1. Przedstaw podstawowe zasady jakie wypracowała ergonomia dla potrzeb projektowania bloków informacyjnych i sterowniczych maszyn.

- zasada spełnianej funkcji
-zasada ważności
-zasada umiejscowienia w optymalnej strefie zasięgu
- zasada kolejności użycia
-zasada częstości użycia.

2. Jakie procedury edukacyjne przygotowują człowieka do bezpiecznych zachowań w trudnych sytuacjach pracy?

Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, rozumiane, jako kształcenie, dokształcanie lub doskonalenie pracowników w formach pozaszkolnych, powinno zapewnić uczestnikom:

1) zaznajomienie się z zagrożeniami wypadkowymi i chorobowymi związanymi z wykonywaną pracą,

2) poznanie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy na określonym stanowisku oraz związanych z tym stanowiskiem obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

3) nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych, a także umiejętności udzielania pomocy osobom, które uległy wypadkom.

Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzone, jako:

1) szkolenie wstępne

2) szkolenie i doskonalenie okresowe

3. Analizując źródła błędów u człowieka związane z percepcja wzrokowa należy wyróżnić istotna role podstawowych subsystemów uwagi. Wymień i omów ich role.

Funkcjonowaniu podstawowych subsystemów uwagi w percepcji wzrokowej zasadniczo wyróżnia się trzy funkcjonalno-anatomiczne subsystemy uwagi:

- subsystem zawiadujący procesami orientacyjnymi i śledzącymi,

- subsystem detekcyjny sterujący rozpoznawaniem i przetwarzaniem informacji

- subsystem odpowiedzialny za utrzymanie stanu czuwania

i wzbudzenia faz z ogólną gotowością działania, jak i z czynnościami

specyficznie ukierunkowanymi na cel.

6. Przedstaw podstawowe warunki stosowania sygnalizacji wzrokowej lub słuchowej w zależności od sytuacji.

Sygnalizację wzrokową stosować gdy:

-wiadomośc: jest złożona, długa, musi być wykorzystana później, dotyczy zdarzeń w przestrzeni, nie wymaga natychmiastowego działania

-narząd słuchu jest przeciążony

Sygnalizację słuchową stosować, gdy:

-wiadomość: jest prosta, krótka, nie musi być wykorzystana później, dotyczy zdarzeń w czasie, wymaga natychmiastowego działania

-narząd wzroku jest przeciążony

7. Przy rozmieszczaniu oraz grupowaniu urządzeń sygnalizacyjnych i sterowniczych wykorzystuje się następujące zasady

Zasada spełnianej funkcji - zgodnie z tą zasadą grupuje się razem urządzenia, których działanie jest podporządkowane jakiejś wspólnej funkcji nadrzędnej,

  Zasada ważności - zasada ta polega na grupowaniu urządzeń zgodnie z ich znaczeniem dla danego działania, a więc najważniejsze urządzenia  umieszcza się w najlepszym miejscu dla obserwacji,

Zasada optymalnego umiejscowienia - według tej zasady każde urządzenie powinno być tak umieszczone, aby znalazło się w położeniu możliwie najlepszym z punktu widzenia określonego kryterium

Zasada kolejności użycia - zgodnie z tą zasadą, umieszcza się możliwie blisko siebie te przyrządy, które często są używane bezpośrednio po sobie,

Zasada częstości użycia - realizacja tej zasady polega na umieszczaniu przyrządów używanych w miejscach o najlepszej widoczności.

