ZAGADNIENIA WANDOWICZ, Politologia


1.Pojęcie nowożytności i współczesności w kontekście ewolucji systemów teorii prawa.*

Tradycja prawno nowożytna rozwija się w sposób ciągły od XI wieku.

Początkiem prawa nowożytnego jest prawo kanoniczne, jest to pierwszy nowożytny system prawa. Uporządkował kościół. Św. Inkwizycja była pierwszym systemem sądowniczym w Europie. Europa mimo dużych różnic interpretacji chrześcijaństwa tworzy wspólnotę, tworzy się tożsamość europy. Zmiana myśli, która nastąpiła już w średniowieczu, powoduje odrodzenie się filozofii greckiej, rzymskiej, prawa rzymskiego. Rozpoczyna się era rozwoju nauki, „rewolucja intelektualna”, powstają uniwersytety, dokonują się procesy zmian w strukturze społecznej. Szerszy dostęp mieszczan do wiedzy. Rozwój przemysłu i praw mieszczan w Anglii wpływa na rozwój nowożytnego prawa. Idea miasta nawiązuje do tradycji Polis i republiki rzymskiej. Oparcie relacji na porządku przestrzeni publicznej, pojmowalnej dla ludzi. Miasto jest miejscem gdzie następuje wymiana poglądów. Polis bardziej wiąże się z wizją wspólnoty politycznej niż miasta jako takiego, idea miasta oznacza że mamy do czynienia z różnorodnością, wymianą gospodarczą.

Pojawiają się następujące szkoły prawa:

Do XIX w. prawo mieściło się w filozofii prawa, wywodziło się z praw natury.

Od niewoli awiniońskiej nastąpił spadek znaczenia kościoła, wzmocnieniu uległa pozycja państwa, pozwoliło to zakwestionować kolektywność Europy pod wodzą kościoła. Nastąpił wzrost znaczenia państw narodowych.

Nowożytność jest to wielowiekowa ewolucja nie mająca charakteru przerwania czegoś i funkcji czegoś nowego. Modyfikowanie - wprowadzanie zmian ale bez diametralnego przerwania funkcjonowania danego systemu. Nie jest to rewolucja bo nie obala istniejącego, obowiązującego systemu. Polityczny upadek cesarstwa, spadek znaczenia kościoła wzmocniły pozycję państwa, nastąpiło wyzwolenie się z hegemonii duchowo-świeckiej władzy. Od tego momentu traktujemy system władzy w całości, nie ogólnoeuropejski, ale ogólnonarodowy - państwo narodowe.

ODRODZENIE - jako początek nowożytności.

XIX wiek początek filozofii prawa, niemiecka szkoła prawa (Beger-idealizm niemiecki, Kant-prekursor filozofii prawa). Filozofia prawa podjęła próbę określenia czym jest prawo, metodologii prawa, badań.

2.Zasadnicze cechy europejskiej /zachodniej tradycji prawnej.*

- ostre rozróżnienie instytucji prawnych prawo pod wpływem religii, systemu, który jest systemem samoistnym, zamkniętym i wiążącym. Norma moralna żeby być prawem musi być wiążąca.

- przekazywanie administrowania odpowiedniej wyspecjalizowanej grupie ludzi.

- nauczanie prawa pozostaje w ścisłym związku z analizowaniem i opiniowaniem prawa w rzeczywistości, związane z instytucjami prawnymi.

-prawo traktowane jako spójna ciągłość rzeczywistości.
-prawo ujmowane jako narzędzie do władzy nad władzą polityczną.
Tyranem jest ten, kto łamie prawa św. Tomasz Władza ustanawia prawo arbitralnie.
-pluralizm jurysprudencji, konkurencja jurysdykcji powoduje ciągłą zmianę, systemy prawne spójne, systemy prawne są różnorodne np. kanoniczne, królewskie, miejskie, handlowe.

-występują napięcia między ideałem a rzeczywistością, jest myśl, idea i rzeczywistość do niej dostosowana.

-chrześcijaństwo tworzące prawo kanoniczne było pierwszym nowożytnym systemem prawa.

3. Wyjaśnij pojęcia.*

prawo -jest to zbiór norm, które wyznaczają ludziom powinność określonego postępowania. Jest zespołem norm ustanowionych bądź uznanych przez państwo. Normy te stanowią kompetentne organy państwa.

porządek prawny - wyznaczony przez obowiązujące normy prawne (system prawa) układ organów i instytucji oraz procedur dotyczących rozstrzygania określonych spraw wpływających na zachowanie podmiotów prawa względem siebie. Cechuje go wysoki stopień sformalizowania wynikający z dużej złożoności i szczegółowości regulacji dotyczących budowy struktur organizacyjnych państwa oraz praw i obowiązków podmiotów prawa.

filozofia prawa - próbuje odpowiedzieć na pytanie: czym prawo być powinno, jakim wartościom powinno służyć, jakie ideały powinny przyświecać twórcom prawa. Zawsze u podstaw prawa leży jakaś idea. Idea  recepcja elit politycznych  instytucje prawne. Istotą filozofii prawa jest odpowiedz na pytanie jak ono działa, jaka jest relacja pomiędzy prawem, a wartościami, jaki jest stosunek do człowieka. Prawo rozważane jest wielowarstwowo, wielopłaszczyznowo, aksjologiczne istnienie prawa. Niezbędnym elementem jest zestawienie prawa z państwem i obywatelem.

teoria państwa i prawa - państwo powstało w wyniku umowy społecznej i przez nią przelaliśmy na suwerena nasze prawo, np. do wolności  było to uzasadnienie dla absolutyzmu. Teoria prawa próbuje odpowiedzieć na pytanie: co to jest prawo, czym ono jest? Celem teorii prawa jest poznanie rzeczywistości i racjonalne jej przekształcenie. Teoria uściśla doktryny, mogą się kształtować samoistnie, np. odpowiedzi wobec innych teorii.

doktryna prawna jest doktryną polityczną, doktryna jest pojęciem szerszym niż teoria. Zawiera idee i koncepcje

system prawny - jest systemem prawa danego państwa w danym momencie historycznym składają się na niego obowiązujące normy prawne w ich wzajemnym powiązaniu z punktu widzenia cech wspólnych i cech różnicujących. System prawny jest systemem wiążącym w przeciwieństwie do systemu norm moralnych. Odstępstwo od norm prawnych skutkuje ich egzekucją. Administrowanie instytucjami prawnymi powierza się wyspecjalizowanej grupie ludzi ( specjaliści w prawie - prawnicy). Nauka prawa jest związania z systemem współtworzy prawo. Prawo ma być systemem całościowym spójnym (ciągłość prawa). Prawo jest nadrzędne do władz politycznych. Pluralizm jurysdykcji (wiele systemów składających się na prawo)

prawoznawstwo - jedna z nauk społecznych zajmująca się prawem.

jurysprudencja - nauka o prawie, z łac. juris - prawo, prudentia - wiedza. Obszerna dziedzina wiedzy o tworzeniu i funkcjonowaniu prawa oraz jego stosowaniu. Szczególnie poświęcona orzeczeniom sądowym.

