FIZYKOTERAPIA-elektroterapia
1. Wybór właściwego rodzaju zabiegu.
Wybór rodzaju zabiegu uzależniony jest od żądanego efektu terapeutycznego. Podstawą dobom rodzaju terapii jest chce osiągnięcia zamierzonego celu np. likwidacja bólu, obrzęku, stanu zapalnego, przekrwienia itp.
Przy dostosowaniu terapii konieczne jest również uwzględnienie okresu schorzenia np. stan ostry czy przewlekły.
2. Dobór prawidłowych parametrów do wybranego zabiegu.
Parametry muszą być tak dobrane, aby z uwzględnieniem okresu toczącego się procesu chorobowego, pozwoliły osiągnąć zaplanowany cel zabiegu.
3. Przygotowanie pacjenta do zabiegu.
-pacjent powinien zawsze przyjmować taką pozycje do zabiegu, która jest dla niego wygodna, a równocześnie spowoduje rozluźnienie tkanek w miejscu zabiegu i zapewni mu pełne bezpieczeństwo. Zabiegi w obrębie głowy powinny być zawsze wykonywane w pozycji leżącej. Wyjątkiem są zabiegi diatermi krótkofalowej. U pacjentów ze schorzeniami układu oddechowego i utrudnionym oddychaniem należy stosować pozycje półleżące i siedzące. Nigdy pozycji leżenia tyłem, a już w żadnym przypadku, leżenia przodem.
-miejsce na ciele pacjenta, które będzie poddawane zabiegowi, powinno być odsłonięte (odzież nic może uciskać naczyń krwionośnych), a skóra czysta zarówno pod względem bakteriologicznym jak i higienicznym. Należy usunąć wszystkie metalowe przedmioty nie tylko z pola zabiegowego, ale również z okolic przyległych.
-pacjent musi być poinformowany o odczuciach występujących podczas zabiegu jak również o spodziewanych, prawidłowych odczynach.
-należy sprawdzić, czy nic występują u pacjenta zaburzenia czucia.
-po każdym zabiegu pacjent musi odpocząć w poczekalni przez 20 30 minut.
PACJENT PODCZAS ZABIEGU NIE MOŻE POZOSTAĆ BEZ NADZORU TERAPEUTY!!!
4. Przestrzeganie zasad bhp obowiązujących podczas wykonywania zabiegu.
PODSUMOWANIE: zabieg fizykoterapeutyczny należy uznać za wykonany prawidłowo, gdy przy odpowiednio wybranym rodzaju i zastosowaniu właściwej techniki, został osiągnięty jego cel!!!
Podstawową informacją dla fizjoterapeuty jest podanie w skierowaniu lekarskim rozpoznania zasadniczego do stosowania zabiegu oraz występujących schorzeń współistniejących u chorego kierowanego na terapię. Są to konieczne dane niezbędne do prawidłowego wykonania zabiegu leczniczego przez kwalifikowanego fizjoterapeutę. Tok ten składa się z trzech części:
I Część wstępna
1) zapoznanie się przez fizjoterapeutę ze zleceniem lekarskim,
2) uzyskanie dodatkowych informacji od chorego o występujących dolegliwościach,
3) zorganizowanie stanowiska pracy w niezbędne dla danego zabiegu akcesoria.
4) poinformowanie chorego 0 sposobie przygotowania się do zabiegu i ewentualnie pomoc choremu w rozebraniu się, przyjęciu właściwej pozycj i do zabiegu oraz odpowiednie odsłonięcie miejsca zabiegu.
II Część główna
A. Faza przygotowawcza:
1) przygotowanie danej okolicy do zabiegu (rozluźnienie mięśni, oczyszczenie skóry pacjenta),
2) ocena pola zabiegowego (przeczulica, zaburzenie czucia, znamiona, przebarwienia skóry, rany),
3) dokładne określenie miejsca występowania dolegliwości.
B. Faza właściwa:
1) poinformowanie chorego o występujących podczas zabiegu spodziewanych , prawidłowych odczuciach,
2) wykonanie zabiegu zgodnie z metodyką i zasadami właściwymi dla danego bodźca fizykalnego np: bodźca termicznego, elektrycznego, mechanicznego,
3) stały nadzór nad pacjentem,
4) powolne zredukowanie zastosowanej dawki energii, zakończenie zabiegu.
Ogólne zasady obowiązujące podczas wykonywania zabiegów przy zastosowaniu prądu stałego, prądu impulsowego malej i średniej częstotliwości.
Przed zabiegiem należy skontrolować stan skóry pacjenta. Niewielkie wypryski, znamiona czy zadrapania należy pokryć cienką warstwa, wazeliny lub małym kawałkiem ceratki.
Wielkość elektrod uzależniona jest od wielkości pola zabiegowego i wymaganej techniki. Podkłady powinny mieć grubość około 0,5 1,5 cm. (po zmoczeniu) i wielkość wykraczająca na około I - 2 cm poza brzegi elektrody. Podkład ułożony jest bezpośrednio na skórze pacjenta i dopiero na nim położona jest elektroda.
Należy pamiętać o tym, aby:
Podkłady były czyste, ciepłe i równomiernie zwilżone.
Ułożenie elektrod takie, które nie spowoduje zagęszczenia prądu i wymusi równomierne rozmieszczenie prądu w obrębie całej elektrody. (ryc.1, 2.)
Połączenie kabla z elektrodą było zawsze przeciwległe w stosunku do siebie.
Kierunek przepływu prądu może być podłużny (płytsza penetracja prądu) lub poprzeczny (głębsza penetracja prądu) w stosunku do osi ciała.
Ceratki, które ułożone są na elektrodzie i podkładzie, mają na celu zabezpieczenie taśm stabilizacyjnych, woreczków z piaskiem oraz odzieży pacjenta przed nasiąknięciem wodą z mokrego podkładu.
Umocowanie elektrod winno zapewnić właściwą stabilność podkładów i elektrod, a równocześnie nie uciskać pola zabiegowego.
Kable łączące elektrody z aparatem nie powinny leżeć na ciele pacjenta.
Obsługa aparatu powinna przebiegać /godnie instrukcją producenta.
Pacjent musi być poinformowany o tym, że:
• podczas zabiegu nie wolno mu zmieniać pozycji czy leż ruszać pokręteł aparatu
• w razie wystąpienia pieczenia powinien wezwać terapeutę
• po zakończonym zabiegu należy odpocząć w wypoczywalni około 20 -30 min.
Stanowisko zabiegowe powinno znajdować się co najmniej w odległości 3 m od instalacji wodno-kanalizacyjnej, gazowej i grzewczej.
