21. OBRONA CYWILNA
Temat: H i s t o r i a O b r o n y C y w i l n e j
Carl von Clausewitz
O wojnie (Vom Kriege) Carl von Clausewitz 1827r
„Wojna jest tedy aktem przemocy, mającym na celu zmuszenie przeciwnika do spełniania naszej woli. Przemoc uzbraja się w wynalazki sztuki i nauki,
aby stawić czoło przemocy.”
Ograniczenia nakładane przez tak zwane traktaty międzynarodowe towarzyszą jej nie ograniczając w zasadzie jej siły.
W wojnie w zwarcie wzajemne wchodzą siły, do których zaliczamy:
-właściwe siły zbrojne,
-kraj z jego obszarem i ludnością,
-sojuszników.
Kraj ze swoim obszarem i zaludnieniem staje się nie tylko źródłem sił zbrojnych, ale również sam staje się częścią sił działających, która tworzy teatr wojny lub wywiera na niego znaczący wpływ.
„W dwóch narodach i państwach może się nagromadzić takie napięcie i tyle wrogich wzajemnie czynników, że jakiś w istocie swej zupełnie błahy motyw wojny wywoła skutek wybiegający znacznie poza właściwy jego charakter i może spowodować prawdziwy wybuch.”
Celem prowadzenia wojny jest zniszczenie siły zbrojnej przeciwnika, lub załamanie jej woli walki, zdobycie kraju oraz załamanie lub doprowadzenie do zmiany woli społeczeństwa zamieszkującego ten kraj.
Społeczeństwo zamieszkujące na terenie na którym dzieje się wojna jest zmuszone do ponoszenia kosztów wojny: jest ofiarą plądrowania przez przeciwnika, zaopatruje wojska własne, uzupełnia zapasy przeciwnika, wspierając wojska własne w tworzeniu rubieży obronnych, ponosi ofiary przy ostrzale miejsc zamieszkania itp.
Walter Aschoff,
„Landaufflüge 1917 -aus dem Fliegertagebuch“,
Potsdam 1940.
Wspomnienia pilota członka eskadry angielskiej.
W I wojnie światowej.
Autor za czasów III Rzeszy był pułkownikiem
w Ministerstwie Lotnictwa Rzeszy.
„Jak mocno spięci strachem przed śmiercią
i nienawiścią, mogą być teraz ludzie w tym
morzu domów, szukający w tej chwili jakiejkolwiek
ochrony i schronienia (Londyn 13 czerwca 1917r.).
Nalot na magazyny i obiekty portowe.
Cel został osiągnięty, widoczne są dym i ogień
wydostające się z hal. Opis wrażeń - miasto ogarniają chmury dymó
w sposób trudny do wyobrażenia.
Prasa angielska pisała o pierwszym nalocie z użyciem
większych sił: godzina rozpoczęcia 11.35, oprócz celów
pojedynczych główny atak przypuszczono na City, straty
162 zabitych, 432 rannych. Najtragiczniej było przy Upper
North Street, 50 kg bomba przebiła dach i 3 piętra budynku
szkoły. W trakcie przebijania zabiła 2 dzieci i rozpołowiła
się. Druga część eksplodowała wśród 64 dzieci -
z tego 6 zginęło na miejscu.
Zaprzeczeniem, że Londyn był od początku miastem
zamkniętym, jest słaba reakcja artylerii przeciwlotniczej,
jak również myśliwców, których 30 znajdowało się
w powietrzu, w sąsiedztwie bombowców. Wielu mieszkańców
miasta nie spodziewając się nalotu wyszło na ulice
z ciekawości, jakie samoloty powodują hałas w powietrzu.
W odpowiedzi gabinet wojenny Anglii wydał decyzje mające na celu rozwój sił powietrznych i obrony przeciwlotniczej. Na odpowiedź - odwet na miastach niemieckich, przemysł i lotnictwo i przemysł angielski były w tym czasie za słabe. Niemcy zostali oskarżeni jako jedyni sprawcy zaatakowania miasta otwartego.
Autor wyraźnie przyznał, że naloty miały na celu osłabienie woli obrony narodu angielskiego.
Ludendorf E.
„Über Unbotsmäßigkeit im Kriege”,
München 1935.
Niemcy rozpoczęły w 1914r. ze swoim Wermachtem wojnę,
która nie obejmowała wszystkich sił społecznych zdolnych
do obrony, która do 1918 stała się wojną totalną obejmującą
wszystkie fizyczne, gospodarcze, duchowe i moralne siły
społeczeństwa, wymagającą całkowitego podporządkowania
i działania z wymaganą siłą.
Należy zauważyć, że państwo wszystkie siły fizyczne,
gospodarcze, duchowe i moralne społeczeństwa utrzymuje
w czasie pokoju dla samostanowienia i rozwoju, a w czasie
wojny stawia naczelnemu dowódcy do dyspozycji.
W czasie pokoju należy zapewnić rozwój sił społeczeństwa.
Wiedza z nauki o wojnie totalnej nie może być
własnością grona polityków, wojskowego
przywódcy narodu lub przyszłego wodza,
ale musi stać się własnością całego społeczeństwa.
J.F.C. Fuller (generał angielski)
„Pierwsza wojna narodów. Jej oznaki i wypływające nauki”.
Berlin 1938 (tłumaczenie i wydanie niemieckie).
Wojnę włosko - abisyńską nazywa pierwszą oznaką przyszłej
wielkiej tragedii. Według niego była to walka na śmierć i życie
między faszyzmem i bolszewizmem. Zastosowano totalitarną
taktykę walki - broń wykorzystywana była bez zahamowań
moralnych, do zniszczenia ludności wroga.
Potwierdza, że włoscy piloci używali gazu musztardowego.
Jednocześnie stwierdza, że: Opłacalnym celem nalotu będą miejsca dużej
koncentracji ludności.
Siła wojny powietrznej leży w terrorze, a nie w zniszczeniach. Bomby zapalające będą odgrywały decydującą rolę przy atakach na miasta. Ich moc będzie leżała nie tylko w nieludzkich szkodach, ale także w niewyobrażalnej sile demoralizującej.