8. Ogólne zasady dotyczące projektowania urządzeń sterowniczych.

Zasady projektowania urządzeń sygnalizacyjnych

a) dobór modalności sygnału

b) zasady rozmieszczania urządzeń sygnalizacyjnych

c) sygnalizacja ilościowa i jakościowa

Podstawowe rodzaje i cechy urządzeń sygnalizacyjnych

a) wskaźniki wychyłowe

b) wielkość tarczy

c) liczba, wielkość i rozmieszczenie kresek podziałkowych na skali

d) wielkość, kształt i rozmieszczenie liter i cyfr na skalach

e) cechy wskazówek

f) wskaźniki cyfrowe

g) przyrządy wychyłowo-cyfrowe

Zasada projektowania urządzeń sterowniczych

a) wybór rodzaju i kierunku ruchu urządzenia sterowniczego

b) przestrzenna dostępność urządzeń sterowniczych

c) rozróżnialność urządzeń sterowniczych

d) rozmieszczenie przestrzenne

e) wielkość i kształt uchwytów

f) operatywność urządzeń sterowniczych

g) bezpieczeństwo działania urządzeń sterowniczych

9.Wyjaśnij sens parsimony i optymalizacji w badaniu ryzyka wypadkowego w pracy.

Do kalkulacji ryzyka używamy wymiarów jakościowych i ilościowych. Zasada optymalizacji i zasada parsimony maja tu zastosowanie polegające na dobieraniu odpowiednich wymiarów ryza, bez niepotrzebnego dodawania kolejnych, tak, aby otrzymać jak najlepsza(optymalna) ocenę ryzyka wypadkowego w pracy

10. Model powstawania wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych.

11. Opisz probe Martineta opisująca przydatność człowieka do zróżnicowanych poziomów uciążliwości pracy.
Przydatność pracownika do zróżnicowanych poziomów uciążliwości pracy można określić próbą Martineta, polegającą na:
• pomiarze tętna spoczynkowego P1,
• wykonaniu 10 przysiadów w odstępach jednosekundowych,
• pomiarze tętna natychmiast po wykonaniu tych przysiadów P2,
• pomiarze tętna po upływie jednej minuty po zaprzestaniu wykonywania przysiadów P3.
• otrzymane wartości podstawiamy do wzoru na wskaźnik Ruffiera
Wr = (P1 +P2 +P3)-200 / 10
Po otrzymaniu wyniku umiejscawiamy badanego człowieka w odpowiedniej kategorii:
• 0 - zdolny do każdego wysiłku (bardzo dobry)
• 0-5 - zdolny do dużego wysiłku (dobry)
• 5-10 - zd. Do umiarkowanego wysiłku (dość dobry)
• 10-15 - zdolny do lekkiego wysiłku (dostateczny)
• 15-20 - niezdolny do pracy fizycznej (niedostateczny)

12. Opisz działanie ośrodka termoregulacji kontrolującego temperaturę ciała i sterującego mechanizmem uwalniania i oddawania ciepła.

Na podstawie otrzymanych informacji ośrodek również w postaci impulsów nerwowych wysyła rozkazy do termoregulacyjnych narządów wykonawczych. W sytuacji gdy organizmowi grozi oziębienie naczynia skóry silnie się kurczą w następstwie czego przepływ krwi znacznie się zmniejsza. Krew przepływając wolno przez skórę ulega nadmiernemu odtlenieniu. Hemoglobina staje się błękitna a skóra sinieje.
Temperatura skóry obniża się co zmniejsza oddawane przez nią ciepło. Kurczą się mięśnie przywłośne, powoduje to chropowatość skóry, tzw. gęsia skórka oraz jeżenie się włosów na skórze. Polisada z włosów zwalnia przyskórny prąd konwekcyjny jednocześnie wzrasta wyzwalanie ciepła endogennego, szczególnie w mięśniach szkieletowych. Występuje w nich zjawisko zwane dreszczami polegające na asynchronicznych skurczach włókien mięśniowych. Mięśnie wyzwalają ciepło ale nie kurczą się jako całość. Zmienia się również zachowanie człowieka, np. kuli się, szuka schronienia przez zimnem, zakłada ciepłą odzież, itp.Jeśli w otoczeniu panuje wysoka temperatura lub działają tam źródła intensywnego promieniowania cieplnego naczynia skóry rozszerzają się i przepływ krowi przez nie wzrasta. Zwiększona zawartość wody w skórze zwiększa jej przewodnictwo cieplne jednocześnie zapewniając korzystne warunki dla procesu pocenia się. Rozpoczyna się wydzielanie potu, który parując ze skóry odbiera jej ciepło niezbędne do przekształcenia się w parę wodną.
Towarzyszą temu zmiany w zachowaniu się. Człowiek szuka cienia, zdejmuje odzież, zwalnia rytm pracy, itp.

