Ferdydurke W.Gombrowicz

TEMAT: FERDYDURKE GOMBROWICZA.

1. Wyszydzenie zacofanego systemu edukacji.

• Spotkanie 30-letniego Józia z profesorem Pimpko

• Józio nie umie przeciwstawić się i znów staje się uczniakiem.

• Reedukacja Józia: ponowna nauka w zakładzie Piórkowskiego.

• Józio wtłoczony w formę ucznia.

• Obserwacja Józia dotyczące typów uczniów:

1. kujony (Syfon) - apoteoza szkoły

2. masa (ok.90%), zobojętniali, znudzeni, czasem się zgrywają

3. buntownicy (Miętus) - negacja szkoły

Syfon i Miętus to 2 szkolne bieguny, ale obaj są niewolnikami formy, którą przyjęli.

• Słowacki wielkim poetą był

• Bunt Gałkiewicza

• Gałkiewicz - niedorozwinięty

WNIOSKI: Gombrowicz krytykuje szkołę jako instytucję skostniałą, szablonową, która uczy myśleć schematami, a nie szukania własnych dróg. Szkoła narzuca aksjomaty.

Następuje negacja szkoły, której jedynym celem jest dawanie pracy nauczycielom. Szkoła jest czymś nienaturalnym, co zakłóca naturalny rytm.

2. Naiwna nowoczesność obyczajowa sfery inteligenckiej, czyli dom Młodziaków.


Jest to bardzo nowoczesna rodzina, u której Józio zostaje umieszczony na stancji. Młodziakowie zrywają z tradycją i z przeszłością, żyją nowinkami. Jest to rodzina liberałów, którzy wolność (szeroko pojętą) stawiają ponad wszystkim innym.

Młodziakowie angażują się w różne akcje, a ich główną cechą jest postępowość, czyli walka o świat przyszły z jednoczesnym zerwaniem ze światem przeszłym. Jest to rodzina zamerykanizowana - dostrzegamy kult ciała, tężyzny fizycznej (Zuta).

Józio konstatuje, że ta nowoczesność Młodziaków to forma, umowa co do trybu zachowań i postanawia to skompromitować (zaangażowana podwójna randka młodej Młodziakówny).

3. Zaskorupiała anachroniczność polskiego dworu - Bolimowo i dworek Churleckich.

Bolimowo to karykatura Nawłoci i całej ziemiańskiej literatury (bardzo ważny element polskiej twórczości). Churleccy to przedstawiciele ancienne regine, czyli starego świata; dla nich liczy się wielowiekowa tradycja. Siła ich formy tkwi w utrwalaniu relacji pan-cham (służący). Ich życiem rządzi hedonizm, na konsumpcjonizmie budują autorytet własnej pańskości.

Ta forma również zostaje obalona (za sprawą Miętusa). Miętus obcując z parobkiem nie tylko przemodelował twarz chama, ale wzburzył do rewolucji. Służba postanawia dokonać ataku na Bolimowo (Miętus doprowadza do wrzenia rewolucyjnego).

PANOWIE - (delektują się) mogą być tylko jeśli istnieją chamy!

CHAMY - (rzucają się) widząc swoją sytuację zaczynają się buntować

Miętus-rewolucjonista doprowadził do rozbicia tej formy.

TEMAT: KIM JESTEŚ JÓZIU? CZYLI KTO TĘ HISTORIĘ OPOWIADA. KONCEPCJA NARRATORA W FERDYDURKE GOMBROWICZA.

1. Homonimia podmiotu mówiącego.

Osobą mówiącą w tej powieści jest Józio. (alter ego autora - Pamiętnik z okresu dojrzewania). Możemy wyróżnić trzy „ja”, czyli 3 jednoczesne role osoby mówiącej:

1. ja-narrator

2. ja-autor (odsyłający do czasów młodości Gombrowicza)

3. ja-bohater (Józio).

„Ja” jest jednocześnie młode i stare, doświadczone i niedoświadczone itd.

2. Narrator-bohater jako człowiek skażony nieokreślonością.

Nieokreśloność to ważna cecha egzystencjalnego sposobu przedstawienia się tej postaci. Czytelnik nie jest pewny kim, tak naprawdę, jest bohater.