4. Główne szkoły prawoznawstwa.*

Pojawiają się następujące szkoły prawa:

5.Idee ładu społecznego jako czynnik kształtowania prawa.*

Ład to idea polityczno-prawna lub także metafizyczna, określająca całokształt porządku społecznego. Pojęcie „ładu” występuje w dwóch znaczeniach: po pierwsze, jako porządek doczesny, prawny i administracyjny, ograniczający się do zapewnienia spokoju publicznego i poszanowania prawa; po drugie, jako wyraz totalnego porządku, wyrażającego nie tylko porządek prawny, lecz przede wszystkim hierarchiczne uporządkowanie członków społeczeństwa pomiędzy sobą, jak i ze światem boskim.

6. Koncepcje prawno- naturalne a porządek prawniczy?*

Koncepcje prawa natury zrodziły się już w starożytności (sofiści, Arystoteles), w średniowieczu (Tomasz z Akwinu), w XVII wieku cechą tej koncepcji był jej racjonalizm. Szkoła prawa natury była dużym krokiem naprzód w procesie kształtowania się nowoczesnej nauki prawa, przede wszystkim dlatego , że oczyściła ją z nawarstwień religijnych, mitologii i zasad objawionych.

Wyróżnienie porządku prawnonaturalnego mogło się pojawić gdy pojawił się inny konkurencyjny system normatywny. Stało się to po pojawieniu się prawa stanowionego przez ludzi, ich władzę tzw. Prawa pozytywne. Wtedy zaczęto rozważać czym jest prawo. Wcześniej prawo traktowano jako nakaz istoty boskiej czy przekazy tradycji, kultem boskości otaczano monarchę. Boskość monarchy prowadziła do przypisywania takiego charakteru także prawu. Naruszenie prawa oznaczało naruszenie woli Bogów. Ówczesne prawo miało wyraz teokratyczny. Konkretnej przyczyny krytyki prawa poszukuje się dopiero w sytuacji wystąpienia konfliktu pomiędzy tym co jest w ustawach władzy o innym nieco niż wspomniana charakterze a tymi normami, które regulowały postępowanie ludzi niezależnie od prawa ustanowionego, a co mogło wynikać np. z unormowań pewnej tradycji, obrzędowości, religii czy moralności. Także rozwój stosunków społeczno-ekonomicznych, uświadomienie pozbawienia znacznych odłamów społeczeństwa np. godności ,równości wpływały na kształtowanie pewnych systemów wartości, ideałów. Wreszcie praktyka stanowienia prawa bez liczenia się z podstawowymi wartościami człowieka wpływała na rozwój koncepcji prawa sprawiedliwego.

7. Etapy rozwoju koncepcji prawno -naturalnych.

Wyróżnić można 3 etapy rozwoju koncepcji praw naturalnych :

Zwolennicy koncepcji prawno naturalnych uważali, że prawo państwowe nie jest jedynym porządkiem prawnym. Uznawali wyższość prawa natury ,które jest ponadczasowe, niezmienne i uniwersalne. Człowiek nie ma na nie wpływu nie może ich zmienić. Prawo naturalne powinno być drogowskazem dla prawa stanowionego. Prawo stanowione, które nie respektuje praw naturalnych nie obowiązuje. Ma ono charakter wtórny. W sytuacjach kryzysowych zawsze następuje powrót do prawa natury.

8. Teoria prawa i suwerenności Marsyliusza z Padwy.*

Prawo jest normą pochodzącą od uprawnionego prawodawcy, którym jest lud (lub jego delegaci) i opatrzona sankcją przymusu. Liczy się forma prawna; nie musi być prawo ani dobre ani sprawiedliwe, ani tym bardziej zgodne z porządkiem bożym. Ważne jest tylko to czy chodzi o lud i jest egzekwowane przez aparat państwa. Ta zasada stanowi zalążek późniejszych ujęć pozytywistycznych teorii prawa. Była ona ostrym protestem przeciwko kościołowi i jego świeckiej dominacji. Marsyliusz głosił tezę, że ludzie chętniej słuchają praw, które sami ustanowili. Ustawodawstwo ludowe gwarantuje lepsze funkcjonowanie prawa i większą jego skuteczność. Wola ogółu daje rękojmię stanowienia lepszych norm.

Suwerenność ludu opierał na możliwości tworzenia prawa przez wszystkich. Marsyliusz z Padwy żył na przełomie XIII-XIVw. Był lekarzem, filozofem i pisarzem politycznym. Za utwór „Obrońca pokoju” uznano go za heretyka. Od awerroistów pochodzi jego antyindywidualizm w którym głosił, że dążenia i interesy jednostki nie mogą być sprzeczne z dążeniami i interesami zbiorowości. Społeczne i ekonomiczne wartości powinno gwarantować państwo. Państwo wg niego jest organizacją która dysponuje techniką, aparatem oraz środkami rządzenia. Państwo to stróż bezpieczeństwa i pokoju między ludźmi, gwarant harmonijnego ładu w społeczeństwie. Najważniejszym jego zadaniem jest tępienie występków i rozstrzyganie nieporozumień. Rząd musi być monopolistyczny skupiający wszystkie funkcje(wykonawczą, sądowniczą). Rząd ma działać w ramach obowiązującego prawa pochodzącego od ludu. Prawo stanowienia praw było treścią suwerenności. Ludzie chętniej słuchają praw, które sami ustanowili. Ustawodawstwo ludowe gwarantuje więc lepsze funkcjonowanie prawa i większą jego skuteczność. Lud lepiej aniżeli jednostka rozpoznaje dobro i bardziej go pragnie. Tak więc lud ma moc stanowienia lepszych norm i sprawowania skutecznej kontroli nad rządem. Zasada suwerenności ludu oparta była na ustawodawstwie wszystkich. Wg Marsyliusza prawem jest norma od uprawnionego prawodawcy którym jest lud i przymus jej dotrzymania. Prawem natury są normy prawa ludzkiego cieszące się powszechną aprobatą wśród narodów świata. Prawo nie musi być ani dobre ani sprawiedliwe, ani zgodne z porządkiem bożym ale musi pochodzić od ludu i być egzekwowane przez aparat państwa. Kościół ujmował jako wspólnotę wiernych i nie traktował go na równi z państwem. Prawo kościelne nie jest prawem bo nie zabezpiecza go siła przymusu.

9. Odrodzenie - przesilenie czy rewolucja?*

Jest to przesilenie, wielowiekowa ewolucja, nie ma charakteru przerwania czegoś i funkcji czegoś nowego NIE JEST TO REWOLUCJA! Nie obala istniejący, obowiązujący system, natomiast jest to modyfikowanie, wprowadzanie zmian ale bez przerwania funkcjonowania danego systemu.

