LILIJKA HARCERSKA
Ta gawęda poświęcona będzie rzeczy drogiej każdej harcerce, każdemu harcerzowi, gawęda poświęcona będzie harcerskiej lilijce.
„Pod lilii znakiem
Przekuwaj w spiż
Moc ducha, cnotę i męstwo
Pod lilii znakiem
Ulatuj wzwyż
Jak orzeł dąż po zwycięstwo
Ażeś jest wolny tej ziemi syn
Twoje marzenie przekuwaj w czyn.”
Czym zatem jest ta lilijka, że wywołuje takie emocje, że piszą o niej pieśni ? Skąd się wzięła w harcerskiej tradycji ?
LILIA - godło niewinności, symbol władzy królewskiej - jest od wielu już lat także symbolem i odznaką harcerstwa. Stanowi ten element symboliki harcerskiej, który przypomina, nam szczególnie o konieczności stałego czuwania nad moralną stroną naszego ruchu, nad rozwojem moralnym każdej harcerki i harcerza. Lilijka uzmysławia dobitnie konieczność utrzymywania linii działania ruchu harcerskiego wyznaczonej przez Prawo i Przyrzeczenie. Lilijka harcerska przypomina, że dążymy w kierunku wyznaczonym przez cały dorobek harcerstwa. Jesteśmy w ruchu, nie możemy stanąć w miejscu i wpatrywać się tylko w przeszłość.
Lilijka przywędrowała do nas z Anglii równocześnie z ideałami ruchu skautowego. To właśnie wynalazkiem Roberta Baden Powella - twórcy Skautingu - była odznaka w kształcie lilijki. Otrzymywali ją początkowo skauci 5 pułku dragonów gwardii, stacjonującego w Meerut w Indiach Wschodnich. Sam pomysłodawca pisał tak : „...Sam pomysł odznaki był bardzo prosty. Wziąłem ją ze strzałki północnej na kompasie, która na mapie służy do łatwiejszego zorientowania się”. Strzałka, ukazująca kierunek północny, pojawiła się na średniowiecznych mapach bardzo wcześnie. Z czasem była rysowana coraz bardziej ozdobnie i zaczęła przybierać kształt zbliżony do lilii herbowej - symbolu władzy królewskiej.
Na ziemiach polskich entuzjastycznie przyjmowano nowy system wychowawczy. W skautingu widziano wspaniałą możliwość służby Polsce. Pamiętamy przecież, że są to lata zaborów. Szybki rozwój skautingu polskiego i brak odznaki zaakceptowanej przez Związkowe Naczelnictwo Skautowe we Lwowie spowodowało przyjmowanie różnych odznak w różnych ośrodkach. Na terenie Królestwa Polskiego, gdzie skauting jako organizacja tajna był ściśle zakonspirowany, pierwszą odznaką używaną od 1913 r. była niewielka metalowa lilijka na szpilce o surowych kształtach, bez żadnych liter i napisów. Instruktorzy nosili ją na niebieskiej marszczonej podkładce.
W Małopolsce - kolebce polskiego skautingu, nie przyjęto odrębnej odznaki dla drużyn skautowych, bowiem mogłoby to oznaczać uniezależnienie się od „Sokoła-Macierzy”, na co działacze sokoli żadną miarą nie chcieli się zgodzić.
Angielską lilijkę przyjęto przed pierwszą wojną światową jedynie w Zakopanem, które stanowiło praktycznie samodzielny ośrodek skautowy kierowany przez Andrzeja Małkowskiego.
Utworzona w 1915 roku Polska Organizacja Skautowa związała swą pracę ściśle z walką zbrojną i działaniami Legionów Polskich oraz przyjęła jako swą odznakę lilijkę królewską andegaweńską, a ktoś wpadł na wspaniały pomysł, by na ramionach wpisać litery ONC (Ojczyzna, Nauka, Cnota)
Pojawiły się również antagonizmy pomiędzy tymi, co nosili lilijkę, a tymi co nosili krzyż - nie wpływało to pozytywnie na rozwój całego polskiego skautingu.
