Polityka regionalna Polski i Unii Europejskiej

Wykład I (27.11.2010)

Rozwój regionalny

Rozwój - to ciąg ukierunkowanych i nieodwracalnych zmian struktury obiektu

Przy czym pod pojęciem zmiany rozumie się przejście z jednego stanu obiektu do innego stanu obiektu, co wiąże się z modyfikacją jego własności lub cech, które mogą mieć charakter ilościowy jak i jakościowy.

Pojęcie struktury interpretuje się jako wszelkiego rodzaju relacje jakie występują między składnikami obiektu oraz między obiektem i jego otoczeniem.

Rozwój to proces długiego trwania. Efekty nie są od razu widoczne, trzeba trochę poczekać, aby zobaczyć rezultaty.

Ukierunkowanie dotyczy nie tylko cech ilościowych lub jakościowych, obiektów ale odnosi się przede wszystkim do powstawania ich nowych własności.

Nieodwracalność - własność, która wiąże się z tym, że zmiana struktury jest tak głęboka, że nie można wrócić do stanu poprzedniego, wyjściowego.

Rozwój może odbywać się spontanicznie, taki proces, który odbywa się bez mojego udziału, samoistnie.
Rozwój stymulowany polityka regionalna, który odbywa się poprzez ingerencje.

Rozwój gospodarczy

Wzrost gospodarczy - rozwój aspekcie ilościowym; powoduje poprawę zdolności produkcyjnych gospodarki; mierzy się w PKB na 1 mieszkańca.

Rozwój gospodarczy - obejmuje zmiany ilościowe i jakościowe; zmiany o charakterze strukturalnym i innym, które obejmują ale jednocześnie wykraczają poza czynniki obejmujące wzrost gospodarczy.

!! Gospodarka może wykazywać wzrost gospodarczy bez rozwoju, ale nie odwrotnie.

Warunkiem niezbędnym dla rozwoju gospodarczego jest występowanie wzrostu gospodarczego.

Istnieje wiele warunków wstępnych ekonomicznego wzrostu i rozwoju:

- odpowiednia ilość i jakość pracy - ważniejsza jakość niż ilość; kwalifikacje, umiejętności

- odpowiednia ilość i jakość kapitału - występującego w postaci surowców, maszyn i wyposażenia

- odpowiednia ilość i jakość zasobów naturalnych - które są ważnym, ale nie podstawowym warunkiem wzrostu i rozwoju gospodarczego (np. Japonia)

- odpowiednio wysoki poziom technologii oraz know-how - stanowi podstawowy warunek wzrostu i rozwoju gospodarczego. Poprawia efektywność produkcji oraz sprzyja wprowadzaniu nowych towarów i ulepszaniu już istniejących.

- sprzyjające czynniki socjokulturalne - będące bardzo ważnym i trudnym w kreowaniu warunkiem wzrostu i rozwoju gospodarczego. Są to m.in. pracowitość, sumienność, zaangażowanie, itp.

Rozwój gospodarczy kształtowany jest poprzez oddziaływanie na pewne jego kategorie, które ze względu na obecny stan rozwoju gospodarki mają znaczenie priorytetowe:

- jakość życia - jakością życia można przyciągać działalność gospodarczą

- rozwój systemów społecznych - dostosowanie systemów socjalnych i społecznych do nowych uwarunkowań rozwoju gospodarki

- kapitał ludzki - wysoko wykwalifikowana siła robocza z wyższym wykształceniem prowadzącą do powstawania istotnych przewag konkurencyjnych

- infrastruktura intelektualna - tworzona przez ośrodki akademickie, ośrodki badawcze, przedsiębiorców adaptujących nowoczesne technologie do tworzenia nowych i ulepszania produktów i usług b-technopolie

- klimat przedsiębiorczości - który jest tworzony przez programy promowania i wspierania inwestycji, pomoc małym i średnim przedsiębiorstwom

- klimat ryzyka - ma zapewnić finansowanie nowej, charakteryzującej się wysokim ryzykiem działalności innowacyjnej

- modernizacja, restrukturyzacja i nowa kultura przemysłowa - równomierne uczestnictwo podmiotów biorących udział w procesie produkcji w nakładach pracy oraz w podziale zysków, rozwój usług konsultacyjnych, szkoleń, itp.

- tworzenie rynku dla nowych produktów i procesów wytwórczych - działania zmierzające do stabilizacji popytu i zagwarantowania rynków dla nowych produktów i usług poprzez promowanie kooperacji i poszerzanie rynków zbytu (handel zagraniczny)

Tradycyjnej ekonomii - ilościowe podejście, traktowanie rozwoju przez pryzmat wzrostu

Nowej ekonomii - wieloaspektowy proces prowadzący do zasadniczych zmian w strukturze socjalnej, poglądach społecznych i instytucjach państwowych, a także przyczyniający się do wzrostu gospodarczego, zmniejszenia nierówności oraz umacniania gospodarki.

Czynniki rozwoju gospodarczego:

- zasoby ludzkie - mieszkańcy, którzy żyją na danym obszarze wraz z ich umiejętnościami, kwalifikacjami

- zasoby naturalne - złoża bogactw naturalnych, obszary o korzystnych ……………..

- zasoby kapitału - materialny i finansowy

- zasoby technologiczne - to o jest uważane za innowacyjność, gospodarka oparta na wiedzy

Rozpatrywanie rozwoju społeczno - gospodarczego w następujących ujęciach:

- całościowym (proces zmian globalnych, odbywających się we wszystkich sektorach gospodarki) i częściowym (patrzenie na rozwój jako na konglomerat)

- procesowym ( koncentrujemy swoją uwagę na przebieg procesu rozwoju jak się odbywa) i finalnym (interesuje nas cel procesu rozwojowego, jesteśmy w stanie scharakteryzować do którego się dąży)

- opisowym (charakterystyka zmian, czyli te własności lub aspekty systemu, które uległy zmianom, interesuje nas mechanizm zmian jak do tego doszło) i wartościującym (sprowadza się do analizy relatywnej, czy zmiana jaka zaszła poprawiła czy pogorszyła stan gospodarki, zależy na poprawie gospodarki)

- ilościowym (patrzymy na rozwój jako zmiany przyrost bądź spadek wartości jakiś cech) i jakościowym (przemiany struktury bądź struktur jakie występują w gospodarce)

Innowacja - taki wynalazek, który społeczeństwo postanowiło wykorzystać, otrzymało społeczną akceptację.

Wykład II (11.12.2010)

W aspekcie geograficzno - ekonomicznym głównym problemem rozwoju społeczno - gospodarczego jest jego pogłębiające się zróżnicowanie przestrzenne występujące i rozpatrywane w ujęciu regionalnym.

Proces rozwoju to normalne zjawisko, jest zróżnicowany.

Różnice rozwoju stają się barierą, patologią.

Konwergencja rozwoju to proces zmniejszania się różnic regionalnych (teoria ekonomi, teoria konwergencji, model konwergencji).

Dywergencja rozwoju taki proces, który prowadzi do pogłębienia różnic rozwojowych.

Ogólna teoria konwergencji

Słabsi ekonomicznie rozwijają się szybciej i taniej. Tempo rozwoju gospodarczego jest zależne od poziomu rozwoju tego regionu.

Charakter i specyfikę rozwoju regionalnego określa:

- przedmiot rozwoju - to region określany jako terytorialny system społeczny
skład - zasoby ludzkie

otoczenie wewnętrzne i zewnętrzne

struktura relacyjna i przestrzenna

- cele rozwoju

Głównym celem rozwoju regionalnego jest wzrost regionalnej produktywności i konkurencyjności.

Zmiany o charakterze ilościowym: (Scott)

- wzrost zatrudnienia

- wzrost dochodów

- wzrost wartości produkcji dodanej

Zmiany o charakterze jakościowym:

- poprawa poziomu opieki zdrowotnej

- poprawa dobrobytu ludności

- poprawa jakości środowiska

- tworzenie i poszerzanie przedsiębiorczości, kreatywność, oraz aktywność społeczna

Całościowym celem rozwoju regionalnego - trwały wzrost poziomu życia mieszkańców i potencjału gospodarczego.

Cele cząstkowe przyporządkuje się do następujących aspektów rozwoju:

- przemian gospodarczych

- przemian społecznych

- przemian technicznych i technologicznych

- przemian środowiskowych

Cele cząstkowe formułuje się w różny sposób:

- ujęcie alternatywne - fakt występowania pozytywnego procesu będzie postrzegane jako pozytywne zmiany w rozwoju

-ujęcie koniunkcyjne - nie wystarczy występowanie jednego pozytywnego aspektu rozwoju muszą wystąpić w każdym aspekcie i wzajemnie się uzupełniać

Czynnik rozwoju - składnik, własność lub zdarzenie która tkwi w regionie reaguje na zmiany i w związku z tym wpływają na rozwój społeczno - gospodarczy . Czynnikiem rozwoju może być także zdarzenie, które nie występuje w regionie. Występowanie zewnętrznie, wówczas jest to czynnik egzogeniczny.

Czynnik rozwoju można tworzyć lub wzmacniać, gdy stwierdzimy, że nie są one rozwinięte, to może prowadzić do poprawy rozwoju regionu.

Czynniki rozwoju:

- infrastruktura techniczna - czynnik twardy, to są konkretne inwestycje i drogi, itp., jest niezbędny dla procesu rozwoju, obecnie nie ma podstawowego znaczenia dla procesów rozwojowych; w Polsce występują braki w tym czynniku, ale trzeba go rozwinąć;

- kapitał ludzki - najważniejszy czynnik rozwoju, to mieszkańcy regionu; chodzi o jakość człowieka - jakość mierzona kwalifikacjami, umiejętnościami co oni potrafią;

- czynniki miękkie, w tym kapitał społeczny i innowacyjność - czynnik bardzo ważny dla procesów rozwojowych, ale bardzo trudno mierzalny; efekt oddziaływania na ten czynnik są przesunięte w czasie (kultur a przedsiębiorczości, solidność, uczciwość, pracowitość)

Kapitał społeczny - zbiór cech mieszkańców danego regionu, którzy tworzą dobry klimat do rozwoju regionalnego

Innowacja - wynalazki, które zostały wdrożone w życie; znalazł społeczną akceptacje

Rozwój regionalny a polityka regionalna

Polityka regionalna jest to interwencjonizm w mechanizm rynkowy.

Podejście liberalne - nic nie trzeba robić, rozwój zrobi wszystko sam.

Podejście Keynesa - interwencjonizm ponad wszystko optymalizowanie procesów gospodarczych

Każda gospodarka na świecie jest gospodarką mieszaną.

Gosp. szwedzka- regularna.

Polityka regionalna jest ukierunkowanym działaniem zmierzającym do poprawy warunków i aktywizacji celów rozwoju regionalnego.

Cele polityki regionalnej:

- wyrównywanie różnic rozwoju

- sterowanie rozwojem

Obecnie najważniejszy jest rozwój endogeniczny, czyli własne zasoby.