13. Rożnica miedzy praca fizyczna dynamiczna a praca statyczna.
Praca fizyczna dynamiczna jest definiowana jako praca wykonywana z przeważającym udziałem skurczów izotonicznych i krótkotrwałych skurczów izometrycznych.
Skurcz izotoniczny zachodzi wówczas, jeśli jeden z przyczepów mięśnia jest wolny i w wyniku pobudzenia następuje jego skracanie z maksymalną szybkością. Napięcie mięśni w tej sytuacji nie zmienia się. Skurcz izometryczny zachodzi wtedy, gdy obydwa przyczepy mięśni są unieruchamiane a opór przekracza wielkość siły maksymalnej skurczu co w efekcie powoduje w mięśniu pobudzonym wzrost napięcia. Natomiast jego długość nie zmienia się. Taki typ skurczów przeważa w czasie wysiłków statycznych.
Praca statyczna - stwarza inny również bardzo istotny rodzaj aktywności mięśniowej. Jej istotą są skurcze izometryczne charakteryzujące się tym, że stan pobudzenia powoduje wzrost napięcia mięśni natomiast nie ulegają one skróceniu.
Rozwijana siła mięśniowa pozostaje w stanie równowagi z oporem zewnętrznym lub siłą ciężkości.

14. Przedstaw bilans dobowej, całkowitej przemiany materii.
przemiana materii - zwana metabolizmem jest to suma procesów chemicznych i towarzyszących im zmian energetycznych zachodzących w związku z pobieraniem pożywienia, jego trawieniu i wydalaniem.
Katabolizm - procesy rozpadu
Anabolizm - procesy syntezy
Między tymi procesami zachodzi równowaga - homeostaza
Dobowy wydatek energetyczny:
60-75% - podstawowa przemiana materii, sen, metabolizm podstawowy
15-30% - aktywność fizyczna, praca, sport i rekreacja
15% - swoiste , dynamiczne działanie pożywienia
Całkowita przemiana materii zależy od: masy ciała, składu ciała, od wieku, warunków klimatycznych, płci.
Obliczenie podstawowej przemiany materii:
1 kcal/1kg/1h - 70kg x 24h = 1680kcal
Ogólny wydatek energetyczny zależy od stopnia ciężkości pracy.
Dobowy rytm zmian temperatury
Ogólnie uznanym wskaźnikiem aktywności biologicznej człowieka jest krzywa dobowa temperatura wnętrza ciała wyrażająca dobowy rytm przemiany materii:
- najniższa temperatura na 2 godz. Przed przebudzeniem
- w godzinach rannych temperatura wzrasta
- temperatura dochodzi dom max. o 18-22 godzinie
- ok. 23 nasza temp. ponownie zaczyna się obniżać

15. Metody oceny wydatku energetycznego na stanowiskach pracy. Omów ich istotę.

- kalorymetria bezpośrednia

- kalorymetria pośrednia

- na podstawie równoważnika energetycznego tlenu

- ciągła rejestracja pracy serca

- metody opisowe

Najdokładniejszą metodą jest metoda kalorymetrii bezpośredniej polegająca na bezpośrednim pomiarze ciepła wytwarz. przez organizm

Częsciej stosuje się kalorymetrię pośrednią. Opiera się na zależności między ilością pobieranego przez organizm tlenu w jednostce czasu a ilością energii uwolnionej w procesach metabolicznych

16. Omów podstawowe determinanty obciążenia psychicznego człowieka.

Sposób i warunki odbierania informacji:

-cechy przestrzeni wizualnej

-jakość elementów informacji

-jakość oświetlenia

-możliwość pomyłek w odbiorze informacji i ich konsekwencji

Warunki podejmowania decyzji

-liczba dróg wyboru

-konsekwencje błędnych decyzji

Sposób i warunki wykonywania czynności

-jakości elementów sterowania

-cechy przestrzeni operacyjnej

17.Działaniem uwagi kierują mechanizmy fizjologiczne i psychiczne. Wskaż na te fizjologiczne.