Doskonalenia wymagać będzie technika zrzutu; ciężkie bomby burzące, mogą służyć do niszczenia ludności w piwnicach, bomby zapalające do zabijania w budynkach, bomby gazowe do zaskoczenia na zewnątrz, bomby z opóźnionym do uniknięcia chwili spokoju dla ludności.
William Beveridge
(w I wojnie światowej był ministrem amunicji
i wyżywienia),
na podstawie doświadczeń z wojny 1914 - 1918
przewidywał możliwe skutki kolejnej wojny:
1) w przyszłej wojnie ludność cywilna zostanie poddana nalotom powietrznym w niespotykanej dotąd skali. Znaczenie mieć będzie nie tylko obrona przeciwlotnicza, ale także zwalczanie pożarów i broni chemicznej;
2) wcześniejsze bezpośrednie niszczenie środków spożywczych do zaopatrzenia ludności przyjmie nowe formy;
3) na każdego żołnierza na froncie przypadać będzie więcej kobiet i mężczyzn na froncie domowym - produkcja wojskowa;
Front wewnętrzny atakowany będzie bez konieczności przerywania linii frontu wojennego.
Jest prawdopodobne, że wojna, jeżeli nastąpi, to przyjmie także formę nalotów lotniczych na ludność cywilną w dużych miastach. Przewidywał konieczność rozbudowania straży pożarnej, ratownictwa medycznego, samoobrony i służb odkażania. Atak na miasta może mieć za cel nie tylko zniszczenia, ale także wywołanie paniki wśród mieszkańców oraz wywołanie niekontrolowanej ewakuacji.
Douhet Giulio, „Panowanie w powietrzu”
Włoski teoretyk wojskowy (1869-1933r.), w 1918r.
powołany na szefa włoskiej służby lotniczej,
w 1921r. otrzymuje awans na stopień generała,
po przewrocie faszystowskim szef włoskiego lotnictwa,
w służbie czynnej do 1923r.
Celami dla napadów powietrznych powinny być rozległe obszary, na których znajdują się obiekty mieszkalne, przemysłowe, występuje znaczna koncentracja ludzi. W nalotach należy stosować: bomby burzące do wywołania wstępnych zniszczeń; bomby zapalające do wywołania ognisk pożarów; bomby chemiczne do utrudniania prowadzenia działań ratunkowych.
Bomby powinny posiadać zapalniki o działaniu
natychmiastowym oraz opóźnionym, nie pozwalając
ludności na odpoczynek po nalocie. Zastosowanie
lotnictwa dysponującego odpowiednią ilością
(i składem jakościowym) bomb, zdolne jest skutecznie
niszczyć cele wysoce zurbanizowane (przykład Paryż,
Londyn), w znacznym oddaleniu od linii frontu.
Znaczącą rolę dla powodzenia wojny przypisywał osłabieniu morale społeczeństwa poprzez bezpośrednie ataki na zaplecze przeciwnika, które oddziaływają na ogół społeczeństwa.
Twierdził, że:
„Użycie środków pozwalających na szybsze porażenie morale społeczeństwa spowoduje większą humanizację wojny.” Używane środki można dzielić jedynie według ich skuteczności, celność i wielkości powodowanych strat. Przyznaje prawo stronie napadniętej do nieprzestrzegania praw
i konwencji międzynarodowych w użyciu dostępnych środków zniszczenia w celu obrony.
Przyszłą wojnę widział jako związaną z totalnym wykorzystaniem broni chemicznej na szeroką skalę. Eugen Bircher szwajcarski specjalista w zakresie historii wojen
„Krieg ohne Gnade - von Tannenberg zur Schlacht der Zukunft”, Zürich 1937r
Wojny nie muszą być wypowiadane,
przykładem jest wojna japońsko - chińska.
Istnienie państw totalitarnych zmusza pozostałą
część do totalnego zdyscyplinowania
swoich społeczeństw.
U Clausewitza celem wojny było zniszczenie sił
wroga, natomiast już w wojnie w Stanach
Zjednoczonych celem było zniszczenie gospodarki
przeciwnika, a tym samym zniszczenie jego armii.
Jednocześnie można zauważyć, że postęp nauk jest
nośnikiem zdarzeń wojennych.
Prędzej czy później wszystkie armie będą miały
taką samą broń, o tym wiedział Cluasewitz jeszcze
przed wynalezieniem dział dalekiego zasięgu,
Zeppelinów, samolotów, okrętów podwodnych,
czołgów.
Bircher przewidywał możliwe schematy przyszłych wojen:
a) wojna lokalna lub zlokalizowana - wojna między państwami
sąsiednimi, państwa sąsiadujące z walczącymi zajmują się
zaopatrzeniem lub blokowaniem, w zależności od gry
interesów;
b) wojna, która podzieli narody świata na 2 części,
oprócz podziału na państwa totalitarne i nie totalitarne,
znaczenia nabierze ochrona źródeł surowców wtórnych.
Twierdził, że: lotnictwo jest jednym z rodzajów broni,
a jednocześnie najszybszym środkiem transportu.
Oprócz zalet ma wady, można ją zobaczyć i jest wrażliwa,
pozostanie ważnym instrumentem prowadzenia działań,
ale nie będzie rozstrzygać o losach wojny.
Przedstawia swoją wizję zniszczenia Londynu,
gdzie gaszenie pożarów przestrzennych możliwe będzie
poprzez burzenie budynków. Dopełnieniem zniszczeń
ma być użycie bomb gazowych.
Zagrożenie poważnymi nalotami istnieje z każdej strony.
Troska o ojczyznę jest jednakowa po każdej stronie.
To ogranicza wolę ataku.
Dziś polityka stała się narzędziem wojny. Będzie tak długo dopóki państwa europejskie w swojej totalności nie dojdą do nowej dyscypliny. Nową dyscypliną będzie wola oporu narodu, ale nie przed napaścią, a przed upadkiem wspólnym.
Przy jednakowych zasobach ludzkich, surowców, pieniędzy, jednakowo przygotowanych armiach, jednakowo funkcjonujących gospodarkach przewagę będzie miał ten, kto posiada ujednoliconą strukturę moralną, a w związku z tym zamkniętą siłę oporu.