Dwa modele w teorii rozwoju i polityki regionu:

- Polityka intraregionalna - polityka oddolna, bo jest realizowana przez upodmiotowione regiony, upodmiotowienie może mieć charakter prawny - prawo podejmowania decyzji w tym zakresie.
Upodmiotowienie finansowe - region ma środki finansowe pozwalające realizować działania. Powstaje w regionie i do regionu jest kierowana. Powinna wynikać z potrzeb zbiorowości społecznej mieszkającej w regionie.

-Polityka interregionalna - polityka rządu wobec regionu; jest to polityka odgórna .
Podział budżetu państwa na rozwój regionalny mający zapewnić realizację krajowych priorytetów rozwoju. Jest wykonywana na poziomie ponadkrajowym (unijna polityka regionalna)

Ujęcie:

- ex-ante - promocyjne, należy podejmować działania w taki sposób, aby uniemożliwić występowanie zjawisk negatywnych

- ex-post - podejście interwencyjne, naprawianie błędów, minimalizowanie negatywnych konsekwencji wcześniejszych zaniechań

Politykę regionalną można podzielić na 2 okresy:

- od lat 50 - do I połowy lat 70 - do wielkiego kryzysu gospodarczego, polityka regionalna była realizowana na poziomie polityki interregionalnej, interwencyjna i oparta na redystrybucji środków budżetu państwa

- kryzys gospodarczy lat 70, zabrakło kasy, pojawił się deficyt budżetowy, działano na ograniczonym budżecie, co z tym zrobić - dać wszystkim po równi;
Koncentracja pomocy

- merytoryczna - przekazywanie środków nie na wszystko, ale na konkretne cele

- przestrzenna - nie na wszystkie regiony, ale na wybrane obszary, aby je wspierać

Pięć płaszczyzn przemian:

- zmieniła się optyka rozwoju tzn. rozwój gospodarczy kraju jest postrzegany jako wypadkowa rozwoju jego regionów

- zmienia się znaczenie różnic rozwojowych trzeba je postrzegać wieloaspektowo

- zmienia się rola państwa w polityce regionalnej państwo przestaje być monopolistą tej polityki; oznacz to, że rola państwa w polityce regionalnej jest coraz mniejsza a wzrasta rola interesariuszy tej polityki. Większe znaczenie ma polityka oddolna, a mniejsze polityka odgórna

- działania polityki interregionalnej oddaje pole polityki intraregionalnej

- kwestia działań promocyjnych, zaczynają być bardziej istotne od działań interwencyjnych, z punktu widzenia efektywności i kosztochłonności

Dwa nurty:

- wyrównywanie dysproporcji - wspierać regiony problemowe, aby minimalizowały dystans rozwojowy w stosunku do biegunów wzrostu,

- model polaryzacyjno-dyfuzyjny - utrzymywanie kreatywnego gospodarczo zróżnicowania rozwoju - model prarozwojowy; wspierać najsilniejszych, aby stały się konkurencyjne

Polaryzacja rozwoju - cechą charakterystyczną rozwoju, nie jest równomiernie rozmieszczony w przestrzeni

Dyfuzja biegunów wzrostu - czy bieguny wzrostu będą pozytywnie oddziaływać na siebie

Instrumenty polityki regionalnej:

- instrumenty finansowe - mogą przybierać różną formę, najprostsze są dotacje pomoc z funduszy strukturalnych; instrumenty montażu - fundusze pożyczkowe i doręczeniowe skierowane do inwestorów mogą uzyskać kredyt na inwestycję, zwłaszcza dla tych nowych, chcących wejść na rynek; - fundusz doręczeniowy - bank ma gwarancję, że jeżeli nie wyjdzie ten pomysł to ktoś odda dług

- instrumenty inwestycyjne - w celu pozyskiwania inwestorów; służą poprawie warunków prowadzenia działalności gospodarczej poprzez rozbudowę infrastruktury technicznej i społecznej w obszarach problemowych (będziesz mieszkał tam gdzie jeździłeś na wakacje)

- instrumenty informacyjne - otoczenie biznesu związane z prowadzeniem działalności gospodarczej;

- instrumenty legislacyjne - prawo, może być bardzo ważnym czynnikiem rozwoju;

Zastosowanie instrumentów:

W krajach o niższym poziomie rozwoju społeczno - gospodarczego większe znaczenie mają instrumenty inwestycyjne i finansowe.
W krajach o wyższym poziomie rozwoju społeczno - gospodarczego większe znaczenie mają instrumenty informacyjne i finansowe.
Instrumenty legislacyjne muszą być wszędzie!

Układ instytucjonalny polityki regionalnej. Trzy poziomy:
- na poziomie regionalnym
Urząd Marszałkowski i wszystkie organizacje zajmujące się sterowaniem, programowaniem, realizacją, monitoring

- na poziomie krajowym

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, polityka interregionalna

- na poziomie międzynarodowym

Dyrekcja Generalna ds. polityki regionalnej odpowiedzialna za koordynację polityki interregionalnej na poziomi międzynarodowym

Wykład III (07.01.2011)

Unijna polityka rozwoju regionalnego UE

Kraje członkowskie charakteryzują się zróżnicowaniem rozwoju społ.-gosp.

Rozpiętości wartości wskaźników ekonomicznych są od pierwszego roszczenia Unii, są od początku.

Chęć zmniejszenia różnic rozwojowych stała się głównym zadaniem polityki UE.

Polityka ma charakter ponadnarodowej polityki interregionalnej, która uzupełnia podejmowane działania kraju.

Podstawy prawne i instytucjonalne polityki regionalnej UE znajdujemy w Traktacie Rzymskim, Jednolitym Akcie Europejskim, Traktacie o Unii Europejskiej, Traktacie Amsterdamskim, Traktacie Nicejskim oraz Traktacie Lizbońskim.

W żadnym z tych dokumentów termin polityka regionalna nie jest użyty wprost.

Polityka regionalna UE jest tematycznie uporządkowanym, wytycznym przez ośrodek decyzji, działaniem mającym na celu, przy pomocy zespołu instrumentów, prawnych i finansowych, usunięcie dysproporcji w rozwoju gospodarczym i społecznym regionów UE oraz zapewnienie zrównoważonego wzrostu wszystkich jej obszarów z zachowaniem jej wewnętrznej spójnośći ekonomicznej i społecznej.

Polityka strukturalna UE jest traktowana przez niektórych autorów na równi z polityką regionalną. Przez innych natomiast jest określana jako część polityki regionalnej sprowadzająca się do redystrybucji środków finansowych z unijnych Funduszy Strukturalnych, która ma zapobiegać konsekwencjom nadmiernego zróżnicowania regionalnego rozwoju gospodarczego.

Polityka spójności - w perspektywie finansowej UE 2007 -2013 to polityka regionalna. Jest to synonim polityki regionalnej.

Za symboliczny początek polityki regionalnej UE uznaje się rok 1958 - tj. moment wejścia w życie Traktatu Rzymskiego ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą. W preambule określono redukowanie zróżnicowań rozwojowych między regionami, łagodzenie zacofania regionów mniej uprzywilejowanych, wzmocnienie jedności swoich gospodarek. Nie podjęto jednak działań organizacyjnych.

1968 - w traktacie fuzyjnym organów wykonawczych wspólnot w ramach Komisji Europejskiej utworzono Dyrekcję Generalną ds. Polityki Regionalnej. Rozpoczęto budować zaplecze instytucjonalne.

Pierwszy okres polityki regionalnej do 1973 wykonywano proste subwencje, bo państwa miały nadwyżki budżetowe.

Po 1973 po kryzysie naftowym ustalono nowe ramy organizacyjne polityki regionalnej. Od tego momentu działania podejmowane w ramach wspólnotowej polityki regionalnej miały mieć charakter działań skoncentrowanych (odbywa się w 2 wymiarach):

- w aspekcie merytorycznym - poprzez określenie jej celów (tworzenie nowych miejsc pracy)

- w aspekcie przestrzennym - poprzez wyróżnianie obszarów problemowych tej polityki, tj. obszarów spełniających przyjęte kryteria

↓

To fundament budowania polityki regionalnej. W efekcie pojawiły się pierwsze obszary problemowe:

- zacofane obszary rolnicze - z dużym udziałem zatrudnionych w rolnictwie, niską gęstością zaludnienia i i odpływem ludności w wieku produkcyjnym

- zacofane obszary przemysłowe - z dominacją tradycyjnych gałęzi przemysłu

- peryferyjne obszary o niskiej atrakcyjności - które ze względu na swoje peryferyjne położenie charakteryzują się małą liczbą inwestycji

Pomoc obejmowała:

- projekty infrastrukturalne

- przedsięwzięcia, które zwiększają liczbę miejsc pracy

1973 - przyjęto Danię, Irlandię, Wielką Brytanię do Wspólnot Europejskich zmieniło to układ zróżnicowania regionalnego stając się, obok poważnego kryzysu gospodarczego, jakiego doświadczała gospodarka europejska, powodem utworzenia w 1975 Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i modyfikacji założeń polityki regionalnej.

Od 1975 wspólnotowa polityka regionalna przybrała postać działań planowanych i finansowanych z funduszy strukturalnych.

System Funduszy Strukturalnych obejmował:

- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - utworzony w 1975, ma wspierać rozwój społ-gosp. najbiedniejszych regionów państw członkowskich. Środki miały być przekazywane na projekty tzw. twarde np. wybudowanie budynków oraz projekty tzw. miękkie, np. nowy kierunek studiów finansowany z funduszy UE. 70% na projekty twarde, ok. 30% na miękkie

- Europejski Fundusz Społeczny - najstarszy fundusz powstały w 1960r., optymalne wykorzystanie osób chętnych do pracy, ma ograniczać bezrobocie w Europie, popieranie inicjatyw szeroko rozumianych inicjatyw społecznych, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, proponowanie i poprawa kształcenia

- Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa - utworzony w 1962r., główne źródło finansowania wspólnej polityki rolnej. Fundusz posiada 2 sekcje: gwarancji oraz orientacji.

- Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa - utworzony w 1993r. w celu wspierania infrastruktury rybackiej oraz finansowaniu działań unowocześniania.

- Fundusz Spójności - nie jest funduszem strukturalnym ale jest jego dopełnieniem. Utworzono w 1993r. w celu wspierania projektów z dziedziny ekologii oraz infrastruktury transportu w najbiedniejszych krajach UE. Wnioskowali o to: Hiszpania, Portugalia, Grecja. Miał być krótką pomocą, działa do dziś.

W perspektywie finansowej UE 2007-2013 ograniczono liczbę funduszy strukturalnych do dwóch: EFRR, EFS.

Stanowią one wraz z Funduszem Spójności źródło finansowania unijnej polityki regionalnej, której nadano nazwę Wspólnej Polityki Spójności.

EFOGR włączono do Wspólnej Polityki Rolnej.

FIWR do Wspólnej Polityki Rybołówstwa.

Te 3 polityki stanowią podstawę działań interwencyjnych UE na lata 2007-2013.

Do II połowy lat 80 unijna polityka regionalna należała do słabo rozwiniętych, udział środków budżetu wynosi 15%.