GALWANIZACJA jest to zabieg elektroleczniczy, polegający na przepływie prądu stałego w ciele pacjenta między dwoma elektrodami.
Prąd stały to prąd, który podczas przepływu nie zmienia kierunku oraz natężenia.
W galwanizacji wybór elektrody czynnej (anody lub katody) uzależniony jest od żądanego efektu terapeutycznego.
Właściwości anody (+): koagulacja tkanek (ścięcie białek -jony H+) działanie przeciwbólowe, kojące, uspokajające. Anoda zmniejsza pobudliwość nerwów i mięśni -anelektrotonus. Powoduje kataforezę przesuwanie kationów (+) w stronę katody (-). W okolicy anody dochodzi do wytwarzania reakcji kwaśnej w tkankach i ścinanie białka. Pod anodą skóra jest wyschnięta. Zwyczajowo anoda oznaczona jest kolorem czerwonym.
Właściwości katody (-);martwica rozpływna tkanek (jony H-) działanie pobudzające, drażniące, silnie przekrwienie. Katoda zwiększa pobudliwość nerwów i mięśni katelektrotonus. Powoduje anaforezę - przesuwanie anionów (-) w stronę anody (+). W okolicy katody dochodzi do wytwarzania reakcji zasadowej w tkankach i rozpuszczanie białka tkanek.. Pod katodą występuje lekki obrzęk. Pod anodą skóra jest wyschnięta. Zwyczajowo katoda oznaczona jest kolorem czarnym
Elektroda czynna podczas zabiegu galwanizacji jest mniejsza od elektrody biernej. Wyjątek stanowi zabieg z zastosowaniem elektrody Bergoniego tzw. maski. Wielkość elektrody czynnej jest uzależniona od wielkości pola zabiegowego. Elektrody muszą być tak ułożone, aby powodować podłużny lub poprzeczny przepływ prądu przez tkanki.
Podłużny przepływ prądu jest zgodny z podłużnym wymiarem kończyny lub gdy elektrody ułożone są na jednej płaszczyźnie. Takie umieszczenie elektrod powoduje płytką penetrację prądu w głąb tkanek. (rys.3)
Poprzeczny przepływ prądu występuje jeśli elektrody ułożone są przeciwległe, a prąd przepływa przez poprzeczny wymiar kończyny. Takie ich ułożenie powoduje głębszą penetrację prądu w głąb tkanek. (rys.4)
Wybierając sposób ułożenia elektrod, należy pamiętać o tym, że prąd zawsze wybiera drogę najkrótszą i o najmniejszym oporze.
Dobre przewodnictwo wykazują: krew, limfa, płyn mózgowo-rdzeniowy, mocz, mięśnie, tkanka łączna.
Słabo przewodzą: tkanka tłuszczowa, nerwy, ścięgna, torebka stawowa, kości. Włosy, paznokcie i warstwa rogowa skóry nie przewodzą w ogóle prądu.
Dawkowanie obiektywne
Opiera się na obliczaniu gęstości prądu na elektrodzie czynnej. Aby obliczyć gęstość prądu należy podzielić wartość natężenia prądu przez wielkość powierzchni elektrody czynnej.
Według Konarskiej wyróżnia się następujące rodzaje dawek:
- dawka słaba od 0,01 - 0,1 mA/cm2 (elektrody czynnej)
- dawka średnia do 0,3 mA/cm2 (elektrody czynnej)
- dawka mocna do 0,5 mA/cm2 (elektrody czynnej)
- dawka maksymalna do 1,0 mA/cm2 (elektrody czynnej)
Max dawka ustalona oficjalnie: 0,2mA/cm2
Prąd galwaniczny można stosować także:
-u niemowląt stosuje się dawkę 0,02 - 0,05 mA/cm2 (elektrody czynnej)
-u dzieci do 1 roku życia maksymalna dawka nie może przekraczać 3 mA
-u dzieci do 3 roku życia maksymalna dawka nie może przekraczać 5 mA
Dawkowanie subiektywne
Opiera się na odczuciach pacjenta. Terapeuta wybierając tą metodę dawkowania prądu musi mieć pewność, że pacjent nie ma zaburzeń czucia. Podczas zabiegu chory powinien odczuwać w miejscu zabiegowym przyjemne mrowienie, nie pieczenie.
W obrębie kończyn i tułowia nie przekracza się ogólnej dawki 12 mA,
W obrębie głowy i szyi nie przekracza się 3 - 5 mA.
W obrębie tułowia i kończyn :15 - 20 minut, rzadko 30.
W obrębie głowy i szyi - 5-15 minut.
Cykl leczenia obejmuje 10-20 zabiegów.
Zabiegi wykonywane są zazwyczaj codziennie, rzadko co drugi dzień.
Po zabiegu należy sprawdzić skórę (powinno być zaczerwienienie /pod katodą/ -rumień galwaniczny), podrażnienia zabezpieczyć obojętnym, tłustym kremem. Elektrody i folię umyć, podkłady wyprać i wygotować. Należy przestrzegać idealnej czystości.
PIECZENIE, BÓL, SILNE CIEPŁO - OBJAWY PRZEDAWKOWANIA PRĄDU. NALEŻY PRZERWAĆ ZABIEG!!!!!
Przeciwwskazania do galwanizacji:
metal na drodze przepływu prądu,
ostre stany zapalne,
ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich,
wypryski i owrzodzenia na skórze,
nowotwory złośliwe i łagodne,
gorączka,
porażenia spastyczne,
zaburzenia czucia,
ciąża,
wszczepiony rozrusznik serca,
zakrzepy,
zagrożenie zatorami,
zapalenie żył.
Wskazania do galwanizacji:
nerwobóle, rwy (+)
przewlekłe zapalenia nerwów, splotów i korzeni nerw., (+)
zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kończyn i stawów, kręgosłupa, (+)
porażenia wiotkie, (-)
utrudniony zrost kostny,(-)
zaburzenie krążenia obwodowego.(-)
JONOFOREZA jest to zabieg elektroleczniczy polegający na wprowadzeniu do tkanek jonów leków za pomocą prądu stałego.
Do lego zabiegu mogą być używane tylko te związki, które ulegają dysocjacji elektrolitycznej czyli: kwasy, zasady i sole. Prąd stały, podczas swojego przepływu, wywołuje zjawisko anaforezy - przemieszczanie anionów (-) w kierunku anody (+), oraz kataforezy - przemieszczania kationów (+) w kierunku katody (-). Wprowadzenie jonów leku do tkanek odbywa się zgodnie z zasadą odpychania się ładunków jednoimiennych, a przyciągania ładunków różnoimiennych.