Odrodzenie wyrażało nowe nurty związane z postępem techniki i nowe struktury społeczne jako następstwo przemian ekonomicznych, symbolizowało nowy stan wiedzy o świecie, było przewrotem w pojęciach religijnych i renesansem w kulturze duchowej (humanizm). Odrodzenie to też odzwierciedlenie nowej geografii politycznej świata (wielkie odkrycia geograficzne) i wizji państwa i władzy. Kontynuacja postępu gospodarczego, rozwój miast (rozwój burżuazji), rodziły się elementy wczesnego kapitalizmu. Odrodzenie to też rozwój nauki (etyki, ekonomii, polityki-zbliżenie do nauk prawnych), wielki powrót do kultury starożytności. Przewrót w pojęciach religijnych, odejście od chrześcijańskiej wizji świata. Odrodzenie nie odrzucało religii, zgłaszało jednak kategoryczny protest przeciwko tradycji kościelnej - powrót do czystego słowa bożego, religii naturalnej. Renesansowa filozofia kładzie podwaliny dla nowego podejścia do człowieka i stosunków społecznych. Postuluje gruntowną przebudowę ustrojów politycznych w oparciu o nowe instytucje prawne.

Odrodzenie symbolizowało nowy stan wiedzy o świecie „rewolucję intelektualną”. Było przewrotem w pojęciach religijnych i renesansowych w kulturze duchowej, oraz odzwierciedleniem nowej geografii politycznej świata i nowej wizji państwa i władzy. Okres ten utrwalił się jako największy przewrót postępowy jaki ludzkość do owych czasów przeżyła. Postęp gospodarczy wspierany był przez postęp nauki: filozofii, etyki, ekonomii, polityki. Nastąpiło zbliżenie się polityki do nauk prawnych. Do wielkich odkryć geograficznych, medycznych, w fizyce czy astronomii podchodzono z pewną rezerwą wierząc bardziej autorytetom starożytnym. Programem epoki stał się powrót do czystego słowa bożego do religii naturalnej i tego co Bóg-Chrystus pozostawił w piśmie świętym. Twierdzono iż pismo święte głosi prawdę, a każdy kto chce poznać prawdę słów Chrystusa może to zrobić sam - człowiek to indywiduum, które władne jest dokonywać własnej interpretacji słowa bożego. Jednostka nie potrzebuje żadnego pośrednictwa w docieraniu do prawd wiary. Niepotrzebny jest zatem autorytet-kościół-uprawiający świeckie formy wyzysku. Człowiek nie jest już biernym narzędziem w „bożym planie zbawienia świata”. Staje się jednostką względnie swobodną uczestniczącą w tworzeniu struktury w której żyje. Odrodzenie znało już nową mapę polityczną Europy, w większości krajów procesy rozbicia dzielnicowego zostały już zakończone jedynie we Włoszech i Niemczech ono jeszcze nie nastąpiło. Odrodzenie symbolizowało nowy stan wiedzy o świecie „rewolucję intelektualną”. Było przewrotem w pojęciach religijnych i renesansowych w kulturze duchowej, oraz odzwierciedleniem nowej geografii politycznej świata i nowej wizji państwa i władzy. Okres ten utrwalił się jako największy przewrót postępowy jaki ludzkość do owych czasów przeżyła. Postęp gospodarczy wspierany był przez postęp nauki: filozofii, etyki, ekonomii, polityki. Nastąpiło zbliżenie się polityki do nauk prawnych. Do wielkich odkryć geograficznych, medycznych, w fizyce czy astronomii podchodzono z pewną rezerwą wierząc bardziej autorytetom starożytnym. Programem epoki stał się powrót do czystego słowa bożego do religii naturalnej i tego co Bóg-Chrystus pozostawił w piśmie świętym. Twierdzono iż pismo święte głosi prawdę, a każdy kto chce poznać prawdę słów Chrystusa może to zrobić sam - człowiek to indywiduum, które władne jest dokonywać własnej interpretacji słowa bożego. Jednostka nie potrzebuje żadnego pośrednictwa w docieraniu do prawd wiary. Niepotrzebny jest zatem autorytet-kościół-uprawiający świeckie formy wyzysku. Człowiek nie jest już biernym narzędziem w „bożym planie zbawienia świata”. Staje się jednostką względnie swobodną uczestniczącą w tworzeniu struktury w której żyje. Odrodzenie znało już nową mapę polityczną Europy, w większości krajów procesy rozbicia dzielnicowego zostały już zakończone jedynie we Włoszech i Niemczech ono jeszcze nie nastąpiło.

10. Nowożytny charakter koncepcji Nicolo Machiavellego.

Doktryna polityczna Machiawellego, który był czołowym przedstawicielem myśli politycznej renesansu zapoczątkowała nowożytną filozofię polityczną. Nowożytny charakter przejawia się przede wszystkim tym, że jego poglądy odchodzą od scholastyki. Nie uznaje opinii autorytetów, odrzuca tzw. wieczne prawdy i niezmienne zasady. Swoje wnioski opiera na obserwacji życia i praktyce ustrojowej Włoch oraz Europy Zachodniej. Uznawał człowieka za kowala własnego losu (virtu),podzielał wiarę w wielkość wybitnej jednostki. Jego dzieło „Książę” jest wyrazem nowożytnego podejścia do państwa i prawa, postrzegał je jako narzędzia panowania nad złą naturą człowieka. Był zwolennikiem silnego państwa bronionego przez narodową armię (obywatelską) gdyż tylko taka jest w stanie zapewnić bezpieczeństwo. W swoich rozważaniach wskazuje praktyczne działania w konkretnych sytuacjach. Doktryna oparta jest o „ciągłą zmianę”, która jest przyczyną rozwoju i upadków ustrojów państwowych. Machiawelli zrywa z etyczną wizją celów państwa.

11.Typologia ustrojów Nicolo Machiavellego.

TYPOLOGIA:

Formy powszechnie uznawane za dobre - łatwo mogą przekształcić się w złe:

Na okres przejściowy mający na celu porządkowanie państwa dopuszcza dyktaturę, po czym należy zastąpić ją republiką mieszaną

Uznawał za najlepszą formę państwa republikę mieszaną czyli taką, która łączy w sobie elementy rządów monarchistycznych, arystokratycznych i demokratycznych. Uważał, że republika gwarantuje wolność, która sprzyja bogactwu i potędze państwa. Uznawał, że lud w swojej zbiorowej mądrości mniej się myli niż jedna osoba. Republiki w większym stopniu dochowują umów. Wybory pozwalają na wyłonienie najbardziej wartościowych jednostek. Władza ludu dotyczyła głównie bogatego mieszczaństwa. Machiawelli do kategorii ludu nie zaliczał plebsu i szlachty. Gwarancją trwałości i rządności republiki miała być silna narodowa armia oraz mądre prawo (pozytywne - tworzone przez państwo).

12.Prawo w ujęciu Nicolo Machiavellego.

