Wykład - dr Agnieszka Bińczyk - Missala

Europejski System Ochrony Praw Człowieka

Prawa człowieka

Prawa człowieka możemy definiować przez opis, np. przynależą każdemu człowiekowi, czyli równość, wolność, itd. Możemy definiować je jako przedmiot prawa międzynarodowego i krajowego. System ochrony praw człowieka → prawo + instytucje + mechanizm kontrolny. System ten wykształcił się po II wojnie światowej i był odpowiedzią na II wojnę światową, kiedy to prawa człowieka były ekstremalnie łamane. Rozwojowi tych praw sprzyjają pewne kryzysy międzynarodowe, gdy jest stabilizacja ma miejsce większe zjawisko łamania praw człowieka.

Szkoła I - prawa człowieka powstały i rozwijały się początkowo w Europie i Ameryce Północnej.

Szkoła II - prawa człowieka rozwijały się wszędzie na świecie, pewne wspólne prawdy, zasady, wartości odnaleźć możemy w różnych religiach.

W Europie znajdują się trzy podstawowe systemy praw człowieka - UE, RE, OBWE.

Azja nie posiada żadnego systemu praw człowieka.

Prawa człowieka to relacja między jednostką a państwem. Jest zawsze prawem indywidualnym, prawo danej osoby. Godność osoby ludzkiej jest źródłem praw człowieka. Prawa człowieka mają chronić naszą godność. Dyskusyjne jest to skąd ona pochodzi, ale panuje zgoda, że przynależna jest każdemu człowiekowi. W państwach demokratycznych - nacisk na indywidualizm, totalitarnych - budowa nowego człowieka.

Prawo do wolności - inaczej postrzegana w Europie inaczej w USA. W USA - ograniczona rola państwa w życiu obywateli. Europa - jednostka postrzega państwo jako zabezpieczenie. Rzutuje na to doświadczenie historyczne. Różne podejście społeczeństwa do roli państwa w życiu społecznym.

W Europie mamy dwa modele:

1) Skandynawski - duża ingerencja państwa w życie prywatne ludzi.

2) Holenderski - ograniczona rola państwa.

Równość co innego oznacza dla komunistów - wszyscy mamy takie same żołądki. Dla współczesnego socjalisty to równość szans, dla liberała jest to równość wobec prawa. Równość wiąże się z niedyskryminacją. Czasem dyskryminacja jest dopuszczalna, np. zakaz prawa jazdy dla niewidomych. Tak jest w polskiej konstytucji - zakaz dyskryminacji bez racjonalnego powodu. Thomas Paine „The Rights of men” → początkowo zarezerwowane dla mężczyzn - połowa XIX wieku.

Prawa człowieka to dział prawa międzynarodowego publicznego.

Podłoże kulturowo - filozoficzne praw człowieka. Żadna religia, ani filozof nie posługują się terminem prawa człowieka. Wszystkie religie mówią o odpowiedzialności za innych, moralności.

Hinduizm:

- konieczność moralnego zachowania

- pomaganie ludziom w potrzebie

- poszanowanie dla życia

Judaizm:

-świętość

- wartość życia i jednostki

- poświęcanie się dla innych

Buddyzm:

- poszanowanie życia

- niesienie pomocy

- altruizm, oddanie się dla innych

- powszechne braterstwo

Konfucjanizm:

- harmonia

- współpraca

Realizowane są gdy jednostka spełnia swoje obowiązki - nie zarzucaj innym, czego sam nie pragniesz, wszyscy są braćmi, zbudowanie piękna i harmonii w sobie, co czyni harmonię w domu, w społeczeństwie

Chrześcijaństwo:

- świętość życia i jednostki

- równość

Islam:

- dobroczynność, altruizm

- odpowiedzialność za innych

- miłosierdzie

- świętość życia

Wiele elementów, wartości jest wspólnych dla ww. religii, jest to baza, podstawa praw człowieka.

Kulturowo - filozoficzne podstawy praw człowieka:

Sun Tzu - myśliciel chiński, 400 lat p.n.e., do jego myśli Europa doszła dopiero w XIX wieku. Chodzi o humanitarne traktowanie wroga w kontekście wojny - pisał o miłosierdziu wobec wroga, był zwolennikiem praw indywidualnych jako zabezpieczenie dla spokoju społecznego.

Szkoła natury:

Cyceron - największym źródłem prawa jest prawo natury, źródłem pierwotnej suwerenności jest lud. Głosi przekazanie praw poza Rzym.

Średniowiecze:

Tomasz z Akwinu - prawa nadawane są przez Boga, prawo stanowione musi być zgodne z prawem natury.

Święty Augustyn - prawo natury przynależne człowiekowi, jest wcześniejsze od władzy, ale władza może nadać im pewną moc.

XVII wiek - Hugo Grocjusz - głosił, że wola boska jest źródłem prawa, wola boska rozpoznawana jest dzięki rozumowi ludzkiemu. Ludzkim prawom odpowiadają obowiązki wobec drugiego człowieka i społeczeństwa. Przyjęcie wiary w prawa człowieka nie wymaga wiary w Boga, daje podstawę do świeckiej teorii praw człowieka.

T. Hobbes - podział na prawo zwyczajne i stanowione. Stan natury - walka każdego z każdym w celu ochrony praw. Rozum wymaga stworzenia władzy aby zapewnić stabilność spokój w korzystaniu z praw.

J. Locke - „Esej o tolerancji” - człowiek jest stworzeniem racjonalnym i zdolnym do działania. Władza nie powinna ingerować w przekonania religijne człowieka. Wspierał relacją człowiek - Bóg. Tolerancja religijna - nikt nie powinien wyrządzać drugiemu człowiekowi szkody. Stan natury - stan idealny. Rola władzy zdecydowanie mniejsza, ale potrzebna aby każdy mógł egzekwować swoje prawa. Władza pozwala unikać konfliktów, ludzie mają prawo do oporu gdy władza zawiedzie. Twórca indywidualizmu jednostki i praw. Każda jednostka ma rozum, prawo do wolności, ograniczona jest jedynie wolnością innych. Pomiędzy prawami jednostek a dobrem wspólnoty może zaistnieć napięcie, ale rozum człowieka może to napięcie zredukować. Władza powinna dbać o dobro wspólne. Podkreślał prawo do własności, dzieła swojej pracy, akceptował nierówność w posiadaniu.

Teoria umowy społecznej

Rousseau - człowiek rodzi się wolny, ma wartość, wewnętrzna umowa społeczna dla dobra ogółu.

Thomas Paine - twórca terminu praw człowieka (The Rights of men). Oznacza to nową erę dla ludzkości. Człowiek posiada prawa, których nikomu nie zawdzięcza, ma je bo jest człowiekiem. Prawa te są indywidualistyczne i uniwersalistyczne. Posiada je każdy. Początkiem ich jest akt boski, akt natury. Ludzie mają równe prawa, to dobra motywacja do wykonywania swoich obowiązków. Wiara w Boga nie jest konieczna dla uznawania tych praw, wystarczy ludzki rozum dla zrozumienia ich. Ludzie są postępowi, ograniczona rola władz. Nie ma równości odnośnie własności, choć zauważał ubóstwo. Uważał, że minimalny dobrobyt jest potrzebny, aby ludzie mogli korzystać z praw człowieka.

Olympe de Gouges - pierwsza feministka.

1971 rok - Deklaracja praw kobiety i obywatelki. Kobieta rodzi się wolna i równa wobec mężczyzny.

W następnych latach koncepcja praw natury przeżywała kryzys (związane z Rewolucją Francuską).

Edmund Burke -uważał, że tylko niektóre prawa są naturalne: prawo do życia, do wolności sumienia, równość przed sądami. Prawa człowieka są niebezpieczne, dogmatyczne, walka o nie często wiąże się z przemocą.

J. Bentham - odrzucił koncepcję praw natury. Stwierdził, że nie są one precyzyjne. Prawa mają sens, gdy są korzystne dla dobra wspólnego. Odrzucił indywidualizm praw natury, uważał, że są nieobiektywne. Równość praw uważał za absurd. Zwolennik praw stanowionych.

Są to przeciwnicy praw człowieka.

K. Marks - prawa człowieka są egoistyczne, abstrakcyjne w porównaniu ze wspólnotą. Najważniejsza jest wspólnota. Walka o prawa człowieka ustawiała jednostki jako wrogów. Nazizm, komunizm były gotowe poświęcić jednostkę dla dobra wspólnego.

Kształtowanie się praw człowieka na gruncie prawa wewnętrznego

Kodeks Hammurabiego 1750 r. p.n.e. - najstarszy kodeks prawny, kodyfikujący prawa człowieka. Przesłanki do myślenia o prawach człowieka - obronić słabych przed złymi uczynkami silnych, równość wobec prawa, praworządność, sprawiedliwość.

Persja - Karta Cyrusa 520 r. p.n.e. - wolność poruszania się, wolność wyznania, prawa własności, prawo do bezpieczeństwa, wolność.

Indie - Edykt Aśoki 300r. p.n.e. - wolność religijna, zakaz wojen w miejscach religijnych, ochrona domów cywilnych przed atakiem, zakaz ataku na śpiącego, pozbawionego broni, walczącego z kimś trzecim, dobre traktowanie chorych, jeńców wojennych.

W Europie pierwszym aktem prawa wewnętrznego była Wielka Karta Swobód 1215 rok, ogłoszona przez Jana bez Ziemi - swobody obywatelskie, bez wyroku sądu żaden człowiek nie może zostać pozbawiony wolności, własności, aresztowany. Dotyczył on tylko wyższych warstw społecznych. Jeżeli prawa te są naruszane przez władze, wówczas obywatele mają prawo do oporu.

Polska - przywileje szlacheckie - dotyczyły jedynie szlachty i kleru, ale były prototypem praw człowieka.

Przywilej czerwiński 1422 rok - żaden szlachcic nie będzie pozbawiony swojego majątku bez wyroku sądu.

1430 - 1433 rok - przywileje jedlińsko - krakowskie - żaden szlachcic nie będzie więziony bez wyroku sądu.

Petycja o prawo 1628 rok - angielski dokument - nienakładanie nowych podatków bez zgody parlamentu, zakaz więzienia bez wyroku sądu, zabezpieczenia obywateli przed nadużywaniem wojska, np. kwaterowania żołnierzy w domach cywili.

Habeas Corpus od 1679 roku - nietykalność osobista jednostki, zakaz aresztowania i więzienia, prawo do sądu.

Angielska Karta Praw 1689 rok - ograniczenie kompetencji króla na rzecz parlamentu w kwestii wojska, wolność słowa.

Deklaracja niepodległości 1776 rok - odniesienie do Boga, praw natury, każdy człowiek posiada niezbywalne prawa natury: równość, prawo do życia, wolności, do zabiegania o szczęście, do oporu.

13 poprawek (Karta Praw) do konstytucji: prawa kobiet, wolność zgromadzeń, prasy, wyznania, prawo do procesu sądowego, ochrona przed konfiskatą majątku.

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (Nowe Zgromadzenie Narodowe 1789 rok) - prawa naturalne, własność, bezpieczeństwo, prawo do oporu.

Polska - Konstytucja 3 maja - poszanowanie własności, bezpieczeństwa, wolność wyznania.

Wiek XVIII to laicyzacja praw człowieka.

XV wiek - Paweł Włodkowic - tolerancja wobec pogan, innowierców, władca nie jest właścicielem lecz administratorem, bliski koncepcji państwa prawa, władza ograniczona jest przez prawo. Prawo narodów do samostanowienia, do wolności.

Kształtowanie się praw człowieka w prawie międzynarodowym

Do II wojny światowej nie były regulowane, ale

1. Traktat Wersalski 1648 rok - wolności religijne, amnestia dla zatrzymanych, nakazywał zwrot własności zagrabionych podczas wojny, anulowanie kontraktów zawartych pod przymusem.

2. Kongres Wiedeński 1815 rok - wolność religijna, mniejszości narodowe, równość religijna.

3. Traktaty zawierane z Turcją przy rozpadzie Imperium osmańskiego - wolność religijna.

4. Traktaty zawierane po II wojnie światowej, m.in. z Polską - ochrona mniejszości narodowych.

5. Zakaz niewolnictwa:

- 1807 rok - USA - zakaz importu niewolników

- 1817 rok - Komitet, 1818 rok - Deklaracja międzynarodowa dot. handlu niewolnikami, waga ludzkości i godności

- 1840 rok - Konferencja przeciw niewolnictwu

- Papież Grzegorz XVI zakazuje krajom katolickim handlu niewolnikami

- 1833 rok - GB zakazuje handlu niewolnikami

- 1848 rok - Francja zakazuje niewolnictwa

- 1863 rok - USA zakazuje niewolnictwa

- 1890 rok - pierwsza konwencja zakazująca niewolnictwa

Międzynarodowe prawo humanitarne

1. Sun Tzu - ochrona jeńców

2. 1863 rok - Konferencja Międzynarodowa w Genewie w celu powołania neutralnej organizacji niosącej pomoc rannym żołnierzom. Początek ruchu Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.

3. 1864 rok - Konwencja Międzynarodowa Prawa Humanitarnego - polepszenie losu rannych.

4. 1907 rok - Prawo Haskie - Klauzula Martensa - w przypadkach nieuregulowanych przez prawo co do osób biorących udział w wojnie, obowiązuje zasada humanitaryzmu - powszechne sumienie.

Prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne

XX wiek to rozwój przemysłu, wykorzystywanie robotników, złe warunki życia.

Meksyk 1910 rok - Konstytucja - zawarcie praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych i ich gwarancję.

1919 rok - Międzynarodowa Organizacja Pracy

Prawa kobiet

Nowa Zelandia, Finlandia, Norwegia nadały prawa wyborcze kobietom. Początek organizacji pozarządowych.

System Międzyamerykański 1933 rok - Konwencja o obywatelstwie kobiet.

ONZ - system uniwersalny (pod względem terytorium) - każdy członek ONZ ratyfikował co najmniej jedną konwencję ONZ dot. praw człowieka.

1 stycznia 1942 rok - Deklaracja NZ:

Zwycięstwo jest decydujące dla ochrony praw człowieka i podstawowych wolności. Organizacje pozarządowe wywierały nacisk na taki zapis w deklaracji. Przeciwne były USA i ZSRR.

Preambuła Karty NZ - państwa zobowiązały się nadawać zobowiązania wynikające z umów międzynarodowych, przywrócić wiarę w podstawowe prawa człowieka, równość kobiet i mężczyzn, wolność, godność.

Cele:

Art. 3 - zakaz dyskryminacji

Art. 2 - dot. zasad stosunków międzynarodowych

Brak zapisu o ochronie praw człowieka, ale znalazł się zapis dot. nieingerencji w wewnętrzne sprawy państw, co było argumentem dla wielu państw łamiących prawa swoich obywateli.

Karta NZ określa kompetencje w tej sprawie organów ONZ:

1. Zgromadzenie Ogólne - może zajmować się wszystkimi sprawami, które porusza KNZ (art.10) i może udzielać w tych sprawach zaleceń RB

2. Art. 13 - Zgromadzenie Ogólne inicjuje badania i udziela zaleceń, aby prawa człowieka były przestrzegane przez wszystkie państwa. Zgromadzenie Ogólne przyjmuje konwencje międzynarodowe.

Rada Bezpieczeństwa - art. 24 - RB odpowiada za bezpieczeństwo międzynarodowe i może zajmować się wszystkim co zagraża bezpieczeństwu. Zaczęła zajmować się prawami człowieka od lat 90 (w kontekście pierwszej wojny w Iraku), bo okazało się, że są one albo przyczyną lub skutkiem wojen, łamanie praw człowieka związane jest z wojnami i kwestiami bezpieczeństwa.