Pierwsza reforma polityki regionalnej

Pojawiły się instytucjonalne i prawne warunki po podpisaniu Jednolitego Aktu Europejskiego w 1986r. do stworzenia podstawy dla nowej wspólnotowej polityki regionalnej.

Do Traktatu Rzymskiego wprowadzono Tytuł V Spójność ekonomiczna i socjalna, w której mówi się o konieczności zlikwidowania różnic i zacofania w rozwoju niektórych regionów Wspólnoty „ W celu promowania ogólnego harmonijnego rozwoju Wspólnota powinna rozwinąć akcje prowadzące do wzmacniania swojej ekonomicznej i społecznej spójności. W szczególności Wspólnota powinna działać na rzecz redukcji zróżnicowań między regionami i ograniczenia słabiej uprzywilejowanych regionów”( Art.130 Traktatu o WE)

Pierwszy pakiet Jacquesa Delorsa w 1968r.

1) podwojenie wielkości środków finansowych z 15% w 1988 do 31% w 1993

2) etapowe, wieloletnie programowania i implementacja Funduszy Strukturalnych, okresy programowania = perspektywy budżetowe
1988 - 1993

1994 - 1999

2000 - 2006

2007 - 2013

2014 - 2020

Budżet wieloletni - daje możliwość realizacji projektów przez kolejne lata

3) koncentracja merytoryczna i przestrzenna wsparcia

4 cele merytoryczne

2 cele przestrzenne

Cele polityki regionalnej:

1. cel 1 - promowanie rozwoju obszarów zacofanych - obszary zacofane

2. cel 2 - wsparcie obszarów dotkniętych upadkiem przemysłu - upadające obszary przemysłowe

3. cel 3 - przeciwdziałanie długotrwałemu bezrobociu, przede wszystkim osób do 25 roku życia

4. cel 4 - promowanie integracji zawodowej absolwentów i młodych pracowników

5. cel 5 a - wsparcie produkcji, przetwórstwa i dystrybucji w rolnictwie - zacofane obszary rolnicze

6. cel 5 b - promocja rozwoju obszarów wiejskich

Priorytet: ograniczenie bezrobocia, podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej, rozwój kapitału ludzkiego, kapitał społeczny, promująca przedsiębiorstwa.

Zasady unijnej polityki regionalnej:

- zasada koncentracji- oznacza alokację ograniczonych zasobów na realizację małej liczby precyzyjnie określonych celów oraz geograficzną koncentrację zasięgu pomocy wyznaczoną poprzez określenie obszarów problemowych wyznaczonych w układzie jednostek NUTS

- zasada programowania - można uzyskać wsparcie tylko na działania zaplanowane. Nie można na niezaplanowane. Wspieranie kompleksowych i zintegrowanych programów rozwojowych o wieloletnim horyzoncie czasu. Muszą być przygotowane odpowiednie dokumenty planistyczne.

- zasada partnerstwa- odnosi się do dwóch typów relacji (między podmiotami publicznymi różnego szczebla -unijnego, państwowego, regionalnego, lokalnego; między władzami publicznymi, organizacjami społecznymi i podmiotami gospodarczymi). Każdy krok w procedurze programowania powinien być wzajemnie uzgadniany , a wynikiem uzgodnień powinno być osiągnięcie konsensusu.

- zasada komplementarności- fundusze finansowe wspierają rozwój regionalny, a nie zastępują wkładów własnych

Wykład IV, V (08.01.2011)

Lata 80 - pierwszy pakiet Jacquesa Delorsa

Jednostki NUTS nomenklatura statystycznych jednostek terytorialnych .
Wzorzec NUTS nakłada się.
System NUTS jest hierarchiczną klasyfikacją jednostek terytorialnych obejmującą trzy poziomy regionalne oraz dwa poziomy lokalne.

Jednostki NUTS każdego poziomu odpowiadają w miarę możliwości szczeblom krajowym podziałom administracyjnym:
NUTS 1 - główne regiony społ.-ekon.; największe jednostki terytorialne występujące w danym państwie, 75 jednostek - UE-15, 89 jednostek UE-25, 97 jednostek UE-27, 6 jednostek POLSKA

NUTS 2 - główny szczebel podziału regionalnego danego kraju 271 jednostek UE-27, 16 jednostek POLSKA

NUTS 3 - obejmuje pierwszy szczebel podziału jednostek terytorialnych podziału regionalnego; jednostki, które dzielą główne regiony, w Polsce nie ma takich jednostek (w tej sytuacji kraj może z nich zrezygnować, albo wprowadził podział specjalny, aby osiągnąć efekty związane z zarządzaniem przestrzennym, są to wówczas podregiony - 66 jednostek w Polsce), 1303 jednostek w UE

Podział lokalny:
NUTS 4 - LAU 1 Local Administrative Units - w Polsce odpowiada powiatom 379 Polska, 8397 UE
NUTS 5 - LAU 2 w Polsce odpowiada gminom 2478 Polska, 121 601 UE.

Rozszerzenie instrumentów finansowych polityki regionalnej .
Inicjatywy wspólnotowe - wydzielone części budżetu. Obecnie nie ma inicjatyw wspólnotowych, zostały zweryfikowane negatywnie jako nie przynoszące zysku.

Druga reforma polityki regionalnej Delorsa 94-99
Pierwsza perspektywa finansowa, w której funkcjonuje UE
1) zwiększono budżet przeznaczany na politykę regionalną do ponad 35% (o 5% zwiększono)

2) utrzymano fundusz spójności

3) utrzymano koncentrację merytoryczną (4 cele) i przestrzenną (3 cele) interwencji polityki regionalnej

4) rozszerzenie zaplecza instytucjonalnego na poziomie Unii

Komitet Regionów - ma prawo opiniować każdą regulację prawną odnoszącą się do regionów należących do UE. Nie jest opinią wiążącą

Cele (było 6 jest 7)

Cel 1 - promocje rozwoju i dostosowanie regionów słabiej rozwiniętych

Cel 2 - transformacja regionów i ich części

Cel 3- zwalczanie długotrwałego bezrobocia, integracja przepływów na rynku pracy, ………..
Cel 4 - …………………….

Cel 5 - …………………..

5a - …………………….

Cel 6 - promocja i dostosowanie strukturalnie regionów

Ograniczenie materiałów na projekty twarde a przesunięcie materiałów na projekty miękkie.

Rozwój innowacji

Rozszerzenie zaplecza instytucjonalnego - powołanie Komitetu Regionów - pełni funkcje doradcze dla Rady i Komisji Europejskiej, ma obowiązek opiniować każdą zmianą regulacji prawnej dotyczącej regionów.

Trzecia reforma polityki regionalnej 2000-2006

(dla Polski ma wymiar 2004-2006)

Przygotowanie do perspektywy finansowej odbyło się w roku 1997.

Komisja Europejska opublikowała dokument Agenda 2000

Unia Europejska rozszerzona i silniejsza (1997) dotyka negocjacji państw członkowskich z UE.

Dokument ten został przyjęty w marcu 1999r. i zawierał wytyczne dotyczące przeprowadzenia trzeciej reformy unijnej polityki regionalnej.

1. Zaostrzenie koncentracji przestrzennej i merytorycznej, liczba celów zmienia się z 7 do 3.

2. Uproszczenia w systemie funkcjonowania polityki regionalnej (proces trwa do dzisiaj)

3. Wprowadzono barierę 4% PKB - żadne państwo nie może uzyskać pomocy UE, które przekroczy 4% PKB

4. Budżet 195 mld euro na rok 2000-2006

5. Utrzymanie funduszu spójności

6. Zredukowanie inicjatyw wspólnotowych do 4

INTERREG - współpracę transgraniczną

EQUAL - zwalczanie dyskryminacji na rynku pracy

LEADER - rozwój terenów wiejskich

URBAN - przeciwdziałanie bezrobociu w miastach

7. Część budżetu UE przeznaczona na Fundusze przedakcesyjne

8. Spadek udziału wspólnotowych wydatków na politykę regionalną o prawie 10 pkt. % z ok. 36% do 26% budżetu UE

Budżet UE - składki i cło.

Dwa podstawowe priorytety:

- ograniczenie poziomu bezrobocia poprzez podjęcie skoordynowanych działań strukturalnych

- stymulowanie rozwoju gosp. w obszarach stagnujących

Cel 1 - aktywizacja obszarów zacofanych w rozwoju społ.-gosp..
Na realizację tego celu przeznacza się 2/3 środków EFRR, EFS, EBOR, FIWR

1) inwestycje infrastrukturalne 28% ogółu środków

2) rozwój zasobów ludzkich - projekty miękkie - poprawa poziomu jakości kapitału ludzkiego i kapitału społecznego (30% środków przeznaczonych na działania w ramach celu 1)

3) pomocy dla sektora produkcyjnego 42% ogółu środków, obejmuje ona pomoc inwestycyjną możliwości produkcyjne tego sektora, pomoc na rozwój otoczenia, tworzenie funduszy poręczeniowe, kredytowe, pożyczkowe.

Ze środków przeznaczonych na realizację działań w ramach Celu 1 finansowane były również dwa programy.
Program PACE wspierający proces pokojowy w Północnej Irlandii.
Drugi wynikał z paragrafu 6 Traktatu o Akcesji Szwecji do UE, który zakładał specjalne wsparcie w okresie 2000-2006 dla regionów Szwecji. Wszystkie obszary problemowe Celu 1 wydzielone w państwach członkowskich posiadających poziom PKB na 1 mieszkańca.

Identyfikacja obszarów problemowych Celu 1 zacofanych w rozwoju społ.-gosp. prowadzona była na poziomie NUTS 2 i obejmowała:

- obszary w przypadku, których poziom PKB na 1 mieszkańca utrzymywał się poniżej 75% średniej UE

- obszary zamorskie Francji (na Pacyfiku) Azory, Wyspy Kanaryjskie, Madera

- obszary Austrii, Finlandii oraz Szwecji 94-99 były objęte celem 6 (wspieranie rozwoju obszarów o wyjątkowo niskiej gęstości zaludnienia)

- obszar Północnej Irlandii program PEACE

- obszary Szwecji wskazane w Protokole 6 aneksu do Traktatu o Akcesji Szwecji do UE

Zdaniem Komisji Europejskiej obszary te charakteryzowały się ……………………….

Do obszarów Celu 1:

- wszystkie regiony Grecji

- większość regionów Hiszpanii i Portugalii

- Południowe Włochy

- Północno - Zachodnia Irlandia

- wschodnie landy Niemiec (bez Berlina)

- pojedyncze regiony Wielkiej Brytanii i Austrii

- Szwecja i Finlandia

Łącznie Celem 1 zostało objęte 94 regiony NUTS 2, w których mieszkało ponad 228 mln. <??>

Cel 2 - wsparcie przemian społ.-ekon. na obszarach wykazujących problemy strukturalne

- wspieranie procesów rewitalizacji przemysłowych, rolniczych, miejskich, zależnych od rybołówstwa i innych, których dalszy rozwój ekonomiczny został zahamowany w konsekwencji braku dostosowania do zmieniającej się ……………

Z pomocy w ramach Celu 2 mogły korzystać te jednostki NUTS 3, które:

- spełniały kryteria statystyczne

- nie były w granicy regionów NUTS 2 objętych wsparciem w ramach Celu 1

Obszary problemowe Celu 2 spełniały rolę uzupełniającą.