Prawo ma charakter naprawczy i sprawia, że państwo dobrze funkcjonuje. Prawo ma być sposobem na odrodzenie cnót obywatelskich. Przez ,, wiarę i moralność nie da się odrodzić cnót obywatelskich ”, bowiem natura ludzka jest dobra i zła za razem, ale zło jest łatwiejsze i dlatego dusza ludzka idzie w jego stronę, dobro wymaga wysiłku. ”. Machiavelli dokonuje rozróżnienia moralności, oddziela sferę publicznego działania i prywatnego, publiczną ocenia się poprzez skutki. Porządek prawny ma zapobiegać demoralizacji. Prawodawca tworzy takie prawo, które nie wymaga poprawy. Za prawem stanowionym przez państwo musi stać przymus, by zmusić obywatela do posłuszeństwa. Prawo ma zapewnić republice trwałość. Prawo staje się samoistnym fundamentem funkcjonowania państwa. Prawo musi być skierowane na dobro społeczne, powszechne, nie ma nadawać przywilejów określonym grupom, istotą prawa jest kierowanie dobrem państwa jako całości.

13. Władza i prawo w doktrynie Marcina Lutra.

Uznawał pełną suwerenność władzy państwowej, władcy przyznawał pełnię władzy w sferze religii. Zadaniem państwa jest powstrzymanie ludzi przed upadkiem. Choć nie ma ono wpływu na ich wiarę i sumienia to włada ich ciałami. Władca musi być wyposażony w pełnię praw do działania (władza absolutna). Zadaniem władzy państwowej jest przykładne karanie poddanych, władca powinien stosować totalny terror i przez to wzbudzać strach, który będzie przeciwdziałał powszechnemu zepsuciu. W swojej doktrynie odbierał ludowi prawo do buntu. Lud jest winny władcy bezwzględne posłuszeństwo. Powiązanie religii z państwem wzmocniło władzę państwową.

14. Koncepcja absolutyzmu Boga Jana Kalwina.

Uważał, że natura ludzka jest z gruntu zepsuta, jednostka pozbawiona jest wolnej woli i nie jest w stanie wypełniać prawa bożego, dlatego też człowiek zdany jest na łaskę Bożą i bez reszty podporządkowany absolutnemu Bogu. Bóg jest jedynym suwerenem i osobiście kieruje ręką rządzących, Bóg jest wszechobecny przy podejmowaniu państwowych decyzji. Państwo to instrument boży, rządzący są kierowani przez absolutnego Boga, są otoczeni bożym majestatem. Boskie jest państwo, absolutna jest władza jego przywódców, którzy wykonują tylko boski rozkaz. Władza w państwie nie jest, więc osobistym prawem monarchy i rządzącej ekipy; nie pochodzi ona też od ludu, ale bezpośrednio od stwórcy - króla najwyższego. Władcy należy słuchać bez zastrzeżeń: absolutyzm i boskość to jedno i to samo. Wystąpienie przeciw niemu to świętokradztwo. Rewolta jest zatem niemożliwa, nie można stawiać oporu władzy, nie stawiając równocześnie oporu Bogu. Według Kalwina można wskazać, który człowiek posiada łaskę bożą. Wskazują na to trzy cechy: cnotliwość, mądrość, bogactwo. Tylko taki człowiek może być wybrany przez Boga. Kalwiński Kościół jest widzialny; jest on organicznie związany z aparatem politycznym. Kalwin podporządkował władzę świecką Kościołowi.

15.Edward Coke -teoretyk prawa obozu purytanów.*

Uznawał, że moc wiążącą mają normy. Na system prawny wg. niego składa się:

  1. comon low - zwyczaj sądowy, precedens

  2. prawo ustawowe ;

  3. system uproszczonego postępowania czyli Izba Lordów jako ostatnia instancja (zasada słuszności).

Według niego comon low stanowi integralną część społeczeństwa, rozwija się wraz ze społeczeństwem. Sędziowie ustanawiają nowe prawo (precedensy) ulepszają prawo na drodze orzecznictwa, gwarantują pewność prawa, co z kolei stanowi gwarancję i ochronę własności, handlu, wolności gospodarczej.

Coke angielski polityk i prawnik, adwokat, prezes Sądu Ławy Królewskiej. Wielokrotnie podkreślał wyższość prawa powszechnego(common law) nad wolą króla, ograniczał także wpływy Kościoła na sądownictwo. Purytanizm-reformacja kościoła katolickiego jak i anglikańskiego. Purytanie krytykowali oba kościoły za rozpustę, lenistwo, rozrzutność. Występowali przeciwko rozrywkom, nadmiernej liczbie świąt. Wysoko cenili przedsiębiorczość, energię, ekonomiczny sukces biedę traktując jako efekt lenistwa i braku zmysłu oszczędności. Podział purytanów na nurt prezbiteriański i independencki pokrywał się z podziałem społecznym w kościele purytańskim. Prezbiterianie reprezentowali prawicę - burżuazję miejską i wiejską, natomiast independenci reprezentowani byli przez średnią burżuazję, nową szlachtę i drobnych posiadaczy czyli lewicę Podstawową purytańską tezą było że nędza jest rezultatem grzech. Coke angielski polityk i prawnik, adwokat, prezes Sądu Ławy Królewskiej. Wielokrotnie podkreślał wyższość prawa powszechnego(common law) nad wolą króla, ograniczał także wpływy Kościoła na sądownictwo. Purytanizm-reformacja kościoła katolickiego jak i anglikańskiego. Purytanie krytykowali oba kościoły za rozpustę, lenistwo, rozrzutność. Występowali przeciwko rozrywkom, nadmiernej liczbie świąt. Wysoko cenili przedsiębiorczość, energię, ekonomiczny sukces biedę traktując jako efekt lenistwa i braku zmysłu oszczędności. Podział purytanów na nurt prezbiteriański i independencki pokrywał się z podziałem społecznym w kościele purytańskim. Prezbiterianie reprezentowali prawicę - burżuazję miejską i wiejską, natomiast independenci reprezentowani byli przez średnią burżuazję, nową szlachtę i drobnych posiadaczy czyli lewicę Podstawową purytańską tezą było że nędza jest rezultatem grzech.

16.Richard Hooker-teoretyk prawa obozu rojalistów.*

Uważał, że celem państwa jest dobro obywateli, państwo powinno stanowić jedność, władza świecka i duchowa to jedność. Prawo boskie pozytywne skierowane do ludzi poprzez objawienie zapisane w Starym i Nowym testamencie. Rozum dyktuje ludziom prawo pozytywne. Przepisy prawa stanowionego powinny być zgodne z prawem natury. Religia jest dla niego więzią duchową, która współtworzy państwo Celem państwa jest dobro obywateli a celem najwyższym jest zbawienie. Król powinien być głową Kościoła. Państwo jest organiczną jednością. Władza świecka i duchowa tworzy jedno. Obowiązek posłuszeństwa jest bezwzględny wobec wszystkiego. Przyjmuje tomistyczną wizję świata. Jest racjonalistą. To rozum dyktuje jak powinniśmy postępować. Przepisy prawa stanowionego powinny być zgodne z prawem natury i tylko wtedy mogą być na również prawami boskimi

17. Nowożytny charakter teorii suwerenności i prawa J. Bodina.*

Jean Bodin - adwokat, piastował urząd prokuratora. Sformułował nowożytne pojęcie suwerenności jako koniecznej cechy państwowości. Najwybitniejsze dzieło to „6 Ksiąg o Rzeczypospolitej”. Rzeczpospolita to państwo, a nie republika.