Art. 55 - aby stworzyć warunki dobrobytu i pokoju na świecie ONZ zaleca m.in. poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności.

Art. 56 - członkowie ONZ zobowiązani są do współpracy dla realizacji celów.

Rada Gospodarcza i Społeczna - art. 62 może udzielić państwom zaleceń odnośnie praw człowieka, może zwoływać konferencje na ten temat.

Art. 68 - RGiS powoła Komisję do spraw praw człowieka.

Art. 76 - System Powierniczy, n terytoriach powierniczych ONZ zobowiązał się do przestrzegania praw człowieka.

Organy traktatowe (powstałe na podstawie konwencji międzynarodowej):

1. Komisja Praw Człowieka - w 2006 roku zastąpiona przez Radę Praw Człowieka. Komisja liczyła wpierw 18 członków na końcu 53. powstała w 1946 roku, początkowo nie miała skutecznych instrumentów, ale wpływało do niej bardzo dużo skarg co do naruszeń praw człowieka, ale ona nie mogła się nimi zająć, dopóki RGiS nie uchwaliła.

1235 rezolucja (1967 rok)

1503 rezolucja (1970 rok)

Komisja Praw Człowieka zbierała się raz do roku, był to organ międzyrządowy, apolityczny. Była to Komisja funkcjonalna RGiS. Posiedzenia były jawne, miała możliwość zwoływania sesji nadzwyczajnych (konflikt w Jugosławii), gdy wymagała tego sytuacja. KPCz (1235) miała możliwość zajmowania się prawami człowieka w poszczególnych krajach. 1503 - procedura tajna, KPCz mogła rozpatrywać zawiadomienia indywidualne, zarezerwowana do najcięższych przypadków (ciągłe łamanie praw człowieka). Procedura 1503 obowiązuje w Radzie Praw Człowieka.

Podkomisja ds. promocji i ochrony praw człowieka - organ pomocniczy KPCz. Był to organ ekspercki a nie polityczny, eksperci działali nie we własnym interesie.

KPCz kieruje sprawy do Podkomisji → komitety robocze (weryfikacja zawiadomień, wstępne ustalenia) → Podkomisja PCz → KPCz, która podejmowała decyzje

Struktury decyzji KPCz:

- komitety robocze PKPCz

- PKPCz

- komitety KPCz

- KPCz

Podkomisja ds. promocji i ochrony praw człowieka była odważniejsza w krytykowaniu państw co do przestrzegania przez nie praw człowieka.

2002 rok - KPCz zakazała PKPCz zajmowania się państwami. Zajmowała się procedurami tematycznymi, zamiast procedur państwowych.

KPCz przyjmowała rezolucje tematyczne i państwowe, powoływała sprawozdawców państwowych i tematycznych. Sprawozdawca przedstawiał raport w zakresie, np. zmian ochrony praw człowieka, musiał uzyskać zgodę państwa dla zbadania sytuacji danym kraju. Sprawozdawcy tematyczni - raporty tematyczne, np. o łamaniu praw kobiet.

Tadeusz Mazowiecki mianowany był przez KPCz do badania sprawy w byłej Jugosławii. Przygotował kilkanaście raportów wraz z rekomendacjami (zalecenia), nie udało mu się ich przedstawić RB.

Koniec lat 90 to duża krytyka prac KPCz za to, że jest upolityczniona, trudno krytykować jej kraje duże kraje, stosuje podwójne standardy. Pojawiła się propozycja reformy systemu ONZ, w tym systemu ochrony praw człowieka. Przy okazji zmiany może dojść do osłabienia systemu.

2006 rok - Zgromadzenie Ogólne zastąpiło KPCz - RPCz, która miała być skuteczniejsza.

19 czerwca 2006 rok - pierwsza sesja RPCz.

USA chciały stworzyć małą instytucję (17 członków), skuteczną, aby łatwo było podejmować decyzje, miały zasiadać w niej przedstawiciele tylko państw demokratycznych, ale ONZ to organizacja uniwersalna. Oznacza to, że wszystkie państwa są równe, dlatego ten pomysł nie przeszedł, w związku z czym USA głosowały przeciwko przyjęciu tej rezolucji. Rezolucja:

- liczba członków RPCz - 47

- zmiana miejsca w strukturze ONZ, teraz ma być organem pomocniczym Zgromadzenia Ogólnego

- członkowie wybiera Zgromadzenie Ogólne większością głosów uwzględniając podział geograficzny

Ameryka Łacińska - 8 miejsc

Europa Zachodnia - 7 miejsc

USA i Kanada - 7 miejsc

Europa Wschodnia - 6 miejsc

Azja i Afryka - po 13 miejsc

Kadencja trwa 3 lata

Każde państwo członkowskie może być członkiem komisji przez kolejne dwie kadencje, potem przerwa. Członkowie powinni mieć duży wkład w ochronę i promocję praw człowieka.

Zgromadzenie Ogólne większością 2/3 głosów może zawiesić jakieś państwo w jego członkostwie, gdy często narusza prawa człowieka.

RPCz spotyka się 3 razy do roku. Możliwość zwoływania sesji nadzwyczajnych.

Dokonywanie powszechnego przeglądu praw człowieka przez RPCz. Początkowe działania RPCz były nieskuteczne, gdyż duża liczba państw (Kuba, Iran) nie chciały aby była to skuteczne organizacja.

Obecnie największą grupę w RPCz stanowią państwa z grupy:

1. zorganizowane pod przewodnictwem Kuby

2. państwa z konfederacji organizacji państw islamskich

3. państwa w pełni demokratyczne stanowią mniejszość w RPCz

Państwa z konfederacji organizacji państw islamskich zarzucały Izraelowi łamanie praw człowieka.

18 czerwca 2006 roku - dokument regulujący działania RPCz

1) kwestie dot. powszechnego przeglądu - 1 cykl trwa 4 lata, prześwietlanie 48 państw, równe traktowanie państw. Ocena na podstawie:

- sprawozdania państw (jak realizują konwencję ONZ)

- raporty organów traktatowych, organizacji pozarządowych

Przyjęcie raportu końcowego wraz z rekomendacją

2. zmniejszenie liczby specjalnych sprawozdawców państwowych (m.in. ds. Kuby, Białorusi)

3. zmiana systemu powoływania specjalnych sprawozdawców - decyzja RPCz (niepolityczny tryb)

4. rozwiązano Podkomisję ds. promocji i ochrony praw człowieka, powołano Komitet Doradczy (18 ekspertów) - ale ograniczono jego kompetencje , nie będzie mógł przyjmować rezolucji, ani zajmować się sytuacją praw człowieka w innych państwach, działa na wniosek RPCz

5. utrzymanie procedury 1503

W pierwszym okresie RPCz zajmowała się sytuacją w :

1) Palestynie, Libanie

2) przyjęto 9 rezolucji, potępiono Izrael

3) RPCz zajęła się też Sudanem, aby go nie potępiono z uwagi na pozycję Chin w Afryce. Afryka uzależniona jest gospodarczo od Chin, dlatego głosuje tak jak chcą Chiny.

4) zajęto się sprawą Kirgistanu (przyjęto raport)

Uczestnictwo Polski:

PRL - członek KPCz `52, '72, `83

Konwencja Praw Człowieka - 1979 rok - projekt Polski

Po 1989 roku Polska członkiem KPCz: '93-'95, '98-2000, 2001-2003, RPCz: 2006-2007

W latach '90 Polska koncentrowała się na przystąpieniu do Rady Europy, dlatego nie podejmowała wyraźnej krytyki innych państw.

Inicjator:

Rezolucje państwowe: o łamaniu praw człowieka na Kubie, wprowadzona razem z Czechami, przyjęta po USA `98

W RPCz - decyzje podejmuje się przez konsensus, ale czasem dochodzi do głosowania.

Rezolucja ta została przyjęta w 1999 roku.

W 2001 roku - Czechy chciały uwzględnić kwestię rezolucji USA wobec Kuby w rezolucji, Polska była temu przeciwna i wycofała się z tej rezolucji.

W 1994 roku Polska wstrzymała się od głosu gdy głosowano rezolucję (propozycja grecka) w sprawie postępowania Chin w łamaniu praw człowieka. Nastąpiła duża krytyka Polski. W latach 2000-2001 Polska bardzo silnie wspierała USA w głosowaniach nad podobnymi rezolucjami:

- rezolucje tematyczne - Polska inicjatorem rezolucji 1992

- uniwersalizacja praw człowieka

- prawa człowieka i dobre rządzenie

Od 1998 roku Polska niczego nie zainicjowała

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - 10.XII.1948 rok

Eleonora Roosvelt była pierwszym przewodniczącym grupy pracującej nad dokumentem. Sama nazwa deklaracji wskazuje, że prawa człowieka są uniwersalne. Chciano aby ten dokument był krótki i obejmował wszystkie kategorie praw człowieka (polityczne, społeczne, gospodarcze). Zastanawiano się nad jego charakterem. Najlepsza miała być deklaracja, a nie traktat, który wymagałby ratyfikacji wszystkich państw, obawiano się, że to mogłoby długo trwać. Deklaracja była prostsza do przyjęcia przez państwa, np. Pakt Praw Gospodarczych i Społecznych przyjęto dopiero po 10 latach od jego opracowania. Pracowali nad nią: Rene Cassin (francuski prawnik), Malik, Chang, Humphrey. Większość z nich zdobyła wykształcenie w USA. Deklaracji zarzuca się, że reprezentuje tylko zachodnią myśl cywilizacyjną.

Preambuła zawiera odniesienie do II wojny światowej, odwołanie do godności człowieka.

Art. 1 - ludzie urodzili się równi i wolni

Art. 2 - niedyskryminacja

Art. 3-5 - prawa dot. integralności osobistej, prawo do życia, wolności, bezpieczeństwa osobistego, zakaz niewolnictwa, tortur

Art. 6-12 - dot. praw do sądu, prawo do osobowości prawnej, równość wobec prawa, prawo do odwoływania się od wyroku sądu, zakaz samowolnego aresztowania, domniemanie niewinności

Art. 13-16 - swoboda poruszania się, zakaz ingerencji w życie prywatne, prawo do azylu (nie ma go w PPGiS), prawo do obywatelstwa

Art. 16 - prawo do małżeństwa i układania rodziny, kobiety i mężczyźni mają równe prawa także w trakcie małżeństwa, małżeństwo tylko przy dobrowolnej zgodzie kobiety i mężczyzny (sprzeciw Arabii Saudyjskiej), rodzina jako podstawowa komórka społeczna i ma prawo do ochrony

Art. 17 - prawo do własności

Art. 18 - wolność myśli, sumienia, religii

Art. 19 - prawo do swobodnego wyrażania opinii

Art. 20 - prawo do pokojowego zgromadzania się

Art. 21 - udział w życiu społecznym, dostęp do władzy publicznej

Art. 22 - prawo do praw politycznych, gospodarczych, społecznych, np. prawo do pracy, do równej płacy za równą pracę, do urlopu i wypoczynku, do godnej stopy życiowej

Art. 29 - obowiązki każdego człowieka wobec społeczeństwa

Znaczenie:

Nie jest prawnie obowiązująca, ale jest konstytucją praw człowieka. 10 grudnia jest dniem praw człowieka. Niektórzy uważają, że jest to prawo zwyczajowe, ale nie możemy tego stwierdzić bo w wielu miejscach na świecie podstawowe prawa człowieka nie są przestrzegane, za to w wielu konstytucjach, np. w polskiej jest odwołanie się do tej deklaracji, inne kraje całkowicie ją inkorporowały do swoich konstytucji. Zawartość prawna znalazła się w wielu innych traktatowych dokumentach.

System traktatowy (organów)

Około 100 konwencji ONZ dot. praw człowieka

1) Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych - 1966 rok (157 państw, są Chiny, ale nie ma USA, najważniejszy akt dla ZSRR)

2) Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - 1966 rok (160 państw, są USA - najważniejszy akt, ale nie ma Chin)

- Protokół 1966 rok - dot. możliwości składania przez obywateli zawiadomień indywidualnych, które są ofiarami naruszeń praw człowieka przez państwo

- Protokół 1989 rok - dot. zniesienia kary śmierci, wyjątkiem jest najpoważniejsze przestępstwo wojskowe popełnione w czasie wojny

3) Międzynarodowa Konwencja o likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowych - 1965 rok (173 ratyfikacje)

4) Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania - 1984 rok (145 ratyfikacji)

- 2002 rok - Protokół dodatkowy dot. możliwości odbywania wizyt w państwach

5) Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet - 1979 rok

- Protokół dodatkowy - 1999 rok - pokrzywdzeni mogą zgłaszać zawiadomienia indywidualne do Komitetu tej konwencji

6) Konwencja o prawach dziecka - 1979 rok

Inicjatywa PRL

2000 rok - dwa Protokoły:

- podwyższenie wieku zaciągania do wojska, kiedyś było lat 15, teraz 18 lat

- zwalczanie dziecięcej pornografii, prostytucji i handlu dziećmi

7) Konwencja o ochronie praw pracowników migrujących i ich rodzin - 1990 rok (2003 rok weszła w życie)

Spotkała się z opozycją w państwach zachodnich, weszła w życie dzięki państwom trzeciego świata

8) Konwencja o ochronie praw osób niepełnosprawnych - 2006 rok - nie weszła w życie

9) Konwencja o ochronie wszystkich osób przed przymusowym zaginięciem - 2006 rok - nie weszła w życie

Konwencje te powołują komitety (organy traktatowe - komitet nazwa konwencji). Zajmują się kontrolą wdrażania w życie postanowień konwencji.

1. rozpatrują roczne sprawozdania państw

2. rozpatrują zawiadomienia indywidualne

3. rozpatrują zawiadomienia państwowe (jednych państw na drugie za łamanie praw człowieka)

4. interpretacja traktatów (uwagi ogólne)

5. promocja praw człowieka

Obecnie mamy 7 komitetów, które tworzą system traktatowy.

Najważniejszym jest Komitet Praw Człowieka. Powołany na podstawie MPPOiP.

Komitet ds. zapobiegania dyskryminacji rasowej.

Wszystkie komitety składają się z ekspertów i są w pełni niezależne.

KPCz - 18 członków, wybieranych na 4 - letnią kadencję przez państwa, które ratyfikowały MPPOiP. Członkowie komitetu powinni być wysoce wykształceni, mieć odpowiednie kwalifikacje, kompetencje, określona jest liczba miejsc przeznaczona dla prawników.

Prof. R. Wieruszewski - KPCz (2 kadencja)

Prof. A. Żegliński - członek KPGSiK

W czasie zimnej wojny eksperci byli politycznie uzależnieni od państw. Członek komitetu nie uczestniczy w rozpatrywaniu zawiadomień indywidualnych pochodzących z kraju pochodzenia. Język francuski, hiszpański, angielski - języki robocze komitetu. Sesje są jawne przy analizie sprawozdań, tajne przy analizie zawiadomień indywidualnych. Wybiera się przewodniczącego + dwóch wiceprzewodniczących + sprawozdawca. Pion komitetu tworzy biuro komitetu. Tendencja aby decyzje były podejmowane przez konsensus.

KPGSiK - jest to organ traktatowy, który został powołany w 1986 roku przez Radę Gospodarczą i Społeczną ONZ (a nie powstał na podstawie tego PPGSiK). Prawa w nim zawarte nie są ściśle sprecyzowane i nie są całkowicie możliwe do analizowania przez wszystkie państwa. Państwa mają stopniowo dążyć do ich wdrażania, dlatego Komitet powstał w 1986 roku, wcześniej państwa przesyłały swoje sprawozdania do RGSiK ONZ. Obecnie tylko ten komitet analizuje raporty.

Komitet ds. likwidacji dyskryminacji rasowej. Raportuje sprawozdania, zawiadomienia indywidualne i zawiadomienia państwowe.

