mechanicznej do takich, w których dominuje solidarność organiczna.

Solidarność mechaniczna charakteryzuje się małym stopniem integracji i współzależności ludzi. Każdy jest w dużym stopniu samowystarczalny. Solidarność organiczna- cechuje się wysokim stopniem integracji i współzależności ludzi. Każdy jest w duzej mierze zdany na produkty wytwarzane przez innych, wszyscy wykonują bardzo zróżnicowane ale niezbędne czynności.

LESTER WARD

Uważa, że mechanizm rozwoju społ. Jest odmienny od mechanizmu rozwoju organizmu przyrodniczego, a to dlatego, że ludzie stawiają sobie cele i dążą do ich realizacji. W przyrodzie natomiast taka celowość nie występuje. W ewolucji występuje kilka faz: kosmogeneza to powstanie i ewolucja całej przyrody. W momencie kiedy pojawia się życie istot następuje kolejna faza -biogeneza. Kiedy pojawia się człowiek otwiera się trzecia faza antropogeneza w której centralną rolę odgrywa umysł ludzki. Ostatnią fazą jest socjogeneza w której pojawia się zorganizowane społ. Socjogeneza uzupełnia wszystkie mechanizmy i działa razem z nimi.

MODELE ZACHOWAŃ WG GIDDENSA: 1. 1. postawa pragmatycznej akceptacji - świat staje sie coraz bardziej nieprzejrzysty, coraz mniej zrozumialy, akceptuje to co jest, bo nie mam na to wpływu. 2. konsekwentny optymizm - człówiek nie raz był przed różnymi problemami, wiec i teraz sobie poradzi, da radę

3. cyniczny pesymizm - człowiek uważa, że pewne procesy go przerastają, grozi mu katastrofa

4. w warunkach ryzyka - sa ludzie, którzy wykazują postawę radykalnej walki

---