PROCES CYWILNY:

1.Pomoc własna i jej ograniczenia:

• defensywna (obronna) - dozwolona

• przesłanki stosowania: kradzież nocna, kradzież dzienna z bronią, odpieranie zamachu, bezpośredniość, konieczność, bezprawność

• ofensywna (zaczepna) - niedozwolona!

2.Rozwój historyczny procesu rzymskiego i ogólna charakterystyka procesu:

• proces legisakcyjny (per legis actiones)

• proces formułkowy (per formulas)

• proces kognicyjny (cognitio)

• dwufazowośc: faza in iure (przygotowawcza) i apud iudicem (dowodowa, wyrok)

• jurysdykcja: sporna (iurisdictio contentiosa) i niesporna (iurisdictio voluntaria)

• sędziowie prywatni bądź sądy kolegialne (centumwiralne, decemwiralne, rekuperatorów)

• actor - powód, reus - pozwany

• rodzaje postępowania: iudicium legitimum, iudicium imperio continens

• właściwość sądowa: rzeczowa i miejscowa , wyjątki: miejsce popełnienia deliktu, miejsce położenia przedmiotu sporu, miejsce zawarcia kontraktu, miejsce wykonania kontraktu

3.Charakterystyka procesu legisakcyjnego:

• oparty na skargach ustawowych

• legis actio sacramento in rem - legis actio sacramento in personam ( postępowanie z ustanowieniem zakładu)

• legis actio per iudicis arbitrive postulationem (postępowanie przez zażądanie sędziego lub arbitra)

• legis actio per conditionem (postępowanie przez zapowiedzenie terminu)

• legis actio per manus iniectionem (postępowanie przez położenie ręki)

• legis actio per pignoris capionem (postępowanie przez zabranie zastawu)

4 i 5.Geneza procesu formułkowego i budowa formułki pretorskiej:

• lex Aebutia, II w. p.n.e - zalegalizowała

• formułka pretorska - pisemna instrukcja udzielana sędziemu prywatnemu

• etapy postępowania: in iure, litis contestatio, in iudicio

• budowa formułki:

• nominatio (ustanowienie sędziego),

• intentio (żądanie powoda) - certa (ściśle określone), incerta (nieściśle określone),

• demonstratio (opis stanu faktycznego),

• condemnatio (udzielenie sędziemu władzy uwolnienia bądź zasądzenie pozwanego, clausula arbitraria - w skargach rzeczowych),

• adiudicatio ( upoważnienie do zasądzenia rzeczy, w pow. działowych)

• części nadzwyczajne formułki:

• exceptio - zarzut procesowy ( doli - podstępnego działania, metus causa - bezprawnej groźby, pacti de non petendo - powód zwolnił pozwanego z ob. w drodze nieformalnej umowy)

• replicatio (odp. powoda na exceptio)

• praescriptio (zastrzeżenie w interesie powoda)

6.Pojęcie i rodzaje powództw:

• powództwo (actio) - prawo dochodzenia w sądzie tego, co się komu należy

• actiones in rem (prawa rzeczowe) - actiones in personam (zobowiązania)

• actiones civiles (na podstawie prawa cywilnego) - actiones honorariae (brak ochrony w ius civile) (utiles - analogiczne, ficticiae - oparte na fikcji prawnej)

• actiones stricti iuri (ścisłego prawa) - actiones bonae fidei (dobrej wiary)

• actiones perpetua (przedawnienie po 30 latach) - actiones temporales (mniej niż 30 lat)

• actiones poenales (karne) - actiones reipescutoriae (odszkodowawcze) - actiones mixtae (mieszane)

• actiones arbitriae (powództwa arbitralne)

• actiones populares (pow. dostępne dla każdego)

• actiones praeiudicales (pow. ustalające)

• actiones noxales (pow. z cudzych przestępstw prywatnych)

7.Postępowanie in iure:

• editio actionis (żądanie powoda), postulatio actionis (wniosek o udzielenie actio)

• dare / denegare actionem (udzielenie/odmowa skargi)

• confessio in iure (uznanie roszczenia), zaprzeczenie pozwanego (przysięgi przymusowa i dobrowolna)

• transactio (ugoda)

• jeśli nie, litis contestatio (ustanowienie sporu)

8.Obrona pozwanego w procesie formułkowym:

• indefensio (nie wdanie się w spór)

• negatio (zaprzeczenie)

• exceptio (zarzut procesowy)

9.Litis contestatio i jej skutki:

• ustanowienie sporu

• skutki:

• formalnoprawne

• materialnoprawne

10.Postępowanie in iudicio (faza apud iudicem):