W historii wojny domowej w Ameryce Północnej dostrzec można
wszystko, co znajdziemy w wojnie światowej:
- teatr działań wojennych obejmujący obszar o znacznych rozmiarach;
- punkty, o które prowadzone są walki znacznie oddalone są od siebie;
- próba desantu armii inwazyjnej w Richmond;
- znaczne zaangażowanie sił wojskowych szacunek 1500000 osób;
- środki szybkiego przemieszczania wojsk - statki parowe, pociągi;
- zastosowanie nowoczesnej techniki - pierwszy opancerzony okręt;
- wykorzystanie narzędzi ekonomicznych - wykorzystanie wojny pieniężnej;
- początek wojny propagandowej;
- nowe strategie - na przykład blokada tras zaopatrywania.
Albert Kesselring, „Żołnierz do końca”, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1996,
(tytuł oryginału „Soldat bis zum letzten Tag”).
Kesselring przyznaje, że zaangażowanie wojskowe Niemiec w wojnę domową w Hiszpanii było wielką okazją (pomimo trudności organizacyjnych) do sprawdzenia ludzi i sprzętu pod względem taktycznym i technicznym. Była to jednocześnie okazja przetestowania sprzętu w działaniach bojowych, co dawało podstawy do doskonalenia taktyki zastosowania danego typu uzbrojenia. Udzieloną pomoc uznaje za powód do chwały dla wszystkich zaangażowanych w zwycięstwo Franco.
Tłumaczy możliwość bombardowania budynków
mieszkalnych zgodnie z prawem „rozrzutu”.
Lotnictwo atakowało tylko cele wojskowe określone
w rozkazach, co nie wykluczało możliwości
oddziaływania na obiekty mieszkalne położone
w ich pobliżu. Flota atakowała obiekty, które nie
mogły być rażone przez artylerię lądową, lub cele
punktowe, które mogły być skutecznie rażone
wyłącznie z powietrza.
Autor tłumaczy fakt zniszczenia Rotterdamu,
przerwami w łączności z dowódcą natarcia
gen. Studentem, co spowodowało naloty stanowiące
uzupełnienie ostrzału artylerii i wsparcie
wojsk lądowych.
W ataku lotniczym na Rotterdam Luftwaffe zastosowała, w sposób sprawdzony w Polsce, masowe naloty na ludność cywilną; zabito 917 mieszkańców miasta, a 78 000 straciło dach nad głową. Rotterdam obok Warszawy stał się symbolem brutalności Luftwaffe .
Uzasadnieniem ataku na miasta był fakt, że stanowiły one centra kierowania administracją, obroną państwa, zlokalizowane były w nich ośrodki formowania wojsk, stanowiły ważne węzły komunikacyjne, zlokalizowane w nich były radiostacje cywilne i wojskowe. Z tych względów stawały się celami wojskowymi.
Broń chemiczna
„LD 50”, nr 2/97
„Chemische Waffen und ihre Entwicklung, Teil II - ab 1918“
W okresie międzywojennym praktycznie we wszystkich armiach na wyposażeniu znajdowały się mniejsze lub większe zapasy broni chemicznej.
W wielu laboratoriach trwały prace nad doskonaleniem „skuteczności” posiadanych środków oraz opracowywaniem nowych rozwiązań.
Konwencja genewska z 1925r. zakazywała użycia broni chemicznej, jednakże w wielu armiach nie zastanawiano się nad dochowaniem postanowień w przyszłości.
Nawet w okresie trwania II wojny światowej w Niemczech prowadzono z pozytywnym efektem prace nad nowym środkami bojowymi.
Najbardziej zastanawiający był fakt, że pomimo znacznych zapasów środków bojowych nie doszło w II wojnie do celowego użycia trucizn. Nieużywanie broni chemicznej nie wynikało z humanitaryzmu walczących lub braku właściwych substancji.
Można pokusić się o stwierdzenie, że to obawa przed użyciem takiej samej broni przez przeciwnika, na wojska lub na głębokie zaplecze frontu powstrzymywała dowodzących przed wydaniem odpowiednich rozkazów.
Przy wojnie manewrowej, jaką byłą II wojna nie można było dopuścić do zablokowania zaplecza skutkami ataku chemicznego. Od sprawności funkcjonowania zaplecza zależała zdolność wojsk do wykonywania działań bojowych na zmiennych pozycjach.
Odnotowane fakty były jedynie przypadkami, które można nazwać „wypadkami przy pracy”:
1- w trakcie wojny obronnej w Polsce, polscy saperzy pod Jasłem przez pomyłkę na polu minowym rozłożyli miny z gazem musztardowym (inne nazwy Lost - od nazwisk chemików Lommel i Steinkopff, Senfgas), niemiecki pododdział rozpoznał broń i środek, ale reakcja była beznadziejna, tabletki do odkażania zewnętrznego żołnierze przyjęli doustnie, odnotowano znaczne straty;
2 - w 1940r. nad Sommą i w 1941r. na Ukrainie podczas odwrotu wojsk, wystrzelone zostały granaty z Fosgenem, Francuskie / Rosyjskie dowództwo natychmiast otwartym tekstem radiowym powiadomiło wojska niemieckie, że doszło do przypadkowego wystrzelenia granatów z fosgenem. Brak jest informacji o stratach w tych przypadkach;
3 - w trakcie kampanii francuskiej, żołnierze niemieccy napotkali wóz bojowy do walki chemicznej, w trakcie zabaw z „dziwnym” czołgiem uruchomiono instalację spryskującą, doszło do strat w ludziach;
4 - maj 1945r., po zajęciu Monachium przez wojska amerykańskie, jeden z oddziałów znalazł w opuszczonych koszarach pojemniki z ćwiczebnym gazem musztardowym (mieszanina oleju maszynowego i środka drażniącego), w związku z tym, że były to butelki kamionkowe istniało przypuszczenie, że jest to wódka STEINHEGER, po otwarciu odnotowano natychmiastową ucieczkę z wielkim łzawieniem, ponieważ nikt nie posiadał przy sobie masek przeciwgazowych.
