PEDAGOGIKA CELESTYNA FREINETA
Koncepcja Celestyna Freineta dotyczy przede wszystkim nauczania i wychowania na poziomie przedszkola
i szkoły elementarnej (nauczanie zintegrowane). Niektóre rozwiązania przydają się w szkolnictwie ponadpodstawowym. W Polsce upowszechniana przez: Halinę Semenowicz, Aleksandra Lewina, Wandę Frankiewicz i Zofię Napiórkowską.
1. Życie Celestyna Freineta (1896-1966).
Był francuskim pedagogiem, pochodził z biednej, chłopskiej rodziny. I to środowisko przyrodnicze
i ludzkie określiło jego stosunek do podstawowych zagadnień społecznych, filozoficznych i pedagogicznych. Od starszych braci, dziadków, pasterzy przejmował mądrość życiową, na którą składały się obserwacje
i doświadczenia wielu generacji. Freinet myślał kategoriami ludzi prostych, czerpiących prawdę o życiu z samego życia, z codziennej, żmudnej pracy, z umiłowania przyrody, ze znajomości praw natury.
W roku 1920 Freinet rozpoczął działalność pedagogiczną jako młody niewykwalifikowany nauczyciel
w dwuklasowej szkole wiejskiej w Bar-sur-Loup, miejscowości położonej między Gars i Niceą. Tu właśnie ukształtował się jako pedagog i jako twórca nowej koncepcji pedagogicznej.
Jego pierwszy kontakt z teorią pedagogiczną nastąpił dopiero, gdy przygotowywał się do egzaminów na inspektora szkół podstawowych. Najbliższa była mu twórczość J.Pestalozziego, interesował się także ewolucjonizmem Spencera, psychologią Jamesa i Wundta oraz pedagogiką Claparede'a i Ferriere'a. w 1923 roku Freinet zapoznał się z nurtem Nowego Wychowania - szczególnie bliski stał się dla niego naturalizm,
a zwłaszcz myśl o potrzebie komplementarności edukacji i cywilizacji oraz potrzebie wyrobienia w młodym pokoleniu trzech elementarnych wartości, którymi są: (1) krytycyzm, (2) inicjatywa społeczna, (3) autentyczna solidarność oparta na koegzystencji i współdziałaniu.
Pierwsze doświadczenia młodego nauczyciela, trudności w pracy z uczniami, uświadomiły mu, że musi coś zmienić w ustalonym trybie szkoły, całkowicie oderwanej od świata uczuć i myśli dziecięcych, zupełnie nie liczącej się z dziećmi, krępującej ich swobodę i naturalne pragnienia. Freinet zdecydował się podjąć walkę ze szkołą tradycyjną i wszystkimi jej uwarunkowaniami:
rozpoczął tworzenie ruchu pedagogicznego Nowoczesnej Szkoły Francuskiej (uwalniającej dziecko od niepokojów i napięć związanych z nauką);
doprowadził do jej I Kongresu w Tours;
szukał bardziej naturalnych i bardziej nowoczesnych metod nauczania i wychowania (w latach 1920-1928 prowadził eksperymenty w szkole w Bar-sur-Loup, tam wykrystalizowały się najbardziej charakterystyczne elementy jego działalności pedagogicznej - własny warsztat, własny twórczy wysiłek).
W latach 1934-1935 Freinet zbudował własną, niewielką, prywatną, eksperymentalną szkołę w Vence. Dzieje tej szkoły, zwłaszcza pierwsze lata jej istnienia, to pasmo niebywałych trudności, jakie trzeba było pokonać, by stworzyć warunki i atmosferę sprzyjającą rozwojowi dzieci z najuboższych środowisk, dzieci z różnymi dolegliwościami i zaburzeniami bądź też tych, które przychodziły do szkoły z dużym opóźnieniem w nauce.
W 1940 roku, gdy Francja znalazła się pod okupacją, Freinet został aresztowany przez Niemców
i osadzony w obozie. W trudnych warunkach obozowych Freinet nie poddał się - prowadził ożywioną działalność oświatową i organizatorską, zaczął pisać. Tam stworzył dwie książki: Nowoczesną Szkołę Francuską i Rady dla rodziców oraz opracował zarysy fundamentalnych dzieł, stanowiących wykładnię filozoficznych, psychologicznych i pedagogicznych podstaw koncepcji Nowoczesnej Szkoły - Wychowanie przez pracę i Zarys psychologii stosowanej w wychowaniu. W 1947 roku wznowił przerwaną pracę pedagogiczną.
2. Poglądy pedagogiczne Celestyna Freineta.
Punktem wyjścia w budowaniu własnego stanowiska pedagogicznego była niezgoda na zastaną, martwą duchowo i pełną brutalności szkołę, a także stopniowo pogłębiane i poszerzane eksperymentowanie.