Gdy aktywny składnik leku jest anionem (-) to elektrodą czynną będzie katoda (-), natomiast gdy aktywnym składnikiem leku jest kation (+) to elektrodą czynną będzie anoda (+).
Elektroda czynna musi być połączona z dodatnim biegunem źródła prądu, dy do tkanek wprowadzane są kationy leku lub z ujemnym biegunem źródła prądu, gdy do tkanek wprowadzane są aniony.
W jonoforezie elektroda czynna jest nieco mniejsza od elektrody biernej lub w niektórych przypadkach obie elektrody są równe.
Elektroda czynna ułożona jest nad tkanką, do której wprowadzany jest lek. Elektroda bierna, zamykająca obwód, zazwyczaj ułożona jest przeciwlegle w stosunku do elektrody czynnej. Tylko w wyjątkowych przypadkach podczas jonoforezy stosuje się podłużny przepływ prądu. Wybierając sposób ułożenia elektrod w jonoforezie należy przede wszystkim brać pod wagę zasady przepływu prądu stałego przez tkanki (patrz: galwanizacja wybór miejsca ułożenia elektrod).
Dodatkowym elementem pojawiającym się w jonoforezie jest podkład lekowy nasączony lekiem. Podkład ten umieszczony jest bezpośrednio na skórze, a na nim dopiero położony jest podkład pośredni (taki jak galwanizacji).
Należy pamiętać o tym, że podkład pośredni nie może mieć żadnego kontaktu z innymi podkładami stosowanymi w elektroterapii. Podkład stosowany pod elektrodą bierną spełnia takie same wymogi jak wszystkie podkłady w elektroterapii
Dawkowanie natężenia prądu galwanicznego w jonoforezie zależy od lokalizacji zabiegu oraz wielkości elektrody.
Stosuje się dawki:
-dawka słaba od 0,01 do 0,1 mA/cm2 (elektrody czynnej)
-dawka średnia do 0,3 mA/cm2 (elektrody czynnej)
Czas zabiegu to 10 - 20 minut.
Tylko w jonoforezie histaminowej i adrenalinowej zabieg jest krótki i wynosi 3-5 minut. Terapia obejmuje zazwyczaj 10 15 zabiegów, rzadko 20. Zabiegi wykonywane są zazwyczaj co drugi dzień.
Tylko w terapii schorzeń ostrych, podostrych oraz w leczeniu wszelkiego rodzaju przykurczów zabiegi powinny być wykonywane codziennie.
PRZECIWWSKAZANIA DO JONOFOREZY:
Przeciwwskazania w jonoforezie obowiązują takie same jak w galwanizacji, ale koniecznie należy zwrócić uwagę na możliwość wystąpienia uczulenia na lek.
WSKAZANIA DO JONOFOREZY:
-przykurcze,
-blizny,
-stany pourazowe stawów i mięśni,
-utrudniony zrost kostny,
-zespołu bólowe stawów kończyn i stawów kręgosłupa,
-zapalenia okołostawowe,
-nerwobóle,
-stany zapalne tkanek miękkich i mięśniobóle,
-zaburzenia krążenia obwodowego.
-wykonuje się w specjalnych wannach z wbudowanymi ośmioma elektrodami , które razem mogą stanowić około 50-ciu kombinacji przepływu prądu. Wannę należy wypełnić wodą o temperaturze 34 - 38oC tak aby elektrody były całe przykryte wodą (wanna bez stałego dopływu i odpływu wody). Przepływ prądu zależy od przewodnictwa elektrycznego wody.
Zanurzenie do dołu pachowego, kończyny znajdują się pod wodą.
Przed zanurzeniem informujemy o odczuciach (mrowienie) i ustalamy polaryzacje zabiegu.
CZAS ZABIEGU: 5-15min. najlepiej pot. co 2 dzień
NATEŻENIE PRĄDU do 50mA!!!
PODCZAS ZABIEGU ZABRANIA SIĘ:
-wyjmować i wkładać kończyn do wanny;
-nalewać i wypuszczać wodę
-zmieniać polaryzacji
-dotykać elem. metalowych w pobliżu wanny
-terapeuta nie może opuszczać pomieszczenia zabiegowego
-odmiana galwanizacji polegająca na zanurzeniu w wannach podłączonych do źródła prądu stałego dwóch lub czterech kończyn - kąpiel dwu- lub czterokomorowa.
Podczas zabiegu zanurza się dwie kończyny (2 górne lub 2 dolne) w zbiorniku wypełnionym elektrolitem. Nie wykonujemy do przeciwległych kończyn. NAT. PRĄDU: do 20mA (przez klatkę piersiową nie więcej niż 13mA)
Podczas zabiegu pacjent ma zanurzone wszystkie kończyny (rys) w zbiorniku wypełnionym elektrolitem.
NATEŻENIE 20-30mA
Przepływ prądu może mieć charakter wstępujący lub zstępujący.
-zwiększenie pobudliwości OUN, wpływ na układ sercowo-naczyniowy: zwiększenie odpływu krwi żylnej z kończyn dolnych i narządów objętych „dorzeczem” żyły wrotnej, zwiększenie dopływu krwi tętniczej do płuc i kończyn górnych, zwiększenie odpływu krwi żylnej z serca i płuc.
-obniżenie pobudliwości OUN, wpływ na układ sercowo-naczyniowy: zwiększenie dopływu krwi z krążenia małego do serca, zwiększenie odpływu krwi żylnej z płuc i kończyn górnych, dopływ krwi tętniczej do narządów objętych „dorzecze” żyły wrotnej.
Przed zabiegiem należy sprawdzić stan krążenia!!!!!
Wskazania: zapalenia wielonerwowe, nerwobóle, choroba zwyrodnieniowa, nerwica wegetatywna. Zaburzenia ukrwienia obwodowego.
Przeciwwskazania: Nie wolno wykonywać zabiegów u pacjentów z podciśnieniem tętniczym, nadciśnieniem, w stanach gorączkowych, w niewydolności krążenia.
Prądy diadynamiczne powstają w wyniku prostowania prądu sinusoidalnie zmiennego o częstotliwości 50 i 100 Hz. Są to prądy złożone z impulsów o kształcie połówki sinusoidy. Czas trwania impulsu jest równy czasowi przerwy i wynosi l0ms. Prądy diadynamiczne płyną na bazie prądu stałego o niskiej wartości natężenia. Elektrodą czynną jest katoda (-).
Bernard wyróżnił 6 rodzajów prądów DD. Rozpatrując działanie terapeutyczne poszczególnych prądów należy brać pod uwagę:
przyzwyczajenie do bodźca -zjawisko niekorzystne (DF)
Jest to jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalnie zmienny o częstotliwości 50Hz nałożony na prąd stały (o nat.do 3mA tzw.BASIS) Czas trwania impulsów i przerw między impulsami ok. 10ms.