Obrona Warszawy we wrześniu 1939r. Brunswig Hans (†) „Feuersturm über Hamburg
Die Luftangriffe auf Hamburg im Zwieten Weltkrieg und Ihre Folgen” - Stuttgart 1987
Przyczyny zaistnienia proporcjonalnie małych strat w stosunku do wielkości użytych środków ataku:
-prawidłowe zorganizowanie straży pożarnej w mieście;
-prawidłowe zorganizowanie samoobrony mieszkańców; a w tym:
- domowe pogotowia przeciwpożarowe;
- posterunki pomocy medycznej zorganizowane
przez organizacje harcerskie;
- punkty sprzętu przeciwpożarowego w budynkach
- zwiększenie odporności konstrukcji obiektów.
Przepisy prawne
KONWENCJA w sprawie okrętów szpitalnych, podpisana w Hadze dnia 21 grudnia 1904 r.
Zważywszy, że Konwencja, zawarta w Hadze dnia 29 lipca 1899 r. o przystosowaniu do wojny morskiej zasad Konwencji Genewskiej z dnia 22-go sierpnia 1864 r., uświęciła zasadę udziału Czerwonego Krzyża w wojnach morskich przez postanowienia na rzecz okrętów szpitalnych;
KONWENCJA o bombardowaniu przez morskie siły zbrojne w czasie wojny z 18 października 1907r. Zakazuje się bombardowania przez morskie siły zbrojne portów, miast, wiosek, osiedli lub gmachów, które nie są bronione. Żadna miejscowość nie może być bombardowana jedynie z tytułu ustawienia przed jej portem podwodnych min uderzeniowych. Jeżeli względy wojskowe, wymagające akcji natychmiastowej, uniemożliwią podanie terminu, to rozumie się, że pozostaje w mocy zakaz bombardowania miasta niebronionego, jak w wypadku określonym w ust. 1, i że dowódca winien przedsięwziąć wszelkie środki, ażeby miasto jak najmniej ucierpiało.
Art. 3.
Po wyraźnej notyfikacji można dokonać bombardowania
portów, miast, wiosek, osiedli lub gmachów niebronionych,
jeżeli władze miejscowe, oficjalnie wezwane, odmawiają
zadośćuczynienia żądaniom rekwizycji żywności lub
prowiantów, koniecznych dla chwilowych potrzeb morskiej
siły zbrojnej, znajdującej się przed daną miejscowością.
Przy bombardowaniu przez morskie siły zbrojne, dowódca
winien przedsięwziąć wszelkie konieczne środki, ażeby
zaoszczędzić w miarę możności gmachy, przeznaczone dla
obrzędów religijnych i sztuk pięknych, zakłady naukowe i
dobroczynne, pomniki historyczne, szpitale i miejsca zbiórek
dla chorych lub rannych, pod warunkiem, że nie będą one
przeznaczone jednocześnie dla celów wojskowych.
KONWENCJA o pokojowem
załatwianiu sporów międzynarodowych,
podpisana w Hadze
dnia 18 października 1907 roku. KONWENCJA
z dnia 18 października 1907 r. dotycząca praw i obowiązków mocarstw i osób neutralnych w razie wojny lądowej.
Mocarstwo neutralne będzie mogło zezwolić na przejście przez swe terytorium rannych lub chorych, należących do armii stron wojujących, z zastrzeżeniem jednak, aby pociągami, którymi przybędą oni, nie były przewożone ani osoby ani materiały wojskowe. Ranni i chorzy, dostarczeni na tych warunkach przez jedną ze stron wojujących na terytorium neutralne, którzy należeliby do strony przeciwnej, będą musieli być strzeżeni przez państwo neutralne w ten sposób, by znów nie mogli brać udziału w operacjach wojennych.
KONWENCJA
dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej.
Sporządzono w Hadze dn. 19 października 1907 r. ożywione pragnieniem służenia i w tej ostatecznej ewentualności interesom ludzkości i wzrastającym wymaganiom cywilizacji; Niniejsza konwencja, należycie ratyfikowana, zastąpi w stosunkach pomiędzy Mocarstwami Układającymi się konwencję z 29-go lipca 1899 r., dotyczącą praw i zwyczajów wojny lądowej.
Art. 2.
Ludność terytorium niezajętego, która przy zbliżeniu się
nieprzyjaciela dobrowolnie chwyta za broń, aby walczyć
z wkraczającymi wojskami i nie miała czasu zorganizować
się zgodnie z art. 1, będzie uważaną za stronę wojującą,
jeżeli jawnie nosi broń i zachowuje prawa i zwyczaje wojenne.
Zabrania się mianowicie:
a)używać trucizny lub broni zatrutej;
b)zabijać albo ranić zdradziecko osoby,
c)zabijać lub zadawać rany nieprzyjacielowi, który złożył broń
d)oświadczać, że nikomu nie będzie darowane życie;
e)używać broni, pocisków lub środków, mogących
zadać zbyteczne cierpienia;
f)bezprawnie używać znaków nieprzyjaciela i ustanowionych
przez konwencję genewską;
g)niszczyć lub zagarniać własność nieprzyjaciela,
h)ogłaszać za wygasłe, prawa i roszczenia obywateli strony
przeciwnej.
Podczas oblężeń i bombardowań należy zastosować
wszelkie niezbędne środki, ażeby w miarę możliwości
oszczędzone zostały świątynie, gmachy, służące celom
nauki, sztuki i dobroczynności, pomniki historyczne,
szpitale oraz miejsca, gdzie zgromadzeni są chorzy i ranni,
pod warunkiem, ażeby te gmachy i miejsca nie służyły
jednocześnie celom wojennym.
KONWENCJA I STATUT
o utworzeniu Unii Międzynarodowej Niesienia Pomocy,
Akt końcowy. z 20 lipca 1927r.
