20.03.2006

Rodzina: tu powstaje człowiek (Virginia Satir)

Jakość wczesnej opieki macierzyńskiej a kształtowanie się więzi matka - dziecko

► Współczesne podejście w badaniach nad rodziną

• rodzina jako środowisko rozwoju wszystkich jej członków

• dawniej: rodzina jako środowisko wychowawcze z bierną rolą dzieci

► Międzykulturowe badania nad rodziną (KAGITCIBASI, 1996)

Trzy podstawowe modele rodziny:

1. model współzależności (w kulturach kolektywistycznych)

2. model emocjonalnej współzależności (w kulturach wspólnotowych)

3. model niezależności (w kulturach indywidualistycznych)

POLSKI TREND:

ujednolicanie się modeli rodziny = ekspansja modelu niezależności = kryzys wychowania

lata 70. - Margaret MEAD

3 typy kultury i wynikające z nich relacje

1. kultura nieocenionych przodków (postfiguratywna)
   kultura zamkniętych społeczeństw, mało zmian, doświadczenie przekazywane z pokolenia na pokolenie, dzieci przejmują bezpośrednio rolę dorosłych, największe wpływy wychowawcze ludzi najstarszych

2. kultura odnalezionych rówieśników (konfiguratywna)
   wzory osób starszych i ich doświadczenia są niewystarczające, doświadczenie zdobywane poza domem, kształtowanie wzorów razem z rówieśnikami, konflikt pokoleń
   np. lata 60

3. kultura zagadkowych dzieci (prefiguratywna)
   wizja przyszłości z lat 70., szybkie tempo zmian sprawia, że doświadczenie dziadków i rodziców jest niewystarczające, nieprzystające do rzeczywistości, zmierzanie ku elastyczności, żeby dawać sobie radę, bo naczelną cechą świata jest zmiana

koniec lat 90. - Kagitcibasi

1. MODEL WSPÓŁZALEŻNOŚCI (w kulturach kolektywistycznych)

podstawowa wartość - zamknięty świat społeczny, wymagający podporządkowania, zatracenie wolności, dominuje rodzicielstwo autorytarne, prowadzenie dzieci za rękę

2) MODEL EMOCJONALNEJ WSPÓŁZALEŻNOŚCI (w kulturach wspólnotowych)
naczelna wartość - potrzeby innych, dążenie do zgody i harmonii w związkach, dialog; rodzicielstwo oparte na autorytecie (kontrola z poszanowaniem dzieci i ich zdania)

3) MODEL NIEZALEŻNOŚCI (w kulturach indywidualistycznych)
główna wartość - autonomia i poleganie na sobie, człowiek jest autorytetem sam dla siebie jako jednostka, poczucie wolności za cenę poczucia wsparcia, zasada kreatywizmu; rodzicielstwo relatywne - przyzwalające, system niezależnych stosunków, niezależnych jednostek

niebezpieczeństwa wynikające z modelu niezależności:

1. obniżenie autorytetu rodziców

2. niedocenianie roli wychowania w ogóle

3. osłabienie więzi rodzinnych

4. niemodne są jasno określone zasady i normy (przyzwalanie na wszystko)

5. lansowanie nieingerowania w rozwój i zbyt duża swoboda

6. przymus samodzielności w odniesieniu do dzieci (później: problemy z innymi, bo kształtuje się egocentryczne podejście)

7. sprowadzenie relacji rodzic - dziecko do poziomu koleżeńskiego - np. mówienie do rodziców po imieniu (rozmycie się granic, nadmierne obciążanie dzieci sprawami dorosłych)

8. zwężenie czasu wspólnych kontaktów rodzinnych (hamowanie/przyblokowanie rozwoju dorosłych w funkcji rodzicielskiej) - stad też bierze się mit wiecznej młodości u rodziców

9. osłabienie więzi emocjonalnych i kontaktów (dotyczących ciepła, bliskości)

10. osłabienie wychowawczych funkcji rodziny:
    - zaspokajanie potrzeb członków rodziny
    - kształtowanie potrzeb nowych
    - pośredniczenie w nadawaniu przez dziecko znaczeń (osobom, przedmiotom)
    - pokazanie dziecku systemu norm i modeli osobowych

SYSTEMOWE PODEJŚCIE W ROZUMIENIU RODZINY:

Rodzina jest czymś więcej niż tylko sumą jej członków.

