POLITYKA SZLACHTY:

- Anty chłopska: • uniemożliwienie im ucieczek ze wsi (1496), do miasta może odejść tylko jeden chłop w roku, a z pośród synów tylko jeden może odejść na naukę (w praktyce oznacza przywiązanie chłopów do rodzinnej wsi), • właściciele ziemscy przejmują sądownictwo nad chłopami, • ciągłe podnoszenie pańszczyzny, • (1518) - państwo zrzeka się ingerencji w stosunki między panem a chłopem, • (1520) - (sejm toruński) ustala obowiązkowy wymiar pańszczyzny (jeden dzień z łana w tygodniu, zakaz kontaktu chłopa z miastem - ograniczenie wyjazdów).

- Anty mieszczańska : • Taksy wojewodzińskie, cenniki na wytwory rzemieślnicze, które umożliwiały szlachcie kontrolę cen, • zabroniono mieszczanom posiadania ziem poza miastem, a posiadane należało odsprzedać szlachcie (1496 - 1538), • mieszczanie muszą płacić cło na towary sprowadzane z zagranicy, • mieszczanie nie mogą piastować wyższych urzędów świeckich ani duchownych.

posesjonaci - posiadają dobra ziemskie i posesje : magnaci - (magnus - wielki), posiadają prywatne miasta, prywatne wojsko, duże wpływy w państwie, posiadają nawet do kilkudziesięciu wsi (np. Zamojscy, Potoccy, Lubomirscy, Radziwiłłowie), szlachta średnia - posiadali kilkanaście wsi, sama nie pracuje, (najliczniejsza), zagrodnicy - posiadają własne gospodarstwo na którym pracują - (szlachta schłopiana).

nieposesjonaci - nie posiadają nic: chałupnicy - posiadają chałupę ale nie mają własności, komornicy - żyją kątem u szlachty średniej (szlachta zaściankowa) nie posiadają własności, gołota - posiadają tylko tytuł, służą w wojsku, szlachta służebna - wynajmują się i służą u szlachty bardziej zamożnej.

Program : stałe dochody państwa, sejm najwyższym organem w państwie, spisać i ujednolicić prawo, ujednolicić podatki, zacieśnić związek Unii z Litwą (zespolić, zintegrować), reforma kościoła, opodatkowanie kościoła, osłabić magnaterię, usprawnić państwo, odzyskanie dóbr królewskich, które zostały przekazane bez zgody sejmu.

Realizacja: spisano dobra królewskie (spis majątku królewskiego), czwarta część dochodów z dóbr królewskich (kwarta) zostanie przeznaczona na utrzymanie stałej armii (wojsko kwarciane), dobra ziemskie monarchy stały się dobrami państwowymi, skodyfikowano prawo- Jan Łaski, zakaz wykonywania wyroków sądów kościelnych przez starostów, ujednolicono system miar i wag, odebrano większą część majątków magnaterii, zreformowano podatki, sąd kontrolował majątki królewskie i finanse królewskie, unifikacja, zniwelowanie różnic (zniesienie) pomiędzy Rzeczpospolitą a Prusami Królewskimi, zawarto realną unię pomiędzy Polską a Litwą (1569r.), przystąpienie króla Augusta do realizacji planu.

Przyczyny unii : szlachta polska zainteresowana jest ekspansją polityczną i ekonomiczną na wschód, litewska szlachta średnia chce zrównania praw i przywilejów ze szlachtą polską, kościół katolicki chce pozyskać nowych wyznawców, lęk Litwy przed ekspansją rosyjską, turecką i tatarską.

SKUTKI UNI : dodatnie - powiększenie terytorium, starcie się kultur (mieszanie się kultur), wzrost potencjału ekonomicznego i militarny, nowe kierunki ekspansji handlowej, mozaika narodów, religii i kultur wpływała na tolerancję.

Ujemne - wzrosła ilość sąsiadów (wrogów) - Turcja, Rosja, Szwecja, Tatarzy, zbyt długie granice do obrony, wzrost potęgi magnatów, konflikty narodowościowe religijne (np. powstanie Chmielnickiego), polityka polska została zdominowana, podporządkowana w kierunku wschodnim.

Artykuły henrykowskie (stałe, niezmienne, miały obowiązywać każdego władcę)

gwarantowano niezmienność przywilejów szlacheckich

niezmienność ustroju ( demokracja szlachecka )

obowiązek zwoływania sejmu co 2 lata

wybór króla na drodze wolnej elekcji

nad poczynaniami króla będą czuwać rezydencji-senatorzy

sejm będzie kontrolował politykę wew. i zewn.

Pacta conwenta ( osobiste zobowiązania )

ślub z Anną Jagiellonkaspłacić długi Zygmunta Augusta

kształcić młodzież polską w Paryżu

sfinansować budowę floty

wprowadzić flotę francuską na Bałtyk

sprowadzić do Polki 4 tyś. piechoty gaskońskiej

Spór Zygmunta III Wazy ze szlachtą

Król : zabiegał o interesy własnej dynastii Wazów, dążył do wzmocnienia swojej władzy, nie chciał uznać konfederacji warszawskiej, ograniczenie roli izby poselskiej, stały skarb i wojsko.

Szlachta: rząda przestrzegania wolności wyznania, zablokowanie działalności najwyższego organu demokracji szlacheckiej, na sejmie w 1606 izba poselska odrzuciała program królewski, porzucenie obrad sejmu, antykrólewski rokosz, niechętna polityce kontreformacyjnej króla i jego jezuickiemu otoczeniu.

---