Unia Międzynarodowa niesienia pomocy ma na celu:
1. w klęskach, spowodowanych siłą wyższą, a których wyjątkowy rozmiar przekracza siły i środki dotkniętego narodu,
2. we wszystkich klęskach publicznych, o ile możności, koordynować wysiłki, czynione przez organizacje niesienia pomocy, tudzież w sposób ogólny pobudzać do badań i do akcyj zapobiegawczych przeciw klęskom i pośredniczyć, ażeby wszystkie narody wykonywały wzajemną międzynarodową pomoc.
USTAWA
z dnia 14 lipca 1936 r. o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli.
"Plany zabudowania powinny czynić zadość wymaganiom obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej, a w szczególności przewidywać przerwy pomiędzy osiedlami i skupieniami budynków oraz takie ukształtowanie ulic, placów, wolnych przestrzeni i podwórzy na działkach, które zapewniłoby dostateczny przewiew.";
Przepis przewidywał także obowiązek urządzenia dzwonków alarmowych;
1)ustawa z dnia 15 marca 1934 r. o obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej,
2)dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 4 lipca 1936 r. o ustanowieniu Inspektora Obrony Powietrznej Państwa,
3)dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 3 września 1939 r. o udziale lokatorów w kosztach budowy schronów.
USTAWA
z dnia 26 lutego 1951 r. o terenowej obronie przeciwlotniczej.
Art. 1.
1. Tworzy się Główną Komendę Terenowej Obrony Przeciwlotniczej przy Prezesie Rady Ministrów oraz terenowe komendy przy prezydiach właściwych rad narodowych, powołane do kierownictwa organizowaniem, przygotowaniem i wykonywaniem terenowej obrony przeciwlotniczej.
2. Szczegółową organizację komend terenowej obrony przeciwlotniczej oraz ich zakres działania i uprawnienia określi Rada Ministrów.
Art. 2. Rada Ministrów określi: obowiązki władz, urzędów, przedsiębiorstw, zakładów, instytucji i organizacji społecznych oraz osób prawnych i fizycznych w dziedzinie przygotowania i wykonywania terenowej obrony przeciwlotniczej, zasady i tryb powoływania do pełnienia tych obowiązków oraz zwalniania od nich, zakres i sposób przygotowania i wykonywania terenowej obrony przeciwlotniczej oraz tryb pokrywania kosztów.
Art. 3. 1. Kto wykracza przeciw przepisom o terenowej obronie przeciwlotniczej, wydanym na podstawie art. 2, podlega - jeżeli za czyn nie grozi surowsza kara - karze aresztu do trzech miesięcy lub grzywny do 2.000 zł albo obu tym karom łącznie.
Terenową Obronę Przeciwlotniczą, z kolei przekształcono
w 1965r. w Powszechną Samoobronę,
a następnie po uchwale RM z 1973r.
powstała Obrona Cywilna.
Do momentu wdrożenia przemian ustrojowych w
RP OC podlegała Ministrowi Obrony Narodowej
jako element systemu militarnego państwa,
w II połowie lat 90 OC przekazana została w
zakres kompetencji Ministra Spraw Wewnętrznych. Dz.U. Z 12 września 1956r. Warszawie, dnia 18 września 1954 roku.
KONWENCJE O OCHRONIE OFIAR WOJNY, PODPISANE W GENEWIE DNIA 12 SIERPNIA 1949 ROKU*
1. Konwencja Genewska o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych,
2. Konwencja Genewska o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu
3. Konwencja Genewska o traktowaniu jeńców wojennych oraz
4. Konwencja Genewska o ochronie osób cywilnych podczas wojny.
PROTOKOŁY DODATKOWE
do Konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 r.,
sporządzone w Genewie dnia 8 czerwca 1977 r. (Dz. U. z dnia 20 maja 1992 r.)
W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej Prezydent podaje do powszechnej wiadomości:
W dniu 8 czerwca 1977 r. zostały sporządzone w Genewie Protokół dodatkowy do Konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 r. dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół I) oraz Protokół dodatkowy do Konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 r. dotyczący ochrony ofiar nie międzynarodowvch konfliktów zbrojnych (Protokół II). Dokument ratyfikacji podpisano 19 września 1991r.
Aktualnie OC jest elementem składowym pozamilitarnego systemu gotowości obronnej państwa.
Zdolność państwa do sprawnego wykonania zadań obrony militarnej okazuje się być w znacznym stopniu zależna od sprawności wykonania zadań z zakresu OC - ochrona ludności i zasobów materialnych jest jednocześnie ochroną zaplecza dla rozwinięcia i uzupełniania potrzeb systemu militarnego.
Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej z 21 listopada 1967r.
Obywatele rzeczpospolitej w ramach obowiązku obrony są zobowiązani:
-Pełnić służbę wojskową
-Pełnić służbę w obronie cywilnej
-Odbywać przysposobienie obronne
-Uczestniczyć w samoobronie ludności
-Pełnić służbę w jednostkach zmilitaryzowanych
-Odbywać służbę zastępczą
-Realizować inne świadczenia na rzecz obronności kraju.
Art.. 17 Centralnym organem administracji jest Szef Obrony Cywilnej Kraju, którego powołuje Premier na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Terenowymi organami OC są:
-Wojewodowie
-Starostowie
-wójtowie, burmistrzowie (prezydenci miast)
Zasadnicze zapisy zawarte są w rozdziale IV ustawy części zasadnicze:
1- postanowienia ogólne (formacje obowiązki obywateli w zakresie OC
2- formuła pełnienia służby w OC
3- prowadzenie przysposobienia obronnego dzieci i młodzieży szkolnej
4- formułę powszechnej samoobrony
ROZPORZĄDZENIE
RADY MINISTRÓW
z dnia 28 września 1993 r. w sprawie obrony cywilnej.
