ROZPOZNANIE PROBLEMÓW WYCHOWAWCZYCH

Pojęcia stosowane na określenie zjawiska:

Problemy wychowawcze - trudności wychowawcze, pojawiają się w momencie gdy wysiłki dziecka w okresie adaptacji nie są zwieńczone sukcesem

Jeżeli dziecko sprawia kłopoty większe, niż te spodziewane przez rodzica to jest to dziecko trudne

zaburzenia zachowania - wszelkie formy zachowania dziecka odbiegające od przyjętych norm

nieprzystosowanie - trudności związane z procesem adaptacji społecznej

Przyczyny trudności:

1. w osobie dziecka, w jego możliwościach, kompetencjach, zasobach

2. w środowisku: (niesprzyjające dziecku)

3. dopasowanie (niedopasowanie) wymagań otoczenia do możliwości dziecka

4. obciążenia, nagłe wydarzenia, trudności w trakcie prawidłowego rozwoju

„wydarzenia nie w porę” np. długotrwały wyjazd rodziców, choroba, szczególne wydarzenia, które oznaczają, że w ciągu krótkiego czasu dziecko przeżywa wiele niepowodzeń.

Grupy problemów wychowawczych:

1. Problemy związane z zaburzeniami rozwoju dziecka

• Zaburzenia tempa rozwoju (globalne przyspieszenie lub opóźnienie rozwoju)

• Zaburzenia rytmu rozwoju (dysharmonie rozwojowe)

• Parcjalne deficyty rozwojowe - dzieci u których jedna strefa rozwoju jest wyraźnie zaburzona

• Deficyty sensoryczne i motoryczne - dzieci niewidome, niesłyszące, dzieci z porażeniem mózgowym, z niepełnosprawnością ruchową

2. Problemy związane z dynamiką procesów nerwowych u dziecka

• Zahamowanie psychomotoryczne

• Nadpobudliwości psychoruchowa

3. Problemy związane z reakcją dziecka na nagłe wydarzenie, traumę

Emocjonalne - problemy lękowe, moczenie się nocne, dolegliwości bólowe (psychosomatyczne); dzieci „trzymają w środku”, nie wylewają łez, dorośli biorą to za dobrą wróżbę a to nie tak, trzeba być bardzo wyczulonym!

4. Problemy wynikające z prawidłowości rozwoju dziecka

• Pierwsze miesiąc i lata życia dziecka - trudności z karmieniem, ze snem, z treningiem czystości, lękiem separacyjnym, z „kiełkowaniem” JA itd.

(uregulowania pór snu i karmienia jest trudne dla rodziców)

Brak możliwości porozumienia się z dzieckiem, konieczność rozpoznawania różnych rodzajów płaczu, krzyku.

Różne objawy i lęki rodziców związane z posiadaniem pierwszego dziecka Opanowanie treningu czystości - jeżeli zaczynamy zbyt wcześnie lub zbyt długo zwlekamy może to być powodem trudności

Dziecko brudzi, bałaganie - z naturalnej potrzeby lub nieopanowania pewnych umiejętności, a nie specjalnie

Straszenie dzieci - cyganami, bebokami, czarną wołgą…

• Wiek przedszkolny - trudności z samoobsługą, z samodzielnością (zależność od rodziców), z rozwojem mowy, z relacjami z rówieśnikami, z adaptacją do przedszkola itd.

• Wiek szkolny - trudności związane z adaptacją do środowiska szkolnego, z opanowaniem wymogów dydaktycznych, problemy z odnalezieniem się w klasie czy grupie rówieśniczej, nieśmiałość itd

• Adolescencja - problemy wynikające ze zmian w obrazie samego siebie, z formowaniem się tożsamości, z zaznaczaniem własnej niezależności w kontakcie z dorosłymi, z przynależności do różnych grup rówieśniczych, trudności związane z pierwszymi związkami uczuciowymi oraz doświadczeniami seksualnymi itd.

• ORAZ nierozwiązane problemy, nieopanowane zadania z poprzedniego okresu

5. Problemy wynikające z prawidłowości rozwoju rodziny (cyklu życia rodiznnego)

Też ze zmian w środowisku rodzinnym: rodzina po rozwodzie, zrekonstruowana… narzeczeństwo

Po rozwodzie - nigdy nie jest świetnie i nie od razu. Co jest ważne:

- kontakt z rodzicem, z którym się nie mieszka

- niedopuszczenie do tego, żeby dziecko się obwiniało

- zapewnienie, że rodzice są nadal rodzicami i kiecko kochają, a rozstają się małżonkowie

Rodzice zbyt młodzi, zbyt wiekowi

Role w rodzinie alkoholowej:

• Kozioł ofiarny - dzieci przyjmują wiele emocji negatywnych i sytuacji, w tej roli rozładowują trudne sytuacje, skupiają na sobie napięcia, na nich spada odpowiedzialność. Jeśli rola się utrwali, dzieci same się stawiają w roli odgromnika. Często wyładowują się poza rodziną - agresja w grupie rówieśniczej

• Bohater rodzinny - dzieci przyjmują wiele obowiązków swoich rodziców, bardzo odpowiedzialne, poważne, czuwają nad całą rodziną, skłonność do perfekcji i kontrolowania wszystkiego, często niedoceniane, a tego właśnie potrzebują (docenienia i akceptacji). Dzieci, które weszły w tę rolę, bardzo trudno z niej zwolnić. Słano rozpoznają własne potrzeby