DZIAŁANIE:
słabe działanie przeciwbólowe
może dojść do zwiększenia napięcie mięśni
opóźnione przyzwyczajenie do bodźca
silna i dość trwała poprawa trofiki tkanek
Powstaje w wyniku nałożenia na jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalnie zmienny o częstotliwości 50Hz drugiego takiego samego prądu, przesuniętego w fazie o 180°. W rezultacie tego uzyskuje się prąd impulsowy o częstotliwości 100Hz, w którym czas trwania impulsu wynosi ok. 10ms.
DZIAŁANIE:
silne działanie przeciwbólowe
zmniejsza napięcie mięśni
bardzo szybkie przyzwyczajenie do bodźca, dlatego czas trwania zabiegu nie powinien być dłuższy niż 2min.
silna poprawa trofiki tkanek
Prąd DF o częstotliwości 100Hz, ma wysoki komponent galwaniczny. Pacjent w czasie stymulacji odczuwa delikatne wibracje. Stosuje się go w pierwszej fazie leczenia, w przypadku silnego bólu, dla pacjentów o dużej wrażliwości, rozpoczyna się nim sesję leczniczą. Może być również stosowany, ze względu na stałą wysoką częstotliwość, w celach diagnostycznych dla lokalizacji powierzchni o zwiększonej pobudliwości.
Prąd ten powstaje w wyniku okresowej zmiany prądów DF i MF, które płyną na przemian w czasie 1s. 
DZIAŁANIE:
silne działanie przeciwbólowe
zmniejsza napięcie mięśni (UWAGA: nie stosować w okolicy powłok brzusznych)
opóźnione przyzwyczajenie do bodźca
bardzo silna poprawa trofiki tkanek
Prąd CP z gwałtownie zmieniającą się częstotliwością powoduje u pacjentów najbardziej agresywne odczucia ze wszystkich prądów DD. Nie należy stosować prądu CP u pacjentów zbyt wrażliwych lub w ostrym stadium schorzenia. Szczególnie wskazany jest dla pacjentów niezbyt wrażliwych lub opornych na terapię. Działając prądem CP uzyskuje się silne przekrwienie, prawdopodobnie wskutek wpływu na mechanizm pompy naczyniowo-mięśniowej, obniżenie napięcia mięśniowego, zmniejszenie bólu i zwiększenie resorpcji krwiaków i obrzęków.
Prąd LP powstaje przez nałożenie na prąd MF takiego samego prądu, lecz o zmodulowanej amplitudzie i przesuniętego w fazie o 180 stopni. Czas trwania zmodulowanej części prądu MF wynosi 12 s. , a części niezmodulowanej 6 s ..
DZIAŁANIE:
bardzo silne działanie przeciwbólowe
zmniejsza napięcie mięśni
zniesione przyzwyczajenie do bodźca
silna i dość trwała (nieco słabsza niż w CP) poprawa trofiki tkanek
Prąd LP charakteryzujący się spokojnymi zmianami częstotliwości jest odczuwany przez pacjentów jako bardzo przyjemny. Stosowany jest u pacjentów bardzo wrażliwych, dla których prąd CP jest zbyt silny.
Jest to przerywany prąd MF. Czasy przepływu prądu i przerwy są sobie równe i każdy z nich trwa 1sekunde.
DZIAŁANIE:
zniesione przyzwyczajenie do bodźca
silna poprawa trofiki tkanek
powoduje skurcz mięśni w zanikach prostych
Jest to prąd MF zmodulowany w amplitudzie. Obwiednia modulacji ma kształt połówki sinusoidy, a czas trwania modulacji i przerwy wynosi 10 sekund.
DZIAŁANIE:
zniesione lub opóźnione przyzwyczajenie do bodźca
silna poprawa trofiki tkanek
powoduje skurcz mięśni w zaniku prostym i mięśni z nieznacznym niedowładem
Rodzaj wybranych prądów ściśle uzależniony jest od żądanego efektu terapeutycznego.
Zabieg zazwyczaj rozpoczyna się od prądu DF, po którym stosuje się jeszcze 1,2 lub 3 wybrane prądy.
Czas trwania poszczególnych prądów uzależniony jest od tego, jak szybko występuje przyzwyczajenie (akomodacja) tkanek do bodźca: im szybsze, tym krótszy czas trwania prądu. Najszybsze przyzwyczajenie występuje podczas działania prądu DF, dlatego czas jego trwania nie powinien być dłuższy niż 2 minuty. Słabszą zdolność akomodacji wykazują tkanki podczas działania prądu MF, następnie CP i LP . Prąd RS i MM nie powoduje przyzwyczajenia do bodźca.
Czas zabiegu, który jest składową czasów poszczególnych prądów wynosi 2-8 min. zazwyczaj 6-8 min.
W zabiegach ze zmianą polaryzacji łączny czas nie powinien przekraczać 12 min.
Seria zabiegów obejmuje 6 do 10 zabiegów wykonywanych codziennie lub co drugi dzień. Można wykonać 1, 2 lub 3 serie stosując tygodniowe przerwy między seriami.
Ustalając natężenie prądu należy pamiętać, że w pierwszej kolejności zwiększa się natężenie prądu stałego, którego wartość nie powinna przekraczać 3 mA. Następnie ustala się natężenie prądu zmiennego, kierując się odczuciami pacjenta.
Wykonując zabieg z zastosowaniem prądu RS i MM natężenie prądu zwiększa się aż do uzyskania widocznego skurczu mięśnia.
W aparatach nowej generacji wartość natężenia prądu stałego i zmiennego reguluje się jednym pokrętłem. Wartość prądu stałego określa tzw. BAZA, która wskazuje w ilu procentach prąd diadynamiczny jest tworzony z prądu stałego. Mniejsze wartości prądu stałego, pozwalają zintensyfikować działanie prądu zmiennego.
Stosuje się elektrody płytkowe równej wielkości. Elektrodą czynną jest katoda (-). Wielkość elektrod dopasowana jest do wielkości pola zabiegowego.
Układając elektrody należy pamiętać o wszystkich ogólnych zasadach dotyczących elektroterapii.
W terapii przeciwbólowej układa się elektrodę czynną (-) w miejscu bólu, elektrodę bierną po przeciwnej stronie tak, aby spowodować poprzeczny przepływ prądu. Jeśli ból jest obustronny, można wykonać zabieg stosując zmianę polaryzacji.