Zadania obrony cywilnej, mające na celu ochronę ludności, zakładów pracy, urządzeń użyteczności publicznej i dóbr kultury oraz ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny, obejmują w szczególności:
- wykrywanie zagrożeń oraz ostrzeganie i alarmowanie,
- organizowanie ewakuacji ludności,
- przygotowanie budowli ochronnych,
- zaopatrywanie ludności w sprzęt i środki ochrony indywidualnej,
- zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia,
- organizowanie i prowadzenie akcji ratunkowych,
- udzielanie poszkodowanym pomocy medycznej,
- walkę z pożarami,
- przygotowanie oraz prowadzenie likwidacji skażeń i zakażeń,
- ochronę żywności i innych dóbr niezbędnych do przetrwania,
- organizowanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia
dla poszkodowanej ludności,
- zabezpieczenie dóbr kultury, urządzeń użyteczności
publicznej i ważnej dokumentacji,
- doraźne przywracanie działania niezbędnych służb
użyteczności publicznej, w tym pomoc w budowie
i odbudowie awaryjnych ujęć wody pitnej,
- doraźną pomoc w przywracaniu i utrzymaniu porządku
w strefach dotkniętych klęskami,
- doraźną pomoc w grzebaniu zmarłych.
Na przykładzie RFN sposób podejścia do pojęć „Obrona Cywilna” i „Ochrona Cywilna”
Zivile Verteidigung (po angielsku Civil Defens) - zamiast pojęcia „Planowanie Cywilne na Wypadek Zagrożenia”, które pochodzi z tłumaczenia „Civil Emergency Planning CEP” używanego powszechnie w ramach NATO.
Zivilschutz (po angielsku Civil Protection) zamiast pojęć „Luftschutz, Zivile Bevoelkerungsschutz”.
Definicja Cywilnej Obrony w obszarze NATO
„Cywilna Obrona w obszarze NATO obejmuje przygotowania i realizację wszystkich cywilnych przedsięwzięć obronnych NATO, a w szczególności: organizację i funkcjonowanie zintegrowanych organów cywilnych jak również wzajemne materiałowe i osobowe wsparcie państw NATO w obszarze cywilnym na wypadek konieczności obrony.”
„Cywilna Obrona” w ramach NATO obejmuje:
- wymianę doświadczeń i koordynację cywilnej obrony;
- współpracę w planowaniu na sytuacje kryzysowe;
- wkład narodowy do zorganizowania i uaktywnienia
administracji cywilnej w NATO;
- zwiększanie efektywności umów dwu- i wielostronnych
w ramach cywilnej obrony.
RFN - Narodowa Obrona Cywilna
Część składowa całości obrony, obejmująca planowanie, przygotowywanie i realizację wszystkich cywilnych przedsięwzięć niezbędnych do utrzymania zdolności obronnych włączając w to zaopatrzenie i ochronę ludności cywilnej. Siły zbrojne udzielają wsparcia na wezwanie, przy uwzględnieniu swoich zadań w militarnej obronie ludności cywilnej, obejmuje ona planowanie, koordynację i wymianę doświadczeń.
Siły zbrojne nie utrzymują w gotowości do tego celu, specjalnych pododdziałów, o zadaniach w ramach wsparcia decydują właściwe organy dowodzenia.
Szwajcaria
Ustawa federalna o ochronie ludności i ochronie cywilnej z 2001r.
Zadaniem Ochrony Ludności jest chronienie ludności i jej podstaw życia podczas katastrof w stanach zagrożeń jak również podczas konfliktu zbrojnego, ograniczanie i opanowywanie zdarzeń przynoszących szkody.
Organizacje współdziałające w ramach OL:
- policja zapewniająca bezpieczeństwo i porządek;
- straże pożarne - ratownictwo i ogólne zwalczanie zagrożeń;
- służba zdrowia - włącznie z ratownictwem medycznym;
- przedsiębiorstwa infrastruktury technicznej - energetyka, wodociągi, gazownictwo, oczyszczanie, komunikacja, łączność
- Ochrona Cywilna - ochrona społeczeństwa, opieka nad osobami potrzebującymi pomocy, ochrona dóbr kultury, wsparcie organów kierowania lub innych organizacji, prace odtwarzające, działania na rzecz wspólnot.
Ochrona ludności - Modularnie zbudowana struktura cywilna kierowania, ochrony i udzielania pomocy, która chroni społeczeństwo, podstawy jego egzystencji i dobra kulturalne podczas katastrof naturalnych lub powodowanych postępem cywilizacyjnym oraz w stanach zagrożeń jak również w sytuacjach zagrożeń dla systemu władzy politycznej.
Ochrona ludności w pierwszym rzędzie wchodzi w zakres odpowiedzialności kantonów i obejmuje następujące obszary: porządek i bezpieczeństwo, ratownictwo i ogólne zwalczanie zagrożeń, zdrowie i ratownictwo medyczne, infrastruktura techniczna jak również ochrona, opieka i wsparcie.
Zadania Organów kierowania tworzonych przez właściwe organy władzy:
-Zapewnienie informowania społeczeństwa o zagrożeniach, możliwościach ochrony i przedsięwzięciach ochrony;
-Ostrzeganie i alarmowanie, wydawanie zaleceń do zachowania się społeczeństwa;
-utrzymanie zdolności kierowania;
-Koordynacja przygotowań i działanie organizacji partnerskich;
-Utrzymanie gotowości w czasie w zależności od sytuacji jak również osobowe i materiałowe wzmocnienie Ochrony Ludności z uwzględnieniem konfliktów zbrojnych.
Mężczyźni ze szwajcarskimi prawami obywatelskimi, zdolni do pełnienia służby ochronnej są zobowiązani do pełnienia służby ochronnej.Wiek w którym istnieje zobowiązanie 20 do 40 lat
Najważniejsze sformułowania z zakresu ochrony cywilnej
Ochrona cywilna służy mieszkańcom Europy - Rada Europy była zawsze przekonana że inicjatywy wspólnotowe w różnych zakresach, które związane są z ochroną mieszkańców i ich dobytku, udzielanie pomocy i solidarność podczas ciężkich kryzysów, katastrof naturalnych lub katastrof wywołanych przez człowieka, służą wprost obywatelom Europy i
prowadzą do uzyskania „Europy obywateli”.
Informacja i szkolenie dla lepszej samoobrony - Rada była przekonana o konieczności podejmowania odpowiednich kampanii informacyjnych z zakresu ochrony cywilnej (ochrony
przed katastrofami) jak również inicjatyw szkolenia uwrażliwiania mieszkańców a w szczególności młodzieży, w celu podwyższania poziomu bezpieczeństwa w Europie.