Komitet przeciwko torturom. Posiada dwie dodatkowe funkcje:

Możliwość przeprowadzania dochodzeń - badanie czy państwa, np. stosują tortury. Prowadzi dochodzenie gdy napływają do niego informacje o łamaniu praw, specjalna komisja bada tą sprawę na miejscu. Jest to fakultatywne dla państw. Komitet przygotowuje raport z dochodzenia z rekomendacjami dla państw, ale nie są one prawnie wiążące. Na podstawie Protokołu dodatkowego powołano Podkomitet przeciwko torturom. Jego zadaniami są: odbywanie cyklicznych wizyt w państwach stronach.

Komitet ds. likwidacji dyskryminacji kobiet. Analizuje sprawozdania, raportuje zawiadomienia indywidualne i państwowe.

Komitet praw dziecka rozpatruje jedynie sprawozdania.

Komitet ds. ochrony praw pracowników migrujących i ich rodzin. Rozpatruje jedynie sprawozdania.

Polska jest stroną wszystkich konwencji oprócz ostatniej o pracownikach migrujących.

Sprawozdania początkowe: Bazowe informacje na temat ustroju, instytucji. Sprawozdanie trafia do komitetu, wysyła zapytania do państw, np. dodatkowe wyjaśnienia, organizuje sesję, na którą przybywają przedstawiciele państwa. Komitety weryfikują informacje otrzymane od państwa z innych źródeł. Komitet przyjmuje uwagi końcowe i rekomendacje.

4,8 tys. zaległych raportów na świecie. Problemy z terminowym przygotowaniem raportu. Ponad 100 państw dopuszcza zawiadomienie indywidualne. Rocznie do wszystkich komitetów wpływa około 60 skarg. Europejczycy wolą skargi do ETPCz, którego wyroki są wiążące. Około 20% przypadków - państwa stosują się do rekomendacji tych komitetów. Od kilku lat dyskusja nad reformą tego systemu organów.

Jeden organ lub jedno sprawozdanie.

Poi 1989 poprawiła się skuteczność tych organów.

W Polsce przygotowaniem raportów zajmują się:

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Sprawiedliwości, Ministerstwo Edukacji, MSWiA. MSZ tylko to koordynuje.

Zarzuty:

1. Nie ma organu, który by nadzorował implementacją otrzymywanych rekomendacji

2. KPGSiK - różnica w wysokości poziomu bezrobocia, brak przepisów socjalnych dla górników i robotników

3. KEDR - dzieci niektórych mniejszości Romów nie mają dostępu do szkoły

4. KPT - fala w wojsku, agresywność

5. KPCz - antykoncepcja, aborcja, brak edukacji seksualnej w szkołach, nierówny udział kobiet i mężczyzn w życiu społecznym, przemoc w domu, izby wytrzeźwień - naużywanie, nadużywanie tymczasowego aresztowania

Europejska Konwencja Praw Człowieka 4 XI.1950 roku

Weszła w życie po 10 ratyfikacjach - 3.IX.1953 roku

Polska przystępuje do Rady Europy - 26.XI.1991 rok i w tym samym dniu podpisała konwencję.

Uznała jurysdykcję Trybunału Praw Człowieka - 1998 rok. Miał to być elastyczny dokument, interpretowany zgodnie z duchem czasu. Jej uchwalenie związane jest z istnieniem Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Miał powstać dokument, który by ją precyzował. Miał to być traktat. Przyjęto do niej wiele protokołów dodatkowych (14). Zawartość konwencji i protokołów to substancja merytoryczna dla orzekania przez ETPCz.

Art. 1 - obowiązek przestrzegania praw człowieka

Art. 2 - prawo do życia - wyjątki:

- wyrok sądu wskazujący na karę śmierci - uchylone przez Protokół 6 (zakaz stosowania kary śmierci) - ratyfikowany przez wszystkie państwa poza Rosją

- samoobrona

- gdy chcemy zatrzymać przestępcę skazanego prawomocnym wyrokiem sądu

- w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu zahamowania, stłumienia powstania, zamieszek

Art. 3 - zakaz tortur i nieludzkiego, poniżającego traktowania

Art. 4 - zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej - wyjątki:

- gdy praca przymusowa wykonywana jest w ramach kary

- służba wojskowa

- świadczenia wymagane od ludności w stanie nadzwyczajnym

- praca wykonywana w ramach zwykłych obowiązków obywatelskich

Art. 5 - prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Nie można być pozbawionym wolności bez prawomocnego wyroku sądu.

Art. 6 - prawo do sprawiedliwego procesu sądowego publicznego, w rozsądnym, rozpatrywane przez niezawisły sąd. Postępowanie przed sądem powinno być jawne poza pewnymi wyjątkami, domniemanie niewinności

Prawo zatrzymanego:

- informacja o powodach zatrzymania w języku dla niego zrozumiałym

- zatrzymany ma mieć odpowiedni czas dla przygotowania obrony (osobistej lub poprzez obrońcę)

- przesłuchania na takiej samej zasadzie jak i przesłuchania powodów, świadków

- prawo do bezpłatnego korzystania z usług tłumacza, to są elementy prawa do sądu

Art. 7 - zakaz karania bez podstawy prawnej. Musi to być czyn karalny na podstawie prawie. Kara nie może być wyższa kara niż wnioskuje ustawa. Gdy dochodzi do zmiany ustawy, za dany czyn przyjmuje się karę łagodniejszą

Art. 8 - prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (mieszkania i korespondencji)

Art. 9 - wolność myśli, myśli, sumienia i wyznania, przekonań, prawo do praktykowania kultu, nauczania (może być ograniczona przez państwo na podstawie ustawy)

Art. 10 - wolność wyrażania opinii, wyrażanie opinii, wolność informacji (otrzymywania i przekazywanie informacji), posiadania poglądów

Art. 11 - wolność zgromadzania się i stowarzyszania się, prawo do tworzenia związków zawodowych

Art. 12 - prawo do zawarcia małżeństwa, mają mężczyźni i kobiety w odpowiednim wieku

Art. 13 - prawo skutecznego środka odwoławczego gdy czyjeś prawa zostały naruszone ma prawo odwołać się do instytucji

Art. 14 - zakaz dyskryminacji

Art. 15 - możliwość uchylania praw zawartych w konwencji (derogacja praw w przypadku wojny czy innego niebezpieczeństwa publicznego, w zakresie odpowiadającym sytuacji). Państwo uzasadnia to. Wyjątki:

Prawo do życia, zakaz tortur, zakaz niewolnictwa i poddaństwa, zakaz karania bez podstawy prawnej. Państwo musi zawiadomić o tym Sekretarza Generalnego - o podjętych środkach, o powodach, kiedy zostanie przywrócona stosowalność całej konwencji. Te klauzule derogacyjne zostały powtórzone w MPPOiP. Polska zawiesiła niektóre prawa w okresie wojennym.

Przyjęte Protokoły:

Protokół 1:

- ochrona własności

- prawo do nauki

- prawo do wolnych wyborów

Protokół 4:

- zakaz pozbawiania wolności za długi

- prawo do swobodnego poruszania się

- zakaz wydalania obywateli

- zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców

Protokół 6:

- zniesienie kary śmierci w warunkach pokoju (nie dot. wojny)

Protokół 7:

- prawo do odwołania w sprawach karnych do sądu drugiej instancji

- odszkodowanie za bezprawne skazanie

- zakaz ponownego sądzenia i karania za to samo

- równość małżonków (mają równe prawa i obowiązki pomiędzy nimi, w trakcie trwania małżeństwa i w związku z rozwiązaniem)

Protokół 13:

- 2002 wszedł w życie, ale Polska nie ratyfikowała

- zakaz kary śmierci w każdych warunkach

Idea - Europa kontynentem bez kary śmierci

Protokół 14:

- reforma prac ETPCz

Mechanizm kontrolny → system składania skargi. Aktualnie skargi indywidualnie rozpatruje ETPCz. W pierwszym tekście istniały: Europejska Komisja Praw Człowieka, która badała dopuszczalność skargi i polubowne rozwiązanie skargi. ETPCz, który wydawał orzeczenia. Nowa procedura wprowadzona została Protokołem 11 w 1998 roku, który był związany z przyjęciem nowych członków do Rady Europy - napłynęło wiele skarg. Rząd szwajcarski zaproponował zmiany, które zostały zatwierdzone Protokołem 11 - musiał być ratyfikowany przez wszystkie państwa.

ETPCz:

Składa się z tylu sędziów ile jest stron konwencji. Powinni mieć odpowiednie kwalifikacje, zasiadają tu we własnym imieniu, są niezależni, nie mogą sprawować funkcji publicznych. Sędziów wybiera Zgromadzenie Parlamentarne. Każde państwo po 3 kandydatów, jednego wybiera ZP. Kadencja trwa 6 lat, co 3 lata ½ składu sędziowskiego jest odnawiana. Możliwość ponownego wyboru, nie może być odwołany, chyba, że sędziowie stwierdzą, że nie jest on w stanie dłużej sprawować swojej funkcji. Odwołują go większością 2/3 Zgromadzenia Parlamentarnego (skład: wszyscy sędziowie wybierają przewodniczącego, uchwalają regulamin, kwestie techniczne).

Na co dzień ETPCz obraduje w 3 konfiguracjach:

1. Komitety po 3 sędziów

2. Izby po 7 sędziów

3. Wielka Izba - 17 sędziów

Komitet decyduje o dopuszczalności skargi (naruszony musi być konkretny przepis konwencji). Decydują jednomyślnie. Gdy nie może podjąć decyzji jednomyślnie, decyzje podejmuje Izba. Wielka Izba, gdy poważne problemy związane z interpretacją konwencji i protokołów lub gdy sprawa ma charakter polityczny. Funkcjonuje też jako izba odwoławcza (II instancja).

Izba - 7 sędziów:

Rozpatruje daną skargę

Trybunał stara się polubownie załatwić daną sprawę przy udziale przedstawicieli państw przy Radzie europy. Gdy to się nie uda, dochodzi do rozprawy (rozprawy i dokumenty są upublicznione, z wyjątkami). Izba wydaje orzeczenie. Stwierdza, czy prawo w stosunku do danej osoby zostało naruszone. Gdy tak, ETPCz przyznaje odszkodowanie ofierze. Strony (państwo i osoba skarżąca) mają 3 miesiące na złożenie apelacji do Wielkiej Izby, jej wyrok jest ostateczny.

Skargi do ETPCz mogą składać:

Art. 33 - skargi międzynarodowe

Art. 34 - skargi indywidualne

Wszystkie osoby znajdujące się pod jurysdykcją danego państwa (nie trzeba być obywatelem państwa):

- grupy jednostek

- organizacje pozarządowe

Wymogi dopuszczalności:

1. nie może być anonimowa

2. nie może być identyczna ze sprawą już rozpatrywaną przez Trybunał lub inną instytucję międzynarodową

3. nie można złożyć dwa razy tej samej skargi, chyba, że pojawiły się nowe okoliczności

4. naruszenie konkretnego artykułu konwencji

5. skarga złożona do Trybunału w ciągu 6 miesięcy od wyroku przez ostatnią instancję w kraju

kontrolę nad wykonywaniem orzeczeń ETPCz sprawuje Komitet Ministrów. Jest to skuteczna kontrola, państwa spełniają orzeczenia ETPCz.

Kompetencje Sekretarza Generalnego na podstawie tej konwencji:

Art. 52 - na żądanie Sekretarza Generalnego państwa mają obowiązek odpowiedzi na pytanie dot. łamania praw człowieka w określonym temacie (np. co do więzień w Abu Ghraib)

Konwencja obowiązuje od momentu wejścia w życie. Obejmuje terytorium Rady Europy (państw ratyfikujących), ale państwa mogą wyłączyć stosowanie tej konwencji w odniesieniu do określonego terytorium. Nie można składać skargi w czyimś imieniu.

W krajach gdzie niezależność sądu jest wątpliwa (Rosja, Turcja) nie trzeba wykonywać całej drogi odwoławczej w kraju aby złożyć skargę - zasada elastyczności.

Protokół 14 - reforma tego mechanizmu

Rosja blokuje jego wejście w życie, nie ratyfikowała go, boi się skarg Czeczenów.

- ETPCz będzie działał w składzie obecnym, ale i w składzie jednego sędziego, który w prostych sprawach będzie mógł zadecydować o dopuszczalności skargi.

- skarżący musi doznać znaczącego uszczerbku na skutek złamania artykułu konwencji, co jest dyskusyjne

- na każdym etapie rozpatrywania skargi będzie możliwość polubownego rozwiązania skargi

- do procedury dopuszczony Komisarz Praw Człowieka ONZ - może uczestniczyć, przedstawiać swoje racje, bez prawa decyzji

- sędziowie mają 9 - letnią kadencję, nie może być wybrany ponownie (nie więcej niż 70 lat)

Rada Europy

Postrzegana jako prestiżowy klub demokratyczny, budowana wokół wartości, ostre kryteria członkostwa. Obecnie jej wizerunek osłabł, gdyż zlekceważyła wartości, np. poprzez przyłączenie Rosji, która łamie prawa człowieka. RE nie ma na Rosję dużego wpływu. Do ETPCz zaczęły wpływać liczne skargi od Rosjan.

RE jest organizacją międzyrządową. Skupia wszystkie państwa europejskie oprócz Białorusi (47). Jej frontowa działalność związana jest z ochroną praw człowieka. Gdy jakieś państwo chce stać się członkiem UE, wpierw staje się członkiem RE (jest to nieformalny warunek). Jej inicjatorem był: W. Churchill - przemówienie w Zurychu (1946 rok), kiedy to namawiał do pojednania francusko - niemieckiego, wezwał do budowy Stanów Zjednoczonych Europy. Stało się to impulsem dla wielu działaczy ruchu zjednoczenia Europy.

1948 rok - szczyt w Hadze (politycy, dziennikarze, przedstawiciele organizacji pozarządowych). Jego rekomendacją było utworzenie organizacji skupionej wokół wartości - nazywanej Kongresem Europy.

5 maja 1949 rok - Londyn - statut Rady Europy podpisany przez 10 państw: Belgia, Dania, Holandia, Francja, Irlandia, Luksemburg, Norwegia, Szwecja, GB i Włochy. Siedzibą jest Strasburg. Obecnie liczy 47 członków. Przyczyniła się do tego, że w Europie po II wojnie św. nie było wojny, z wyjątkiem Bałkanów (państwa bałkańskie przystąpiły do niej w latach 90).

1992 rok - Białoruś złożyła aplikację o członkostwie. 1992 - 1997 posiadała status gościa specjalnego. Utraciła ten status w związku z niedemokratycznym referendum z IX.1996 roku - likwidacja legalnie działającego Parlamentu. Proces został zawieszony. Status obserwatora przy Komitecie Ministrów (najważniejszy organ decyzyjny). Taki status posiadają: USA, Japonia, Kanada, Meksyk, Watykan.

Status obserwatora przy Zgromadzeniu Parlamentarnym posiadają: Izrael, Kanada, Meksyk.

Reformy:

Europejska Konwencja Praw Człowieka (1950)

Reforma prac Trybunału w związku z poszerzeniem zakresu członkostwa po 1989 roku. Polska przyjęła w 1991 roku. Wybory z 1989 roku nie były w pełni demokratyczne. Dopiero w 1991 wolne wybory. Od 1996 roku państwa bałkańskie zaczęły przystępować do RE.

Statut RE:

Art. 1 - Cele RE: osiągnięcie większej jedności między jej członkami. Odnowa, wchodzenie w życie zasad będących dziedzictwem Europy. Cel osiągnięty przez współpracę w różnych dziedzinach, w tym przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności z wyjątkiem obronności.