Przy zastosowaniu prądu RS i MM elektrody układa się zgodnie z zasadami elektrostymulacji dwubiegunowej tzn. elektrody ułożone są na mięśniu, w miejscu przejścia brzuśca w ścięgno. Katoda ułożona jest dystalnie a anoda proksymalnie.
W zabiegach prądami diadynamicznymi można także stosować elektrody cyrklowe. (stosuje się je wykonując terapię na pnie nerwowe lub punkty bolesne).
- zespoły bólowe stawów kręgosłupa i stawów kończyn,
- stany po urazach narządu ruchu,
- nerwobóle,
- mięśniobóle,
- zaniki mięśni z nieczynności,
- zaburzenia krążenia obwodowego,
- zaburzenia troficzne.
Zasadniczym przeciwwskazaniem do stosowania prądów diadynamicznych jest przepływ prądu przez mózg i serce. Pozostałe przeciwwskazania są takie same jak, w innych zabiegach elektroleczniczych.
działanie na centralny system modulacji bólu - wytwarzanie endorfin
„tłumiący” wpływ bodźców elektr. w stosunku do bodźców bólowych
adaptacja włókien czuciowych na sutek łagodnego narastania i opadania natężenia
hamowanie przepływu bodźców bólowych do OUN - efekt odcinkowy (segmentowy) - spowodowany przez impulsy nerwowe, które po dotarciu do rdzenia kręgowego wyzwalają mechanizmy blokujące dalsze przewodzenie bodźców bólowych (na tym poziomie) Grube włókna nerwowe rdzeniowe (szybko przewodzące), pobudzone przez prąd elektr. powodują blok przedsynaptyczny na styku wolniej przewodzących ból cienkich włókien rdzeniowych.
TENS jest prądem dwubiegunowym, nie drażni on skóry i może być wykonywany na b. cienkich podkładach lub za pomocą żelu. Możemy używać elektrod samoprzylepnych lub podciśnieniowych. Powszechnie zabieg wykonuje się za pomocą elektrod węglowych
1. symetryczny - po impulsie dodatnim bezpośrednio następuje impuls ujemny. Prąd nie posiada wówczas polaryzacji (każda elektroda jest tak samo „czynna” (przeciwbólowy)
2. falujący - występują naprzemiennie impulsy dodatnie i ujemne
3. asymetryczny - po dodatnich impulsach prostokątnych następują impulsy eksponencjalne o biegunowości ujemnej. Obecnie jest najbardziej popularny
Działanie to tłumaczy się drażnieniem (za pomocą impulsacji TENS) grubych i średniogrubych włókien nerwowych (czuciowych), które posiadają niski próg pobudliwości. Drażnienie to powoduje ograniczenie możliwości impulsacji cienkimi włóknami bólowymi Blokada ta zachodzi w sposób pre- i postsynaptyczny w rogach tylnych rdzenia kręgowego w istocie galaretowatej przy udziale komórek wrzecionowatych oraz w warstwie brzeżnej (bramkowanie bólu).
Zwiększając intensywność impulsacji drażnimy cienkie włókna nerwowe (bólowe), które przewodzą impulsacje do CUN powodując stymulację wydzielania swoistych opiatów: endorfin i encefalin.
Zachodzi na skutek wytwarzania ciał histaminopodobnych, także zmiam w potencjale komórkowym
|
Tens tradycyjny |
Tens niskiej częstotliwości |
Burst Tens |
Brief intense Tens „Hi- Fi” |
czas impulsu |
10-100sec |
100-300sec |
100-300sec |
150-250sec |
częstotliwość |
50-100Hz |
1-5Hz |
100-200Hz (w wybuchu) 2-4 wybuchy na sekundę |
60-100Hz |
Natężenie |
tylko odczuwalne, 3x próg wrażliwości |
próg tolerancji, 3-6x próg wrażliwości, powyżej progu motorycznego |
próg tolerancji, 3-6xpróg wrażliwości, powyżej progu motorycznego |
próg tolerancji, 3-6x próg wrażliwości, powyżej progu motorycznego |
czas leczenia |
od 30 minut do godzin |
20-45 minut |
20-45 minut |
15-20 minut |
Definiowany jako ciągły nieprzerwany łańcuch generowanych z wysoką częstotliwością pulsów o krótkim czasie trwania i niskiej amplitudzie. Za pomocą tego rodzaju TENS-u stymulujemy grube i średnio-grube włókna nerwowe, co zamyka „bramkę” dla transmisji bólu przez cienkie włókna nerwowe.
IMPULSACJA : ciągła
CZAS IMPULSU: 10 - 100µs (mikrosekund).
CZĘSTOTLIWOŚĆ: f=60 - 100Hz. Bardzo dobre rezultaty uzyskuje się przy częstotliwości f=60 - 100Hz i czasie impulsu 50 - 100µs (mikrosekund). Amplituda jest bardziej subiektywnym parametrem i powinna być tak dostosowana, aby pacjent odczuwał komfortowe wrażenie mrowienia, bez skurczu mięśni (wraz ze wzrostem bólu skracamy czas impulsu)
CZAS ZABIEGU: od 30 - 90min. (bez ryzyka do kilku godzin). Cykl może być powtarzany.
ODCZUCIA: mrowienie (nie przekraczające komfortu)
stymulacja jak akupunkturą, charakteryzuje się niskim zakresem częstotliwości, mniej niż 10Hz, optymalnie 2-4Hz z długim czasem pulsu 200 mikrosekund. Amplituda \ natężenie najwyższe tolerowane przez pacjenta, powodujące widoczne skurcze mięśni Ten typ stymulacji może działać na sekrecje (wydzielanie) endorfin, co tłumaczy dłuższy czas zmniejszenia odczuć bólowych u pacjentów. Działa przeciwbólowo
CZAS IMPULSU: od 100 - 300µs (optymalnie 200µs mikrosekund)
CZĘSTOTLIWOŚĆ: poniżej 10Hz. (optymalnie 2 - 4Hz).
CZAS ZABIEGU: od 20 - 40min
ODCZUCIA: silne skurcze mięśniowe (pojedyncze) - max do odczuć pacjenta
Bardzo podobny do wcześniejszego. Dwa wybuchy impulsów na sekundę mają podobny skutek kliniczny jak dwa impulsy na sekundę. Szerokość serii impulsów w każdym wybuchu jest szersza niż szerokość pojedynczego impulsu, dlatego też natężenia konieczne do uzyskania widocznych skurczów jest mniejsze w Tensie typu BURST niż w Tensie niskiej częstotliwości. Jest również lepiej tolerowany przez pacjentów. Efekty lecznicze utrzymują się około 4h w związku z wydzielaniem endorfin.