Suwerenność jest zjawiskiem obiektywnym towarzyszącym każdemu państwu, bez niej nie może być mowy o istnieniu jakiejkolwiek struktury politycznej czy prawnej. Suwerenność jest zjawiskiem zawartym w samej istocie państwa a w konsekwencji i prawa. Władzę suwerenną znamionują: ciągłość, niepodzielność, niepozbywalność, nieograniczoność, bezwarunkowość i niezależność. Władza suwerenna jest zatem samodzielna i nieograniczona, powinna być wykonywana zgodnie z prawem. Państwo to sprawiedliwy rząd nad wieloma rodzinami i nad tym co jest dla nich wspólne z władzą suwerenną włącznie. Suwerenność to najwyższa władza nad obywatelami i poddadnymi nie związana z ustawami i nieograniczona czasowo.

W miejsce hierarchii stanowej wprowadza hierarchię scentralizowanego państwa (suweren, urzędnicy (władza czasowa i ograniczona)

i poddani). Suweren nie podlega żadnemu rozkazodawstwu drugiego człowieka. Urzędnicy mają publiczną władzę rozkazywania w celu przymuszenia do wykonawstwa. Bodin porzuca średniowieczną definicję imperium.

Na suwerenność składa się :

Wyrazem treści suwerenności jest ustawa wydana przez suwerena. Ustawa jest wprowadzana bez względu na to czy jest uznawana czy nie. Celem stanowienia ustaw jest sprawiedliwość- cel państwa. Zwyczaj jest przyjmowany łagodnie bez nacisku, ustawa może uchylić zwyczaj, ale odwrotnie nie. Za złamanie prawa boskiego nie ma sankcji. Bodin za zgodne z prawem boskim i naturalnym uznaje prawo do własności, ochronę gospodarki, świętość umów, nietykalność własności prywatnej i osobistej. Jest to słuszne ale nie dotyczy suwerena.

Suweren odpowiada tylko przed Bogiem, w przypadku szczególnie jaskrawego łamania praw bożych i naturalnych Bodin dopuszcza opór przeciwko władzy, uznał nawet prawo do czynnego oporu (powszechne powstanie) nie można go potraktować jako rebelię.

18. Prawo natury i jego zasady w ujęciu Hugo Grocjusza.

Prawo natury jest nakazem prawego rozumu, wyprzedza ono wszelkie umowy, towarzyszy ono człowiekowi od zawsze z racji jego człowieczeństwa. Człowiek jest istotą społeczną zdolną do współczucia i sprawiania przyjemności innym. Posiada rozumną naturę. Cechy te powodują, że dąży on do życia wspólnie z innymi ludźmi w sposób pokojowy i zorganizowany. To rozum informuje człowieka, które czyny są dobre, a które złe. Prawa natury są tak absolutne i niezmienne, że sam Bóg nie jest w stanie ich zmienić. Podobnie jak nie może sprawić aby czyn zły stał się dobry. Określone zachowania są dobre lub złe same przez się a nie dlatego, że ktoś je tak nazwał. Prawa naturalne są uniwersalne, ponadczasowe, wieczne, poznawalne rozumem człowieka i związane z jego naturą.

19. Racjonalny i świecki fundament prawnonaturalnych koncepcji Grocjusza.

Świeckość koncepcji Grocjusza przejawia się w tym, że uwalnia on normy praw natury od treści religijnych. Wiąże je z dążeniem człowieka do życia w dobrym porządku społecznym. W oparciu o umowę powołującą państwo ( z jego konsekwencjami). Racjonalny charakter jego koncepcji uwidacznia się w 4 zasadach prawa naturalnego, które uważa za podstawę zorganizowanego życia społecznego:

20. Hugo Grocjusz jako teoretyk praw podmiotowych.

Prawo podmiotowe to określony zakres uprawnień przysługujący konkretnej jednostce tzn. „Prawo do zgodnego ze sprawiedliwością posiadania i zdziałania czegoś”. Grocjusz prawa podmiotowe dzielił na pełne i mniej pełne oraz na

-uprawnienia, czyli władza w stosunku do siebie - wolność;

-prawa w stosunku do innych np. prawa rodzicielskie lub pana względem niewolników;

-prawa nad rzeczami np. prawo własności, użytkowania, zastawu.

Prawa podmiotowe wynikają z prawa przedmiotowego, ludzie mogą się tych praw zrzekać w drodze umowy społecznej, na podstawie której powołują państwo.

21. Prawo naturalne w doktrynie Thomasa Hobbesa.*

Człowiek oprócz tego, że jest niewolnikiem własnych namiętności, posiada także rozum, co różni go od świata zwierząt. Przejawem tego jest instynkt samozachowawczy, który nakazuje człowiekowi dążyć do pokoju, czasem rezygnować z naturalnej swobody na rzecz innych, dotrzymywać umów, czy tłumić odruchy zemsty. Reakcje takie możliwe są jednak tylko w warunkach stabilizacji, niemożliwe zaś do realizacji podczas stanu wojny (podczas którego subiektywna wolność naturalna w imię samozachowania dawała człowiekowi prawo „do każdej rzeczy, nawet do ciała drugiego człowieka”).
Prawo naturalnie nie mogło się rozwinąć więc tak długo, jak długo nie wykształciła się w poszczególnych społecznościach władza, i system prawa stanowionego, który początkowo był niemal identyczny z .prawem naturalnym. Bez suwerena prawa natury były tylko pewną tendencją tkwiącą w umyśle człowieka, „cechami, które uosabiały ludzi do pokoju i posłuszeństwa, nie zaś prawami, bo nie stał nad nimi przymus. Powstają one w momencie wzięcia przez rozum góry nas namiętnościami.

22.Prawo naturalne a prawo pozytywne w teorii Thomasa Hobbesa.*

23.Geneza państwa w filozofii Thomasa Hobbesa.*

to zwycięstwo ludzkiego rozumu nad namiętnościami poprzez czynny akt woli, efektem którego było powstanie państwa.

Nie była to tak jak u Grocjusza umowa z władcą i nie stanowiła tak jak u Spinozy aktu wyrzeczenia się praw przez jednostki na rzecz ogółu, była umową każdego z każdym.  Ludzie umówili się co do przekazania prawa rządzenia nad sobą wybranej jednostce lub ciału zbiorowemu, pod warunkiem, że wszyscy postąpią tak samo. Tak powstało państwo jako wielkie ciało na kształt biblijnego Lewiatana, wchłaniające w siebie poszczególne jednostki. Wraz z tym aktem ustała naturalna wolność ludzi, rozpoczęli oni życie społeczne, pojawiło się prawo, udoskonalał się aparat władzy, własność prywatna nabrała innego znaczenia, zależnie od systemu, także pojawiły się nowe zasady określające styl życia, nowe reguły ochrony życia i rozwoju gospodarki.