Art. 3 - kryteria członkostwa w RE:

-zasada praworządności

-wszystkie osoby znajdujące się pod jego jurysdykcją korzystają z praw człowieka i podstawowych wolności

-współpraca na rzecz urzeczywistniania celów RE

Art. 4 - członkiem RE może być każde państwo europejskie spełniające powyższe kryteria

Art. 8 - możliwość zawierania członkostwa lub wykluczenia z RE - członek, który poważnie narusza kryteria z art. 3

1999 - 2001 - dyskusja na ten temat co do Rosji w związku z wojną w Czeczenii, ale nie doszło do tego.

Instytucje:

Komitet Ministrów

Zgromadzenie Doradcze

Sekretarz Generalny z Sekretariatem

Komitet Ministrów - najważniejszy organ decyzyjny, składa się z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich. Spotyka się raz do roku na co dzień spotyka się na szczeblu stałych przedstawicieli państw członkowskich przy RE. Każde państwo ma jeden głos.

- dobiera środki do realizacji celów RE (konwencje, wspólne projekty)

- może udzielać zaleceń państwom, prawnie obowiązują

- może zwracać się do rządów o informacje w jaki sposób te zalecenia są wykonywane

- spełnia rolę kontrolną nad wykonywaniem konwencji

- decyduje o przyjęciu nowych członków

- na co dzień toczy się na jego forum dialog

Jego posiedzenia mają charakter zamknięty, poufny, sprzyja to swobodniejszej dyskusji. Rekomendacje jego mogą być ujawnione. Dotychczas RE opracowała i przyjęła około 200 konwencji. Są one przygotowywane przez komitety ekspertów. Decyzja Komitetu Ministrów.

Zgromadzenie Parlamentarne (Doradcze)

Ciało obradujące, swoje wnioski w formie zaleceń może przedkładać KM, który podejmuje decyzje o ich przyjęciu. Może zajmować się wszystkim (celami RE). Są tu przedstawiciele wszystkich państw, wybierani przez parlamenty narodowe. W jego ramach tworzone są grupy polityczne: Demokraci, Liberałowie, Ludowcy, Socjaldemokraci (obecnie 5 grup). Posłowie głosują w ramach grup politycznych a nie według woli państw członkowskich. Polska posiada 12 przedstawicieli. Ich liczba zależy od liczby ludności państwa. Obecnie jest 318 członków ZP. Codzienna praca ZP odbywa się na poziomie komitetów, np. Komitet ds. migracji ludności, Komitet ds. wolności i praw człowieka, Komitet ds. równych szans kobiet i mężczyzn.

Zgromadzenie Ogólne

Wybiera sędziów do ETPCz. Zbiera się raz do roku na sesji zwyczajnej, ma możliwość zwołania sesji nadzwyczajnych. Kandydatury nowych państw członkowskich przechodzą przez ZP (funkcja doradcza), decyzje podejmuje KM. Sekretarz Generalny - obecnie to Terry Davis.

- funkcja koordynacyjna, administracyjna

- redefinicja roli i mandatu RE

- walka z korupcją, handlem ludźmi, handlem narkotykami, zwalczanie terroryzmu, kwestia praw człowieka, zwalczanie rasizmu, ksenofobii, nacjonalizmu, budowa efektywnych związków między RE a innymi organizacjami międzyrządowymi. Chodzi o to aby te instytucje nie dublowały się, nie rywalizowały ze sobą (np. RE - OBWE). Celem jest współpraca (RE - UE). OBWE ma charakter polityczny, sieć misji w terenie, brak Trybunału. RE - charakter prawny, posiada Trybunał, brak misji.

Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych RE (1994).

RE chciała upowszechniać standardy demokratyczne na szczeblu lokalnym. Samorządy lokalne mają spełniać zasady demokratyczne i forum wymiany doświadczeń. Początkowo tylko funkcja doradcza. Obecnie rola doradcza w stosunku do ZP i KM, zajmuje się faktyczną pomocą dla państw, przygotowuje raporty na temat realizacji demokracji na szczeblu lokalnym, formy współpracy na szczeblu lokalnym i trans granicznym. Przedstawiciele tego Komitetu uczestniczą jako obserwatorzy przy wyborach. Składa się z:

1. Izby Władz Lokalnych

2. Izby Regionów

Spotykają się one raz do roku. Pomiędzy sesjami spotyka się Stały Komitet (reprezentanci państw). Inicjatywy:

1. Europejska Sieć centrów Szkolenia dla Władz Lokalnych i Regionalnych

2. Agencje demokracji - inicjatywa aby udzielić pomocy państwom byłej Jugosławii. Tworzenie partnerstwa pomiędzy samorządami. Pomoc przy powstawaniu i rozwijaniu samorządów.

Komisarz Praw Człowieka - 1999 rok

Jest to polityczna instytucja. Jego decyzje mają moc polityczną. Promocja świadomości odnośnie praw człowieka. Najważniejsza jest osobowość osoby, czy odważnie reaguje na naruszenia praw człowieka. Zwracanie uwagi mediów na problemy. Obecnie jest to Thomas Hammarberg.

- monitoruje sytuację państw członkowskich odnośnie przestrzegania praw człowieka

- monitoruje błędy w ustawodawstwie państw członkowskich

- ułatwia działalność rzeczników praw obywatelskich

- doradztwo w zakresie praw człowieka

- odwiedza kraje, obserwuje sytuację, prowadzi dialog z przedstawicielami państw, organizacji pozarządowych

- przygotowuje raporty, zaleca rekomendacje dla państw, obserwuje czy sytuacja w danym kraju się zmieniła, czy przyjęto rekomendacje

W Polsce Komisarz był dwa razy, ostatni raport z 20 czerwca 2007 roku, zarzucił Polsce:

- przewlekłość postępowania sądowego

- aby orzecznictwo ETPCz było lepiej rozprzestrzenione w środowisku prawniczym

- przepełnienie w więzieniach, propozycja usprawnienia alternatywnych kar

- powinna powstać instytucja monitorująca działalność policji (słaba znajomość przez policję praw człowieka)

- uznał, że prawodawstwo polski jest w porządku, ale niedostateczne jest jego wykonanie

- lustracja, ustawa niezgodna z prawami człowieka

- antysemityzm

- kwestia Romów, uchodźców

Szczyty RE:

I - 1993 rok - Wiedeń

- dyskusja o ochronie mniejszości narodowych

Okolicznościami jest rozpad ZSRR i Jugosławii, dyskusja nad nowym kryterium członkostwa: ochrona mniejszości narodowych

Inne nowe kryteria:

- wolne i uczciwe wybory

- wolność słowa i środków masowego przekazu

- ratyfikacja EKPCz

- akceptacja jurysdykcji ETPCz

- powołanie Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych

- powołanie Grupy wiedeńskiej, zajmującej się kwestią migracji

- powołanie Komisji ds. zwalczania rasizmu, ksenofobii i antysemityzmu

- zapowiedź reformy ETPCz

Reformy te wynikały z nowych okoliczności, zwiększ się liczba członków RE.

II - 1997 rok - Strasburg

- promocja praw człowieka, demokracji, rządów prawa

- protokół, który w każdych warunkach znosiłby karę śmierci (w czasie wojny i pokoju), apel do państw aby wycofały się z kary śmierci

- kampania na rzecz zwalczania: rasizmu, ksenofobii, antysemityzmu (ksenofobia - nietolerancja wobec różnorodności, np. homoseksualistów)

- wzmocnienie standardów RE w ramach polityki społecznej

- wezwanie do ochrony praw migrantów

2005 rok - szczyt w Warszawie

Polska sprawowała wówczas przewodnictwo w KM

- dyskusja o Białorusi w ramach praw człowieka

Deklaracja:

- reforma ETPCz (kwestia państw bałkańskich)

Rosja blokuje reformę, wejście w życie protokołu

- wdrożenie efektywnej demokracji i dobrego rządzenia (zasady rządzenia sprzyjające ogólnemu rozwojowi)

- działania na rzecz zwiększenia jedności europejskiej

- solidarność

- zwalczanie terroryzmu

- wypracowanie rekomendacji w zakresie zwalczania terroryzmu i łamania praw człowieka

- potępienie wszelkich form dyskryminacji

- wzmocnienie współpracy pomiędzy RE a UE i RE a OBWE

-konwencja o ochronie praw człowieka i zwalczaniu terroryzmu

- konwencja o zwalczaniu handlu narkotykami i praniu brudnych pieniędzy

Te dwie konwencje wystawiono do podpisu w Warszawie.

RE wpływa na prawodawstwo i standardy w państwach członkowskich.

Zasady interpretacji Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

Artykuły nie zmieniają się, ale zmienia się świat. Prawo podąża za rzeczywistością.

Wiedeńska konwencja o Prawie Traktatów z 1969 roku zawiera w art. 31-33 reguły interpretacji umów międzynarodowych:

- Traktaty zawsze należy interpretować w dobrej wierze, w zwykłym, potocznym rozumieniu słów, ale zawsze w kontekście celów, przedmiotu danej umowy

- do celów interpretacji należy brać także inne porozumienia pomiędzy stronami umowy

- zasada efektywności w odniesieniu do orzeczeń ETPCz, prawa człowieka mają mieć znaczenie praktyczne, a nie abstrakcyjne dla jednostki

- jest to tzw. „żywa konwencja” - interpretacja zgodnie z duchem czasu - elastyczne podejście do interpretacji

- konwencja jest tak interpretowana, aby jednostki składające skargi miały zaufanie do prawa

- państwa nie mogą wpływać na interpretację

- zgodność prawa krajowego z konwencją

- państwo może wiedzieć lepiej, ETPCz dopuszcza, że w pewnych sytuacjach państwa lepiej potrafią zapewnić równowagę pomiędzy prawem jedności a dobrem ogółu

- sądy krajowe zobowiązane orzekać zgodnie z zasadami konwencji, subsydiarne wobec konwencji

Prawa integralności psychicznej i fizycznej:

- prawo do życia

- kara śmierci

- zakaz tortur i nieludzkiego traktowania lub karania

- wolność

Użycie siły przeciwko wolności musi być proporcjonalne. Prawo do życia przewiduje szczególną odpowiedzialność państwa za więźniów, aresztowanych, zatrzymanych. Negatywny obowiązek: państwo nie może pozbawić obywatela prawa do życia. Pozytywny obowiązek: np. gdy danej osobie zagraża niebezpieczeństwo dla życia, państwo powinno przyznać ochronę. Dotyczy także bezpieczeństwa więźniów w więzieniu (aby nie popełnił samobójstwa). Gdy państwo zaniedba swój pozytywny obowiązek, ponosi odpowiedzialność i musi się tłumaczyć.

Kara śmierci (protokół 6 i 13 - zakazujące kary śmierci)

ETPCz rozpatruje ją zwłaszcza w odniesieniu do ekstradycji. Nie należy dokonywać ekstradycji do krajów gdzie danemu człowiekowi groziłaby kara śmierci lub nieludzkie traktowanie, tortury.

Aborcja

Nie rozstrzygnięta na granicy prawa. Nie zdefiniowano kiedy jest początek życia. ETPCz uznaje prawo państw do określenia tej kwestii. Broni jedynie, czy to prawo krajowe jest przestrzegane, czy nie. ETPCz nie opowiada się jednoznacznie co do aborcji. Gwarancja związana z prawem do życia. Nie ma czegoś takiego jak prawo do śmierci. ETPCz nie potwierdził prawa do życia w określonej jakości, tak więc gdy ktoś tego nie uczyni, konwencja nie jest w stanie chronić. Ważne są przepisy państw, każdy kraj może dowolnie ustalić pewne kwestie, co do których nie ma jasnych europejskich standardów.

Art. 3 tortury (zakaz tortur i nieludzkiego traktowania lub karania, brak wyjątków, prawo niederegowalne)

Tortury - świadome zadawanie cierpienia z uszkodzeniem ciała

Poniżające traktowanie - cierpienie psychiczne stosowane w celu wydobycia informacji, najwięcej skarg przeciwko Turcji

Gwałt uznany jest za tortury

ETPCz zajmuje się warunkami w więzieniach i szpitalach psychiatrycznych.

Art. 5 - prawo do wolności i bezpieczeństwa (w jakich sytuacjach władza może zatrzymać), pozbawienie wolności jest zgodne z prawem:

- wyrok sądu

- gdy osoba otrzymała orzeczenie sądu do stawienia się a ona tego nie uczyniła

- pozbawienie małoletniego wolności zgodnie z prawem

- zatrzymanie osoby w celu uniemożliwienia szerzenia przez tą osobę niebezpieczeństwa (np. w postaci choroby zakaźnej), publiczne dobro, włóczęga, alkoholik, narkoman - dla ich dobra

- kiedy zatrzymujemy osobę, która w sposób nielegalny próbuje dostać się na terytorium danego państwa

ETPCz określił, że choroba psychiczna musi być potwierdzona w sposób wiarygodny przez lekarzy, jej aktualny stan psychiczny wymaga zatrzymania, wymóg wykazania, że ta osoba jest zatrzymana dla jej dobra, musi istnieć podstawa prawna w danym kraju, która na to pozwala.

W konwencji - każdy zatrzymany powinien niezwłocznie zostać postawiony przed sądem. W różnych krajach różnie - 24-48 h. do zatrzymanego należy stosować domniemanie niewinności. Tymczasowy areszt tylko gdy mamy twarde dowody przeciwko danej osobie. Trzeba też brać pod uwagę inne okoliczności. Prawo zwrócenia się do sądu jeśli aresztowanie lub zatrzymanie jest niezgodne z prawem, w celu udowodnienia zasadności zatrzymania.

3 zasady w postępowaniu karnym:

1) niezależny i bezstronny sąd

2) proceduralne gwarancje dla zatrzymanego, np. powołanie świadków

3) szybkie przeprowadzenie procesu

Niezależny sąd - chodzi o wybór sędziów, czy nie podlegają naciskom politycznym, procedury wyboru - ważne są obiektywne przesłanki. Przesłuchanie powinno być publiczne, równorzędne traktowanie stron, obecność lub reprezentacja stron.

Dowody - w postaci zeznań nie mogą być wymuszane, nie można stosować tortur, plotki nie mogą być dowodem.

- oskarżony ma prawo do ochrony zeznań

- prawo do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie (od momentu rozpoczęcia procedury do wyroku ostatniej instancji) ETPCz nie określa jednoznacznie tego terminu, ale jest to około 6 lat

- udostępnianie informacji w zrozumiałym języku

- prawo do adwokata, także z urzędu

- prawo do samodzielnej obrony, do zadawania pytań

Art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego, rodzinnego, mieszkania i korespondencji)

- niedopuszczalna jest ingerencja władz do tych sfer

Życie rodzinne - więzi a nie związki formalne

Prawo do życia rodzinnego nie oznacza prawa do emigracji rodziny z emigrantem do innego kraju.

Życie prywatne - psychiczna i moralna integralność osoby łącznie z życiem seksualnych, jakością życia prywatnego, prawo do zawierania związków z innymi osobami, prawo do tego kim ta osoba chce być.

Rozpatrywanie norm odnośnie edukacji.

Pozytywne obowiązki państwa przy tym artykule. Ingerencja powinna mieć podstawę w prawie. Ingerencja dopuszczana jest przy:

1. ochrona praw innych

2. bezpieczeństwo

3. zapobieganie przestępstwom

4. moralność

5. ochrona zdrowia

6. walka z przestępczością

Seksualność

Powinno się kierować otwartością i tolerancją.

Prawo do małżeństwa (przysługuje kobiecie i mężczyźnie) i założenia rodziny

Należy umożliwić zawieranie małżeństw więźniom.

Prawo do edukacji

Wprowadzone przez Protokół 1

Każdy ma do niej prawo, ale państwo wykonując je musi brać pod uwagę przekonania rodziców dziecka. W praktyce oznacza to bezpłatny dostęp do edukacji podstawowej. Dziecko w szkole powinno uzyskiwać obiektywne informacje, pluralizm informacji, nie powinno być żadnej dyskryminacji.