Z 1na 2 listopada 1916 roku w Warszawie doszło do Zjazdu Zjednoczeniowego czterech organizacji skautowych. Przyjęto tam naprawdę salomonowe rozwiązanie. Iż zarówno Krzyż, jak i lilijka z literami ONC stają się odznakami organizacyjnymi.
Taka lilijka przetrwała przez cały okres międzywojenny. Lilijka była powszechnie wykorzystywana jako element odznak pamiątkowych i honorowych. Trudno też oprzeć się wrażeniu, że lilijka, bardzo estetyczna i ładna odznaka, świetnie nadaje się do łączenia z płomieniem, liściem dębu, cyframi i innymi elementami.
W czasie drugiej wojny światowej Zawiszacy mieli jako swój znak lilię o bardziej ostrych kanciastych kształtach. Po wojnie przez wiele lat nie zmieniła swego kształtu. Zniknęła ona w czasie OH ZHP lecz od 1957 roku znowu była odznaką harcerską.
Niestety, w 1965 roku lilijka po raz drugi przeżyła swój upadek. Zmieniono kształt lilijki i usunięto z niej litery ONC - pierwsze litery hasła Filomatów i Filaretów Polskich.
Dopiero w 1981 roku przywrócono tradycyjny kształt lilijki i hasło Ojczyzna, Nauka, Cnota. Był to dobry przykład zrozumienia znaczenia tradycyjnych symboli i ich roli w dzisiejszym harcerstwie.
Druhny i Druhowie, nie zapominajmy o naszej lilijce - tradycyjnej odznace harcerskiej. Stylizowana w różny sposób używana jest przez większość męskich organizacji skautowych na całym świecie. Pamiętajmy, że lilijka harcerska symbolizuje stałość drogi, jaką obiera każdy, kto zostaje harcerzem, a więc kto chce żyć, pracować, działać oraz służyć zgodnie z Prawem i Przyrzeczeniem Harcerskim
„Silna nasza wola , twarde nasze ramię
Żaden trud, ni walka harcerza nie złamie
Czuwaj - nasze hasło, lilijka nasze znamię ...”
O lilijce
Człowiek zawsze chciał poznać otaczający świat, na którym przyszło mu żyć. Wędrował po ziemi, pływał po morzu, wzbijał się w powietrze. Chciał dotrzeć wszędzie tam, gdzie go jeszcze nie było, nie chciał błądzić. Wędrując orientował się po otaczającej go przyrodzie, gwiazdach na niebie, położeniu słońca, ale to mu nie wystarczało w miarę jak się rozwijał. Chińczycy wynaleźli igłę magnetyczną, która do europy trafiła w XII wieku. Jej działanie było rewelacyjne, zawsze i wszędzie wskazywała ten sam kierunek, nie przeszkadzała jej ciemność, deszcz, słońce, wiatr. Dawni rysownicy map za pomocą rysunku trójramiennej lilijki oznaczali północ. Wskazywało ją środkowe ramię. To z niej zaczerpnięto wzór do skautowej odznaki. Lilijka tak jak busola ma wskazywać harcerzom drogę po jakiej powinni się poruszać, dlatego jej środkowe ramię przypomina grot strzały zmierzający do obranego celu. Umieszczone na ramionach lilijki litery ONC przypominają okres powstań narodowych i są skrótami łacińskich słów O - Ojczyzna,
N - Nauka, C - Cnota, męstwo. Harcerze noszą ją na piersi nad kieszenią munduru przed złożeniem przyrzeczenia oraz na czapce, berecie lub furażerce. Symbolizuje im ona drogowskaz jak poruszać się po współczesnym świecie zgodnie z Prawem Harcerskim.
1
-77-