Na finansowanie działań przeznaczono 22,5 mld euro tj. 11,5% ogólnego budżetu Funduszy Strukturalnych, głównie EFRR, EFS.

Wsparciem objęte były wszystkie stare państwa członkowskie z wyjątkiem Grecji, Irlandii i Portugalii.
Beneficjentami byli: Francja, Wielka Brytania i Niemcy.

Rozszerzenia UE 1 maja 2004r. w nieznacznym stopniu zwiększyło wielkość wsparcia udzielanego na działania w ramach Celu 2.

Jednostki NUTS 3 do końca 2006 mogły liczyć na wsparcie 121,2 mld euro; najwięcej dostały Czechy (52%), Słowacja (27%), Cypr (21%).

Obszary problemowe w ramach Celu 2:

Obszary przemysłowe:

Były to obszary poziomu NUTS 3 spełniające 3 kryteria:

- średni poziom stopy bezrobocia w trzech ostatnich latach powyżej średniej UE

- udział zatrudnionych w przemyśle równy lub wyższy od średniej UE

-

Obszary rolnicze:

Muszą być spełnione 2 z 4 kryteriów:

- gęstość zaludnienia poniżej 100 os/km² lub udział zatrudnionych w rolnictwie równy lub wyższy od dwukrotnej wartości średniej w UE w każdym roku od 1985

- średni poziom bezrobocia powyżej średniej UE w ostatnich trzech latach lub spadek liczby ludności od 1985 r.

(Francja, Hiszpania, Środkowa Finlandia)

Obszary miejskie:

Obszary gęsto zaludnione spełniające dodatkowo jedno kryterium (kryteria opisowe nie statystyczne):

-duży udział bezrobocia długotrwałego

- wysoki poziom ubóstwa

- wysoki poziom przestępstw

- niski poziom wykształcenia ludności

- pogorszenie warunków środowiska naturalnego

Zakwalifikowano 85 miejskich obszarów problemowych. Wszystkie duże miasta.

Obszary zależne od rybołówstwa:

Opisowe kryteria, nie wskaźnikowe. Duży udział zatrudnionych w rybołówstwie, obszary na których występują problemy wynikające z restrukturyzacji sektora.

27 obszarów (wybrzeże Wielkiej Brytanii, Francja, Włochy)

Obszary inne:

Były to obszary graniczące z terenami objętymi Celem 1 lub obszarami przemysłowymi i rolniczymi objętymi Celem 2, wykazujące starość demograficzną.

17 jednostek NUTS 3 (2,5% mieszkańców)

Cel 1 zjada ¾ środków, cel 2 tylko 22%. Polityka regionalna działa na całym obszarze UE, ale z różną siłą.

Cel 3- Wspieranie działań w regionach nieuwzględnionych w celu 1 i 2, a dotyczących adaptacji i modernizacji ich systemów edukacyjnych, szkoleniowych i zatrudnienia.

Nie jest celem regionalnym, jest celem horyzontalnym. Nie jest orientowany przestrzennie co do jednostek NUTS. Dążenie do zmniejszenia bezrobocia (EFS). 24 mld euro, najwięksi beneficjenci- Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Hiszpania.

Polityka Spójności 2007-2013

Głównym celem jest osiągnięcie spójności w 3 wymiarach.

Przygotowanie do perspektywy 2007-2013 odbywało się w warunkach rosnącej frustracji. Działania nie przynosiły zamierzonego efektu.

Ogólne założenia nowego okresu programowania unijnej polityki regionalnej 2007-2013 przedstawiono w formie Trzeciego raportu na temat spójności ekonomicznej i społecznej UE (luty 2004).

W raporcie zwrócono uwagę na nowe uwarunkowania polityki regionalnej:

- znaczne zwiększenie różnic społecznych i ekonomicznych będących następstwem poszerzenia UE

- prawdopodobne zakładane przyspieszenie zmian gospodarczych w efekcie globalizacji (zwiększenie tempa procesów rozwojowych)

- rewolucja w nowych technologiach i rozwój gospodarki opartej na wiedzy

Tradycyjne czynniki:

-spadające tempo rozwoju gospodarczego

- starzenie się społeczeństwa

- masowa imigracja.

Wszystko to tworzy warunki współczesnej polityki spójności.

Priorytetowe obszary działań interwencyjnych polityki spójności.

- priorytetowym działaniem jest promocja regionalnej konkurencyjności i wzrost zatrudnienia.

- zwiększenie spójności ekonomicznej, społecznej i przestrzennej (Konstytucja dla Europy), osiąganie spójności we wszystkich wymiarach.

Spójność jest pojęciem używanym na gruncie wielu nauk.( fizyki, chemii…)

Jest to taki stan, w którym pewne własności obiektów lub procesów są podobne lub identyczne. Spójność jest postrzegana jako integracja, poprzez łączenie w całość, kształtowanie powiązań.

Na gruncie polityki regionalnej jest powiązane z ustaleniem stopnia nierówności między krajami lub regionami. Wiąże się z dążeniem do wyrównania tych nierówności.

Geneza:

- Traktat Rzymski w 1957 r.- zapis o dążeniu do osiągnięcia spójności ekonomicznej i społecznej (choć nie użyto tam słowa „spójność”

- Jednolity Akt Europejski 1987 r.- polityka kohezji (cohesion- spójność), po raz pierwszy użyto słowa „spójność”. Celem jest dążenie do poprawy spójności.

- Traktat z Maastricht 1992- dążenie do spójności ekonomiczno-społecznej jest jednym z najważniejszych celów 1 filaru zjednoczonej Europy.

- Traktat Amsterdamski 1997 r.- podkreślił znaczenie spójności społecznej w polityce UE.

- Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy określił dodatkowo spójność terytorialną. Nastąpiło formalne włączenie uwarunkowań.

Przestrzeń stała się tym elementem, który integruje zadania interwencyjne. Ma nie dochodzić do konfliktów przestrzeni.( Place Base Management)

Zielona Księga nt. spójności terytorialnej podkreśla rolę spójności.

- Traktat Lizboński 2007r.- art. 2 celem państw UE jest dążenie do spójności społecznej, ekonomicznej i terytorialnej (Unijna Polityka Spójności)

Trzy wymiary spójności:

1. spójność ekonomiczna- ograniczenie różnic w zakresie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego. Harmonizacja całego układu ekonomicznego. Przykład działań: wspólny rynek, wspólna waluta.

2. spójność społeczna- zdolność społeczeństwa do zapewnienia dobrobytu WSZYSTKIM swoim obywatelom. Spójność oparta jest na zasadzie równości szans (np. dostęp do wykształcenia, pracy, mobilności) Przykład: Europejska Strategia Zatrudnienia; zasada swobodnego przemieszczania, osiedlania, podejmowania pracy.

3. spójność terytorialna- nieokreślona. Swoboda interpretacji w zakresie spójności terytorialnej. Spójność terytorialna jest uzupełnieniem i wzmocnieniem spójności ekonomicznej i społecznej. Jest narzędziem i efektem osiągania spójności społecznej i ekonomicznej. To działania poprawiające niedoskonałe zagospodarowanie przestrzenne. Dążenie do ładu przestrzennego. Przykład: Program Trans European Network (TEN); Europejska Współpraca Terytorialna (3 cel polityki spójności).

Geneza Cd.:

- Raport Kohezyjny doprowadził do konfliktu. Wróciła sprawa braku zgody między beneficjentami a płatnikami netto.

2 modele polityki spójności:

1. „Europa zamożna, stabilna i solidarna”- utrzymywanie dotychczasowego ukierunkowania wsparcia, skoncentrowanie na obszarach słabszych, aby podnosić ich poziom rozwoju- model wyrównawczy

2. „Europa jako mocarstwo”- Europa musi wygrać walkę konkurencyjną na arenie globalnej. Polityka regionalna ma wspierać również bogate regiony, aby były konkurencyjne na rynku globalnym, a efekty rozwojowe rozprzestrzeniały się na ich otoczenie- polaryzacja i dyfuzja.

Wykład VI (21.01.2011)

 

Założenia reformy w unijnej polityce spójności 2007-2013

- utrzymanie modelu wyrównawczego
- polityka spójności będzie ukierunkowana na wszystkie państwa członkowskie
- utrzymanie podstawowej zasady unijnej polityki interregionalnej a wśród nich: zasadę programowania dodatkowości, partnerstwa, komplementarności i ewaluacji
- utrzymanie konieczności koncentracji wsparcia pozostając nadal przy trzech
- rezygnacja z inicjatyw wspólnotowych i włączeniu wspieranych przez nie interwencji do trzech nowych celów
- wprowadzono nowy mechanizm - earmarking Funduszy Strukturalnych  oznacza podporządkowanie realizacji celów polityki spójności założeniom odnowionej Strategii Lizbońskiej. W zależności od celu od 60% do 75% całości środków musi być przeznaczona na wspieranie projektów służących osiąganiu celów Strategii Lizbońskiej. (mechanizm założony pod kraje lepiej rozwinięte).

- dokonano znacznej reformy Funduszy Strukturalnych ograniczono ich liczbę do dwóch: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego. Pozostałe Fundusze Strukturalne postanowiono wyłączyć z unijnej polityki spójności i włączyć je do wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej.

- wprowadzono Inicjatywy Wspólne Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju:
  JEREMIE - inicjatywa wspierająca małe i średnie przedsiębiorstwa, fundusze pożyczkowe i poręczeniowe.

  JASPERS - program pomocy technicznej dla nowych państw członkowskich wspierający przygotowanie dużych projektów infrastrukturalnych w zakresie odnowy środowiska i transportu.

   JESSICA - program wspierania inwestycji w zakresie zrównoważonego rozwoju na obszarach miejskich (chodzi o kwestie: rozwój obszarów zurbanizowanych na terenie Unii Europejskiej, problem kongestii, problem etniczny).

- podjęto decyzje zmierzające do większego uproszczenia procedur aplikacyjnych oraz realizacyjnych

    wprowadzono m.in. bardziej czytelny system wdrażania poprzez zwiększenie czytelności dokumentów prawnych

    zrezygnowano z niektórych dokumentów obowiązujących w poprzedniej perspektywie programowania

    zrezygnowano z wielofunduszowego finansowania programów operacyjnych na rzecz programów jednofunduszowych, postanowiono wprowadzić zasadę alokacji środków na poziomie priorytetów a nie działań.

    w celu lepszego ukierunkowania wsparcia zwiększono władzom regionalnym zakres decyzyjności oraz zobowiązano je do przygotowania list indykatywnych największych projektów

    uelastyczniono przepisy dotyczące kwalifikowalności kosztów (lista rzeczy które można kupić) m.in. koszty Vat-u czy tez wydatki mieszkaniowe.

    zwiększono okres zamykania projektów wydłużając zasadę n+2 do formuły n+3 obejmując nią również projekty współfinansowane z Funduszu Spójności.