Art. 14 - zakaz dyskryminacji

Tylko do praw i wolności zawartych w konwencji, wynikających z pewnych powodów: płeć, rasa, język, kolor skóry, pochodzenie narodowe i społeczne, urodzenie, majątek. Są one obrazujące, nie jest to wystarczająca lista.

Protokół 12 - absolutny zakaz dyskryminacji

Trybunał stwierdza dyskryminację gdy dana osoba w takiej samej sytuacji została potraktowana inaczej niż inna osoba. Choć różne traktowanie nie zawsze jest dyskryminacją, np. to że niewidomi nie mogą mieć prawa jazdy.

Sprawy pojawiające się przy tym prawie to m.in. równe prawa rodziców i małżonków. Ojcowie czują się pokrzywdzeni, że mają mniejsze prawa do dzieci. Ludzie o innej orientacji seksualnej. Trybunał nie orzeka czy np. homoseksualizm jest dobry czy nie, lecz stwierdza czy dyskryminacja miała miejsce.

Wolności polityczne

Art. 9 - wolność myśli, sumienia, religii, wyznania.

Każdy ma prawo do nich: przez nauczanie, praktykowanie, czynności rytualne, praktykowanie kultu. Prawo do uzewnętrzniania swojej wiary czy przekonań. Państwo nie może ingerować w tą wolność, powinno podjąć pozytywne kroki aby tą wolność zapewnić. Napięcie na tle religijnym w danym państwie powinno spowodować reakcję państwa, dążenie do pluralizmu opinii. Zakaz tej wolności gdy służy ona szerzeniu nienawiści, czy obraża czyjś kult, ale Trybunał zastrzega, że wyznawanie kultu może spotykać się z krytyką. Każdy ma możliwość przekonywania innych do zmiany religii czy poglądów. Muszą istnieć mechanizmy prawne umożliwiające obywatelom wstępowanie i występowanie z kościołów. Kościoły tak samo opodatkowane jak inne instytucje. Wolności dot. religii nie dot. uzewnętrzniania, np. z uwagi na bezpieczeństwo publiczne.

Art. 10 - wolność wyrażani opinii

Wyrażanie opinii, posiadanie poglądów, otrzymywania i przekazywania informacji bez ingerencji władz. Wynika z innego - wolność środków masowego przekazu, w których powinny istnieć: obiektywizm, pluralizm, tolerancja. Pozytywny i negatywny obowiązek państwa. Państwa mogą regulować kwestie techniczne, np. procedura zezwoleń, częstotliwości. Możliwe są odstępstwa od tych wolności, np. bezpieczeństwo publiczne. Ingerencja państwa w to i poprzednie prawo musi być proporcjonalna do potrzeb i celów. Równy dostęp do mediów, partii politycznych, wolność wypowiedzi artystycznych, ale nie powinny one obrażać niczyich uczuć. Politycy muszą być otwarci na krytykę i nie mogą ograniczać wolności słowa, nawet jeśli występują ostre wypowiedzi, także odnoszące się do życia prywatnego - jeżeli może mieć to znaczenie publiczne.

Trybunał uznał, że w stosunku do urzędników państwowych, sędziów, którzy muszą się cieszyć w społeczeństwie szacunkiem i dobrą reputacją jest ograniczona wolność słowa.

Jeśli dziennikarz złamie tajemnicę państwową, przez publikację jakiejś informacji, ale uznał, że wymaga tego interes publiczny, nie powinien być skazany.

Monopolizacja mediów jest złamaniem konwencji.

Wolność zgromadzania i stowarzyszania się - art. 12

Państwo ma tu wiele pozytywnych obowiązków, np.:

- ochrona demonstracji przed kontrdemonstracją

- publiczne procesje, zgromadzenia

Ingerencja państwa gdy bez słusznej przyczyny odmawia prawa do demonstracji lub ustanawia sankcje przy zgromadzaniu się ludzi. Prawo to podlega ograniczeniu dla celów koniecznych, dla zapewnienia demokratycznego społeczeństwa.

Trybunał obawia się kontrdemonstracji lub wątpliwości, że nie uda się zachować bezpieczeństwa, nie może to być przesłanką do ochrony demonstracji.

Wolność stowarzyszeń - wolność wstępowania do nich, ale brak przymusu takiego, ale gdy w kraju jest przymus przynależności do jakiejś izby zawodowej to członkostwo w niej nie stanowi naruszenia tej konwencji.

Wolność tworzenia partii politycznych. Państwo musi ustanowić odpowiednie procedury.

Art. 3 - Protokół 1 - wolne wybory, tajne głosowanie w odstępach czasu, warunki zapewniające swobodę wypowiedzi. Jest to czynne i bierne prawo wyborcze przy zachowaniu pewnych warunków odnoszących się do wieku. Nie ma obowiązku głosowania. Możliwość sprawowania funkcji w przypadku wyboru.

Protokół 1 - art. 1 - prawo do własności

Każdej osobie fizycznej i prawnej przysługuje. Nikt nie może być pozbawiony dóbr, chyba, że w przypadkach użyteczności publicznej lub w przypadkach przewidzianych przez prawo. Państwo może wprowadzić regulacje korzystania z dóbr zgodnie z interesem społecznym. Nakładanie podatków. Osoba skarżąca, że naruszono jej własność, musi wykazać, że ma prawo do tej własności. Ochrona własności materialnej czy też przyszłej (np. przyszłe dochody), patenty. Państwo nie ma obowiązku ochrony własności przed skutkiem inflacji.

Polska

Polacy często składają skargi do ETPCz

2006 rok - 14 470 skarg Polaków, skreślił 5 016 skarg, 111 uznano za dopuszczalne

115 skarg w sprawie polskiej

107 naruszenie konwencji

EKPCz wymusiła na Polsce zmianę ustawodawstwa i orzecznictwa. Zmiany te wprowadza się do dzisiaj. Konwencja ta stanowi część prawa polskiego. 90% skarg dot. przewlekłości postępowania sądowego.

Turcja i Rosja (nie ratyfikowała Protokołu 14 - reforma działań ETPCz, ma to związek ze sprawami Czeczenów)

Turcja opierała się długo ratyfikacji konwencji, ale uznała jurysdykcję ETPCz i możliwość wnoszenia skarg. Dopiero zmiana od początku lat '90. większość dot. pacyfikacji Kurdów w latach 1990 - 1992. Wówczas zawiesił stosowanie pewnych praw, ale skargi dot. głównie praw niederegowalnych. ETPCz w odniesieniu do skarg Kurdów zmienił procedurę. Mogli składać skargi do Trybunału bez konieczności wyczerpania sądowej ścieżki wewnętrznej. Brak pozytywnych efektów, przykładów pozytywnego rozpatrywania skarg Kurdów przez tureckie sądy. Nie były one bezstronne. Przy odmiennym przedstawieniu faktów przez obie strony (w tym kurdyjską) wówczas świadkowie często nie docierali na przesłuchania, do czego tureckie władze zmierzały. Strona turecka nie przedstawiała dokumentów, rejestrów spraw. Trybunał uznał, że nieobecność świadków osłabia pozycję Turcji, powoduje jej odpowiedzialność. Także osoby składające skargi spotykały się z represjami ze strony władz Turcji. Turcja zmieniła swoje podejście do ETPCz i Konwencji, musiała wypłacać ogromne odszkodowania. Gdy nie da udowodnić się substancjalnego naruszenia prawa do życia, ponosi odpowiedzialność za nie przestrzeganie procedur i np. nie przeprowadzenia dochodzenia, np. w przypadku czyjejś śmierci. Zmiana nastawienia Turcji dzięki jej europejskim aspiracjom.

Instrumenty RE

Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom i innemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu - weszła w życie 1989 rok, dwa dodatkowe protokoły

1. umożliwia państwom spoza RE przystąpienie do konwencji

2. modyfikuje mechanizm kontrolny wykonania konwencji

konwencja ta nie nadała żadnych praw, nawiązuje do art. 3 EKPCz. Państwa uznały, że mechanizm sądowy (skarga do ETPCz) powinien być uzupełniony o mechanizm prewencyjny co ma zapewnić ta konwencja. Interpretacja nieludzkiego traktowania jest w RE traktowana bardzo szeroko. Ratyfikacja tej konwencji jest obowiązkowa dla członków RE.

Mechanizm kontrolny:

Europejski Komitet ds. zapobiegania torturom przeprowadza wizyty w państwach, nadzoruje implementację. Art. 3 EKPCz, wizyty w miejscach pozbawiania wolności przez władze publiczne (więzienia, areszty, środki zatrzymań dla cudzoziemców, szpitale psychiatryczne) mogą też to być instytucje prywatne. Nie może wizytować, np. w szpitalach gdzie osoba dobrowolnie zgadza się na zatrzymanie w tym miejscu. Bada traktowanie osób pozbawionych wolności i bada warunki zatrzymania.

Komitet składa się z ekspertów w liczbie odpowiadającej liczbie stron tej konwencji. Musi być kompletny w zakresie praw człowieka, są to prawnicy, lekarze, strażnicy więzienni. Wybiera ich Komitet Ministrów RE. Kandydatów wysuwają delegacje parlamentarne. Eksperci są niezależni.

Dwie formy działania komitetu:

1. wizytacje okresowe - w każdym państwie RE co 4 lata

2. wizytacje ad hoc - gdy wymagają tego okoliczności

w skład delegacji wizytacyjnej wchodzi 2-3 członków Komitetu + tłumacze. Korzystają z przywilejów i immunitetów, wolność wstępu i poruszania się po państwie. Instytucje, które będą wizytowane i formowane są o tym na dwa dni przed wizytacją. Wizyta trwa 2-3 tygodnie. Na początku Komitet spotyka się z przedstawicielami rządu, urzędnikami, członkami organizacji pozarządowych. Mogą spotykać się z zatrzymanymi bez świadków. Wizyty powinny przebiegać w atmosferze współpracy. Cała procedura między państwem a Komitetem ma charakter niejawny.

Obowiązki państwa: dostęp do terytorium, swoboda przemieszczania się Komitetu, udzielanie wszelkich informacji, zezwala na wizytację wszelkich zakładów.

Sprawozdanie Komitetu z wizyty ma charakter niejawny, są to wyniki badań i rozmów całej wizyty. Są one szczegółowe. Zawierają także rekomendacje. Państwo odpowiada na to sprawozdanie. Komitet sprawdza czy rekomendacje zostały spełnione. Państwa często proszą Komitet o ujawnienie sprawozdania, uważa się, że takie państwo ma wówczas dobre intencje. Jeżeli państwo negatywnie odpowiada na raport, to Komitet może wydać oświadczenie publiczne w tej sprawie. Często Komitet domaga się:

- informowania zatrzymanych o prawach, które im przysługują

- odpowiednia opieka lekarska dla zatrzymanych

- szkolenie służb więziennych

- ile czasu więźniowie przebywają poza celą

Polska - raport wydany w 2004 roku

Komitet odwiedził więzienia i szpitale psychiatryczne oraz więzienia ze szczególnie niebezpiecznymi więźniami

- generalnie ocena była pozytywna , większość osób potwierdziła dobre traktowanie przez władze

- Polska nie zapewnia wyboru lekarza przez więźnia

- badania nie powinny odbywać się przy obecności strażnika, chyba, że lekarz nie chce zostać z nim sam na sam

- wyniki badań nie są udostępniane więźniom

- zbyt mało m² przypada na więźnia (powinno być co najmniej 4 m²)

- za mało jedzenia, za dużo łóżek w zakładach zamknięcia dla dzieci

- więźniowie szczególnie niebezpieczni: zamknięci w pojedynczych celach, które mają strukturę klatek, brak edukacji, możliwość kąpieli raz w tygodniu, dwie wizyty w tygodniu, poza celą mogą przebywać raz dziennie, 1-2 h w tygodniu w pokoju wypoczynkowym

Mniejszości narodowe

Europejska Konwencja Ramowa o Ochronie Mniejszości narodowych - 1995 rok, weszła w życie 1998 rok

Powstała z uwagi na konflikty etniczne na Bałkanach, w byłym ZSRR, na podstawie standardów OBW, wysokie standardy, ale tylko deklaracje.

Jest to jedyna obowiązująca taka konwencja w tej dziedzinie.

Konwencja ramowa - wyznacza pewne postulaty dla państwa, nie nakłada bezpośrednio praw dla jednostek. Wymóg ratyfikacji przez państw RE. Chodzi o prawa indywidualne osób należących do mniejszości narodowych.

Częste łamanie praw prowadzi do konfliktów, chodzi także o ochronę różnorodności. W EKPCz mamy zakaz dyskryminacji, na który wiele osób w tej materii się powołuje. Konwencja nie ustaliła definicji mniejszości narodowych (to samo w ONZ). Państwo ma dużą swobodę w tym zakresie, komu dane prawa przysługują. Skarga Ślązaków chcących założyć stowarzyszenie mniejszości śląskiej przepadła.

W encyklopediach - mniejszość narodowa określana jest jako:

- grupa pozostająca w mniejszości w danym państwie, posiadająca państwo gdzie tą mniejszość stanowi większość (Romowie uznani za mniejszość narodową pod naciskiem RE)

- odróżniająca się od większości w danym państwie pod względem religii, kultury, języka, obyczajów

Mają prawo:

-swoboda decyzji o tym czy dana jednostka chce być postrzegana jako członek mniejszości narodowej

- wybór jednostki nie może skutkować negatywnymi dla niej implikacjami

- zakaz dyskryminacji

- sformułowania, że jednostki mają prawo do…

Państwa zobowiązały się do stworzenia warunków do rozwoju ich kultury i tożsamości

- wzmocniona tolerancja

- obrona przed asymilacją

- wolność myśli, sumienia, religii

- wolność zgromadzeń, stowarzyszeń

- prawo do otrzymywania informacji we własnym języku

- gdy mniejszość stanowi większość w danym regionie powinna mieć prawo do posługiwania się swoim językiem w kontaktach z administracją publiczną

- prawo do używania imienia i nazwiska w brzmieniu własnego języka

- działania w zakresie edukacji

- szkolenia na temat mniejszości narodowych

- prawo do nauczania w języku mniejszości

- państwo nie powinno zmieniać granic administracyjnych na niekorzyść mniejszości

- państwo nie może przesiedlać na siłę mniejszości, jej członków

- powinno ułatwiać kontakty z członkami grupy

W konwencji tej zapis, że:

- konwencja może być wykonywana w sposób nie naruszania struktury integracyjnej państwa

- osoby należne do mniejszości muszą przestrzegać konstytucji i ustawodawstwa danego państwa

Mechanizm implementacyjny

1. Komitet Doradczy

2. Komitet Ministrów RE

Państwa są zobowiązane do składania sprawozdań. Pierwsze po pierwszym roku od wejścia w życie konwencji, a następnie co 5 lat. Komitet Doradczy analizuje sprawozdania i kieruje rekomendacje do KM, który wydaje zalecenia do państwa członkowskiego. Polska bardzo dobrze implementowała tą konwencję.

Europejska Karta Społeczna

Turyn 1961 rok, weszła w życie 1965 rok

3 Protokoły

Zrewidowana Karta Społeczna 1996 rok, w 1999 roku weszła w życie

Ważny jest Protokół z 1995 roku, który ustanawia system skarg zbiorowych

Zapisy dwóch Protokołów zawarte są w zrewidowanej Karcie Społecznej. Obecnie obie karty współistnieją i obowiązują, mimo, iż EKS z Turynu jest zawarta w zrewidowanej KS. Zrewidowana KS znacząco rozszerza katalog praw społecznych. Państwo może wybrać artykuły, które ratyfikuje, z wyjątkiem podstawy, która musi zostać ratyfikowana. Charakter tych praw nie dorównuje prawom krajowym. Część praw nie jest uznawana - prawa społeczne - USA. RE uznaje niepodzielność praw: polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturalne oraz równość tych praw.