Mechanizmy fizjologiczne uwagi:

-reakcja orientacyjna,

-indukcja ujemna,

-pobudzenie układu siatkowego,

-habituacja, dyshabituacja.

Reakcja orientacyjna powstaje w odpowiedzi na nowe, nieoczekiwane bodżce pojawiające się w otoczeniu. Ma ona ogromne znaczenie w procesie uczenia się. Sens reakcji sprowadza się do zaostrzenia procesów spostrzegania wraz ze wzrostem napływu informacji i ujawnianiem nowych i znaczących, ważnych bodźców. Za pomocą reakcji orientacyjnej następuje bardzo czułe rozróżnienie podniet, osiągane dzięki zmianom, jakie przy tym zachodzą w sposobie funkcjonowania percepcyjnych struktur mózgu. Powtórne oddziaływanie bodźca doprowadza do coraz pełniejszego jego poznawania i równocześnie do wygasania reakcji orientacyjnej Indukcja ujemna - pobudzenie w pewnej okolicy mózgowej powoduje hamowanie w okolicach sąsiednich . Dzięki temu pobudzenie w korze mózgowej ma charakter zogniskowany, a nie rozlany.

Pobudzenie układu siatkowego - twór siatkowy pnia mózgu to układ jego aktywacji. Zaczyna się on w rdzeniu kręgowym i ciągnie przez cały pień mózgu (do międzymózgowia). Twór siatkowy pnia mózgu to przestrzenna sieć włókien rdzennych, do którego płyną impulsy z całego organizmu. Układ siatkowy można podzielić na dwie części zstępującą i wstępującą. Ta pierwsza kontroluje czynności odruchowe rdzenia kręgowego, napięcie mięśni szkieletowych oraz czynność ośrodków nerwowych krążenia i oddychania. Natomiast ta druga ma za zadanie sprawdzać czynność ośrodków tyłomózgowia, śródmózgowia i międzymózgowia, a także hamować czynność neuronów korowych i zmniejszanie dopływu impulsów do kresomózgowia. Impulsy układu siatkowego wstępują do kory mózgu, docierają do niej oraz zstępują do rdzenia kręgowego.

Habituacja - (przywykanie) jest zjawiskiem neurologicznym występującym w układzie nerwowym w odpowiedzi na wielokrotne powtarzanie się tego samego bodźca nie niosącego żadnej istotnej informacji (obojętnego). Odpowiedź układu na kolejne bodźce jest wówczas coraz mniejsza.

Dyshabituacja - powrót reakcji na bodziec bezwarunkowy, wygaszonej wcześniej wskutek wielokrotnego powtórzenia tego bodźca. Dyshabituacja może nastapić np. wskutek pojawienia się innego rodzaju bodźca w serii bodźców, dla którego wygaszenie nastąpiło.

18. Źródła stresu psychospołecznego w pracy.

• Pozbawienie kontroli nad pracą-brak wpływu na czas pracy, tempo, przerwy, sposób i kolejność wykonania zadań

• działanie pod presją innych osób

• niespodziewane zmiany warunków, sposobu, miejsca i organizacji pracy

• brak wiedzy na temat celu i efektów pracy- poczucie bycia „trybikiem w maszynie”

• zbyt dużo pracy lub jest ona zbyt trudna do wykonania w danym czasie

• zbyt duże tempo pracy, praca w nadgodzinach

• konieczność zachowania dużej czujności przy wykonywaniu trudnych i skomplikowanych zadań

• obarczenie dużą odpowiedzialnością materialną i za ludzi

• praca poniżej możliwości i aspiracji

• konieczność wykonywania powtarzalnych, monotonnych czynności

• brak wiedzy nt. zakresu obowiązków i sposobu wykonania pracy

• niespójne, sprzeczne zmienne wymagania ze strony klientów, współpracowników, przełożonych

• brak możliwości awansu, rozwoju

• brak wsparcia ze strony współpracowników i przełożonych (osamotnienie, wyobcowanie)