 

Dyskusje dotyczące perspektywy 2007-2013 udały się Brytyjczykom podczas szczytu w dniach 15 - 16 grudnia 2005r. Formalna akceptacja nastąpiła na drodze przyjęcia pakietu legislacyjnego w lipcu 2006r. oraz zatwierdzenia przez Radę w dniu 6 października 2006r. Strategicznych Wytycznych Wspólnoty 8 grudnia 2006r. przyjęto Rozporządzenie Wyrównawcze.

 

Wytyczne dla Polityki Spójności na lata 2007 - 2013
- zwiększenie atrakcyjności Europy i jej regionów pod względem inwestycji i zatrudnienia
- poprawy poziomu wiedzy i innowacyjności na rzecz wzrostu
- zwiększenie liczby i poprawa jakości  miejsc pracy

 
Państwa członkowskie zobowiązane są do uzgodnienia z Komisją Europejską dokumentów krajowych:

 Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (Narodowa Strategia Spójności - w Polsce)

 Programów Operacyjnych (wykonawcze dokumenty do NSS ich ilość jest sprawą wewnętrzną kraju)

Dokumenty te są identyczne w każdym kraju!

Dokumenty te są podstawą wydatkowania środków Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności w każdym z państw członkowskich.

 

Całościowy budżet wydatkowany na Fundusz Strukturalny i Fundusz Spójności w okresie 2007 - 2013 wyniesie 347,4 mld euro co będzie stanowić 0,37% DNB-UE-27

 

Cele polityki spójności 2007 - 2013

Cel 1 - konwergencja - (zmniejszanie się różnic rozwoju) przyspieszać procesy konwergencji najmniej rozwiniętych regionów i państw członkowskich (regiony NUTS - 2), których PKB na mieszkańca poniżej 75% średniej unijnej ( w Polsce wszystkie regiony) oraz państwa, których DNB na mieszkańca jest niższy niż 90% średniej unijnej otrzymują wsparcie z Funduszu Spójności.
Zgodnie z mechanizmem earmarkingu 60% środków musi być zgodne z celami Strategii Lizbońskiej.

Budżet tego celu ustalono na kwotę 282,20 mld euro tj. 81,54% ogólnego budżetu Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności w latach 2007 - 2013 z czego 61,5 mld euro (24,5%) na Fundusz Spójności oraz 12,5 mld euro (5%) na regiony i państwa członkowskie objęte mechanizmem phasing - out.

 

Cel 2 - konkurencyjność i zatrudnienie w regionach zmierza do zwiększenia konkurencyjności i atrakcyjności regionów, a także do zwiększenia zatrudnienia. Obejmuje całość terytorium Wspólnoty z wyjątkiem regionów z Celu 1 konwergencja oraz regionów objętych wsparciem przejściowym.

Zgodnie z mechanizmem earmarkingu co najmniej 75% środków przeznaczonych na realizacje zgodnie z celami Strategii Lizbońskiej. Budżet 54,96 mld euro tj. 15,95% z czego 10,4 mld euro na regiony i państwa członkowskie objęte mechanizmem phasing - in.

Finansowany tylko z Funduszy Strukturalnych.

 

Mechanizmy rekompensujące (wynagradzają pewne straty)
Phasing - out - obejmuje te regiony, które kwalifikowałyby się do wsparcia w ramach Celu 1 gdyby próg dopuszczalności pozostał na poziomie 75% średniego PKB UE-15 ale, które przestają się kwalifikować ponieważ ich nominalny poziom PB na mieszkańca przekracza teraz obniżony w rezultacie poszerzenia poziom średniej UE-25. Objęte zostają również państwa członkowskie, które kwalifikowałyby się nadal do wsparcia w ramach Funduszu Spójności, czyli posiadają nominalny poziom DNB na mieszkańca 90%

 

Phasing - in - zastępuje to co nazywano wsparciem przejściowym, wsparcie dla regionów, które w sposób naturalny przekroczyły próg dopuszczalności.

 

Cel 3 - Europejska Współpraca Terytorialna nastawiona jest na poprawę współpracy terytorialnej w obszarach trans granicznych jak i zewnętrznych granic UE. Regionami kwalifikującymi się do wsparcia w ramach tego celu są wszystkie regiony NUTS 3 leżące wzdłuż zewnętrznych granic lądowych i położone wzdłuż granic morskich (odległość do 2 brzegu nie większa niż 150 km)

Dążenie do konwergencji

 

2000 - 2006 a 2007 - 2013

- budżet wzrósł o 63%
- wzrost nakładów na fundusze strukturalne o 46%

- wzrost o 241% budżetu Funduszu Spójności

 

Cel 1 + 84,8%
Cel 2 + 144,3%
Cel 3 - 63,7%

 
Podsumowanie
Budżet jest efektem kompromisu między ideą „Europy zamożnej, stabilnej i solidarnej”

 

Przyszłość po 2014r.
http://ec.europa.eu/regional_policy/policy/future/index_pl.htm

10 listopada 2010 ogłoszono 5 sprawozdanie Komisji w sprawie spójności gospodarczej społecznej i terytorialnej.
Barca dał fundament obecnej polityki spójności. (Raport Barca)
Zielona Księga w sprawie spójności terytorialnej.(2008)
P. Samecki zastąpił Danutę Hubner na stanowisku komisarza.

 

Zintegrowana Strategia Unii Europejskiej
najważniejsza strategia Europy

- frustracja
- kryzys
Powstała strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu - EUROPA 2020

(włączenie społeczne - powrót osób do społeczeństwa, do pracy itd.)

Jest konsekwencją wyciągnięcia wniosków ze światowego kryzysu. Stanowi on również dowód na ostateczne pogodzenie się z fiaskiem utopijnej Strategii Lizbońskiej, której żadne cele nie zostały zrealizowane. Potęga gospodarcza Chin i ich rozwój naukowy i technologiczny odebrały Niemcom pozycje lidera w światowym eksporcie.

 

Zintegrowana Strategia UE posiada 3 priorytety i 5 nadrzędnych celów UE

PRIORYTETY
1. Inteligentny rozwój
2. Zrównoważony rozwój
3. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu

 

CELE
- wskaźnik aktywności zawodowej osób w wieku 20 - 64 lat powinien wynosić 75% (z 69% do75%)
- liczbę osób przedwcześnie kończących naukę szkolna należy ograniczyć do maksymalnie 10% (z 15% do 10%), a co najmniej 40% (z 31% do 40%) osób wieku 30 - 34 lat powinno posiadać wykształcenie wyższe.
- nakłady na badania i rozwój powinny stanowić, co najmniej 3% PKB UE głównie poprzez poprawę inwestowania w sektor B + R przez sektor prywatny i opracowanie nowego wskaźnika umożliwiającego śledzenie procesów innowacyjnych
- należy dążyć do osiągnięcia celu 20/20/20 w zakresie klimatu i energii (spadek emisji CO₂ o co najmniej 20% w stosunku do stanu z 1990r., wzrost udziału odnawialnych źródeł energii o 20%, wzrost efektywności wykorzystania energii o 20%)
- liczbę osób zagrożonych ubóstwem na obszarze UE należy ograniczyć o co najmniej 25% co stanowi 20 mln osób (z 80 mln do 60 mln mieszkańców UE)

Priorytety
1. Inteligentny Rozwój
Innowacje - Unia Innowacji
Edukacja - Młodzież w drodze
Społeczeństwo cyfrowe - Europejska agenda cyfrowa

 

2. Zrównowazony rozwój
Klimat, Energia i Mobilność
Konkurencyjność

 3.Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu
Zatrudnienie i umiejętności
Walka z Ubóstwem

Wykład VII (22.01.2011)

Programy fundusze UE w Polsce jako czynnik rozwoju regionalnego

 

Kryterium statusu Polski w drodze do UE
- państwo stowarzyszone w 1991r. uzyskaliśmy go na mocy dokumentu Układ Europejski
- państwo negocjujące członkowstwo 1998 - 2004
- państwo członkowskie 1 maja 2004 wejście Polski do UE

 

Program pomocy - program, który przekazuje pomoc z kraju dawcy do kraju biorcy w postaci zasobów kapitału ludzkiego, finansowego, materialnego. Nas interesuje pomoc finansowa (dofinansowanie kraju biorcy).

 

Środki finansowe tych programów pochodzą ze źródeł rządowych krajów- dawców, ale tak że innych źródeł społecznych lub prywatnych np. (niektóre Programy Bilateralne).

 

Pomoc Finansowa udzielana w ramach Programów Pomocy może mieć formę: bezpośredniej pomocy bezzwrotnej, pomocy zdrowotnej, pomocy w postaci dofinansowania spłat odsetek kredytu, pomoc w postaci funduszu gwarancyjnego, pomocy w postaci udziału kapitałowego lub inna.

 

W ramach procesu funkcjonowania Programów Pomocy wyróżnić można trzy etapy:
I etap - lata 90 (1989 - 1999), w którym udzielana pomoc ewaluowała od pomocy humanitarnej oraz doradczej i szkoleniowej w latach 89-93 poprzez pomoc przeznaczaną w znacznym stopniu na inwestycje w latach 93 - 97 aż do pomocy podporządkowanej potrzebom przygotowań do integracji europejskiej w latach 97 - 99.

II etap - 2000 -2004 okres przedakcesyjny, ale to jest umowna nazwa, wiąże się to z tym, że działały pewne programy zwane przedakcesyjnymi, które rozpoczęły negocjacje o członkowstwo w UE.

III etap po wejściu Polski do UE.

 

I etap 1989 - 1999 z trzema źródłami pomocy:
- Program PHARE
- Programy Wspólnotowe - specjalny instrument wprowadzony przez Delorsa

- Programy Bilateralne - program dwustronny, podpisywany między dwoma stronami (krajami) np. Program Rządu Brytyjskiego Know - how, Banku Światowego - Rozwój regionów wiejskich w Polsce.

 

II etap 2000 - 2004
- Programy Przedakcesyjne - obejmowały:
PHARE II
ISPA
SAPARD

­- Programy Wspólnotowe
- Programy Bilateralne

 

III etap po 1 maja 2004

- Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności - obejmowały:
Europejski Fundusz Społeczny
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Europejski Fundusz Wsparcia Rybołówstwa
Fundusz Spójności
- Programy Wspólnotowe
- Programy Bilateralne

 

Program PHARE
- grudzień 1989r.
- nazwa wiąże się z Polską i Węgrami: Program wsparcia restrukturyzacji systemu gospodarczego w Polsce i na Węgrzech Poland and Hungary: Assistance for Restructuring their Economies (PHARE).

- bardzo szybko przestał być Polsko - Węgierski obejmował państwa Europy środkowo - wschodniej.
- ukierunkowanie: infrastruktura techniczna, edukacja, szkolenia i badania, restrukturyzacja przedsiębiorstw i rozwój sektora prywatnego, rolnictwo

- w pierwszym okresie 90 - 91 głównym celem pomocy było przeciwdziałanie niekorzystnym konwencjom społecznym wprowadzania w Polsce systemu rynkowego
- w drugim 92 - 94 okres realizacji projektów miękkich - szkoleniowe
- w trzecim 95 - 96 okres realizacji projektów twardych - infrastruktura techniczna
- w czwartym 97 - 99 zostały ukierunkowane osiągnięcie standardów przed wejściem….