24. Utylitarne i demokratyczne aspekty prawno naturalnej doktryny Benedykta Spinozy.

Doktryna B.Spinozy bazuje przede wszystkim na szeroko pojmowanej wolności w tym przejawia się jej aspekt demokratyczny. Wolność to życie rozumne zgodne z naturą i rozumna jej akceptacja. Wolność pełna jest jednak dostępna tylko człowiekowi mądremu. Nie jest więc dostępna dla wszystkich. Dlatego też Spinoza uważał, że jest potrzebna wolność polityczna polegająca na maksymalnym nie ograniczaniu ludzi. Dzielił wolność na dostępną elicie i powszechną właściwą dla ludzi nieoświeconych. Uznawał, że gwarantem tej wolności jest państwo o ustroju demokratycznym, choć najbardziej cenił republikę oligarchiczną. Stan natury nazywał wojną wszystkich ze wszystkimi. Dlatego też uznawał, że egzekutorem praw natury musi być państwo. Spinoza był rzecznikiem tolerancji i zwolennikiem liberalizmu politycznego. Opowiadał się za rozdziałem kościoła od państwa.

25. Wolność przekonań jako podstawowe prawo naturalne człowieka w koncepcjach Benedykta Spinozy.

W koncepcji Spinozy wolność występuje w wielu znaczeniach: w sensie filozoficznym oznacza życie rozumne, zgodne z naturą. Wyróżnia się tu wolność pozytywną, która oznacza, że człowiek poznając istotę bytu wiecznego, nieskończonego, posiada świadomość udziału w nim, i negatywną, polegającą na tym, że dzięki rozumowi człowiek może wyzwolić się od uczuć rozpaczy, gniewu, zawiści, trwogi, strachu, zazdrości, pychy. Pełna wolność dostępna jest dla człowieka mądrego, który wie, co jest dla niego złe. Jednak nie wszyscy są mędrcami, dlatego potrzebna jest wolność polityczna, której istota sprowadza się do sensu negatywnego i polega na maksymalnym nie ograniczaniu ludzi. Wolność przekonań oparta jest na zasadzie tolerancji, wziętej z krytyki Pisma Świętego

( Biblia nie jest źródłem wiedzy, nauk - takie traktowanie to absurd, jest wykładnią zasad moralnych ). Prawda nie jest domeną religii jest domeną filozofii. Dokonał rozdziału między religią i filozofią ( ich mieszanie to przyczyna wojen, prześladowań ). Rozdział ten jest fundamentem wolności przekonań. Wolność przekonań jest prawem naturalnym, do swobodnego wyrażania myśli i uczuć.

26. Idea umowy społecznej Benedykta Spinozy.

Jednostki wyrzekając się swoich indywidualnych skłonności, popędów jednoczą się w państwo, powierzając określonemu podmiotowi możliwość posłużenia się przymusem w celu dochowania warunków umowy. W społeczeństwie człowiek nie posiada w istocie żadnego prawa natury, z wyjątkiem tego, które przyznaje mu prawo powszechne. Zmuszony jest do przestrzegania uchwał państwowych nawet, jeśli się z nimi nie zgadza. Na mocy umowy społecznej państwo staje się całkowitym dysponentem prawa natury, jest egzekutorem praw natury. W wyniku umowy państwo przejmuje wszystkie indywidualne uprawnienia swoich członków. Poddanie to jest bezwarunkowe. Władza jednak musi postępować rozumnie i musi być akceptowana. Nie przenosi się całej swej wolności na suwerena, oddając swoje uprawnienia państwu i będąc częścią państwa zarazem się je zachowuje-ma to miejsce w republice. Celem państwa jest zagwarantowanie bezpieczeństwa, które jest wolnością. Dlatego też celem państwa jest zachowanie wolności.

27. Geneza państwa w myśli Samuela Pufendorfa.

Państwo powstaje na mocy trzystopniowej umowy społecznej. Pierwszym aktem jest porozumienie o zrzeszeniu się jednostek w społeczeństwo, akt drugi przesądza o ustroju konstytucyjnym tego społeczeństwa, trzeci akt stanowi decyzję o podporządkowaniu się społeczeństwa, ustanowionej w akcie poprzednim, władzy suwerena. Przejście od stanu natury do społeczeństwa ma wymiar jakościowy, którego skutkiem jest pojawienie się władzy. Obowiązkiem ustanowionej w ten sposób władzy jest zapewnienie społeczeństwu bezpieczeństwa i porządku. Społeczeństwo nie może korzystać z prawa oporu przeciwko władcy, jeśli wywiązuje się on z przyjętych na siebie obowiązków.

28. Ogólna charakterystyka liberalnej koncepcji prawa.

Ludzie rezygnują ze stanu natury w celu zachowania swoich praw do życia w wolności i mienia. Celem państwa jest zatem ochrona tych praw. Dzięki niemu powstają lepsze gwarancje ochrony. Prawo musi zapewnić bezpieczne korzystanie z własności. Państwo ma stanowić prawo pozytywne oraz je egzekwować nawet przy zastosowaniu przymusu. Państwo nie może stosować praw, które by naruszały podmiotowe prawa jednostek. Państwo ma być stróżem ma chronić bezpieczeństwo osobiste obywateli, ich własność, nie ingerować w sferę indywidualnej wolności osobistej oraz ekonomicznej.

29. Stan natury w doktrynie Johna Locka.

Była to pomyślna epoka, ludzie żyli w wolności i równości, nie byli zdemoralizowani, nie kierowali się własnymi namiętnościami. Byli istotami rozumnymi i chętnie podporządkowywali się prawom natury. Dzięki rozumowi poznawali prawo, zdawali sobie sprawę, że obowiązuje ono wszystkich w tej samej mierze. Człowiek wraz z narodzinami otrzymywał od natury prawa podmiotowe, były one jego własnością i nikt nie mógł im ich odebrać. Miał też naturalne prawo sądzić oraz karać tych którzy nastawali na jego życie, własność i wolność. W stanie przed państwowym panował odwieczny system moralny, który chronił jednostkę przed złem. Powodem tego, że ludzie zdecydowali się na utworzenie rządu było to że;

Konieczność karania przestępców była dla Locka najważniejszą przesłanką ustanowienia państwa.

30. Umowy społeczna Johna Locka.

Państwo powstało w wyniku umowy społecznej, która składał a się z dwóch aktów. Najpierw umawiają się ze sobą jednostki, powołując społeczeństwo, a dopiero potem umowa społeczeństwa z władzą tworzą rząd, czyli państwo. W rezultacie rozwiązanie drugiego aktu, czyli zerwania umowy z władzą nie niweczy samego społeczeństwa, które jest starsze niż państwo, podobnie jak starsza od państwa i społeczeństwa jest jednostka. Umowa społeczna nie oznacza zrzeczenia się przez ludzi praw naturalnych, jej celem jest ich umocnienie. Zadaniem państwa jest gwarantowanie praw naturalnych siłą przymusu.