Pedagogika Freineta była pedagogiką zdrowego rozsądku, wychodziła od tego, co jest dane empirycznie/zmysłowo, trzymała się konkretu (brak wielkich uogólnień i abstrakcyjnych konstrukcji). Idee w niej zawarte oscylują wokół koncepcji naturalizmu (zasada indywidualizacji w procesie wychowania) i generalnie Nowego Wychowania. Pedagogika Freineta jest otwarta tzn. każdy „freinetowiec” może z niej korzystać, modyfikować ją (stosownie do miejsca, warunków, możliwości) i ulepszać (nowe pomysły, narzędzia). Pedagogika Celestyna Freineta otwiera szkołę na środowisko społeczne, jest pomostem łączącym to, co zewnętrzne, z tym, co ludzkie i wewnętrzne (potrzeby, ekspresja, wolność).
Osią pedagogiki Freineta jest swobodna ekspresja. Wokół niej zbudował on gamę technik pozwalających na aktywizację całej osobowości wychowanka i wkraczanie w wiele dziedzin twórczości kulturalnej - Freinet kładł nacisk na to, aby ekspresja sztuki dziecięcej była możliwie wszechstronna (ekspresja literacka, muzyczna, plastyczna, teatralna itd.), był to sposób na nudę i rutynę szkoły tradycyjnej.
Techniki Freineta:
Swobodny tekst (kształcenie przeżyć estetycznych i wyobraźni; praca w grupkach = zaspokajanie potrzeby komunikacji)
Korespondencja międzyszkolna i wzajemne odwiedziny (kształcenie postawy solidaryzmu społecznego
w duchu równości i miłości bliźniego)
Gazetka i drukarnia szkolna (ukazywały się w niej najlepsze prace uczniów; zawierała trzy ważne elementy: krytykujemy, winszujemy, życzymy sobie)
Fiszki autokreacyjne/samokontrole (kartoniki z zadaniami/testami dla uczniów i odpowiedziami - dziecko samo sprawdza poprawność wykonania ćwiczenia; samokontrola uwalnia od lęku przed nietrafną czy niesprawiedliwą oceną)
Doświadczenie poszukujące (polega na poszukiwaniu informacji w celu rozwiązania konkretnego problemu; sposoby zbierania informacji: wywiady terenowe, wycieczki, krótkie referaty, samodzielnie dobierane lektury itd.)
System sprawności (zdobywane przez ucznia wg własnego uznania, aktualnych zainteresowań)
Samorząd uczniowski (uzgadnianie planu zajęć tygodniowych, sąd uczniowski itp.)
Dzięki wprowadzeniu technik szkoła staje się zajmująca, zobowiązująca, twórcza i ciekawa.
Celestyna Freinet podkreślał, iż kształcenie i wychowanie dokonują się przez działanie. Stąd wynika zasada wychowania przez samodzielną pracę, która jest bardzo ważnym elementem koncepcji Freineta, gdyż praca wg niego jest wyróżnikiem ludzkiej egzystencji. Freinet uważał, że bliższa naturze dziecka jest praca indywidualna dokonująca się w obrębie kolektywu i na rzecz wspólnoty w przeciwieństwie do pracy zbiorowej wykonywanej wg jednego narzuconego rytmu i tej samej treści.
Cel wychowania: „maksymalny rozwój osobowości w obrębie kolektywu, któremu dziecko służy i z którego usług korzysta.”
3. Recepcja i krytyka stanowiska Celestyna Freineta.
Co stanowi o żywotności pedagogiki Freineta? Co jest szczególnie cenne/ważne?
przekonanie Freineta o możliwości zbudowania skutecznej pedagogiki na podstawie doświadczenia
ciągle z powodzeniem wykorzystywane techniki
świadomość otwartości tej koncepcji (otwartość na rozwijający się podmiot, cywilizację)
konkretność, oparcie na doświadczeniu, praktyce
nowa forma urzeczywistniania haseł Nowego Wychowania
Co zarzucano Freinetowi?
przesadną wiarę w możliwości dziecka
nadmierną koncentrację na płynnych jeszcze zainteresowaniach dzieci
zbytnie zaufanie do spontaniczności i autonomii dziecka
4. Formy instytucjonalne ruchu Nowoczesnej Szkoły Francuskiej.
Współcześnie w naszym kraju działa Polskie Stowarzyszenie Animatorów Pedagogiki Celestyna Freineta w Otwocku (od 1992 roku), istnieje 2 grup regionalnych obecnych również w Internecie. Stowarzyszenie wydaje pismo „Freinetowskie Inspiracje”.
W 2002 roku odbyło się międzynarodowe spotkanie freinetowców w Warnie na temat: „Pedagogika Freinetowska pomostem do większości praw obywatelskich.”
Współczesne prądy i kierunki pedagogiczne - Pedagogika Celestyna Freineta - Strona 2 z 2