 

PHARE  Programy  Podprogramy  Cele

 

Programy realizowane w ramach PHARE można podzielić na:
- programy narodowe
- programy transgraniczne
- programy wielonarodowe
- programy horyzontalne

 

Program PHARE - STRUDER był najważniejszym programem unijnym wspierającym w Polsce rozwój regionalny w latach 90. Program dysponował budżetem 80 mln euro.
Głównymi kierunkami wsparcia były:
- budowa sieci agencji rozwoju regionalnego w Polsce, w tym usprawnienie PARR
- rozwój instytucji otoczenia biznesu oraz funduszy inwestycyjnych i doręczeniowych
- lokalne projekty inwestycyjne i szkoleniowe sprzyjające rozwojowi małych i średnich przedsiębiorstw

 

Program ten przyniósł w Polsce praktyczne doświadczenie związane z polityką regionalną.

Program PHARE - CBC (PHARE CROSSBORDER) był największym programem unijnym w Polsce, budżet 300 mln euro.
Głównymi kierunkami wsparcia były:
- rozwój infrastruktury komunalnej, transportowej i ochrony środowiska
- projekty w dziedzinie turystyki
- rozwój małych i średnich przedsiębiorstw

 

Okres lat 2000 - 2004
Programy Przedakcesyjne - zasadniczy element Programów Pomocy UE dla Polski
Cel funduszy Przedakcesyjnych:
Cel 1 - kierunkowe wsparcie konkretnych działań
Cel 2 - dydaktyczny edukacyjny - nabycie umiejętności rozliczania
fundusze te obejmowały:
- Program PHARE II - stanowił kontynuację interwencji PHARE i był ukierunkowany na wspieranie tworzenia efektywnego aparatu administracji publicznej oraz współfinansowanie projektów inwestycyjnych zapewniających dostosowanie gospodarki i infrastruktury do standardów UE. Działania regionalne

- Program SAPARD - zapewniał wsparcie dla procesu trwałego dostosowania sektora i obszarów wiejskich do członkowstwa w UE oraz pomoc we wdrażaniu dorobku prawnego Wspólnot obejmujących te dziedziny. Działania sektorowe.

- Program ISPA - infrastruktura transportowa i ochrona środowiska, miał na celu ujednolicenie infrastruktury technicznej w państwach ubiegających się o członkowstwo w UE. Działania ponadregionalne.

 

Średnia alokacja roczna 1 mld euro

PHARE II 450 mln euro
ISPA 360 mln euro
SAPARD 200 mln euro

 

Okres po 1 maja 2004r.
Zasadniczą zmiana było wejście Polski do UE

 

Perspektywa 2007 - 2013
67,3 mld euro wartość alokacji i środków dla Polski.

Wykład 1.02.2011

POLSKA POLITYKA REGIONALNA

Geneza - przed 1989 r.

Polityka regionalna w Polsce w okresie komunistycznym ograniczała się do działań zgodnych z priorytetami ideologicznymi i politycznymi. Głównym celem działań była uniformizacja regionalnych struktur społ-gosp. zmierzająca do równomiernego rozmieszczenia sił wytwórczych na terytorium kraju- programy sektorowe, polityka regionalna sterowana centralnie. W okresie recesji gospodarczej doszło do całkowitego zaniechania realizacji polityki regionalnej.

Pierwsza połowa lat 90-tych.

W początkowym okresie przyjęto liberalne założenie, że gospodarka rynkowa i jej mechanizmy rozwiążą wszystkie problemy gospodarcze. Nie było w ówczesnym okresie miejsca na politykę regionalną. Działania nawiązywały do interwencyjnego, a nie promocyjnego modelu polityki interregionalnej.

Następstwem zmian społ-gosp. w Polsce był stopniowy wzrost różnic w poziomie i dynamice rozwoju między regionami oraz zmiana przestrzennego rozkładu obszarów rozwoju i recesji.

Pojawiły się nieznane wcześniej zjawiska:

• głęboki kryzys gospodarczy większych obszarów kraju

• postępujący proces integracji Polski z UE, zapoczątkowany Układem Europejskim

Doprowadziło to do zmiany sposobu podejścia do problematyki rozwoju regionalnego. Dotychczasową, pasywną politykę regionalną modyfikowano, rozpoczęto pracę nad kompleksowym projektem nowego modelu polskiej polityki regionalnej. (Raport o polityce regionalnej, aneks pt. Procesy zróżnicowań regionalnych w latach 1990-94).

W rezultacie Rząd wprowadza nowe rozwiązania instytucjonalne oraz przygotowuje koncepcje i program polityki regionalnej państwa.(dokumenty: Rozwój regionalny Polski 1990-95, Zarys strategii rozwoju regionalnego Państwa)

Uruchomiono programy pomocowe PHARE, w roku 1998 PHARE STUDER- skierowany na wspieranie procesu rozwoju regionalnego.

Druga połowa lat 90-tych

Polityka regionalna została ujęta w 2 oficjalnych dokumentach opracowanych w związku z postępującym procesem integracji z UE.
Były to:

1. Narodowa Strategia Integracji -1997

2. Narodowy Program Przygotowania do Członkowstwa w UE- 1998

Zwrócono uwagę na rolę jaką dla rozwoju regionalnego Polski mogą odegrać środki pomocowe, a w przyszłości środki z Funduszy Strukturalnych UE. Znalazło to odzwierciedlenie w stanowisku negocjacyjnym Polski w obszarze Polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych- założenie, że Polska wraz z wejściem do UE w całości zostanie objęta celem 1 polityki spójności i będzie korzystać z f. strukturalnych i f. spójności na zasadach dostępnych dla państw członkowskich.

Negocjacje rozpoczęto 6 kwietnia 2000 roku. Wspólne stanowisko Polski i UE pod koniec 2002 roku! Obszar należał do najbardziej problematycznych. Wprowadzenie i wykorzystanie wyników negocjacji zależało od przygotowanych przez polską stronę programowych i instytucjonalnych podstaw polityki rozwoju regionalnego.

Etapy wdrażania nowego modelu polityki regionalnej

Proces wdrażania nowego modelu polityki regionalnej w Polsce można podzielić na trzy okresy:

1. 2000-2004 okres przedakcesyjny- był konsekwencją reformy administracyjno-terytorialnej (1999); potrzeba uporządkowania polityki regionalnej w okresie negocjacji akcesyjnych z UE; najważniejsza w tym okresie Ustawa z dnia 12 maja 2000 roku o zasadach wspierania rozwoju regionalnego

2. 2004-2006 pierwsze lata członkowstwa w UE- konsekwencją: wejścia do UE; konieczność opracowania kolejnych dokumentów strategicznych np. Narodowy Plan Rozwoju; pełne dostosowanie polityki regionalnej do standardów unijnych ; najważniejsza- podstawowa ustawa w tym okresie Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o Narodowym Planie Rozwoju (zastąpiła regulacje z maja 2000 roku)

3. 2007-2013 pierwszy pełny okres funkcjonowania w perspektywie finansowej UE, konsekwencją: reforma unijnej polityki regionalnej, Strategiczne Wytyczne Wspólnoty; Ustawa z dnia 8 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju; Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności.

Okres przedakcesyjny 2000-2004- podstawy prawne

-Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa weszła z dniem 1 stycznia 1999

W województwach od 1999 roku ustrój samorządowo-rządowy

Gospodarzem województwa (regionu) jest samorząd regionalny ale ma w województwie także przedstawiciela rządu- wojewodę. Wojewoda sprawuje funkcje kontrolne wobec samorządu (sprawdza czy samorząd działa zgodnie z prawem, dokonuje kontroli w zakresie wydatkowania środków publicznych)

Samorząd wojewódzki jest gospodarzem województwa i odpowiada za jego rozwój. Musi współpracować z samorządem powiatowym i gminnym. Samorząd wojewódzki ma obowiązek stworzenia strategii rozwoju województwa. Podmiotowość kompetencyjna. Brak podmiotowości finansowej.

-Ustawa z dnia 12 maja 2000 r. o zasadach wspierania rozwoju regionalnego- reforma polskiej polityki regionalnej.

Określa zasady i formy wspierania rozwoju regionalnego oraz normy współdziałania w tym zakresie Rady Ministrów i organów administracji rządowej z samorządem terytorialnym i partnerami społecznymi. (Narodowa Strategia Rozwoju przygotowywana przez Rząd)

NSRR- została przygotowana na lata 2001-2006, przyjęta pod koniec roku 2000, strategia średnioterminowa, najważniejsze priorytety, które planuje się osiągnąć w rozwoju regionalnym w Polsce w danym okresie. NSRR przygotowuje minister właściwy ds. polityki regionalnej. Powinna być zgodna z tym co planuje się w budżecie unijnym.

Model wynikający z Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego

NSRRProgram WsparciaWniosek o wsparcieKontrakt wojewódzkiSprawozdanie

Program Wsparcia- dokument wykonawczy do strategii. Przygotowywany przez Rząd. Pokazuje jak można realizować działania by osiągnąć cel strategii. Z założenia jest dokumentem krótkoterminowym. Służy on etapowemu realizowaniu procesów strategii. Zawiera informacje jakie działania Rząd zamierza wspierać oraz ile środków rząd zamierza przeznaczyć na to wsparcie. (co rząd chce wspierać i ile da pieniędzy)

Wniosek o wsparcie- dokument przygotowany przez samorząd wojewódzki. Odpowiedź danego samorządu wojewódzkiego na propozycje rządu zawarte w Programie Wsparcia. Do wniosku dołączona zostaje Strategia Rozwoju Województwa oraz Program(y) Wojewódzkie.

Kontrakt wojewódzki- umowa dwustronna RządWojewództwo. Jest umową na wykonanie zadań polityki regionalnej.

Sprawozdawczość- sprawdzenie i wnioski z wykonania Programu Wsparci i Kontaktów Wojewódzkich.

Model ten bazuje na doświadczeniach francuskich.

Ustawa spotkała się w Polsce z krytyką ze względu na jej ułomności:

- tworzyła model państwa scentralizowanego, z regionami o małej mocy sprawczej

- model nie zakładał wzrostu poziomu dochodów własnych samorządów wojewódzkich

- nie likwidował funkcjonowania funduszy celowych

- krytyka sposobów zaplanowania procedur

- wyłączenie wszystkich funduszy przedakcesyjnych

Pierwsze kontrakty wojewódzkie zawarte między Rządem a Samorządami wojewódzkimi-
19 i 22 czerwca 2001 r.

1. Program Wsparcia 2001-2003

2. Program Wsparcia 2004 r.

Polityka regionalna po akcesji do UE

Wejście do UE otwarło możliwość zwiększenia unijnego współfinansowania przedsięwzięć w zakresie polityki regionalnej. Wymagało to wprowadzenia zmian w procedurach programowania i realizacji Funduszy Strukturalnych. Doprowadziło to do konieczności dokonania zmian w dotychczasowym przedakcesyjnym modelu polskiej polityki regionalnej i podporządkowania go zasadom obowiązującym w państwach członkowskich UE. Przyjęto założenie , że środki Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności będą stanowiły w najbliższych latach podstawowe źródło finansowania polskiej polityki regionalnej!