Literatura:

● Bogdan D. Barbaro „Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny”, wyd. UJ

● J. Bradshaw „Zrozumieć rodzinę”

1. rodzina jest DYNAMICZNA SPOŁECZNĄ CAŁOŚCIĄ

2. całość funkcjonuje poprzez INTERAKCJĘ I WZAJEMNĄ ZALEŻNOŚĆ tworzących ja elementów (związki wspólnoty i wymiany)

3. rodzinne zachowania i zdarzenia cechuje PRZYCZYNOWOŚĆ CYRKULARNA (na zasadzie SPRZĘŻEŃ ZWROTNYCH)

4. DIADA RODZICÓW jest głównym elementem rodziny

5. rodzina posiada STRUKTURĘ: ROLE RODZINNE I PODSYSTEMY

6. rodzina jako całość posiada swoją GRANICĘ (rodziny otwarte i zamknięte)

7. podsystemy rodzinne również mają swoje GRANICE

8. rodzina utrzymuje RÓWNOWAGĘ MIĘDZY TENDENCJĄ DO STAŁOŚCI ORAZ TENDENCJĘ DO ZMIANY

9. każda rodzina ma swoją unikalną EPISTEMOLOGIĘ (opis rodziny, subiektywna wiedza o NAS, o zasadach, regułach, mitach)

10. rodziny rządzą się zasadą EKWIFINALNOŚCI I EKWIPOTENCJALNOŚCI

11. każda rodzina jest elementem innych systemów społecznych

ad 9 - sprawy, język, reguły, przeświadczenia na temat różnych elementów

Ryszard Praszkier (?) - opowiada o chłopcu, który wychowywał się w rodzinie, gdzie były same kobiety (mit mężczyzny bohatera w tej rodzinie po wojnie). On nie mógł spełnić tych oczekiwań → popadł w alkoholizm.

ad 10 - każda rodzina jest unikalna;

ekwifinalność - różne drogi prowadzące daną rodzinę przez życie; ten sam początek, różne drogi do tego samego celu

ekwipotencjalność - różne punkty wyjścia, ten sam cel

FAZY KSZTAŁTOWANIA SIĘ WIĘZI MATKA - DZIECKO (wg M. Makler, 1972)

(przed poczęciem - przed urodzeniem)

1. FAZA AUTYSTYCZNA (1 miesiąc życia)

→ łagodne przejście od bezpiecznego świata wewnątrzmacicznego do świata zewnętrznego

2. FAZA SYMBIOZY (2 - 6 miesiąc życia)

→ uczucie zaangażowania w stosunku do matki = zaangażowanie względem świata zewnętrznego

3. FAZA SEPARACJI (6 m. ż. do 3 r. ż.)

→ dziecko zdobywa poczucie własnej odrębności

subfazy:

różnicowanie - praktykowanie - powtórne zbliżanie się - konsolidacja indywidualności

WIĘŹ Z MATKĄ A POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA (typologia wg M. Ainsworth)

1. więź typu A: UNIKAJĄCA

2. więź typu B: DAJĄCA POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA

3. więź typu C: OPORNA, AMBIWALENTNA

4. więź typu D: ZDEZORIENTOWANA

JAKOŚĆ WCZESNODZIECIĘCYCH WIĘZI A FUNKCJONOWANIE
W DOROSŁYM ŻYCIU W ROLI OPIEKUNA (wg M. Main, 1996):

więź typu A: OPIEKUN NIEOBECNY

więź typu B: OPIEKUN AUTONOMICZNY

więź typu C: OPIEKUN ZAJĘTY

więź typu D: OPIEKUN NIEOKREŚLONY

▪ więź z dzieckiem tworzy się od kiedy sami jesteśmy dziećmi

▪ przygotowanie do porodu nie jako do bólu, ale wreszcie spotkania z oczekiwanym dzieckiem

3

figa

---