Ludzie oddali władzy prawo do karania. Państwo jest powołane, by chronić wolność.

31.Państwo i jego ustrój w koncepcji Johna Locke

Istotą umiarkowanej monarchii powinno być nie łączenie władzy ustawodawczej z wykonawczą ponieważ prowadzi to wprost do dyktatury. W państwie powinien być dwuizbowy parlament reprezentowany przez burżuazję oraz kapitalistyczne ziemiaństwo i arystokrację oraz feudalną szlachtę zrzeszone w izbie niższej. Władze powinny się uzupełniać, realizować ten sam cel - wolność obywateli.

Lock cenił wolność utożsamiał ją z własnością, na którą człowiek musiał zapracować. leseferyzm. (jednostka wolna od państwa).

32. Klasyfikacja ustrojów w doktrynie Monteskiusza.

Monteskiusz wyróżniał 3 ustroje:

Kryteria tej systematyki :

Ustrój monarchiczny:

Ustrój republikański:

33 Monteskiuszowska teoria podziału władz.

podział władzy :

Te trzy władze maja być i rozdzielne i stopione ze sobą. Miały realizować ten sam cel - polityczną wolność- władze miały się wzajemnie kontrolować i hamować, tak aby jedna nie wzniosła się ponad inne.

34. Duch praw i umiarkowania w prawie w myśli Monteskiusza.

Duch praw powinien przenikać życie społeczne jest on różny u różnych narodów. Zależy od klimatu ,położenia geograficznego, warunków życia, obyczajów, kultury oraz religii. Życie narodów jest tak zróżnicowane, że nie można ustanowić uniwersalnego prawa dla wszystkich. Zasady prawa muszą być zróżnicowane ponieważ prawa dobre dla jednego narodu mogą być złe dla innego żyjącego w odmiennych warunkach.

Prawodawstwo powinno być także przeniknione „duchem umiarkowania”. Stanowiący prawo powinni zawsze pamiętać o arystotelesowskiej zasadzie złotego środka. Niepotrzebny jest system prawny, który by totalnie objął wszystkie sfery aktywności ludzkiej, czasami można osiągnąć więcej przez dobre obyczaje. Nadmiar formalizmu prowadzi do zagubienia sensu prawa. Ustanawianie zbyt licznych praw, obniża autorytet normy. Należy unikać równych praw, bo to byłoby niezgodne z zasadami prawidłowej polityki prawa. Interes wolności i praworządności wymaga ustanowienia takich środków przeciwwagi w ustroju, by dysponujący władzą nie mógł jej nadużywać nawet gdyby chciał.

35. Suwerenność i model władzy w ujęciu Beniamina Constanta

Constant nie zgadzał się z prezentowaną przez Rousseau ideą suwerenności ludu gdyż nie gwarantuje a ogranicza wolność jednostek. Opowiadając się za suwerennością ludu nie nadawał jej charakteru bezwzględnego, jako, że suwerenna władza, nawet sprawowania przez lud nie ma możliwości ograniczenia w sposób arbitralny indywidualnej wolności jednostek

Istotę więc tej suwerenności widział po prostu w tym, że władza prawodawcza niezależnie od tego przez kogo jest sprawowania powinna zawsze pochodzić z wyboru dokonanego przez ogół obywateli.

W swoim modelu wyróżniał sześć władz

  1. władza reprezentacyjna trwała - izba wyższa (arystokraci mianowani przez króla),

  2. władza reprezentacyjna opinii - izba niższa (reprezentanci wybierani w wyborach cenzusowych),

  3. władza królewska (dziedziczna, reprezentant jedności moralnej społeczeństwa, nie odpowiadał przed parlamentem, nie miał konkretnej władzy, pośrednik między władzami) - król miał panować, a nie rządzić, pełnił rolę arbitra

  4. władza wykonawcza (należy do ministrów, organów samorządowych),

  5. władza sądowa,

  6. władza municypalna - samorządowej (decyzje na poziomie lokalnym aktywizacja obywateli).

36. Trzy aspekty wolności w ujęciu Beniamina Constant.

Najistotniejszy wkład Constanta do myśli liberalnej stanowi jego koncepcja wolności. Zajmował stanowisko ,uwzględniające historyczny aspekt kształtowania się wolności. Nie traktował jej jako raz na zawsze daną jednostce na mocy praw naturalnych, lecz jako wypracowaną przez wieki.

  1. Wolność to wyzwolenie od przymusu i bezprawia ze strony państwa - wolność od, ale także wolność do, tzn. prawo do swobodnego wyrażania opinii, do postępowania wedle własnej woli, prawo do zrzeszania się, prawo do wywierania wpływu na rządzenie krajem . Wolność polega na tym, że każdy człowiek podlega jedynie prawu (nie może być sądzony, aresztowany w wyniku kaprysu innego człowieka).

  2. Prawo do własności (nie ma własności bez wolności politycznej) Własność prywatna to podstawowe prawo człowieka, a ochrona tego prawa to główne zadanie państwa.

  3. Prawo jednostki do samorealizacji - do przyjemności i do szczęścia. Dążenie do indywidualnej satysfakcji.

Wolność wypowiedzi, szczególnie prasy. Wolność ekonomiczna.

37. Jeremy Bentham jako prekursor pozytywizmu prawniczego.

Jeremy Bentham był prekursorem pozytywizmu prawniczego ponieważ nie akceptował praw naturalnych ani umowy społecznej. Nie uznawał praw uprzednich do instytucji władzy, praw nie wywodził z tradycji. Uważał za konieczne tworzenie praw w oparciu o doświadczenie i konkretne potrzeby oraz dostosowanie ich do adresatów do których są odnoszone. Był zwolennikiem prawa pisanego uznając to za warunek stabilności prawa. Opowiadał się przeciwko przestarzałym instytucjom. Popierał demokrację, rozwój ekonomiczny, gospodarczy i rozszerzenie praw wyborczych. Wyłączność prawodawczą przyznawał władzy państwowej. Prawo miało być utylitarne, miało wychowywać i działać prewencyjnie, powinno być przejrzyste i zapewniać jasność systemu prawnego.

38. Utylitarna koncepcja państwa Jeremiego Benthama.

Bentham uznawał, że państwo podobnie jak jednostka dążyć powinno do osiągnięcia przyjemności. Ustrój demokratyczny jest tym który najpełniej potrafi to zapewnić. Jednostka dążąc do własnego szczęścia nie popada w konflikt z ogółem społeczności ponieważ im więcej szczęśliwych jednostek tym więcej szczęścia w skali ludzkości. Twierdził, że działanie państwa powinno być oparte na odczuciach przyjemności i przykrości doznawanych przez obywateli. Poprzez stosowanie systemu kar i nagród państwo może wywierać wpływ na postępowanie obywatela. Organy państwa powinny kierować się względami utylitarnymi. Relacje wzajemne między ludźmi oraz instytucjami powinny polegać na życzliwym świadczeniu sobie usług natomiast rząd powinien świadczyć usługi wykraczające poza możliwości jednostki. System taki rodzi obowiązki i zobowiązania. Celem nadrzędnym jest dostarczanie i osiąganie przyjemności.