Opracowano Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006 - przyjęty przez Rząd 15 stycznia 2003 roku. Dokument ten opracowano zgodnie z zasadami Council Regulation 1260/1999. Stał się on podstawowym dokumentem w ramach nowej organizacji polityki regionalnej w Polsce, w pierwszych latach członkowstwa Polski w UE.

Dopiero 20 kwietnia 2004 roku weszła w życie Ustawa o Narodowym Planie Rozwoju - co oznacza, że plan wykonany był bez bardzo potrzebnych podstaw prawnych. Ustawa ta stanowiła podstawę do budowania elastycznego mechanizmu realizacji polityki regionalnej w Polsce. Odpowiadała unijnemu modelowi opartemu na włączeniu większych programów rozwojowych w strukturę Narodowego Planu Rozwoju i ich realizacji za pomocą Programów Operacyjnych oraz ich Uzupełnień.

Ustawa wygasiła ustawę o zasadach wspierania rozwoju z 12 maja 2000 roku. W ten sposób jeden model (przejściowy) został zastąpiony drugim (wynikającym z uregulowań wspólnotowych)

Zasady organizacyjne realizacji polityki regionalnej w Polsce w latach 2004-2006

1. Długofalowa Strategia Rozwoju Regionalnego Kraj

2. Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego (NSRR)

3. Narodowy Plan Rozwoju

4. Podstawy Wsparcia Wspólnoty

5. Programy Operacyjne, Strategia Wykorzystania Funduszu Spójności-

6. Wniosek o przyznanie środków na realizację Regionalnego Programu Operacyjnego

Wykład 4.02.2011

Realizacja polityki regionalnej w Polsce w obecnej perspektywie finansowej.

Perspektywa 2007-2013.

Rząd przyjął założenie, że należy zmienić charakter Narodowego Planu Rozwoju. W perspektywie 2004-2006 Narodowy Plan Rozwoju pełnił funkcję dokumentu, który określał sposób wydatkowania funduszy strukturalnych, natomiast nie pełnił funkcji do której był powołany- nie wskazywał głównych kierunków rozwoju kraju.

Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013 ma być strategią obejmującą całokształt działań rozwojowych kraju, w tym działań z zakresu polityki regionalnej, bez względu na pochodzenie środków finansowych.

Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013- powinien zapewniać główne kierunki rozwoju kraju. Prace nad opracowaniem planu rozpoczęły się w lutym 2004 roku, przed uzgodnieniem kolejnej perspektywy finansowej ze strony Unijnej- rząd podjął działania w modelu 2004-2006. Okazało się, że prace nad takim planem okazały się bezprzedmiotowe. Rząd przyjął dokument we wrześniu 2005 roku.

Unia Europejska zdecydowała, że kraje nie będą przygotowywały Narodowych Planów Rozwoju, lecz dokumentem, który przygotuje każdy z krajów członkowskich będzie Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia. Nazwa ta w Polsce się nie przyjęła, poproszono ministerstwo rozwoju regionalnego o zmianę nazwy tego dokumentu dla potrzeb wewnątrzkrajowych- w Polsce ten dokument ma dwa tytuły :

1. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia

2. Narodowa Strategia Spójności

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia = Narodowa Strategia Spójności

Rząd K. Marcinkiewicza przygotował swój dokument programowy. Dokumentem tym był Program Działań Rządu Solidarne Państwo. W dokumencie tym (o zabarwieniu bardzo politycznym) zawarto kilka kwestii, które były wskazówkami do dokonania zmian w Narodowym Planie Rozwoju- przygotowanym przez poprzedni Rząd.

Wprowadzone zmiany:

1. uproszczono realizację tego dokumentu- z 13 Sektorowych Programów Operacyjnych (Wspieranych dodatkowo przez Program Spójności Terytorialnej) proponowanych przez Rząd Lewicy zostało 5 sektorowych programów operacyjnych wspieranych przez program Europejskiej Współpracy Terytorialnej.

2. wprowadzono zasadę koordynacji przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wszystkich programów operacyjnych - w perspektywie 2004-2006 takiej koordynacji nie było. Instytucjami wdrażającymi mogą być resorty natomiast koordynuje wszystko Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Przekazano kompetencje do wdrażania programów innym ministrom. Ministerstwa sektorowe współpracują w obecnej perspektywie przy realizacji programów.

3. zastąpienie Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego przez 16 Regionalnych Programów Operacyjnych. Zwiększenie samodzielności samorządów wojewódzkich- samorząd mógł samodzielnie przygotowywać RPO, samodzielnie negocjować z UE, samodzielnie realizować.

Zakończenie prac nad NSS-NSRO i przyjęcie tego dokumentu przez Radę Ministrów nastąpiło 29 listopada 2006 roku. Wraz z tym dokumentem Rząd przyjął część programów operacyjnych, które służyły jego realizacji. Ostatnim programem operacyjnym wdrożonym w pierwszej połowie 2007 roku był Program Operacyjny Rozwoju Polski Wschodniej.

Przed rozpoczęciem perspektywy 2007-2013 byliśmy więc prawie przygotowani do wdrażania funduszy strukturalnych.

Uruchomienie nowej perspektywy trwa około roku, więc pierwsze konkursy do nowych środków ogłasza się zwykle w 2 połowie pierwszego roku, w którym rozpoczyna się perspektywa.

Wszystkie te dokumenty przygotowywano w Polsce podczas działania Narodowego Planu Rozwoju. W Polsce nie było wtedy żadnych norm prawnych dotyczących NSRO. Nastąpiły wymuszone zmiany prawne:

1. nowelizacja ustawy o Narodowym Planie Rozwoju - w połowie 2006 roku. Celem było usunięcie przeszkód w realizacji perspektywy 2004-2006.

2. Nowelizacja już dawała sygnał o tym, że ustawa o NPR nie będzie obowiązywała w kolejnej perspektywie finansowej. Już od kwietnia 2006 roku prowadzono pracę nad nowym aktem prawnym- przyjęty 6 grudnia 2006 roku- Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. (Dz.U. 2006 nr 227 poz. 1658). Ustawa ta jest podstawą opracowania wszystkich dokumentów, które były już opracowane gdy weszła ona w życie. Nowa ustawa zastosowana dla nowej peespektywy.

Zasady organizacyjne realizacji polityki regionalnej w Polsce od roku 2007 (wg. Ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju):

1.Strategia Rozwoju Kraju- jest dokumentem przygotowywanym przez Rząd, powinna być przygotowywana na 12 miesięcy przed okresem, którego dotyczy. Powinna odpowiadać zakresowi czasowemu danej perspektywy finansowej okresu UE. Dokument, który powinien wskazywać główne kierunki rozwoju kraju w danej perspektywie finansowej budżetu unijnego. Najważniejszy krajowy dokument strategiczny!

2. Strategie sektorowe- są przygotowywane przez poszczególne resorty, w tych obszarach, w których jest to niezbędne, np. strategie rozwoju zatrudnienia, strategie rozwoju transportu, strategie rozwoju ochrony środowiska itd.

3. Strategie regionalne- są przygotowywane przez samorząd wojewódzki, samorządy miały obowiązek przygotować dokument, którego horyzont czasowy będzie dotyczył do roku 2020. Każde województwo musi mieć strategię na dwie kolejne perspektywy finansowe.

4. Krajowe Programy Operacyjne- służy realizacji Strategii Rozwoju Kraju i Strategii Sektorowych. Obecnie obowiązuje 5 programów.

5. Regionalne Programy Operacyjne- służą realizacji Strategii Rozwoju Województw. 16 Regionalnych Programów Operacyjnych. (np. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny).

6. Plan Wykonawczy- miał to być dokument, który był zbiorem Krajowych Programów Operacyjnych oraz Regionalnych Programów Operacyjnych, które służyły realizacji Strategii w danym okresie programowania. (Planem Wykonawczym były Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia- zgodnie z ustawą.)

7. Kontrakt Wojewódzki- jego rola w tym modelu została sprowadzona do sytuacji, gdy ten dokument był praktycznie niezauważalnym przez Samorząd Województwa dokumentem. Jest to jedno z wyzwań Polskiej polityki regionalnej na najbliższy okres czasu, żeby zmienić ten stan rzeczy. Pierwszy krok polega na tym, że Kontraktów Wojewódzkich już nie będzie- będą Kontrakty Terytorialne.

8. Monitoring, Sprawozdawczość, Kontrola i Ocena Efektywności- coraz bardziej rozbudowywana, system ewaluacji polityki regionalnej, ewaluacja- monitorowanie, wyciąganie wniosków z efektów monitoringu i dokonywanie działań korekcyjnych, aby było bardziej efektywnie.

Ewaluacja a monitoring- w monitoringu można stwierdzić, że czegoś się nie udało zrobić, coś udało się zrobić albo osiągnięto pewien cel połowicznie. Ewaluacja, gdy stwierdza, że czegoś się nie udało zrobić musi od razu odpowiedzieć co zrobić, żeby to zmienić/osiągnąć cel. Ewaluacja jest oceną wraz z działaniem korekcyjnym. Wyższość ewaluacji nad monitoringiem.

Ustawa o zasadach prowadzenia polityki regionalnej była bardzo potrzebna. Jest najbardziej czytelną ustawą w porównaniu z poprzednimi. Niestety jej wejście w życie było spóźnione. Bardzo krytycznie należy odnieść się do prób politycznej ingerencji w jej zapisy, np. art. 28 o możliwości stosowania przez wojewodów weta w stosunku do realizacji regionalnych programów operacyjnych . Tzn. że teoretycznie ustawa pozwalała przygotowywać Regionalne Programy Operacyjne przez Samorząd Wojewódzki, pozwalała program ten negocjować z Brukselą, ale dawała Wojewodzie na każdym etapie postępowania postawienie prawa weta i anulowanie tego programu. Ustawę wykorzystano, ze względu na panującą sytuacje polityczną, do walki politycznej. Błąd ten został naprawiony w nowelizacji.

Ustawa została znowelizowana w roku 2008, na mocy Ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Nie jest to nowa ustawa o polityce rozwoju! Ustawa ta weszła w życie 20 grudnia 2008 roku. Do obecnego modelu polityki regionalnej wprowadzono kilka istotnych zmian.

Zmiany wprowadzone poprzez nowelizację Ustawy o zasadach prowadzenia polityki regionalnej:

- rozszerzono zadania Ministra właściwego ds. rozwoju regionalnego - m.in. o przygotowanie strategii średniookresowej, o monitorowanie procesu rozwoju, o opracowanie raportu na temat rozwoju społeczno- ekonomicznego kraju, o wyznaczenie obszarów problemowych, o wskazanie instrumentów, które na obszarach problemowych mają być stosowane.

- w miejsce Strategii Rozwoju Kraju, Strategii Sektorowych, Strategii Rozwoju Województwa oraz Strategii Rozwoju Lokalnego wprowadzono:

1. Długookresową Strategię Rozwoju Kraju - strategia, która ma być napisana na okres co najmniej 15 lat, określa główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społ-gosp. kraju.

