 | Pobierz cały dokument rzym.prawo.rzymskie.doc Rozmiar 956 KB |
I. POJĘCIE I ŹRÓDŁA PRAWA RZYMSKEGO
Pojęcie i podziały prawa
Naszemu terminowi "prawo" odpowiada łacińskie "ius", często współwystępujące z fas. Z biegiem czasu dokonało się następujące rozgraniczenia:
a) ius - jako prawo świeckie
b) fas - jako prawo boskie
Ius - dwie płaszczyzny - prawo podmiotowe i uprawnienia wynikające z prawa przedmiotowego (np. prawo sprzedaży ect.)
Rzymska definicja prawa zachowana w justyniańskich Digestach jak podaje Ulpianus, przytaczając Celsusa:
„ (...) prawo jest umiejętnością stosowania zasad dobra i słuszności.” Definicja Celsusa dotyka problemu wzajemnego stosunku norm moralnych i norm prawnych. Normy moralne to te, które opierają się na kryterium dobra i zła. Od norm prawnych różni je charakter sankcji, za normami prawnymi stoi sankcja przymusu państwowego, a normy moralne są jej pozbawione. Zawsze istnieje wpływ norm moralnych na normy prawne i za pożądaną sytuacje uznaje się taką, w której między tymi dwoma rodzajami norm nie ma rozziewu. W przypadku ich rozdźwięku można wskazać na dwie podstawy:
zasada Ulpiana - „Dura lex sed lex” - „Surowe prawo lecz prawo” - obrona zasady, że prawo zawsze jest prawem, nawet to najbardziej drakońskie, naruszające zasady moralne
Prawo nie może w sposób jaskrawy sprzeciwiać się normom moralnym, tym elementarnym, powszechnie uznawanym. Musi istnieć w prawie pierwiastek moralny, bez niego może nawet powstać moralny obowiązek nieposłuszeństwa wobec prawa. Prawo rzymskie pozostaje w bardzo silnym związku z etyką. W przytoczonej definicji prawa Ulpian stwierdza, że pojęcie prawa wywodzi się od iustitia, od sprawiedliwości.
Ten sam prawnik wymienia trzy zasady etyczne (praecepta iuris), których przestrzegać i bronić winien każdy obywatel:
żyć uczciwie (honeste vivere)
nie krzywdzić nikogo (alterum non laedere)
oddać każdemu, co mu się należy (suum cuique tribuere)
W tych zasadach rozpoznaje się 3 współczynniki republikańskiej cnoty rzymskiej:
virtus - męstwo
fides - rzetelność, wiarygodność
pietas - sumienność w dopełnieniu wszystkich zobowiązań moralnych
Inny prawnik rzymski napisał „Prawo jest określane na wiele sposobów: według jednego prawem jest to, co zawsze jest dobre i słuszne”. Rzymianie posiadali intuicję prawniczą (prudenta iuris), dzięki czemu zawsze potrafili znaleźć właściwy sposób na rozstrzygnięcie sporu.
 | Pobierz cały dokument rzym.prawo.rzymskie.doc rozmiar 956 KB |