Józio jest zagrożeniem, gdyż nie żyje w formie, ale w stanie wiecznej potencji (zawieszenia). Scena z ciotkami pokazuje negatywny stosunek otoczenia do takiego sposobu życia. Nieokreśloność jest próbą odpowiedzi Józia na świat form, gdzie wszyscy chcą być „kimś”. Józio nie chce się skonkretyzować, dookreślić.

FORMA to coś, dzięki czemu wyrażamy siebie, ale jednocześnie jest to coś, co nas zniewala i ogranicza, gdyż redukuje inne bycia, które są w nas. Paradoks tkwi w fakcie, że dzięki formie jesteśmy, ale z drugiej strony ona nas zniewala (gdy jesteśmy piekarzem nie możemy już być ani trochę krawcem).

3. Demaskatorstwo Józia jako sposób buntu przeciw formie.

Józio wchodzi w formę, ale tylko po to, aby ją skompromitować i ukazać swój dystans wobec niej - pokazać, że nie jest zniewolony. Józio zdaje się mówić: Muszę być w formie, ale ona mnie deformuje (!), więc skompromituje ją przed otoczeniem, aby pokazać, że mam do niej dystans.

4. Sposoby demaskacji.

1. Filozofia śmiechu.

„Karnawalizacja”, śmiech obrazoburczy, ośmieszający jako sposób na oswojenie formy.

2. Metody.

• Groteska (mieszanie form)

• Karykatura

• Humor (jako postawa intelektualna wobec świata)

• Parodia (np. szkoły)

• Komizm, zwłaszcza sytuacyjny i słowny

• Język podporządkowany programowi demaskatorstwa

• Elementy satyryczne, parodystyczne

• Ironia - aluzje literackie (gra z tradycją)

• Bolimowo - Nawłoć - mit Soplicowa

• Odwrócenie (a rebours) - w III części Dziadów niedojrzały Gustaw zmienia się w Konrada, a w Ferdydurke 30-letni mężczyzna zmienia się w małego chłopca

• Boska komedia Dantego (motyw snu - czyżby cała historia Józia to tylko sen?, zagubienie w ciemnym lesie)

Gombrowicz to mistrz pastiszu i trawestacji.

TEMAT: KONIEC I POCZĄTEK.

1. Koniec.

Koniec i bomba,

A kto czytał ten trąba.

Przejaw gry Gombrowicza - bawi się z czytelnikiem, a może raczej czytelnikiem? Pomysł na koniec pochodzić ma od służącej Gombrowiczów. Ów dwuwiersz jest kolejnym dowodem na kpinę autorską w utworze.

2. Początek.

Tytuł powieści powinien zwracać uwagę na głównego bohatera lub temat, a ferdydurke znaczy tyle, że „nic nie znaczy”. Ten tajemniczy tytuł ma ciekawić.

FERDYDURKE






thirty doors zapowiedź tekstu-labiryntu

nawiązanie do powieści Siclaira Lewisa (Babbit), gdzie pojawiła się postać Freddy`ego Durkee

Tytuł-tajemnica, zagadka

TEMAT: Słownik Ferdydurke Gombrowicza, czyli słowa-klucze.