2. Średniookresową Strategię Rozwoju Kraju- na okres od 4-10 lat, jest to Strategia Rozwoju Kraju z poprzedniego zapisu ustawy.

3. Inne Strategie Rozwoju- dokumenty określające podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki w danych obszarach. Inne Strategie Rozwoju odnoszące się do regionów to przede wszystkim: Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego (weszła w życie w 2010 roku- najlepszy dokument w zakresie rozwoju regionalnego w Polsce), Strategia Ponadregionalna, Strategia Rozwoju Województwa.

4. wprowadzono pojęcie Narodowej Strategii Spójności do Ustawy - odpowiada to NSRO

5. wprowadzono dwa rodzaje dokumentów o charakterze operacyjno-wdrożeniowym (które służą wykonaniu strategii): Programy Operacyjne- krajowe i regionalne, tworzą system wdrażania funduszy strukturalnych w Polsce; Programy Rozwoju- służą realizacji celi zawartych w Innych Strategiach Rozwoju. (na szczeblu regionalnym i lokalnym)

6. w całości uchylono Rozdział 4 Ustawy ustanawiający Plany Wykonawcze

7. uszczegółowiono i doprecyzowano zapisy dotyczące procedury przygotowywania Programów oraz etapów ich realizacji

W przepisach końcowych tej nowelizacji określono m.in.:

- Zarządy Województw dostosują Strategię Rozwoju Województwa do wymagań nowelizacji w terminie 9 miesięcy od daty wejścia w życie tego aktu prawnego

- Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 staje się Średniookresową Strategią Rozwoju Kraju w rozumieniu nowelizacji ustawy

- Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 stają się Narodową Strategią Spójności w rozumieniu nowelizacji ustawy

STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 2007-2015

Dokument ten został przyjęty przez Rząd 29 listopada 2006 roku. Jego naczelnym celem jest podnoszenie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski - cel główny i nadrzędny.

Cel główny ma być realizowany poprzez 6 priorytetów:

1. wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki

2. poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej

3. wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości

4. budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa

5. rozwój obszarów wiejskich

6. rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej

Budżet łączny Strategii Rozwoju Kraju opiewa na kwotę 108 mld euro. W kwocie tej ponad 80% stanowią środki wspólnotowe. Można zaryzykować stwierdzenie , że rola środków wspólnotowych w realizacji tego najważniejszego krajowego dokumentu strategicznego jest podstawowa. Dokument ten funkcjonuje w okresie 2007-2015 zgodnie z zasadą n+2, czyli tego, że perspektywa 2007-2013 będzie kontynuowana przynajmniej do końca 2015 roku, zgodnie z zasadami polityki regionalnej.

NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI- NARODOWE STRATEGICZNE RAMY ODNIESIENIA

Dokument został przyjęty przez Rząd 29 listopada 2006 roku. Cel strategiczny tego dokumentu jest powtórzeniem celu strategicznego Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006- jest to stworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości. Cel ten ma zapewnić Polsce wzrost zatrudnienia a również poprawę spójności we wszystkich 3 wymiarach: ekonomicznym. społecznym, przestrzennym.

Cel strategiczny NSS realizowany jest poprzez 6 celów szczegółowych:

1. poprawa jakości funkcjonowania instytucji partnerstwa oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa

2. poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej

3. budowa oraz modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski

4. podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz sektora usług

5. wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej

6. wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich

Działania podejmowane w ramach realizacji NSS -NSRO w pełni odpowiadają nowym celom unijnej polityki spójności.

Jest to dokument o mniejszym zasięgu formalnym, Strategia Rozwoju Kraju jest nadrzędna w stosunku do Narodowej Strategii Spójności, natomiast rola tego dokumentu jest bardzo jasno określona- jest to podstawa wdrażania funduszy strukturalnych w Polsce!

Łączny budżet Narodowej Strategii Spójności przekracza 85 mld euro. (ponad 92 % środków są to środki publiczne, jedynie niespełna 8% środków tworzą środki prywatne). W strukturze środków publicznych : 85% tworzą europejskie środki publiczne, 15% tworzą środki krajowe. Oznacza to, że w ramach realizacji NSS Polska w perspektywie 2007-2013 może otrzymać ponad 67 mld euro z środków funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności.

Budżet Narodowej Strategii Kraju jest większy od budżetu Narodowej Strategii Spójności (NSRO). Kwoty podane nie stanowią łącznej alokacji funduszy europejskich jakie trafiają do Polski, bo nie obejmują m.in. wydatków związanych ze Wspólną Polityką Rolną czy Wspólną Polityką Rybacką.

Tendencja do wzrostu udziału środków publicznych i europejskich, tendencja negatywna:

1. nie udaje się uruchomić większego współfinansowania przedsięwzięć ze środków prywatnych- wtedy efekt synergii byłby lepszy

2. w środkach publicznych zaczyna się tendencja wzrostu środków europejskich: coraz gorsza sytuacja finansów publicznych w kraju oraz rosnące uzależnianie się polityki regionalnej Polski od dostępu do środków europejskich.

Realizacja NSS

Perspektywa 2007-2013 dla Unii Europejskiej określiła 3 cele:

1. dotyczący konwergencji

2. dotyczący wzrostu zatrudnienia i konkurencyjności

3. dotyczący Europejskiej Współpracy Terytorialnej.

W Polsce w perspektywie 2007-2013 realizowane są 2 cele . (1 i 3).

W ramach celu 1- konwergencja do Polski trafia 98.8 % środków funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności jakie przeznaczono w Polsce na politykę spójności. Dominacja tego celu!

Pozostałe środki działają w ramach celu 3- Europejskiej Współpracy Terytorialnej. Cel 3 działa w Polsce symbolicznie.

CEL I - Konwergencja

Cel ten w ramach NSS realizuje 5 Programów Operacyjnych i 16 Regionalnych Programów Operacyjnych. Programy Operacyjne:

1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko- jest największym co do budżetu programem, który w Polsce jest realizowany po II wojnie światowej- blisko 28 mld euro. 41,3% całej alokacji.

2. Regionalne Programy Operacyjne (16) - konsumują blisko 16 mld euro. Alokacja kapitału jest adekwatna do potencjału demograficznego, czyli jeżeli województwo ma więcej mieszkańców dostanie więcej środków.

3. Program Operacyjny Kapitał Ludzki- blisko 10 mld euro, szkolenia, dopłaty np. na otwarcie miejsc pracy.

4. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka- służy poprawie innowacyjności Polski. Polska należy do obszarów o najniższym poziomie innowacyjności.

5. Program Operacyjny Rozwoju Polski Wschodniej- program dedykowany określonemu obszarowi Polski

6. Program Operacyjny Pomoc Techniczna- zaplecze dodatkowe wspierające proces alokacji.

Poprzez te Programy Operacyjne realizuje się Narodową Strategię Spójności.

Zmiany jakich dokonano w zakresie wdrażania funduszy strukturalnych w stosunku do poprzedniej perspektywy:

1. wprowadzono zasadę progu 3%- próg który mówi, że kraj członkowski nie może uzyskać z funduszu unijnego pomocy, której wartość roczna przekroczy 3% jego PKB.

2. zrezygnowano z uzupełnień do Programów Operacyjnych

3. alokacja środków jest na poziomie priorytetów a nie działań (działanie- jest to uszczegółowienie priorytetu)- elastyczność przenoszenia środków miedzy działaniami (np. w sytuacji, gdy zostają pieniądze z działania 2.2 można je przenieść na działanie 2.3)

4. indykatywne listy dużych projektów- można wpisać działania, które nie wymagają konkursu.

CEL III- dość duży zasięg funkcjonowania:

1. Programy Współpracy Przygranicznej- programy współpracy Polski z każdym z krajów członkowskim UE, z którym graniczymy

2. Programy Współpracy Transgranicznej- programy, które finansują 2 działania: Rejon Morza Bałtyckiego i Obszar Środkowo-Wschodni. Dodatkowo finansuje się przedsięwzięcia w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa.

Wspieranie działań na wewnętrznych i zewnętrznych granicach Unii Europejskiej!

Każdy Program Operacyjny ma swój fundusz strukturalny, z którego czerpie środki.

Zarządzanie programami operacyjnymi- Ministerstwo Rozwoju Regionalnego koordynuje wydatkowanie funduszy strukturalnych w Polsce.

Pozostał stary algorytm podziału środków na województwa- algorytm demograficzno- ekonomiczno- społeczny. 80% środków jest przydzielane wg liczby ludności a pozostałe 20% dzielone jest z uwzględnieniem poziomu bezrobocia i poziomu rozwoju gospodarczego mierzonego w PKB (im wyższy poziom PKB tym mniej środków, im wyższe bezrobocie tym więcej środków). Regiony bardziej zaludnione otrzymują środków więcej.

KONTRAKTY WOJEWÓDZKIE

Tylko 600 mln euro na realizację. Kontrakt dzisiaj został sprowadzony do roli umowy o dofinansowanie Programu Operacyjnego. Każde województwo musi przystąpić do Kontraktu. Jest to obligatoryjne zadanie.

KRAJOWA STRATEGIA ROZWOJU REGIONALNEGO

13 lipca 2010 r. została przyjęta przez Rząd Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego. Zakłada 3 cele: konkurencyjność, spójność i sprawność.

Spójność w aspekcie funkcjonalnym nie wyklucza się z konkurencyjnością. Należy tak prowadzić politykę rozwoju, aby nasze najlepsze regiony rozwijały się jeszcze lepiej i zwiększały zasięg oddziaływania na swoje otoczenie.

Plan działań- rozdział 2, 5, 6 - przeczytać.

Plan działania jest dokumentem wykonawczym do Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego. Zawiera opis propozycji działań niezbędnych do podjęcia przez Radę Ministrów i inne podmioty publiczne. Zapisano w nim kierunki możliwych zmian wraz z uzasadnieniem. Harmonogram działań został tak przygotowany, by zmiany zostały przygotowane i wprowadzone do systemu instytucjonalnego i prawnego w 2013 roku.

W planie działań Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju ma być zastąpiona Planem. Stanowi zapowiedz wprowadzenia Zintegrowanego Strategicznego Planowania Przestrzennego. Planowanie regionalne zintegrowane z planowaniem przestrzennym.

PYTANIA

1. Dwa modele w teorii rozwoju i polityki regionu (czyli interregionlana, intraregionalna). Co to jest multi level governance.
2. Programy (fundusze) UE w Polsce w latach 2000-2004 (chodzi tutaj o PHARE II, ISPA, SAPARD itd.)
3. Co to jest NUTS, wymienić i podać jakim jednostkom terytorialnym w Polsce odpowiadają dane poziomy NUTS.
4. III model polityki regionalne w Polsce (czyli perspektywa 2007-2013, dokumenty strategiczne, cele polityki regionalnej, programy operacyjne jakie są nakłady finansowe w procentach lub liczbowo).
5. Reformy Delorsa (kazał wymienić co najmniej 5 elementów składowych obojętnie czy z I czy II pakietu).

24

---