• brak materiałów, narzędzi potrzebnych do pracy

• trudne fizyczne warunki pracy: hałas, zapylenie, zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura, brak przestrzeni, złe oświetleni

19. Wskaz praktyczne znaczenie II prawa Yerkesa-Dodsona.

Drugie prawo Yerkesa-Dodsona mówi o tym, że im trudniejsze jest zadanie, przed którym stoimy, tym niższy jest poziom optymalnego pobudzenia. Zadania łatwe są dobrze wykonane nawet wtedy, gdy poziom pobudzenia emocjonalnego jest bardzo wysoki, wykonywania zadań trudnych jest szybko upośledzane przez wysoki poziom pobudzenia. 20. Czlowiek-maszyna. W stosunkach pomiędzy człowiekiem a maszyną występują następujące procesy: maszyna za pośrednictwem układu sygnalizacyjnego wysyła sygnał o określonym znaczeniu, człowiek obsługujący maszynę odbiera sygnał przy pomocy tzw. receptorów, czyli narządów zmysłów i przekazuje go do układu nerwowego, czyli innymi słowy odczytuje treść otrzymanej informacji, w centralnym układzie nerwowym człowieka - operatora maszyny następuje przetworzenie odebranej informacji, w wyniku którego rodzi się decyzja, operator wykonuje podjętą decyzję, oddziałując przy pomocy efektorów na elementy sterownicze maszyny i powodując uruchomienie, regulację czy zatrzymanie maszyny22. Wyjaśnij istotę następujących pojęć: przemęczenie, znużenie, zmęczenie psychiczne.

Przemęczenie , które powstaje wskutek nakładania się stanów zmęczenia w warunkach niedostatecznego wypoczynku .Jest to zjawisko podobne do stanów chorobowych .Daje złe samopopoczucie , przygnębienie zły wygląd ,łatwość zmęczenia , zaburzenia snu
Znużenie czyli forma zmęczenia charakterystyczna dla stanu wyczerpania potencjału roboczego .Do odzyskania sił jest konieczny wypoczynek .
Zmęczenie psychiczne - znajdujące wyraz w zahamowaniu działalności ośrodków korowych , którego efektem jest rozluźnienie uwagi , zwolnione i wstrzymane procesy obserwacji , zmniejszenie dynamizmu człowieka oraz jego sprawności fizycznej i intelektualnej

23. Wyjaśnij istotę następujących pojęć: zmęczenie odśrodkowe, zmęczenie obwodowe, zmęczenie przewlekle.  

Zmęczenie: Ośrodkowe polega na narastaniu uczucia ciężkości pracy i bólu, zmniejszeniu motywacji, koncentracji uwagi i sprawności psychomotorycznej

Obwodowe zmęczenie pracujących mięśni pojawiające się zmęczenie siły i szybkość ich skurczów, aż do całkowitej utraty zdolności do pracy

Zmęczenie przewlekłe jest to stan w którym, dochodzi do zaburzeń w działaniu mechanizmów kontrolujących funkcje fizjologiczne organizmu ( przede wszystkim układu nerwowego) i rozwoju stanów patologicznych.

25.Zapotrzebowanie na tlen podczas wysiłków o różnej intensywności.

Wzrasta proporcjonalnie do intensywności (mocy) i pracy. O zużyciu tlenu przez organizm decydują- stopień zapotrzebowania mięśni na tlen, ilość tlenu dostarczanego do mięśni, zdolność mięśni do wykorzystania dostarczonego im tlenu odpowiednio do swoich potrzeb. O sprawności zaopatrzenia mięśni w tlen decyduje działanie układu oddechowego, krążenia i sam krew. Jeśli dopływ tlenu do mięsni podczas wysiłku nie jest wystarczający to powstają w nich duże ilości kwasu mlekowego, którego nagromadzenie jest jedna z przyczyn zmęczenia. Warunkiem zachowania przez organizm zdolności do dłuższego wysiłku mięśniowego jest bieżące pokrywanie zapotrzebowania tlenowego mięśni.

---