FORMA	Gombrowicz wyróżnia 2 aspekty myślenia o „formie” - jest to kategoria, przez którą człowiek styka się z ludźmi i poznaje świat, nadaje mu sens i tworzy kulturę; ale też kategoria, która fałszuje, ogranicza, krępuje człowieka i jest dla niego więzieniem. APROBATA (poszukiwanie) ----------- NEGACJA (ucieczka)
PUPA	Symbol zdziecinnienia, należy go łączyć z relacją jaka zarysowuje się między Józiem a prof. Pimko (Wielkim Zdrabniaczem), jest znakiem niedojrzałości. UPUPIANIE - zdziecinnianie kogoś wbrew jego woli
GĘBA	Plakietka, dzięki której szeregujemy ludzi, wg Gombrowicza jest to wielka zbrodnia. ZROBIĆ KOMUŚ GĘBĘ - przykleić mu plakietkę
ŁYDKA	Symbol nowoczesności, zdrowia, tężyzny fizycznej - godło Młodziaków
KUPA	Zawieszenie, ucieczka (zawsze w inną formę - nie ma ucieczki przed formą!); moment demaskacji każdej z form kończy się KUPĄ
OPOZYCJA WYŻSZOŚĆ-NIŻSZOŚĆ	Ma źródło w hierarchiczności społecznej, która wyłoniła się w procesie stratyfikacji (podział: biedni - bogaci, weseli - smutni, nowocześni - staromodni); ta opozycja organizuje relacje międzyludzkie
OPOZYCJA DOJRZAŁOŚĆ- NIEDOJRZAŁOŚĆ	Świadomość ludzka ma charakter koncentryczny. Prawdę o nas samych poznamy tylko, gdy zaakceptujemy nasze bogate „ja”. NIE ZABIJAJMY W SOBIE DZIECKA! Gombrowicz mówi, że forma płynąca z naszego super-ego jest często auto-narzucona, jest fałszywą maską, przez którą okłamujemy samych siebie. Rdzeniem człowieka jest niedojrzałość na którą często nakładamy maski dojrzałości.

TEMAT: AUTOTEMATYZM FERDYDURKE GOMBROWICZA.

1. Autotematyzm (autotematyczna literatura).




2. Autotematyzm Gombrowicza.

W Ferdydurke możemy odnaleźć liczne „wtręty” dotyczące okoliczności powstawania dzieła.

TEMAT: KATASTROFIZM BUFFO - KONSTANTY ILDEFONS GAŁCZYŃSKI KONIEC ŚWIATA (WIZJE ŚW. ILDEFONSA, CZYLI SATYRA NA WSZECHŚWIAT).

1. Między arkadią a katastrofą - Na wsi Czechowicza. (z debiutanckiego tomiku Kamień, 1927).

1. Hipoteza interpretacyjna.

Wspomnienia z dzieciństwa - pobyt na wsi - w duchowej arkadii, gdzie dorosły już człowiek chce schronić się przed złem otaczającego go świata, ale to zło podąża za nim wszędzie!

2. Podmiot liryczny - ujawnia się w ostatniej strofie (tuli do mnie dziecięce policzki); jest to ktoś, kto z teraźniejszości wraca ku przeszłości.

3. Przedmiot wypowiedzi - obraz wsi przywołany ze wspomnień; motywy rustykalne (wiejskie) wpisane są w tradycję poezji arkadyjskiej. Obraz wsi cechuje baśniowość, oniryczność, tajemniczość, a w elementach obrazowania można odnaleźć inspiracje romantyczne (skojarzenia z obrazami Friedricha)

4. Ukształtowanie wypowiedzi - dominuje język opisowy, awangardowy (operowanie elipsą w celu kondensacji treści, metaforą w poszukiwaniu języka duszy odpowiedzialnego za wyrażanie obrazów zachowanych przez ludzką pamięć, symbolem). Podmiotowość utworu ujawnia się w ostatniej strofie.

2. Katastrofizm buffo.

Koniec świata Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.

1. Sposób potraktowania tematu końca świata:

• humorystyczny

• karykaturalny i ironiczny

• groteskowy

• karnawalizacja (wizja z Ap a rebours, czyli na opak)

• hiperbolizacja i przejaskrawienie

• pure nonsence - czysty absurd

Gałczyński uczy nas śmiać się z tego, co nas przeraża - z końca świata.

2. Inspiracje Gałczyńskiego:

• Karnawalizujący nurt w kulturze europejskiej (wykorzystanie toposu świata a rebours)

• Gałczyński jako współczesny sowizdrzał, który nie uznaje żadnych świętości

• Apokalipsa zmieniona w błazenadę

3. Surrealizm:


obrazowanie, które cechuje logika absurdu albo logika snu


luźne, asocjacyjne skojarzenia

4. Obraz świata.

Śmiech Gałczyńskiego nie przesłania wizji, w której rzeczywistość jest pogrążona w chaosie i absurdzie. Świat jest groźny, ale Gałczyński umie się z niego śmiać.

1

---