• Maskotka - z boku wydają się szczebiotliwe, miłe, pocieszne, garną się do innych i tak zaspokajają sobie deficyty potrzeby bliskości i kontaktu emocjonalnego z własnego domu, może przykleić się do nich etykieta dziecka infantylnego, niedojrzałego emocjonalnie. Jeżeli ktoś okaże trochę sympatii - dziecko od razu do niego lgnie. Większe - zachowują się zgodnie z rolą, ale potrzebują poważnego traktowania,

• Dziecko stracone - spostrzegając inność swojej rodziny - wycofują się, zamykają w sobie, uciekają w świat fantazji. W sytuacjach trudnych, konfliktowych czy dramatycznych - „schodzą z drogi”. Przenoszą ten sposób zachowania poza rodzinę, rzadko kiedy podejmują inicjatywę, bardzo niskie poczucie własnej wartości, brak odpowiedzialności za coś w rodzinie.

Najtrudniejsze do zmiany role kozła ofiarnego i bohatera rodziny

Cechy wspólne ról:

- poczucie winy

- ogromne poczucie wstydu za własną rodzinę (próba ukrycia tego - np. w szkole fantazjowanie na temat rodziny

- branie odpowiedzialności ponad siły

- przeżywanie silnych, skrajnych emocji

- wpadanie w uzależnienie

6. Problemy wynikające z niefortunnych oddziaływań wychowawczych

• Chaos i brak ciepła w pierwszych miesiącach kontaktu z dzieckiem

• Zbyt wczesny trening umiejętności (np. czystości)

• Dostarczenie zbyt wielu zajęć (dziś można spotkać przeciążone dzieci przedszkolne

• Nadanie dziecku etykiety - „dobre”, „posłuszne” „złe” „nieudacznik… - (dzieci przyzwyczajają się do etykietek, z czasem mogą udowadniać, że faktycznie takie są)

• Wpasowanie dziecka w rolę (mediatora, odgromnika, kozła ofiarnego, maskotki, dorosłego i odpowiedzialnego)

• Styl traktowania dziecka

1. Niekonsekwencja

2. Nadmierne wymagania oraz nadmierne ochranianie

3. Unikanie i liberalizm

• Podważanie kompetencji dziecka

• Nierozwiązywalnie przy dziecku sytuacji trudnych („wszystko w porządku”)

• Niewyrażalnie emocji, unikanie przykrych emocji

• Brak dialogu z dzieckiem (w sprawach różnej wagi)

• Rozbieżność metod wychowawczych (rodziców, rodziców i dziadków)

7. Problemy wynikające z zachwiania poczucia bezpieczeństwa u dziecka

Mechanizm zaburzeń emocjonalnych - pierwsze sygnały we wczesnym dzieciństwie (okres niemowlęcy czy przedszkolny)

Niezaspokojenie jakiejś ważnej dla dziecka potrzeby

Brak poczucia wpływania na otoczenie, sprawstwa, utrata poczucia bezpieczeństwa

• trudności emocjonalne, obawy

Od przedszkola:

- objawy nerwicowe - utrata poczucia bezpieczeństwa

- wycofanie z kontaktów

- obniżenie samooceny

- regresy

- moczenie wtórne

- agresja, autoagresja

- somatyzacja - bóle, wymioty, nadmierna senność, bóle głowy

DIAGNOZA:

- etap rozwoju dziecka, prawidłowości związane z tym etapem i odstępstwa

- Zasoby leżące po stronie dziecka:

• opanowanie zadań z okresów wcześniejszych

• kompetencje dziecka

• sposoby radzenia sobie z trudnościami

- aktualny kontekst rozwojowy dziecka:

• warunki życia rodziny

• kontekst edukacyjny

• warunki , osoby - które utrudniają, hamują możliwości dziecka

- interakcje z osobami znaczącymi

możliwości dziecka

(umiejętności diagnostyczne dorosłego)




wymagania dorosłego wsparcie ze strony dorosłego

(rola inspektora i doradcy) (dorosły, jako osoba, która pomaga

wspiera i doradza „życzliwy opiekun”)

Im większa równowaga tym lepiej, lepsze efekty

ŹRÓDŁA STRESU:

Rodzice - duża odpowiedzialność, wymaga dużego zaangażowania na wielu frontach, małe przygotowanie

3 grupy stresu:

- różnego rodzaju wydarzenia nagłe, trudne

- codzienne funkcjonowanie

- związane z pozycją rodziców w hierarchii społecznej (ocenianie przez osoby obce, rodzicielstwo jako rola - niedocenione)

Przyczyny, źródła:

- zbyt duże oczekiwania (idealistyczne podejście)

- fachowcy, eksperci (ktoś kto włącza się w wychowanie, ze względu na wiedzę) lekarze, pielęgniarki, psycholodzy inni rodzice) - różne opcje, duch, czasu i postęp, nowe informacje

- porównywanie z innymi rodzicami

- nastawienie społeczne i przepisy prawa (teraz coraz częściej mamy pracują a panowie włączają się w obowiązki rodzinne)

- moje dziecko odbiega od normy

- brak dystansu,

4 zachowania dziecka szczególnie trudne dla rodziców

• dyscyplina dziecka (uparte dzieci, krnąbrne, nieposłuszne)

• posiłki - grymaszenie, brak apetytu

• zachowania ze snem - problemy ze spaniem, wczesne wstawanie

• płacz




5

POLE WSPÓŁPRACY

DOROSŁY - DZIECKO

---