KSZTAŁT IMPULSU - prostokątny jednofazowy lub dwufazowy.CZĘSTOTLIWOŚĆ IMPULSÓW (terapeutyczna). W ciągu jednej sekundy stosuje się dwie serie impulsów o częstotliwości 2 Hz. Jedna seria składa się z 7-10 impulsów o czasie trwania 100 - 250µs mikrosekund.
CZĘSTOTLIWOŚĆ NOŚNA: ok. 100Hz zmodyfikowana w dwa wybuchy (obwiednie lub salwy)
CZAS IMPUSU: 100 - 300µs
CZAS ZABIEGU: od 20 - 40min
ODCZUCIA: Bardzo lubiany przez pacjentów ponieważ do osiągnięcia efektu motorycznego potrzebujemy znacznie niższego natężenia niż w TENSie niskiej częstotliwości
!!!!TENS BURST nie stosuje się w ostrym stanie choroby i u osób wrażliwych na działanie prądu !!!!
Podobny w charakterze do Tensu tradycyjnego, wysoka częstotliwość (100Hz), dłuższy czas impulsu (200mikrosekund), natężenie najwyższe tolerowane przez pacjenta, powoduje skurcze tężcowe oraz znieczulenia po około 15 minutach.
CZĘSTOTLIWOŚĆ: 100Hz
CZAS IMPUSU: 200 - 300µs
CZAS ZABIEGU: od 15 min
ODCZUCIA: Pacjent odczuwa skurcz tężcowy mięśni.
DZIAŁANIE: blokowanie bramki bólowej, wytwarzanie endorfin (pośrednio)
Lokalnie w miejscu bólu
Wzdłuż przebiegu nerwów
Segmentalnie (działając na ukł. autonomiczny)
W specyficznych miejscach
-punkty akupunkturowy
-punkty stymulacyjne nerwu
-punkty spustowe bólu
W sytuacji, gdy terapia TENS nie przynosi rezultatów, należy zmienić ułożenie elektrod (czasem nawet kilkakrotnie podczas serii).
Do zabiegów stosuje się ułożenia dwuelektrodowe i czteroelektrodowe.
Ułożenie elektrod powinno mieć ścisły związek z przebiegiem nerwów zaopatrujących dany obszar bólowy.
W bólach promieniujących np. wzdłuż kończyny, jedną z elektrod (zazwyczaj katodę) układa się na przebiegu nerwu, między miejscem bólu a rdzeniem kręgowym, w punkcie spustowym, motorycznym lub akupunkturowym. Drugą elektrodę, (zazwyczaj anodę) układa się przykręgosłupowo, nad korzeniem rdzeniowym - na odpowiednim dermatomie!
Jeśli ból zlokalizowany jest w jednym miejscu np. w stawie kolanowym, należy odnaleźć korzeń rdzeniowy, który zaopatruje dany obszar i nad nim przykręgosłupowo ułożyć elektrodę dodatnią. Elektroda ujemna powinna znajdować się na przebiegu nerwu unerwiającego miejsce bólu, między miejscem bólu, a rdzeniem kręgowym.
W bólach ściśle umiejscowionych (bez promieniowania do kończyn) dopuszczalne jest także ułożenie elektrod poprzeczne (przez staw), lub symetrycznie po obu stronach kręgosłupa. Podczas stosowaniu czterech elektrod, można jeden obwód ułożyć na bolesnym miejscu, a drugi wzdłuż nerwu, albo ułożyć elektrody skrzyżnie, tak aby miejscy skrzyżowania prądu pokrywało się z miejscem odczuwania bólu.
Opiera się na ustaleniu intensywności bólu (u pacjenta).
Stosuje się skalę VAS od 0 - 10 (0- brak bólu ; 10- maksymalny) :
skala 1 - 3 : stosujemy TENS niskiej częstotliwości i TENS Hi-Fi
skala 4 - 7 : stosujemy TENS BRUST
skala 8-10 : stosujemy TENS TRADYCYJNY
nowotwory
rozrusznik serca
zabieg w okolicy serca
epilepsja
ciąża, szczególnie w pierwszym trymestrze
okolica zatoki szyjnej
świeże rany, ubytki na skórze, stany zapalne skóry
metal na drodze przepływu prądu
okolica śluzówki i gałek ocznych
zaburzenia czucia
Prąd nominalnie o przebiegu prostokątnym unipolarnym utworzonym z prądu galwanicznego. Kształt prostokąta. Prąd o bardzo silnym działaniu przeciwbólowym i przekrwiennym, znacznie
sprawdzić przed leczeniem wrażliwość skóry w miejscu aplikacji (czucie dotyku, temperatury)
dokładne sprawdzić skórę, miejsca o obniżonej oporności zabezpieczyć wazeliną,
stosować podkłady o grubości 2-4 cm, dobrze nasączone wodą, dokładnie z jednakowym naciskiem przylegające do leczonej powierzchni, w razie potrzeby w czasie zabiegu należy dodać wody do podkładów,
chronić skórę po leczeniu: posypać talkiem lub posmarować maścią łagodzącą.
CZAS IMPULSU: 2 ms.
CZAS PRZERWY: 5 ms
CZĘSTOTLIWOŚĆ: około 143 Hz
CZAS ZABIEGU: 15min.
NATEŻENIE PRĄDU: prąd dawkujemy wg. odczuć subiektywnych (w zakresie 15 - 25mA), możemy również obliczyć wg. parametrów obiektywnych: 0,2mA/cm2 (elektrody czynnej)
-prąd o bardzo silnym działaniu przeciwbólowym i przekrwiennym, znacznie obniża napięcie mięśni. Jeżeli po 3 zabiegach brak poprawy serię przerywamy. Cała seria składa się z 6 zabiegów.
przy małych dawkach - mrowienie
przy większych dawkach uczucie wibracji i ucisku w okolicy zabiegowej
Elektroda czynna - katoda (-) - mniejsza układana na grubych podkładach 2 - 4 cm, z gazy dobrze nasączone wodą. Po zabiegu powstaje odczyn galwaniczny, organizm bardzo szybko przyzwyczaja się do tego prądu dlatego konieczne jest zwiększanie natężenia podczas zabiegu. (3-7razy). Wysokie natężenie - chronić przed pieczeniem!!!
Stosujemy ułożenie poprzeczne przez staw lub kończynę. Elektroda czynna - katoda (-) - w miejscu dolegliwości bólowej. elektroda bierna - anoda (+) poprzecznie po drugiej stronie stawu/kończyny.
