Proza międzywojenna;

• Witkacy (ur. 1885 twórca młodopolski), Schulz( 1892) , Gombrowicz ( „pokolenie 1910”- moment debiutu, charakterystyczne cechy, katastrofizm)- każdy z nich to inne pokolenie, inna generacja

• Nigdy nie byli awangardowi- w sensie że nowatorscy, nie zależało im na tym, awangardowość- celowe patrzenie ku przyszłości, związane z jakimś celem, nie interesowała ich przyszłość w sferze ideowej

• Eksperymentatorskie dokonania formalne

• Cechy wspólne ich światopoglądu artystycznego- groteskowość, groteskowa wizja świata ( różnie realizowana)

• Witkacy- jego powieści „Pożegnanie jesieni”1927, „Nienasycenie” 1930, „ 622 Upadki Bunga”- wydane po wojnie, są do siebie podobne, katastroficzna wizja przyszłości

• Kształt formalny- powieść- worek ( „Nietota” Micińskiego)

• „Pożegnanie jesieni”- spełnia kryteria powieści worka- workowata pod każdym względem, zbiór konwencji , języków i stylów, gatunków

• wielość stylów, języków- nie wyszła Witkacemu, wielość konwencji też nie bardzo,

• wielogatunkowość- dialog, list itd.

• stosunek twórcy do odbiorcy- nowe zjawisko literackie, lekceważy gusta i przyzwyczajenia odbiorcy- odbiorca ma dwa wyjścia- zaakceptować lub nie ( niezależnie od tego czy uda mu się zrozumieć)

• lekceważenie odbiorcy- Witkacy nie liczy się z kompetencjami odbiorcy

• przekracza ramy świata przedstawionego- sam autor ze swoim światopoglądem wychodzi przed dzieło (wywody postaci są wywodami Witkacego), mówi sam za siebie, kompromituje świat przedstawiony

• Informacje- streszczenia

• Postacie kukiełki- niezindywidualizowane, młodopolskie- schematyczne charakterystyki postaci, demoniczna kobieta- Hela Bertz

• Opisy impresjonistyczne- umiłowanie fioletów, róży, opis przyrody- typowo młodopolski

• Pożegnanie jesieni- wykład filozofii autora

• Erudycja, wątpliwości, poszukiwania własnej filozofii

• Pytanie- czy workotowatość powieści wynika z nieumiejętności, czy z jego własnej teorii powieści?

• Wg Witkacego powieść nie jest dziełem sztuki- nie daje wstrząsu metafizycznego pozwalającego na przybliżenie Istnienia Poszczególnego do Tajemnicy Istnienia, jest za długa, zbyt mało różnorodna w tworzywie, niewielka siła oddziaływania

• Dramat- Teoria Czystej Formy może się tu realizować, oddziałuje na wszystkie zmysły

• Powieść jest produktem ubocznym sztuki Witkacego

• Groteskowość- nagromadzenie wynaturzonych form, przerysowanie

• Podobny do Schulza- patrzenie wstecz, obaj z upodobaniem patrzą wstecz

• „mit dawnych czasów”- Witkacy- czasy gdy pojawiały się wybitne jednostki, obdarowane szczególną siła oddziaływania na masy, realizowali własną wizję rzeczywistości i świata, masy podporządkowały się im- przypomina to koncepcje geniusza młodopolskiego- Nitzsche

• podróże- pośród dzikich- archaiczny, właściwy sposób życia- doznają olśnień, przeżyć metafizycznych, zbliżają się do Tajemnicy Istnienia

• Bruno Schulz- koncepcja światopoglądowo- artystyczna- w tekstach teoretycznych i w tekstach literackich

• 1936 „ Mityzacja rzeczywistości”

• twórca przynależący do trzech kręgów literackich- polski, żydowski, niemiecki

• 1936- tłumaczenie „ Procesu” Kafki, „ Sanatorium pod klepsydrą”

• biegle władał niemieckim, znawca literatury psychologicznej ( czytał Freuda, Junga)

• zrozumiał na czym polegała psychoanaliza, jak może to wpłynąć na literaturę

• krytyka literacka- pisał o „Ferdydurke”, „ Cudzoziemce” - wnikliwe, precyzyjne odczytania