Gotowość i opanowywanie katastrof jest zadaniem własnym poszczególnych państw.
Rada zawsze podkreślała że poszczególne państwa członkowskie wprowadziły własne regulacje w zakresie opanowywania katastrof, które mogą się wydarzyć na ich terytorium, w związku z czym przepisy prawa w swoim zakresie i kształcie muszą się różnić. Rada uznała w związku z tym, że nie istnieje konieczność ingerowania w zasady opracowywania planów awaryjnych na wypadek katastrof.
Współpraca i koordynacja
Od samego początku rada wyrażała przekonanie, że współpraca zwiększa zdolności reagowania wszystkich państw członkowskich i w zależności od sytuacji i wymagań może w związku z tym ulegać zwiększeniu. Dzięki czemu poprawiać można indywidualną efektywność opanowywania sytuacji kryzysowych.
Elektroniczne środki komunikacji i wymiany informacji stanowią bazę do współpracy.
Od 1987r. Rada podkreśla konieczność wykorzystywania baz danych i współczesnych systemów telekomunikacyjnych jak również systemów łączności satelitarnej. W 1990r. Rada przeprowadziła badania w zakresie oceny środków i zapotrzebowania na środki elektronicznej obróbki danych. Rada popiera inicjatywy w tym zakresie poprawiające możliwości działania oddziałów ratowniczych na terenie własnego kraju jak i na obcym terytorium.
Wymiana ekspertów i ćwiczenia symulacyjne jako ważne elementy
Rada podkreślała, że pomiędzy państwami członkowskimi w ramach szkolenia i kształcenia personelu należy przewidzieć lub rozwijać wymianę ekspertów, a w szczególności podczas ćwiczeń symulacyjnych. Wymiana ekspertów, wzajemne uczestnictwo w ćwiczeniach symulacyjnych pośrednio prowadzi do poprawy stanu wyszkolenia personelu poszczególnych państw a tym samym prowadzi do poprawy stanu gotowości na wypadek katastrof oraz wydatnego skrócenia czasu udzielenia sobie pomocy wzajemnej.
Szczególna rola społeczników.
Rada stwierdza, że jeżeli przepisy prawa poszczególnych państw członkowskich umożliwiają młodzieży, w ramach służby cywilnej lub zadań dobrowolnych zaangażowanie się w ochronę cywilną, to aby było to jeszcze bardziej efektywne należy pozyskiwać i mobilizować młodzież także do przeciwdziałania powstawaniu katastrof, do udzielania pomocy przy odbudowie podczas katastrof. Rada zawsze podkreślała znaczenie dla wspólnoty zaangażowania młodzieży w różne dziedziny ochrony cywilnej, co znajdowała swój wyraz podczas wielu posiedzeń parlamentu europejskiego.
Specjalne zagrożenia
Rada zawsze podkreślała, że dla określonych zagrożeń jak na przykład energia atomowa, transport, produkcja niebezpiecznych materiałów chemicznych należy stosować specyficzne
przedsięwzięcia i podkreślała konieczność działań wspólnotowych mających na celu opracowywanie wspólnych reguł dla określonych działań wspólnotowych, w zakresie ochrony lasów przed pożarami, które globalnie oddziaływają na środowisko.
Główne obszary działania w ramach Ochrony cywilnej:
-informowanie społeczeństwa
-medycyna katastrof
-określenie sił i środków jakie są do dyspozycji
-ustalenie zespołów eksperckich
-prewencja
-realizacja projektów
-ćwiczenia, gry symulacyjne
-ochrona morza przed zanieczyszczeniami
-ochrona przed promieniowaniem
-systemy komunikowania się
REFERAT: OBRONA CYWILNA W SZWECJI
Szwedzka Obrona Cywilna posiada 100 letnią tradycję. Przez wszystkie te lata była dostosowywana do nowych wyzwań i nieznanych wcześniej zagrożeń, które pojawiały się między innymi w wyniku rozwoju techniki. Rozwój cywilizacyjny obok postępu i wzrostu poziomu życia niósł ze sobą także zagrożenia (jak np. zanieczyszczenie środowiska), które stwarzały nowe niebezpieczeństwa dla ludzi.
Ochrona Cywilna Szwecji wchodzi w skład obrony niemilitarnej, która obok obrony militarnej jest składnikiem obrony totalnej. Władze Szwecji postanowiły zlikwidować scentralizowaną organizację obrony cywilnej i przekazały całość spraw obrony cywilnej do samorządów.
Naczelnym organem kierowania jest Centralny Urząd do Spraw Obrony Cywilnej przed katastrofami oraz Ochrony Przeciwpożarowej. Urząd ten dysponuje siłami policyjnymi, służbą zdrowia i opieki społecznej oraz służbą weterynaryjną. Za lokalną obronę cywilną odpowiedzialna jest każda gmina. Kieruje nią szef miejscowej straży pożarnej przy pomocy sztabu. Nadzór nad nimi sprawuje pochodzący z wyboru przewodniczący gminy i rady gminy.
O możliwościach działań ochronnych decyduje potencjał gospodarczy i poziom cywilizacyjny państwa. „W Szwecji na obronę cywilną wydaje się rocznie ok. 40-60 dolarów na osobę, powszechny obowiązek świadczeń na rzecz obrony cywilnej obejmuje mężczyzn i kobiety od 16 do 65 roku życia. W lipcu 1976 r. szwedzki parlament postanowił przyznać szczególny priorytet budowaniu schronów. Dzięki temu w 62 tys. schronów, rozmieszczonych w 342 miejscowościach, może znaleźć ochronę 7 mln osób (na 8,6 mln mieszkańców)”. Szwedzkie budowle ochronne przynoszą korzyści ekonomiczne. Organizowane są tam przedszkola, czytelnie, kawiarnie, biblioteki, sale koncertowe i muzealne oraz baseny i sale gimnastyczne. W Sztokholmie znajdują się schrony, mogące pomieścić jednorazowo 25 tys. ludzi, jednak zapewniają one tylko elementarne warunki przetrwania. Budowli ochronnych starcza dla 86 %, natomiast masek gazowych dla 70 % mieszkańców. Ostrzeganie i alarmowanie odbywa się za pomocą środków masowego przekazu oraz uruchamianych zdalnie syren. Obok systemów alarmowania można korzystać z cywilnych połączeń telefonicznych. Mieszkańcy Szwecji mogą skorzystać w razie potrzeby z 43 lotnisk, zdolnych do przyjmowania wszystkich typów eksploatowanych tam samolotów. O powodzeniu akcji ratowniczych - co potwierdzają katastrofy i awarie w obiektach technicznych - decyduje możliwość skorzystania z zaplecza szpitalnego.