Elektroda czynna na guzowatości potylicznej, Elektroda bierna 3cm poniżej ,na wyrostkach kolczystych kręgosłupa. (wielkość elektrod 7x9 cm) Zalecana w bólach ok. twarzoczaszki
ZASTOSOWANIE:
Choroby szyjno-czaszkowe -stymulacja n.occipitalis major (n. potyliczny mniejszy) w wypadku potylicznych bólów głowy, powoduje zmniejszenie transmisji bólowej na poziomie szyjnym, impulsy nerwowe są w tym samym czasie przekazywane przez podłużne, wewnątrz rdzeniowe połączenia do kojarzonego rogu bocznego z k.układu sympatycznego w wyższym poziomie piersiowym, co powoduje lokalne zmniejszenie chronicznie zwiększonej aktywności w sympatycznym układzie nerwowym. Druga elektroda ma bezpośrednio hamujący wpływ na sympatyczną regulację obszaru szyjno-głowowego w tym samym wyższym poziomie piersiowym.
Zaburzenia w kk. górnych kojarzony poziom unerwienia somatycznego
Elektroda czynna C5 , C7, bierna 3cm poniżej na wyrostkach kolczystych Th (wielkość elektrod 9x11cm)
ZASTOSOWANIE:
Zaburzenia: głowa, szyja, obr. barkowa, kończyny górne katoda na poziomie somatycznego unerwienia tego obszaru, anoda na poziomie unerwienia sympatycznego.
Zaburzenia w wyższych segmentach klatki piersiowej, zaburzenia krążenia w kończynach górnych - katoda na poziomie unerwienia sympatycznego.
Elektroda czynna L1 - L3, bierna 3cm powyżej. (wielkość elektrod 9x11cm)
ZASTOSOWANIE: wskazane do leczenia zaburzeń tułowia. Pozycja katody jest zależna od lokalizacji nerwów rdzeniowych odpowiadających segmentowi, w którym zachodzi zaburzenie.
Elektroda czynna L4 - L5 (S1) Bierna na kości krzyżowej w ułożeniu poprzecznym. (wielkość elektrod 10x13cm)
ZASTOSOWANIE: Bóle dolnego odcinka kręgosłupa, obręczy biodrowej i miednicy, zaburzenia krążenia w kończynach dolnych - katoda umieszczona na kojarzonym poziomie unerwienia sympatycznego. Dolegliwości kk. dolnych katoda na poziomie unerwienia somatycznego.
Jeżeli dolegliwości bólowe biorą swój początek z wys. ułożenia el. biernej wówczas należy zmienić ułożenie elektrod
Częstotliwość leczenia: 6-8 razy, jeżeli wrażliwość skóry na to pozwala w zależności od celów i efektów leczniczych.
Efekty terapeutyczne są zauważalne już po pierwszym leczeniu, lub po 2-3 sesji leczniczej. Jeżeli nie ma pozytywnych efektów, nie należy kontynuować leczenia.
Metoda segmentarna wskazana jest, gdy skutek odruchowy powinien pojawić się w obszarze unerwianym przez nerwy sympatyczne. Lokalna aplikacja może przedstawiać praktyczne problemy, ponieważ obszar na który chcemy wpływać jest zbyt duży (zaburzenia krążenia w obu stopach albo dłoniach), lub elektrody nie mogą być umieszczone prawidłowo w przypadku narządów wewnętrznych (w przypadku funkcjonalnych zaburzeń narządów wewnętrznych) lub w wypadku uszkodzeń skóry lub opatrunku gipsowego. Lokalna aplikacja może być również niemożliwa ze względu na zbyt wysoką lokalną wrażliwość (atrofia Sudecka). Główną kategorię zaburzeń leczonych za pomocą terapii segmentarnej stanowią specyficzne zaburzenia narządów, co obejmuje nie tylko funkcjonalne zaburzenia narządów wewnętrznych, ale również segmentalne wzmożenie napięcia mięśniowego, przeczulicę bólową, przeczulicę dotykową, zaburzenia krążenia. W tym przypadku skóra , mięśnie, stawy , nerwy , n krwionośne można traktować jako narządy. Każdy z tych narządów ma kliniczny obraz segmentarnego rozregulowania w postaci specyficznych zaburzeń tych organów i ich tkanek wewnętrznych.
· redukcja możliwości życiowych skóry (test podciągania fałdu skórnego)
· redukcja plastyczności (fałdowanie)
· redukcja zdolności przesuwania skóry wobec tkanek pod nią leżących
· zmiany w konsystencji (grubość)
· twardy end-feel
· zmiany w kolorze: blady, szary, ziemisty
· obniżenie temperatury
· zmniejszenia wypełnienia kapilarów
· zwiększenie wilgotności
· lepkość skóry
· przeczulica bólowa
· przeczulica dotykowa
· allodynia (ból pod wpływem bodźca, który normalnie nie wywołuje bólu, czyli wywołany innym bodźcem niż bodziec szkodliwy)
· zwiększenie zaczerwienienia po drażnieniu mechanicznym
· zmniejszona elastyczność
· twardy end- feel
· skrócenie mięśni
· zwiększenie wrażliwości na rozciąganie
· męczliwość
· wzmożone napięcie
· ból skurczowy
· zwiększenie podstawowego napięcia
· zaburzona koordynacja
· niestabilna aktywność
· ograniczenie zakresu ruchu
· wzorzec torebkowy
· twardy end-feel
· zwiększenie wrażliwości w końcowym zakresie ruchu
· zmniejszenie sekrecji mazi stawowej
· zwiększenie skłonności do zapaleń
· wczesne powstawanie puchliny wodnej
· utrata chrząstki stawowej
· zmniejszona elastyczność
· zwiększona wrażliwość włókien nerwowych
· wrażenie mrowienia
· blokada przewodnictwa
Wskazania do stosowania prądu Traberta:
- nerwobóle, mięśniobóle,
- zmiany zwyrodnieniowe stawów kończyn i stawów kręgosłupa,
- siany po urazach stawów i mięśni,
- zaparcia,
zaburzenia krążenia obwodowego.
Przeciwwskazania do stosowania prądu Traberta są takie same jak, w innych zabiegach elektroleczniczych.
Prąd wysokonapięciowy, zwany również HVPC (wysokonapięciowy prąd impulsowy), HVS (stymulacja wysokonapięciowa) jest to jednofazowy prąd impulsowy, charakteryzujący się występowaniem dwóch bliźniaczych impulsów o bardzo krótkim czasie trwania, mniejszym od 0.1ms. oraz wysokim napięciem sięgającym do 500V
Czas impulsu: od 5 - 200 µs (mikrosekund).