Mechanizm kontrolny jest słabszy niż ten w EKPCz.

Zrewidowana EKS składa się z 6 części:

I - deklaracja celów

II - część materialno - prawna

III - minimum zobowiązań

IV - dot. nadzoru nad realizacją zobowiązań, skarg zbiorowych

V - zakaz dyskryminacji

VI - ratyfikacja, podpisanie, wypowiedzenie

Część II

Pierwsze 19 art. to powtórzenie EKS:

-prawo do pracy

-do sprawiedliwych warunków pracy

-bhp

-słuszne wynagrodzenie

-stowarzyszanie się

-rokowania zbiorowe

-prawo dzieci i młodzieży do ochrony

-ochrona macierzyństwa

Szkolenia zawodowe

-pośrednictwo

-ochrona zdrowia

-zabezpieczenie społeczne

-opieka socjalna i medyczna

-prawa osób niepełnosprawnych

-ochrona socjalna rodziny

-prawo do podejmowania pracy płatnej na terytorium innej strony

-prawo rodziny migranta

Zrewidowana Karta dodała:

-równe traktowanie w sprawach zatrudnienia

-informacji i konsultacji

-udział w określaniu i udoskonalaniu warunków i środowiska pracy

-ochrona socjalna osób w podeszłym wieku

-prawo do ochrony w przypadku wypowiedzenia zatrudnienia

-ochrona roszczeń przy upadłości pracodawcy

-do godności pracy

-prawo pracowników z obowiązkami rodzinnymi do równego traktowania

-informowanie i konsultacja w procedurach zwolnień grupowych

-ochrona przed ubóstwem i marginalizacją społeczną

-mieszkanie

Mechanizm kontrolny:

Europejski Komitet Praw Społecznych, niezależni eksperci

Komitet narodowy

MOP - ma głos doradczy

KM - ma głos decydujący

EKPS jest organem quasi sądowym. Jego decyzje nie mają mocy wiążącej, nazywane są orzeczeniami. Kandydatury są przedstawiane przez państwa. Wyboru dokonuje Zgromadzenie Parlamentarne RE

Komitet rządowy - przedstawiciele rządów

Sprawozdania (standardowy i bardziej szczegółowy wzór)

Komitet decyduje z których artykułów państwo przygotuje sprawozdanie. W debacie nad sprawozdaniem biorą udział przedstawiciele MOP. Komitet może odwołać się do orzecznictwa ETPCz. Komitet formułuje konkluzje, które przechodzą do Komitetu rządowego. Komitet rządowy przygotowuje własną opinię, którą przedkłada do KM. KM decyduje czy wyda większością rezolucję dla państwa. Te zalecenia są no ogół wykonywane przez państwa, ale KM rzadko je wykonuje.

System skarg zbiorowych (słabo funkcjonuje, bo mało państw ratyfikowało Protokół je ustanawiający). Do tej pory około 40% skarg. Procedura jest taka sama jak przy procedurze składania sprawozdań, które mogą składać:

-organizacje pracodawców

-związki zawodowe

-organizacje pozarządowe

EKPS - decyduje o zasadności skargi

Ostateczna procedura może skończyć się zaleceniem KM.

KBWE/OBWE

KBWE - miała służyć porozumieniu dwóch bloków. Początkowo to była ważna forma dialogu. Z inicjatywą taką występowali: A. Rapacki, ZSRR, państwa niezaangażowane.

1973 - zaczęto konsultacje przygotowawcze. Podjęto decyzję, że w procesie helsińskim wszystkie państwa będą miały równy głos, wszystkie dokumenty będą miały charakter polityczny (bez konieczności ratyfikacji, bo z tym mógłby być problem). Metoda podejmowania decyzji na zasadzie konsensusu (bez głosowania). Jest to metoda obowiązująca do dzisiaj.

ZSRR chciał:

- aby w Akcie Końcowym KBWE zapisano i potwierdzono status quo w Europie

Zachód chciał:

- włączenia tematyki praw człowieka do dialogu

3 koszyki:

1) bezpieczeństwa

2) gospodarczy

3) humanitarny

Prawa człowieka znalazły się w koszyku I - bezpieczeństwa.

W I koszyku: Deklaracja zasad rządzących wzajemnymi stosunkami (10 zasad) - najważniejszy dokument tego koszyka.

- nienaruszalność granic

- zasada 7 i 8 odnoszą się do praw człowieka

7 - poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności

8 - prawo narodów do samostanowienia

Państwa uznały, że poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności jest istotnym czynnikiem pokoju, sprawiedliwości i dobrobytu, niezbędne do rozwijania pokojowych stosunków między państwami. Państwa zobowiązały się do urzeczywistnienia tych zasad i celów, także do publikacji i rozpowszechniania Aktu Końcowego.

- popieranie władz wybieranych demokratycznie

Ad. III - rządy prawa

Formalna zgodność z prawem. Prawo ma służyć człowiekowi, wartości jednostki. Muszą istnieć instytucje gwarantujące rządy prawa. Odpowiedzialność władz publicznych, zasady prawa. Czy państwo jest oddzielone od partii politycznych (rozdział politycy - urzędnicy). Zapewnienie obywatelom udziału w życiu publicznym. Kontrola cywilna obywatela nad wojskiem i policją. Niezawisłość sądownictwa, ochrona jednostek w sądzie, uczciwy proces sądowy. Zapisy dot. stanu wyjątkowego - nie może służyć obaleniu porządku konstytucyjnego.

Prawa mniejszości narodowych

Akt Końcowy - zasada 7 (ochrona mniejszości narodowych)

Wiedeń - promocja dla równości religijnej i językowej, kulturowej mniejszości narodowych. Zakaz dyskryminacji.

Kopenhaga 1990 rok - rozdział dot. mniejszości narodowych

Kwestie dot. mniejszości narodowych mogą być rozwiązane tylko w warunkach demokratycznych z niezależnym sądownictwem. Poszanowanie ich praw jest ważne z uwagi na zachowanie pokoju i bezpieczeństwa. Standardy KBWE dot. mniejszości narodowych zostały wykorzystane i powtórzone w RE.

Genewa 1991 rok - spotkanie ekspertów na temat mniejszości narodowych. Rekomendacje:

1. państwa powinny obdarzyć członków mniejszości narodowych takimi samymi prawami jakie mają obywatele

2. udział mniejszości narodowych w życiu publicznym

3. zwalczanie ksenofobii, rasizmu

Raport tych ekspertów nie został przeniesiony na poziom polityczny.

Instytucje KBWE wyspecjalizowane są w wymiarze ludzkim.

1. Konferencja przeglądowa (od Helsinek 1975 rok)

Weryfikacja realizacji postanowień i rekomendacje dla państwa. Podejście tematyczne, a nie ocena po kolei państw

2. Spotkania implementacyjne (eksperckie) poświęcone konkretnym problemom. Odbywają się zawsze w Warszawie

3. Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka - najważniejsza instytucja wymiaru ludzkiego. Początkowo wymiana informacji, udzielanie pomocy w zakresie przeprowadzania wolnych wyborów. Popieranie rozwoju: rzeczników praw obywatelskich. Aby społeczeństw europy Wschodniej nabyło podstawową wiedzę o tym, że należą im się prawa, demokracja itd. Od tego czasu zaczęły powstawać liczne organizacje pozarządowe, np. fundacje helsińskie.

Koszyk humanitarny dot. relacji i kontaktów między ludźmi, a nie relacji jednostka - władza. Przełom w kontaktowaniu się Wschód - Zachód.

Prezydent USA - Carter i jego doradca Brzeziński postanowili, że prawa człowieka będą orężem w walce z ZSRR. Postanowiono dokonywać przeglądu czy państwa ZSRR i Europa Wschodnia wdrażają postanowienia o prawach człowieka.

1977 - 1978 Belgrad

1980 - 1983 Madryt

To spowodowało atmosferę konfrontacji między blokami.

Belgrad i Madryt - fiasko.

Madryt - debata na temat interwencji w Afganistanie, w Polsce wprowadzono stan wojenny, państwa Zachodu chciały potępić za to Polskę, ale ostatecznie do tego nie doszło.

Uzgodniono, że należy wprowadzić:

- ludność dla działania związków zawodowych

- prawa dla imigrantów

1986 -1989 - Wiedeń (zmiana przywództwa w ZSRR, Gorbaczow jest bardziej otwarty)

Pojawił się termin wymiar ludzki

- katalog praw człowieka

- pierwszy mechanizm kontrolny

- dostosowanie prawa wewnętrznego państw do zobowiązań międzynarodowych i uchwał KBWE

- podjęto decyzję o zwołaniu konferencji w ramach ludzkiego wymiaru, były to:

1989 - Paryż

1990 - Kopenhaga

1991 - Moskwa

Kopenhaga - katalog praw człowieka

Moskwa - mechanizm wymiaru ludzkiego (poszerzony mechanizm wiedeński)

Zachód obawiał się w jakim kierunku pójdą nowe demokracje z Europy Środkowo - Wschodniej. Dlatego:

Paryż - Karta Nowej Europy

Nowa Europa ma być demokratyczna, bez konfrontacji międzyblokowej.

KBWE została zaskoczona wojną na Bałkanach, nie umiała zareagować na to, nie miała skutecznych instrumentów. Wybór czy rozwijać KBWE i wyposażyć w skuteczne instrumenty.

Paryż 1989 rok - postanowiono o wyposażeniu OBWE w instytucje:

1. szczyty państw

2. Rada Ministerialna - raz do roku, ale w latach kiedy nie odbywają się szczyty

3. Stały organ decyzyjny i obecnie Stała Rada (na poziomie stałych przedstawicieli państw przy OBWE)

4. Zgromadzenie Parlamentarne

5. Sekretariat

6. Biuro Wolnych Wyborów w Warszawie, dzisiaj Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka, siedziba w Warszawie

Polska chciała aby Sekretariat był w Warszawie. Bój o to z Pragą. Praga wygrała, zaś Warszawie przyznano Biuro Wolnych Wyborów.

1992 - Helsinki - rozszerzono instytucje:

1) Przewodniczący OBWE/MSZ jakiegoś państwa odpowiada za bieżącą politykę, reaguje na wydarzenia. Polska 1998 rok - urząd przewodniczącego

2) Wysoki Komisarz ds. Mniejszości Narodowych

3) KBWE wyposażono w możliwość powoływania misji. Ponad 70% budżetu OBWE przeznaczona jest co rok na misje

1994 - Budapeszt

1) zmiana nazwy z KBWE na OBWE

2) OBWE będzie porozumieniem regionalnym w rozumieniu rozdziału VIII Karty NZ. Nie ma swojego statutu. Jest całkowicie polityczna. Żaden z traktatów nie podlegał ratyfikacji

1 stycznia 1995 rok - OBWE

3) wolność zgromadzeń i stowarzyszeń

4) 1997 - Przedstawiciel OBWE ds. wolności mediów.

Po tym jak na Bałkanach media odegrały negatywną rolę w wojnie.

5) swoboda w przepływie osób

Koszyk humanitarny - łączenie rodzin, ułatwienia w podróżowaniu, np. w celu poszukiwania pracy. Do końca lat 80 ustanowiono priorytety.

Dzisiaj wolność:

- opuszczania i powrotu do kraju

- swoboda wyboru miejsca zamieszkania

- podróżowania po kraju

- współpraca na rzecz bezpośredniego powrotu uchodźców do domu (po wojnach bałkańskich)

- prawo do posiadania obywatelstwa

6) prawo do życia

7) zakaz tortur

8) zakaz dyskryminacji

Wartości demokratyczne i instytucjonalne:

- szacunek dla rządów prawa

- szacunek dla obywateli

- odpowiedzialność polityka przed wyborcami

- tolerancja

- pluralistyczny, demokratyczny, przedstawicielski charakter władzy

- niezależne sądy

- rozwój władz lokalnych podpunkt dot. procedury przeprowadzania wyborów

Kopenhaga:

- cykliczność

- równe prawa wyborcze

- tajność głosowania

- uczciwe liczenie głosów

- oficjalna publikacja wyników wyborów

- pluralistyczna kampania wyborcza

- równy dostęp do mediów

- dopuszczenie zagranicznych, niezależnych obserwatorów

- potępienie władz chcących obalić demokratyczny rząd (Moskwa)

1999 - Stambuł - ostatni szczyt OBWE

Obecnie OBWE w kryzysie politycznym, bo Rosja chciała aby była to głównie organizacja bezpieczeństwa w Europie. To się nie udało, bo większość państw Europy Środkowo - Wschodniej wstąpiła do NATO i nie chciały w ten sposób rozwijać OBWE. Poza tym OBWE zajęła się głównie prawami człowieka. Rosja uważa, że równowaga w zajmowaniu się koszykami jest zachwiana na rzecz praw człowieka. Prawa te kontrolowane są głównie na wschód Europy. Od 8 lat nie było szczytu OBWE. OBWE najbardziej jest znana z obserwowania wyborów (początkowo w nowych demokracjach - Europa Środkowo - Wschodnia). Państwa chcą się dobrze zaprezentować.

Konkurencja pomiędzy OBWE i Radą Europy

1. pokrywa się członkostwo

2. czy prawami człowieka powinna zająć się jedna z nich? Raczej nie, bo OBWE wyspecjalizowała się, np. w organizowaniu misji w terenie.

Dorobek normatywny w zakresie wymiaru ludzkiego:

1. prawa człowieka i podstawowe wolności

2. standardy i wartości oraz instytucje demokratyczne

3. normy prawa

4. prawa mniejszości narodowych

Te 4 komponenty są współzależne. Są porozrzucane w kilkudziesięciu dokumentach. W sumie 1011 prawa

1. prawo jednostek do wolności sumienia, religii, myśli w Akcie Końcowym KBWE

Madryt - możliwość wzajemnych kontaktów pomiędzy, np. instytucjami religijnymi

Wiedeń - zgoda na działanie takich instytucji, swoboda mianowania ich przewodniczących, publikacja książek itd., dostęp związków religijnych do wolnych mediów i życia publicznego

2. wolność słowa, dostęp do informacji i jej przekazywanie

Wschód do końca lat 80 nie wywiązywał się z tego (np.. cenzura). Podkreślano wolność mediów.

Instrumenty OBWE wyspecjalizowane w wymiarze ludzkim:

1. Konferencje przeglądowe - inicjatywa Danii z lat 70, by dokonywać przeglądu i implementacji 3 koszyków. Był to rezultat kompromisu. Zwolennikiem ich był ZSRR, obawy miał Zachód. Odbywają się na szczeblu przedstawicieli wyznaczonych przez MSZ państw. Dziś odbywają się co 2 lata. Weryfikacja działań podejmowanych przez OBWE i wypełniania przez państwa postanowień. Prowadzone są dyskusje, formułowane są rekomendacje dla państw i instytucji OBWE. Rekomendacje te nie są skierowane do konkretnych państw, lecz mają ogólny charakter. Spotkania Implementacyjne odbywają się na poziomie ekspertów, państwa wysyłają swoje reprezentacje, odbywają się na ogół w Warszawie. Dokonuje się tutaj również przeglądu. Uzupełniające spotkania implementacyjne - poświęcone tylko jednej dziedzinie z zakresu wymiaru ludzkiego.

2. Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka - najważniejsza

instytucja operacyjna. Początkowo działała jako Biuro Wolnych Wyborów -

ośrodek informacji pomiędzy państwami. Na kolejnych spotkaniach dodawano

mu kompetencji:

1 - promocja demokratycznych wyborów

2 - popieranie rozwoju instytucji demokratycznych (np. rzecznicy praw obywatelskich)

3 - popieranie rozwoju społeczno - obywatelskiego - organizacje pozarządowe

4 - promocja praw człowieka i rządów prawa

5 - nadzór w zakresie wdrażania standardów OBWE

- służy bezpośrednim doradztwem

- organizuje szkolenia, seminaria

- po konferencjach formułowane są wnioski, rekomendacje

- głównie uwaga skierowana jest na państwa byłego ZSRR i byłej Jugosławii

- organizowanie misji obserwowania wolnych wyborów

- ułatwianie współpracy Wysokiego Komisarza ds., Mniejszości Narodowych

- na forum Stałej Rady OBWE przedstawia sprawozdania ze swojej działalności

- jest punktem kontaktowym ds. Romów - ośrodek wymiany informacji, wspieranie polityki państw wobec Romów

- z jego wsparcia korzystają misje OBWE

3. Wysoki Komisarz ds. Mniejszości Narodowych - mandat od 1992 roku. Pierwszym był Max van der Stoel. Swoją osobowością zbudował prestiż tej instytucji. Jest instrumentem z pogranicza praw człowieka i bezpieczeństwa. Ma on zapobiegać konfliktom we wczesnym stadium (prewencja). Ostrzeganie o problemach związanych z mniejszościami narodowymi, które mogą przerodzić się w konflikt. Działa poprzez system wizyt. Kontaktuje się ze stronami ewentualnego konfliktu, podtrzymuje dialog. Jego główną zasadą działania jest cicha dyplomacja. Może angażować się tylko do momentu wybuchu konfliktu, wówczas skieruje swoją pracę Stałej Radzie OBWE, która zadecyduje co dalej. Jest organem niezależnym, jego zaangażowanie nie wymaga zgody Stałej Rady, ani państwa, ale potrzebuje ich zgody, np. do mediacji. Jego raporty są tajne. Nie może zajmować się naruszeniami zasad OBWE w stosunku do osób indywidualnych. Nie może też zajmować się konfliktami, jeżeli w te konflikty zaangażowane są organizacje terrorystyczne. Zachód nie chciał aby Komisarz zajmował się, np. Baskami, IRA, itd. (początek lat 90). Dotychczas angażował się:

- w problemy ludności anglojęzycznej na Łotwie i w Estonii

- mniejszości węgierskiej w Słowacji i Rumunii

- Tatarzy krymscy na Ukrainie

- Kazachstan, Kirgistan, Macedonia, Gruzja

Jego praca oceniana jest pozytywnie, jego rekomendacje przyczyniają się do zmian ustawodawstwa.

4. Przedstawiciel ds. Wolności Mediów - 1997 rok. Wolność słowa - wartością. Często media były wykorzystywane do szerzenia nienawiści czy kontynuowania walki (była Jugosławia)

- współpracuje z państwami

- pomoc w ustanawianiu wolnych mediów

- obserwuje sytuację

- spisuje raport, przedstawia go Stałej Radzie

- interesuje się sytuacją dziennikarzy, reaguje gdy znajdują się oni w niebezpieczeństwie (np. zatrzymani za wolność słowa)

Specyfika systemu praw człowieka OBWE:

1. Polityczny charakter zobowiązań i całej organizacji. Państwa nie chciały nadawać prawnego charakteru i dokonywać prawnych zobowiązań. Rosja dąży obecnie do opracowania struktur OBWE i prawnie wiążących zobowiązań OBWE. Na zawsze taka zmiana służy polepszeniu standardów.

2. Wszechstronne podejście. Wymiar ludzki jest jednym z wymiarów bezpieczeństwa. Przestrzeganie praw człowieka także wpływa na zachowanie pokoju. Działalność OBWE podzielona jest na działania:

- prewencja

- rozwiązywanie konfliktów

- działania po konflikcie (budowa demokracji i ochrona praw człowieka)

3. Kooperacyjne metody działania. Współpraca państw na rzecz realizacji celów. Od samego początku podstawą jest konsensus. Państwa poszukują wspólnego interesu. Poprzez to postanowienia i standardy miały być użyteczne i skuteczniejsze. Obecnie trudne z uwagi na dużą liczbę państw. Konsensus - 1 (Praga - 1992 rok) → w sytuacji masowego naruszania praw człowieka państwa mogą podjąć wspólną akcję bez zgody państwa, którego to dotyczy. Te modyfikacje w większości nic nie zmieniły w OBWE. Zwiększa to konfrontację, ale nie skuteczność.

Misje w terenie

Pochłaniają 77% budżetu OBWE. Wykształciły się stopniowo, po wojnie na Bałkanach, w czasie której OBWE nie miała żadnych instrumentów. Pierwsza misja była misją wyjaśniającą do Albanii dla oceny możliwości ad hoc / decyzja Stałej Rady. Misja długoterminowa - ma bardzo szeroki mandat przyznawany indywidualnie. W każdej z nich są zadania związane z ochroną praw człowieka.

Misje

Mechanizm moskiewski - misje niezależnych ekspertów i sprawozdawców. 1991 rok - Moskwa - konferencja ludzkiego wymiaru. Misje ekspertów: stworzenie listy ekspertów z każdego państwa po 3 na 3-6 lat, są to wybitne osobistości, są niezależni. Zadania: ułatwianie rozwiązywania konkretnych problemów.

- mogą zdobywać informacje

- mediować, świadczyć dobre usługi

Mandat ustalany w porozumieniu z państwem przyjmującym daną misję .

Obowiązki państwa przyjmującego:

- możliwość wjazdu i podróżowania misji

- współpraca, przedstawianie informacji

Misje mogą współpracować z każdym (osoby indywidualne, organizacje pozarządowe). Przygotowują raporty składane do Stałej Rady OBWE, która podejmuje decyzje co dalej.

Misje sprawozdawców - spełniają podobne funkcje:

- wizyty w państwie

- zbieranie informacji

- przedstawianie raportu

3 procedury powoływania misji wymiaru ludzkiego:

1) Państwo może samo poprosić o misję

2) Może być powołana po zastosowaniu dyplomatycznych środków wymiaru ludzkiego:

-prośba o informacje

-konsultacje dwustronne

Każde państwo OBWE może prosić drugie o informacje i konsultacje oraz zaproponować Stałej Radzie OBWE powołanie misji.

3) W sytuacji szczególnego zagrożenia dla praw człowieka w państwie. Można zdecydować o natychmiastowym powołaniu misji bez informacji i konsultacji. Decyzje podjąć może Stała Rada lub minimum 9 państw OBWE. Łamie zasady konsensusu. Raczej nie funkcjonuje.

Misje obserwowania wyborów - najbardziej popularne. Niesienie pomocy nowym demokracjom. Początkowo organizowane na Bałkanach i WNP, ale zaczęła też w innych państwach. Państwa same zapraszają misje, nowe państwa chcą udowodnić, że spełniają kryteria demokracji. XII.1992 roku - Jugosławia - pierwsza taka misja. Organizowane są przez Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka w Warszawie.

Prawa człowieka w UE

Nie jest to system ochrony praw człowieka. Nie spełnia wymogów systemu, dopiero się kształtuje. Przez wiele lat nie było miejsca dla tej tematyki w EWG (cele gospodarcze). Poza tym wszystkie państwa EWG należały do RE, dylemat czy jest sens rozwijać to w WE.

Prawa człowieka regulują stosunek jednostka - państwo. Co zrobić gdy prawa człowieka zostaną złamane przez instytucję. Postanowiono zająć się tym we WE. System ten ma chronić ludzi przed złamaniem ich praw przez państwa i instytucje UE. Orzecznictwo ETS, który w latach 70 zaczął odwoływać się do spraw praw człowieka. Ich poszanowanie to jedna z ogólnych zasad prawa wspólnotowego, która musi być przestrzegana, jakiekolwiek regulacje sprzeczne z prawami człowieka są sprzeczne z zasadami wspólnotowymi. Brał pod uwagę to, że w konstytucjach państw członkowskich są gwarancje ochrony praw człowieka, wziął też pod uwagę fakt, że wszystkie państwa EWG ratyfikowały EKPCZ. Wspólna Deklaracja Praw Podstawowych 1977 rok - przyjęta przez PE, KE i RE. Podkreślono, że instytucje UE przywiązują dużą wagę do ochrony praw człowieka. Po raz pierwszy pojawił się termin prawa podstawowe w odniesieniu do praw człowieka. Ponadto duży nacisk na EKPCZ, mimo że została przyjęta w innym systemie.

JAE - zmiany w postanowieniach traktatowych. Po raz pierwszy odwołanie do ustroju demokratycznego opartego na prawach człowieka - uznanie w konstytucji państw, w EKPCZ i EKS 1961 rok. Uznano to za warunek sukcesu integracji. 1985 rok - powołano Komitet Adonino przez RE, miał przygotować raport na temat Europy Obywateli. Przyjął dwa raporty, w tym propozycje:

-swobodne przemieszczanie się obywateli państw WE

-program Socrates - Erasmus

-jednolita ordynacja do PE

-utworzenie Rzecznika Praw Obywatelskich

-rozszerzenie prawa do petycji

-wprowadzenie prawa do udziału w wyborach lokalnych, na terenie nowego państwa

-prawo do informacji na temat działalności instytucji WE

-sąsiedzka współpraca kulturalna

Przyjęte w całości przez RE

Do rozwoju praw człowieka przyczynił się Układ z Shengen

1991 - Biuro ds. Humanitarnych We

Miało zajmować się ochroną praw człowieka poza granicami państw członkowskich. Miało też koordynować pomoc humanitarną UE.

Dokumenty z lat 80 - 90 - charakter nieobowiązujący prawnie

12.IV.1989 rok - Deklaracja Podstawowych Praw i Wolności. Uporządkowano katalog praw i wolności jednostki:

-nienaruszalność godności ludzkiej

-prawo dożycia

-zakaz tortur

-podstawowe prawa gospodarcze i społeczne

-prawo do uczestnictwa w wyborach do PE

-postulat zniesienia kary śmierci

-prawo petycji do PE

-ochrona środowiska

-ochrona konsumentów

9.XII.1989 - Karta Wspólnotowa Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników. Jest to uchwała RE, dokument polityczny, wiele przepisów na temat roli jednostki w integracji

-wolność przemieszczania się, umożliwiająca wykonywanie i wybór swobodnie zawodu

-słuszne wynagrodzenie

-poprawa warunków życia i pracy

-prawo do cotygodniowego wypoczynku i co rocznego płatnego urlopu

-ochrona socjalna

-wolność zrzeszania się prawo do rokowań zbiorowych

-dostęp do kształcenia zawodowego

-ochrona zdrowia

Deklaracja o Prawach Człowieka 29.VI.1991 rok katalog praw politycznych, społecznych, gospodarczych i obywatelskich

Ujednolicone prawo traktatowe

Komitet ustanawiający WE

Nacisk na prawa i swobody ułatwiające integrację gospodarczą (wspólny rynek, Unia GiW) cele:

-rozwój działalności gospodarczej

-wysoki stopień zatrudnienia i ochrona socjalna

-równość kobiet i mężczyzn

-konkurencyjność

-wysoka jakość środowiska naturalnego

-podwyższanie jakości życia

Te cele determinowały opracowanie praw dla jednostek, dla realizacji tych zadań:

-swoboda przepływu osób

-szczególna polityka w sferze społecznej

-polityka na rzecz wysokiego poziomu ochrony zdrowia

-ochrona konsumentów

-ochrona ludności i turystyki

-zniesienie nierówności kobiet i mężczyzn

-zakaz dyskryminacji z uwagi na przynależność państwową/w kontekście pogłębiającej się integracji

RE może na wniosek KE może podjąć wszelkie działania, środki do zwalczania wszelkich przesłanek dyskryminacyjnych.

Część II - TWE - Obywatelstwo:

Zostało ustanowione, prawa:

- swoboda przemieszczania się/PC mogą stanowić ograniczenia tego prawa

-głosowanie i kandydowanie w wyborach lokalnych w państwie w którym zamieszkuje

-głosowanie i kandydowanie do PE

-na terytorium państwa trzeciego korzysta z opieki dyplomatycznej i konsularnej gdy jego państwo nie ma swojego przedstawicielstwa dyplomatycznego, na takich samych warunkach jak obywatele państwowi

-prawo petycji do PE, skargi do RPO

Co 3 lata KE musi składać sprawozdania do PE i RUE w sprawie tych praw

III - swobody przepływu osób, usług i kapitału

-swoboda przepływu pracowników, zniesienie wszelkich form dyskryminacji z uwagi na przynależność państwową, co do warunków pracy, miejsc pracy, swoboda przemieszczania się, przebywania, możliwość pozostania w danym państwie w momencie znalezienia pracy

-prawo do swobody przedsiębiorczości obywateli na terenie danego kraju

-usługi - ograniczenia co do ich swobody są zakazane

Tych postanowień dot. petycja i skargi wpływające do PE i RPO.

IV - wizy, azyl, imigracja, polityka związana ze swobodnym przepływem osób. Ogólne wytyczne, dla przyjęcia środków. Przepisy zmierzające do ograniczenia tej imigracji. Przepisy na temat polityki prowadzonej przez państwa i instytucje (np. wspólne reguły dot. przyznawania wiz), podróżowania obywateli państw trzecich po terytorium PC.

Raczej wyznaczał praktykę i działania niż przyznawał konkretne prawa. Wspólne regulacje dot. konkurencji, podatków, zbliżania ustawodawstwa.

Pomoc przyznawana przez państwa nie może zakłócać konkurencji, w tym 4 swobód rynku. Pomoc socjalna o charakterze indywidualnym i bez dyskryminacji. Dopuszcza pomoc w przypadku klęsk żywiołowych. Pomoc na rozwój gospodarczy dla jakiegoś regionu gdzie standardy życia są niskie. Pomoc przeznaczona na wykonanie prac w dziedzinie kultury, dziedzictwa kulturowego. Są to dopuszczalne formy przez państwo.

Część XI (polityka społeczna, edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież)

Odwołanie się do EKS z 1991 roku i Wspólnotowej Karty Socjalnej Praw Podstawowych Pracowników 1989 rok

Państwa są zobowiązane tymi dokumentami do:

-ochrona socjalna

-rozwój zasobów ludzkich

-przeciwdziałanie wykluczeniu

-równość kobiet i mężczyzn

WE ma jedynie uzupełniać działania PC:

-polepszanie środowiska pracy w celu ochrony zdrowia i warunków pracy

-zabezpieczenie społeczne

-ochrona socjalna

-ochrona pracowników w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę

-udzielanie informacji pracownikom o działaniach pracodawcy

-zbiorcza ochrona interesu pracowników

-integracja osób wyłączonych z rynku pracy

-równość kobiet i mężczyzn

Są to zadania PC do zapewnienia równości wynagrodzeń kobiet i mężczyzn za taką samą pracę

Część XII - poszanowanie praw kulturalnych

Poszanowanie różnorodności kultur

Część XX - współpraca na rzecz rozwoju państw trzecich

Polityka WE ma sprzyjać rozwojowi gospodarczemu państw trzecich, włączenia ich gospodarek do rynku światowego, sprzyjać walce z ubóstwem. Polityka WE w tym zakresie ma uznawać demokrację, państwa prawa i poszanowanie praw człowieka.

Instytucje:

1. Rzecznik Praw Obywatelskich - mianowany przez PE. Może przyjmować skargi osoby fizycznej czy prawnej mającej siedzibę w PC i obywateli. Związane z niewłaściwym administrowaniem instytucji WE (poza ETS i sądem I instancji). Nie rozpatruje skarg przeciwko instytucjom krajowym, w tym krajowych RPO, także skarg przeciwko firmom lub osobom publicznym. Może z własnej inicjatywy wszczynać dochodzenia. Prosta procedura składania skarg. Na ogół kończą się wydaniem zalecenia dla instytucji. Na ogół uwzględniane, mimo mocy wiążącej. Przygotowuje też raport do PE. Może zostać zdymisjonowany gdy nie spełnia już warunków. Wniosek składa PE a dymisji dokonuje ETS. Jest niezależny w funkcjonowaniu, nie przyjmuje instrukcji. Nie może prowadzić innej działalności zarobkowej.