Z obroną cywilną ludność oswajana i zapoznawana jest od najmłodszych lat.
Specjalistów kształcą 4 szkoły ratownictwa: Revinge, Rosersborg, Sandoe, Skoevde.
Obrona cywilna w Szwecji to również straż pożarna, służba zdrowia, ochrona środowiska, ratownictwo chemiczne itp. Wszystkie służby powinny być ze sobą, przynajmniej w okresie zagrożeń, ściśle powiązane. „Dzięki ścisłemu egzekwowaniu ustawowych obowiązków i świadczeń ludności na rzecz obrony cywilnej wyszkolono 200 tyś. ratowników i zapewniono możliwości zmobilizowania do obrony cywilnej w razie konieczności dalszych 250 tyś. obywateli”.
Co dziesiąty obywatel Szwecji służy w ochotniczych formacjach obronnych. Zajmują się one zarówno szeroko rozumianą Obroną Cywilną, jak również szkolą ochotników do służby w strukturach wojskowych na wypadek wojny.
W różnego rodzaju organizacjach i stowarzyszeniach służy ponad 700 tys. członków. Ich głównym zadaniem jest niesienie pomocy w przypadku katastrof, klęsk żywiołowych, pożarów itp. Stowarzyszenia są finansowane przez państwo i nie są związane z żadnym ugrupowaniem politycznym. Wszyscy członkowie Szwedzkiej OC działają w ramach swoich organizacji za darmo. Płacą z własnej kieszeni za przejazdy służbowe. Ewenementem na skalę europejską są Kobiece Korpusy Samochodowe. Służy w nich ponad 10 tyś. kobiet zrzeszonych w 132 organizacjach lokalnych na terenie całego kraju. W przypadku klęski żywiołowej można zastąpić zawodowych kierowców, którzy otrzymali inne polecenia. Szkolenie w korpusach trwa od dwóch do ośmiu tygodni. W tym czasie kobiety uczą się prowadzić autobusy, naczepy, samochody ciężarowe, koparki. Nabór do korpusu odbywa się poprzez ogłoszenia w lokalnych mediach. Akcja finansowana jest przez rząd. Kolejną formacją w ramach szwedzkich sił OC jest Ochotnicza Organizacja Radiowców (FRO). W jej statucie zapisano, że zajmuje się ona między innymi niesieniem pomocy społeczeństwu w razie zagrożenia, dotyczy to szczególnie służby zdrowia. Kursy FRO organizowane są na szczeblu centralnym i regionalnym. Działalność ta wspierana jest przez władze cywilne i wojskowe. Organizacja liczy obecnie 8 tyś. członków zorganizowanych w 27 samodzielnych związków. Każdy związek podzielony jest na oddziały, których łącznie istnieje ponad 120. W przypadku gdy policja i służby ratownicze wymagają wzmocnionych środków łączności, FRO oddaje do ich dyspozycji zarówno sprzęt, jak i ludzi. Dotyczy to zagrożeń takich jak: powódź, pożary lasów, poszukiwania osób zaginionych. Organizacje pozarządowe OC są stowarzyszeniami wyższej użyteczności i nie podlegają wojsku, z którym stale współpracują.
Największe organizacje szwedzkiej obrony cywilnej to: Ochotniczy Korpus Motocyklowy (FMCK). Korpus powstał w 1929 r. i liczy ok. 5,5 tys. osób (kobiet i mężczyzn) w wieku od 16-70 lat. Głównym zadaniem jest zabezpieczenie łączności i kierowanie ruchem w przypadku klęsk żywiołowych (przekazywanie meldunków, informacji między zerwaną łącznością, przewożenie przesyłek pomiędzy szpitalami, funkcja posłańców itp.). Szkolenie do korpusu pokrywa kursant. Klub Psa Ratowniczego (SBK) - liczy ok. 63 tys. członków w 274 klubach. Zadaniem klubu jest pomoc w pracach pogotowia górskiego i ratunkowego (poszukiwanie ludzi pod zwalonymi budynkami - ostatnio po trzęsieniu ziemi w Turcji). SBK współpracuje z IRO - Międzynarodową Organizacja Psa Ratowniczego. Dla zapewnienia bezpieczeństwa na morzu organizuje się bezpłatne kursy dla młodzieży (15-16 lat), z zachowania w sytuacjach ekstremalnych.
Podsumowując podane informacje należy stwierdzić, że Obrona Cywilna w Szwecji jest ciekawie zorganizowana. Praktycznie każdy obywatel może być zaangażowany w działania ochronne. Pomaga w tym zdecentralizowana organizacja obrony cywilnej oraz duża liczba stowarzyszeń związanych z ochroną cywilną.
BIBLIOGRAFIA
1. Grażyna Kozak, Obrona Cywilna Szwecji, http://www.poznan.uw.gov.pl/czk/prasa/oc_swiat/szwecja.htm
2. Ochrona ludności w czasie pokoju, a obrona cywilna, Przegląd obrony cywilnej 1995, nr 1, s. 2-3.
Grażyna Kozak, Obrona Cywilna Szwecji, http://www.poznan.uw.gov.pl/czk/prasa/oc_swiat/szwecja.htm , z dnia 13.VI. 2005 r.
Grażyna Kozak, Obrona Cywilna Szwecji, http://www.poznan.uw.gov.pl/czk/prasa/oc_swiat/szwecja.htm , z dnia 13.VI. 2005 r.
1191