• postępowanie dowodowe przeprowadzały strony

• świadków przedstawiały strony

• wł. sędziego zależała od condemnatio (upoważnienia)

• sędzia nie mógł zasądzić powoda

• zasądzenie pieniężne

• pluris petitio - nadmierne żądanie, nie występowało przy pow. bonae fidei

• sędzia winien uwzględnić wszelkie okoliczności

• wydanie wyroku - sententia

• środki odwoławcze:

• recovatio in duplum - pow. o podwójną wartość zasądzonej szkody

• intercessio - sprzeciw magistratury wyższej bądź równej

• restitutio in integrum - przywrócenie do stanu poprzedniego

• odpowiedzialność osobista sędziego

11.Egzekucja osobista:

• actio iudicati - pow. egzekucyjne

• wyrok sędziego nie podlegał kontroli

• bezpodstawne zakwestionowanie wyroku - zasądzenie na duplum

• powód zabierał pozwanego do prywatnego więzienia i więził, dopóki nie odpracuje długu

12.Egzekucja majątkowa:

• missio in bona - wprowadzenie wierzyciela w posiadanie majątku dłużnika

• proscriptio - publiczne ogłoszenie egzekucji

• venditio bonorum - sprzedaż majątku w drodze licytacji

• bonorum emptor - wchodził w miejsce dłużnika

• formula Rutiliana - formuła ze zmianą podmiotów

• formula Serviana - fikcja, że bonorum emptor jest spadkobiercą dłużnika

• cessio bonorum:

• odstąpienie majątku przez dłużnika

• brak infamii

• dłużnik mógł zatrzymać środki niezbędne do przeżycia

• egzekucja majątkowa syngularna: distractio bonorum (osobny kurator, sprzedaż poszczególnych elementów), brak venditio bonorum i infamii

13.Charakterystyka procesu kognicyjnego:

• cognitio extra ordinem

• jednofazowe postępowanie przed sędziami - urzędnikami

• pozew pisemny i urzędowy:

• libellus conventionis (pozew powoda), libellus contradictionis (odpowiedź pozwanego)

• zabezpieczenie stawiennictwa kaucją

• dopuszczalna zaoczność postępowania

• stwierdzenie sporu:

• narratio powoda i contradictio pozwanego

• litis contestatio - moment zawiązania sporu

• skargi niedziedziczne stawały się dziedziczne

• postępowanie dowodowe:

• hierarchia dowodów - najważniejsze dokumenty publiczne i sporządzone przed notariuszem

• o sile świadków decydowało ich pochodzenie

• testis unus testis nullus

• wyrok:

• sententia definitiva - kończył sprawę

• na piśmie

• brak uzasadnienia

• treść wyroku + koszta sądowe

• apelacja (appelatio):

• w sądzie, gdzie zapadł wyrok

• wstrzymanie wyroku

• możliwa zmiana sytuacji skarżącego na gorszą

• początkowo przy przegraniu quadruplum, za Konstantyna utrata połowy majątku, 2-letnia praca w kopalniach lub relegacja(sic!), potem koszty sądowe

• egzekucja:

• regułą staje się egzekucja majątkowa syngularna

• manu militari - można odebrać przy użyciu siły

• zastaw sądowy

• egzekucja osobista wśród ubogich

• proces reskryptowy:

• odmiana procesu kognicyjnego

• odpowiadał cesarz bądź wysoki urzędnik

• sędzia związany opinią reskryptu

• pocz. pryncypat

14.Zastępstwo stron w procesie rzymskim:

• zastępstwo pośrednie w procesie formułkowym

• kognitor - konsumował on skargę w stosunku do zastąpionego

• prokurator - ustanawiany nieformalnie, składał zabezpieczenie

• mogło być konieczne gdy strona nie miała zdolności procesowej

• obrońcy - advocati, mówcy - oratores

• notariusze - tabelliones (zawodowi pisarze dokumentów)

15.Środki ochrony pozaprocesowej:

• zarządzenie (interdicta):

• interdicta simplica (pojedyncze) - interdicta duplica (podwójne)

• interdicta exhibitoria (nakazywały okazanie rzeczy bądź osoby) - interdicta restitutoria (zwrócenie) - interdicta prohibitoria (zakaz określonego działania)

• interdicta annua (roczne) - interdicta perpetua (trwałe)

• interdicta retinendae possesionis (ochrona naruszonego posiadania), interdicta recuperandae possesionis (odzyskanie posiadania), interdicta adipiscendae possesionis (nabycie posiadania) :)

• przywrócenie do stanu poprzedniego:

• wprowadzenie w posiadanie

• stypulacje pretorskie

TADAM!