2. ETS:

- kontroluje legalność aktów prawnych i instrumentów mających skutek dla osób trzecich

- każda osoba fizyczna czy prawna może wnieść skargę na daną instytucję, skarga do

ETS

- prawo do informacji, do dokumentów instytucji

- ochrona danych osobowych

Traktat o UE (tekst skonsolidowany)

Wśród celów UE: wzmacnianie integracji i praw człowieka poprzez ustanowienie obywatelstwa

- UE jako przestrzeń wolności, bezpieczeństwa, sprawiedliwości

- gwarancje przepływu osób połączone z ochroną granic zewnętrznych

Art. 6 - Zasady:

Wolność, demokracja, poszanowanie praw człowieka, wolności podstawowych, państwo prawa.

UE szanuje postanowienia EKPCZ i postanowienia konstytucyjne państw członkowskich, traktuje je jako ogólne zasady prawa wspólnotowego

Art. 7 - gdy dojdzie do ryzyka lub naruszenia zasad z art. 6, RUE większością 4/5 członków po uzyskaniu zgody PE może stwierdzić istnienie poważnego naruszenia zasad art. 6 i może wystosować zalecenia do państwa. Przedtem wysłuchuje PC, może zlecić przygotowanie raportu na ten temat przez niezależnych ekspertów. RUE może stwierdzić naruszenie tych zasad i może większością kwalifikowaną zawiesić dane państwo w jego w jego prawach do głosowania. Może to także zdecydować o zakończeniu tego.

WPZiB, cele:

Ochrona wspólnych wartości, integralności, niezawisłości UE, umocnieni bezpieczeństwa i pokoju, rozwijanie i wzmacnianie demokracji i państwa prawnego, poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności

Tytuł VI (współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych), cel:

Zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa osobistego w przestrzeni wolności. Poprzez współpracę policji, sądów, zwalczanie przestępczości zorganizowanej, handlu ludźmi, przestępstw przeciwko dzieciom, handlu bronią, narkotykami itd.

Karta Praw Podstawowych - dokument polityczny

Nie rodzi skutków prawno międzynarodowych.

7 grudnia 2000 - Nicea. Zawiera prawa tradycyjne i nowe. Nowoczesny język, brak odniesienia do Boga, do religii chrześcijańskiej. Tekst miał być zrozumiały dla obywateli UE. Nowości: ochrona danych osobowych, bioetyka, ochrona konsumenta, zdrowia publicznego. Art. 52 ust. 3 W zakresie w jakim Karta zawiera prawa odpowiadające EKPCZ, to ich znaczenie jest takie samo jak EKPCZ. Takie samo znaczenie terminów. Kościół w Polsce zdystansował się do niej, ale Episkopat w Europie nie. Kontrowersje:

- brak definicji małżeństwa (nie ma sformułowania, że jest to prawo kobiet i mężczyzny), także rozdział między małżeństwem a rodziną

- zakaz klonowania reprodukcyjnego, a nie ma zakresu dla celów terapeutycznych

- nie ma definicji wolności, nie wiadomo jakie, np. jej granice

- zbyt wąsko potraktowane są prawa społeczne i gospodarcze (oparte na EKS 1961)

- do kogo ta Karta jest adresowana…? Czy są to tylko obywatele UE czy nie? Wydaje się, że niektóre prawa są tylko dla obywateli UE (np. wybory do PE), ale niektóre są do wszystkich. Część praw odnosi się do grup szczególnych (dzieci, niepełnosprawni, azylanci)

Prawa człowieka w polityce zagranicznej UE

UE w różnych dokumentach odnosi się do wspólnych wartości (triada). Prawa człowieka są celem WPZiB.

TWE - przewiduje politykę rozwojową i wiązanie praw człowieka z wyminą handlową. Niektórzy uważają, że rozszerzenie UE służy przestrzeganiu praw człowieka (np. kryteria kopenhaskie). W ramach procesu barcelońskiego (cel - promocja praw człowieka)

Polityka handlowa

Ma inne podejście niż USA do stosowania sankcji gospodarczych. Jest ostrożna, raczej nie ucieka się do sankcji, wyjątek sankcje wobec Białorusi. Sankcje na ogół nie wywołują pozytywnego rezultatu czy zmiany. UE stosuje sankcje także wobec Birmy. Jedynie wobec PRL i Afryki Płd. sankcje odniosły pozytywny skutek. UE zachęca do przestrzegania praw człowieka w sposób koordynacyjny, np. wobec Rosji, ale nie naciska tylko przypomina. Podobnie w przypadku Chin. Rozmowy strukturalne UE z Rosją i Chinami. Nie stosuje żadnych poważnych środków. Ich zastosowanie wymagałoby zgody wszystkich PC. Z postępującą integracją spada skuteczność UE w sferze praw człowieka na zewnątrz. UE raczej zachęca i oferuje dodatkowe preferencje handlowe. Taka polityka długofalowa jest korzystniejsza.

Europejska Inicjatywa na Rzecz Demokracji

Projekt skierowany do organizacji pozarządowych i społeczeństwa obywatelskiego państw trzecich. Koncepcja, że należy trafić do podstaw (grupy, jednostki chcące ochronić się przed samo władzą władz)

-promocja rządów prawa i międzynarodowego sądownictwa

-kształtowanie kultury praw człowieka

-wspieranie procesu demokratyzacji na świcie

-promocja równości, tolerancji i pokoju

Duży zasięg terytorialny (Zach. Bałkany, Europa Wsch., Kaukaz Płd., Azja Środkowa, Karaiby, p. amerykańskie, Afryka Subsaharyjska)

Jednym z projektów jest dążenie zniesienia kary śmierci. UE lansuje to na forum org. m-n. UE przekazuje pieniądze organizacje pozarządowe na rzecz prowadzenia kampanii na temat zniesienia tortur. Wysyła obserwatorów do krajów afrykańskich dla obserwacji wyborów, współpracuje z WKds.MN ONZ.

Polityka rozwoju

0,7 poziom PKB państwa rozwinięte muszą wydać na politykę rozwojową. Każde państwo ma swoją własną koncepcję, jej prowadzenia, często uzależnia się przyznaje pomocy od przestrzegania praw człowieka. Często fundusze bezpośrednio na realizację inicjatyw z dziedziny praw człowieka. Chiny przeszkadzają bo udzielają pomocy finansowej be wymogu poszanowania praw człowieka.

Afryka i Bałkany - pomoc UE po konflikcie

-pomoc humanitarna KE

-mediacje

-pomoc finansowa (np. Pakty Stabilności)

-ustanowienie specjalnych przedstawicieli - działania na rzecz wzmocnienia demokracji, rządów prawa, praw człowieka, monitoringu, wykonywanie postanowień jakiś

Kaukaz, BiH, Afganistan, rejon Wielkich Jezior, Kosowo

Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne UE, Afryki, Karaibów

Konsultacje, czasem wysyłają misję obserwowania wyborów

UE wychodzi z projektami na forum ONZ i OBWE

Działania na rzecz implementacji praw człowieka

Nie trzeba tworzyć już nowych konwencji. Namawia do tego w stosunkach dwustronnych, apele na forum ONZ

Instrumenty polityki zagranicznej w zakresie ochrony praw człowieka

1) zasady i ogólne wytyczne - ustalane przez RE, kieruje do RUE. Nie mają mocy prawnie wiążącej. Samo promocja RE i wskazania dla państw. 2001 - zasady i ogólne wytyczne w sprawie dialogu o prawach człowieka. Był on konsekwencją komunikatu KE na temat potrzeby zwiększenia w tej dziedzinie roli UE na zewnątrz. Od 2001 grupa robocza ds. implementacji tych ogólnych wytycznych wyznaczają one dialog 4 formy:

-dialog strukturalny z Chinami i Iranem

-dialog oparty na porozumieniach (handlowe, stowarzyszenie, współpraca, klauzule o prawach człowieka)

-dialog ad-hoc - wszelkie inne umowy, których wymaga sytuacja (z p. Afryki)

-dialog dot. praw człowieka z krajami o podobnym ustroju: USA, Kanada, Japonia, Nowa Zelandia; różnice w stosunku do praw gospodarczych, społecznych, kulturalnych, nie uznają tych praw, nie ratyfikowały MPPGSiK, uznają, że ochrona pr. czł. Uzależniona jest od postępu gosp.

Tajne więzienia CIA

Ochrona danych osobowych, USA budują wielką bazę takich danych w ramach zwalczania terroryzmu

USA nie jest w Radzie Europy

Wspólne Strategie (TA)

Są opracowywane w obszarach gdzie interesy wspólne. Opracowuje RE, cele, zakres działalności, środki konieczne do realizacji

Strategie wobec Rosji, Ukrainy, Basenu państw Morza Śródziemnego

Wspólne działania (operacyjne) są wiążące dla PC. Wobec Afryki na płd od Sahary. Powoływani są specjalni wysłannicy np. misja Rep. Dem. Konga

Wspólne stanowiska

Przyjmuje je RUE. Określa podejście UE do danego problemu. Mogą dot. jakiegoś kryzysu, celem jest skoordynowanie polityki państw. Państwa mają prowadzić politykę zgodnie z tym stanowiskiem. Wobec Rwandy, Somalii, Libii.

Sankcje. Wspólne stanowisko jest często odpowiedzią na rezolucje RB ONZ.

Deklaracje - publiczne oświadczenia wobec zdarzeń, zjawisk, często po szczytach UE

De marches - deklaracje wydawane przez prezydencję lub trojkę, czasem mają charakter poufny, czasem polityczna sankcja

Prawa człowieka o polityka zagraniczna państw

Od lat 70 PC są przedmiotem polityki zagranicznej państw. Po raz pierwszy uwzględniony przez prezydenta Cartera, są płaszczyzną polityki międzynarodowej.

Miejsce praw człowieka w polityce m-n

1. szkoła realistyczna - Morgenthau - głównym przedmiotem w stos m-n jest państwo i jego sił, reakcje z innymi, decydują o stosunkach. Najważniejsze są państwa i interes państwowy (siła i postęp pań) państwa nie mogą zachowywać się w ramach moralności. Najważniejsza jest realizacja interesu państwa. Relatywizm co do czasu i miejsca. Co do czasu - zasady mające być przyjęte w jakimś czasie, a odrzucone w innym; co do miejsca - przyjmowane w jednym miejscu a odrzucane w drugim; moralność prawa człowieka, opinia publiczna są przeszkodą w interesach państwa. Wartości deklarowane (prawa człowieka) są wyidealizowane i przywoływane ale nie koniecznie chcemy je realizować. Konsekwencja ich realizacji nie jest możliwa bo znajdują się w konflikcie z innymi interesami

2. szkoła idealna - Hosti - u źródeł polityki zagranicznej stoją ludzie, człowiek i jego prawa są pierwotne w stosunku do państwa; jednostki wybierają władzę, uprawomocniają działania państwa, są źródłem jego polityki. Współpraca na rzecz wspólnych interesów PC są takimi wspólnymi interesami. Polityka zagraniczna jest wypadkową dążeń różnych grup społecznych. Jednostka, org m-n, NGO's, konwencja ponadnarodowa mają swoje znaczenie i rzutują na politykę. Jednostka ma wpływ na politykę zagraniczną, może dążyć do respektowania praw człowieka.

rzeczywistość jest wypadkową tych dwóch szkół, próbą pogodzenia ich. Prawa człowieka mogą być przedmiotem polityki zagranicznej tak długo jak idzie to w parze z interesami danego państwa, są jedną z płaszczyzn.

Każde państwo musi zajmować stanowisko wobec konwencji m-n, rezolucji,… przygotowanie raportów

Chiny zawsze członkami Komisji, a teraz Rady Praw Człowieka. powołano specjalne instytuty projektujące chińską strategię praw człowieka.

Kuba aktywna w RPCZ, dużo propozycji.

PC UE - przestrzeganie praw człowieka jest podstawowym warunkiem pokoju i bezpieczeństwa. Nie ma demokracji bez praw człowieka. Demokracje nie są idealne w swoich politykach zagranicznych, ale są konsekwentne w przypadku naruszania praw człowieka. chętnie krytykujemy państwa małe i słabe, a nie te reżimy, w których PC mają interesy - brak konsekwencji. Najbardziej konsekwentne są państwa Skandynawii, ale boją się krytykować Rosję.

Środki polityki zagranicznej

Dwu i wielostronne. Najczęstszymi są wielostronne, bo są bezpieczniejsze, buduje się koalicje. Istnieją tu ustanowione mechanizmy, łatwiej krajom krytykować, wezwać do działań. Ale podejmowanie tej problematyki w stosunkach dwustronnych przynosi lepsze skutki. Wobec łamania praw człowieka:

1. zasada nieangażowania się

2. aktywna postawa - dwustronne stosunki, na forum organizacje m-n, misja humanitarna

3. pomoc ofiarom reżimu

środki dyplomatyczne/polityczne

dyplomatyczne dot. oficjalnej sfery stosunków państwa z innymi państwami, np. cicha dyplomacja. Nieoficjalne apele o zmianę sytuacji, np. odwołanie wizyty państwowej. Zerwanie stosunków dyplomatycznych skutkuje odcięciem sobie drogi.

Pozytywne środki:

-wspieranie opozycji

-oferta dobrych usług, mediacji

Powinno się stosować pozytywne, nie kontrowersyjne środki.

Środki ekonomiczne

Mogą być zachęcające, np. pomoc gospodarcza a prawa człowieka, klauzule o prawach człowieka w umowach gospodarczych. Gdy udzielamy pomocy musimy mieć pewność, że nie trafi na potrzeby reżimu, ale konkretny cel.

Sankcje gospodarcze - przeciw Kubie, Irakowi, na ogół nie powodują zmian w reżimie. Musi być bardzo duża zależność ekonomiczna aby były skuteczne.

Środki kulturowe, naukowe, komunikacyjne

Uderzają bezpośrednio w społeczeństwo, zmniejszanie wymiany ww.

Środki militarne

Zaprzestanie lub ograniczenie pomocy wojskowej (sprzedaż broni) gdyż może godzić w ludność cywilną. Konkurencja na rynku jest duża, więc państwo zawsze od kogoś kupi.

Rząd Kanady zebrał najlepszych prawników dla opracowania kryteriów podejmowania interwencji - Komisja ds. Interwencji i Suwerenności: Raport Odpowiedzialności za Ochronę

Interwencja humanitarna - odpowiedzialność za ochronę

ZO ONZ chciało przełożyć tą koncepcję na język prawa. Państwa są odpowiedzialne za prawa człowieka także poza granicami swojego kraju w przypadku ciężkich naruszeń praw człowieka, mogą podjąć interwencję.

Środki ponadnarodowe

Skierowane do organizacji pozarządowych i obrońców praw człowieka

Często mają swobodę wypowiedzi na pewne tematy, łatwiej nawiązują kontakty z ofiarami.

Państwo starają się współpracować z nimi nawet finansować ich działalność.

W Polsce ich pozycja jest słaba, nie krytykują rządu, finansowane są przez państwo.

Często państwa korzystają z ich pomocy przy realizowaniu polityki zagranicznej w dziedzinie praw człowieka.

Korporacje transnarodowe - rząd może je zachęcać do inwestycji w krajach gdzie jest dobra sytuacja praw człowieka

Media - wykorzystywane przez państwo dla promowania praw człowieka, demokracji, ustanawiają rozgłośnie rządowe: Radio Wolna Europa, Radio Swoboda, Radio i TV Białoruś.

---