Częstotliwość od 1-120Hz
Natężenie szczytowe wynosi około 2500 mA
Prąd wysokonapięciowy (HV) posiada polaryzacje (przeciwbólowa jest katoda-) , jest prądem bezpiecznym (współczynnik wypełnienia galmanem wynosi 0,01 ) Potrafi on bardzo głęboko wnikać do tkanek bez niebezpieczeństwa powstania w skórze uszkodzeń elektrochemicznych. Na głębokość penetracji prądu wysokonapięciowego ma wpływ nie tylko wartość szczytowa prądu, która jest proporcjonalna do głębokości penetracji, ale również przewodnictwo elektryczne tkanek organizmu ludzkiego. Jest ono tym większe, im więcej jonów zawiera tkanka. Oporność skóry zmniejsza się poprzez zastosowanie podkładów zwilżonych w 0,1 do 0,5 % roztworze wody z solą kuchenną lub poprzez ogrzanie miejsca aplikacji. Zdolność penetracji prądu wysokonapięciowego nie ogranicza się jedynie do selektywnego pobudzenia obwodowych włókien nerwowych i mięśni szkieletowych. Działa również na mięśnie gładkie i gruczoły organów wewnętrznych bezpośrednio, lub przez autonomiczne włókna nerwowe. Terapia HVS stosowana jest w leczeniu trudno gojących się ran, w celu zmniejszenia bólu ostrego i chronicznego, zmniejszenia napięcia mięśniowego, opuchlizny, w stymulacji mechanizmów krążenia oraz w elektrostymulacji celu reedukacji i wzmocnienia mięśni.
Bardzo ważnym czynnikiem bezpośrednio wpływającym na terapeutyczne efekty stymulacji wysokonapięciowej jest częstotliwość powtarzania bliźniaczych impulsów, która określa ile razy na sekundę tkanki ciała są stymulowane w czasie leczenia.
stosujemy do uaktywniania pompy naczyniowo-mięśniowej, efekt szczególnie skuteczny w leczeniu pourazowej opuchlizny, występującej w stanie ostrym (wzmaga odpływ żylny i limfatyczny) Zabiegi można łączyć z zimnymi okładami.
do wywoływania przekrwienia czynnego
działanie przeciwbólowe - ból przewlekły
redukcja i wzmocnienie siły mięśniowej
wywoływanie przekrwienia czynnego
działanie przeciwbólowe (ból ostry i podostry) - poprzez mechanizmy „bramki kontrolnej”
usuwanie świeżych obrzęków
leczenie uszkodzeń tkanki miękkich - przyśpiesza gojenie ran (Energia elektryczna działa na krążenie krwi w tkankach bezpośrednio otaczających ranę, wytwarza pozytywny potencjał w łożysku owrzodzenia, co korzystnie wpływa na regenerację tkanek).
działanie tonizujące - usuwanie spazm mięśniowych
Zabiegi wykonuje się w czasie od 20 do 45 min. raz dziennie lub 30 min. dwa razy dziennie.
ANODA (+) - stosuje się na rany zainfekowane -ma właściwości bakteriobójcze i oczyszczające
KATODA (-) - przyśpiesza gojenie się rany (gdy jest już ona wyczyszczona działaniem anody)
Zabieg można wykonywać na „żółtych” podkładach)
Wykonując zabiegi za pomocą stymulacji wysokonapięciowej wskazane jest używanie elektrod giętkich, ze względu na większą możliwość dostosowania do kształtu powierzchni leczonej. Bardzo ważna jest odpowiednia odległość elektrody czynnej od biernej. Im jest bliższa ich odległość, tym mniejsza jest głębokość penetracji prądu wysokonapięciowego. W czasie zabiegu można stosować równocześnie jedną, dwie, trzy lub cztery elektrody czynne, w zależności od tego, czy terapeuta chce stymulować specyficzne punkty czy większą powierzchnię.
Elektrody układa się w specyficznych punktach stymulacyjnych (punkty stymulacyjne nerwu, punkty motoryczne, punkty spustowe), przykręgosłupowo w celu leczenia lokalnych problemów obszaru przyległego do kręgosłupa lub w celu działania segmentarnego oraz lokalnie w obszarze dolegliwości (np. na ranie) Niezwykle istotne jest również, aby w czasie zabiegu spokojnie i powoli zwiększać amplitudę prądu (woltaż). Jeżeli gwałtownie wzrośnie dawka, oporność tkanek zwiększy się i stymulacja może być dla pacjenta bolesna, nawet jeżeli nie powstanie oparzenie skóry.
Stymulacja wysokonapięciowa jest bardzo bezpiecznym sposobem leczenia.
Podstawowe przeciwwskazania dotyczą aplikacji na brzuch i dolny odcinek kręgosłupa u kobiet ciężarnych, nad obszarem z nowotworem oraz u pacjentów z rozrusznikiem serca.
3
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Zasady eksploatacji urządzeń elektrycznych (BHP), Szkoła
Maszyny Elektryczne 2 cw1, Szkoła, Semestr III, Maszyny Elektryczne, Maszynki, Maszyny elektryczne [
elektronika 22, Szkoła, Semestr 4, Podstawy elektroniki, Bart, Podstawy Elektroniki LAB, Podstawy El
Fizyko - Elektrodiagnostyka, Fizykoterapia(1)
elektronika-bipolarny, Szkoła, Politechnika 1- 5 sem, SEM IV, Elektronika i Energoelektronika. Labor
Sprawozdanie elektrotechnika ćw.4, Szkoła, Semestr 4, Elektrotechnika III, Ćw 4 u Dzika
Maszyny Elektryczne 2 cw3, Szkoła, Semestr III, Maszyny Elektryczne, Maszynki, Maszyny elektryczne [
elektrofizjologia komorki, Szkoła, Fizjologia
Sprawdzian z pradu elektrycznego, podręczniki szkoła średnia liceum technikum testy, LICEUM FIZYKA T
elektronika egzam, Szkoła, Politechnika 1- 5 sem, SEM IV, Elektronika i Energoelektronika. Wykład, E
inzynieria elektryczna sprawozdanie, szkoła PŚK, Miernictwo
Zasady eksploatacji urządzeń elektrycznych (BHP), Szkoła
Elektrolecznictwo 2., Fizykoterapia
Wnioski tranzystor, Szkoła, Elektronika I, Elektronika
geo 1-2, Szkoła, Technikum Elektroniczne, szkoła II TA 2012;2013, Geografia
Elektrolecznictwo 1, Fizykoterapia
Badanie tyrystorów, Akademia Morska -materiały mechaniczne, szkoła, Mega Szkoła, szkola, ELEKTRA
Zabezpieczenia, Akademia Morska -materiały mechaniczne, szkoła, Mega Szkoła, szkola, ELEKTRA
więcej podobnych podstron