• pomysł zbliżony do Leśmiana- jeśli chodzi o postrzeganie języka i jego rangi w rozumieniu świata

• filozofia jest filologią ( filozofia języka, mowy)

• interesuje go autonomiczna kreacja artystyczna

• motywacja tkwi w przeszłości- w czasach przed naszą kulturą, w pierwotnych czasach, słowo nie służyło komunikowaniu się- wyrażało sens rzeczywistości, przylegało do rzeczy, do świata

• świat stanowił jedność, słowo zaczęło się oddzielać od pierwotnego sensu, zaczęło się precyzować- używano go do komunikowania się

• nazwa konstruuje byt

• słowa pierwotne rozczłonkowują się, słowa tracą zainteresowanie sobą, nie jesteśmy w stanie niczego zrozumieć, poezja=proza - jest akomunikacyjna

• poprzez wielosłowie, figurę powtarzalności- z pozornego bełkotu dotykamy wtórnie uchwycenia pierwotnej tożsamości świata

• próba rekonstrukcji pierwotnej całości świata- tam tkwi sens

• hyloizm - pogląd z którego wynika, że cała materia jest uduchowiona, obdarzona życiem

• Schulz jest niehumanistyczny- odczłowiecza człowieka- tak samo żyje owad, roślina, przedmiot

• Nie ma przedmiotów martwych, kształt nie sięga istoty ( monizm substancji, przedmioty są tylko maskami)

• 1933 „ Sklepy cynamonowe”

• „Sanatorium pod klepsydrą”- napisane wcześniej ale ukazuje się 1936

• grupa literacka „ Przedmieście”- grupa pisarzy realistów, Schulz był członkiem

• tęsknota za dawnymi czasami, nurt dawności- Witkacy, Schulz

• groteska także punkt wspólny- niejasność motywacji ludzkich zachowań

• oniryzm- zainteresowanie sferą snu- Schulz- sen jako tekst, zbiór sygnałów, znaczeń, jest obdarzony sensem, autonomiczny tekst ( jak dzieło literackie)

• przedstawienie w języku literackim sposobów przeobrażeń rzeczywistości charakterystycznych dla marzeń sennych

• ironiczny stosunek do świata przedstawionego- u Schulza i Gombrowicza- upodobanie do form marginalnych( brzydkich, kalekich form istnienia, niedojrzałość, formy ułomne) deformacja

• Witold Gombrowicz- „Pamiętnik z okresu dojrzewania” 1933- świeże, bogate opowiadania, porusza wszystkie tematy i problemy, które będą go interesowały

• Pokazuje stereotyp w literaturze ( wartość i ciężar)

• W jaki sposób o postrzeganiu wszystkiego zależy forma, wszystko zależy od formy

• Nie potrafimy inaczej patrzeć na świat niż przez zewnętrzne pozory

• „Ferdydurke”- 1937

• 1939 „ Opętani”

• Ferdydurke- wykorzystuje znany, awangardowy chwyt Marcela Prousta, ramowa kompozycja taka sama, jest to powieść o mękach twórczych- powieść o tym, że nie umie napisać powieści, stwarza możliwość do odczytania w rozmaitych kontekstach, wstawki autotematyczne

• Zmienia akcenty w podejściu do człowieka- człowiek jest całością zwierzęcą, relacja człowiek/kultura

• Ludwik Fryde- pisze analizę Ferdydurke- pokazuje ją w kontekście powiastki filozoficznej, nowa odmiana XVIII wiecznej powiastki filozoficznej, dywagacje światopoglądowe w formie humorystycznej

• Psychologizm, autobiografizm

• James Joyce „Ulisses” 1922- przekład na polski 1969

• Był nowatorski jeśli chodzi o pokazanie psychiki bohatera

• Współczesna kompozycja eposu homeryckiego

• Powieść jednorazowa, nie do powtórzenia

• Zamiarem twórcy pokazanie świata przez pryzmat poszczególnych części ciała człowieka

• Laboratorium pokazywania psychiki bohatera, rozmaite próby pokazania świadomości i nieświadomości

• Monolog wewnętrzny bezpośredni- próba przeniesienia na grunt literacki pełnego wymiaru psychiki bohatera( na wszystkich poziomach- to co myśli, sny, majaki, projekcja myśli)

---