39. Oświecenie -charakter i znaczenie dla filozofii prawa.*

w nieograniczony postęp i rozwój nauki. Oświecenie plasuje się od Rewolucji Francuskiej, która jest elementem przedkapitalistycznego świata - jest to okres tryjunfującego racjonalizmu. Po rewolucji nastąpiły działania stabilizujące systemy aby rewolucja się nie powtórzyła. Myśliciele określali się mianem filozofów, niektórzy z nich niegowali wszystko co nieracjonalne, np. Volter. Pojawia się nowożytna szkoła praw natury, głównymi jej przedstawicielami są : Spinoza, Grocjusz, Puffendorf.

Wyróżnić można oświecenie francuskie -rewolucyjne najbardziej upolitycznione, szkocka filozofia moralna, oświecenie niemieckie tzw. Złoty wiek literatury. Nie dotykało sfery polityki dominował rozwój kultury.

Przedstawicielami byli : Kant, Herder, Hegel. Wiek XIX jest to spokojny okres bez wojen w sferze gospodarczej, następuje rozkwit przemysłu, rozwój idei miasta, pojawiają się nowe nurty myślowe, z doktryn prawa natury wyprowadza się, np. prawa człowieka (dzisiejsze), teorie te wyprowadzały ład społeczny z zasad prawa natury z tego co jest pierwotne. Następuje oderwanie prawa natury od prawa boskiego, przypisanie go do jednostki. Zasady prawa naturalnego miały regulować relacje między jednostkami a dopiero później między społeczeństwa

(formowanie społeczeństwa). Zmiana z kategorii obowiązku na kategorię uprawnień. Oświecenie jest punktem wyjścia do nowoczesności, pojawiają się badania nad naturą ludzką (psychologia, socjologia), prekursorzy socjologii : Monteskiusz, Tokwil. Pojawiają się analizy o charakterze naukowym. Oświecenie to okres wielu sprzeczności, krytyka godziła we wszystko co przeszkadzało w budowie nowego człowieka (systemy prawne, instytucje i władza). Tradycyjne poglądy były krytykowane, mnogość myśli i propozycji zmian powodowało to, że nie było spójnego programu ich realizacji. W Oświeceniu wyodrębniła się rola społecznego intelektualisty, nastąpiło kształtowanie się opinii publicznej, tworzenie dzieł dla opinii publicznej, rozwój informacji, publikacja dzieł na ogromną skalę, przyczynia się do tego rozwój druku i komunikacji, następuje rozwój nauki czytania.

U schyłku Oświecenia nastąpiła negacja obowiązującego porządku.

Znaczenie Oświecenia dla filozofii prawa przejawiało się w :

odejściu od dogmatów i oparciu się na teorii poznania, podstawą poznania jest rozum.

Poznanie może być:

40.Idealizm niemiecki jako kontynuacja czy reakcja na Oświecenie?*

Luminarzami filozofii niemieckiej i w ogóle europejskiej na początku XIX w. Byli Immanuel Kant, Johann Gotlib Ficchte, Fridrich Schelling oraz Georg Hegel. Dzielili oni między siebie zasługę zerwania z tradycjami niemieckiej filozofii okresu oświecenia i zastąpienia jej wielkimi systemami idealizmu. Krytycyzm teoriopoznawczy Kanta, subiektywny i etyczny idealizm Fichtego, irracjonalizm i subiektywizm Schellinga, wreszcie racjonalistyczny i dialektyczny idealizm Hegla to poważny krok naprzód w stosunku do konstrukcji filozofii XVIII . Idealistyczna filozofia uczestniczyła aktywnie w burzliwej historii Niemiec tej epoki. Reprezentacji tej filozofii snuli refleksje dotyczące bezpośrednio spraw państwa, społeczeństwa i polityki. Łączyli w nich szczery patriotyzm, tak charakterystyczny dla doktryny niemieckie w dobie walk z Napoleonem. Oraz tendencje narodowe, uwzględniając przede wszystkim wyzwolenie kraju z nader konkretną wizja państwa jako rzecznika interesów junkrów i mieszczan. W tej dziedzina filozofia dawały swoisty wyraz poparcia dla pruskiej drogi dla do kapitalizmu

41.Etyka i prawo w filozofii Immanuela Kanta.*

Kant stworzył swój własny oryginalny wykład etyki. Wychodził od powszechnie uznanego określenia dobrej woli. Ma ona wartość immanentną samą przez się. Inne uznawane wartości są cenne tylko poprzez cel lub użytek. Podstawową ich miara jest ich użyteczność lub jej brak. W etyce podstawowe znaczenie ma tylko zamiar działania, owa dobra wola.. Każdy inny motyw jest z punktu widzenia moralności mało istotny. Kant uważa , że czyn moralny winien być zgodny z obowiązkiem , ale co najważniejsze wykonany z obowiązku. Ponadto zasada moralna działa na wolę poprzez formę a nie poprzez cel Pojęcie obowiązku rozumiane jest jako konieczność działania wynikająca z szacunku do prawa. Zasada człowieczeństwa jako celu samego w sobie i zasada autonomii woli prowadzą do zrozumienia państwa i prawa. Wola autonomiczna polega na tym , że człowiek jest sam dla siebie pracodawcą, zatem nie musi się kierować jakimiś innymi zewnętrznymi motywami. Reguła autonomicznej woli nie wymaga jakichkolwiek uzasadnień i prawo staje się czystą bezinteresowną regułą Koncepcja prawa ma formalistyczny charakter . Prawo określa obowiązki zewnętrzne , moralność - zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne. Między prawem a moralnością nie zachodzi sprzeczność. Moralność wyraża się w motywie przestrzegania prawa. Dla samego prawa i jego skuteczności jest on obojętny Prawo polega na stosunku dwóch rodzajów woli. Stosunek ten ma być rozpatrywany nie poprzez treść ale formę. W stosunku prawnym najważniejsza jest nie jego materialna treść, lecz wolna wola stron wchodzących w stosunek. Zgodnie z prawem jest każde działanie, które pozwala uzgodnić wolną wolę jednostki z wolnością wszystkich . Kant utożsamia prawo i przymus. Prawo polega na możliwości zgodny pomiędzy powszechnym i wzajemny przymusem a wolnością każdego. Jest ono swoistym mediatorem pomiędzy wolnością jednostki i wolnością innych.

42.Imperatyw kategoryczny Immanuela Kanta .*

Kant wprowadza pojęcie imperatywu kategorycznego. Tłumaczy go jako przymus który rozum wywiera na wolę. Jest to coś pośredniego pomiędzy czystą wolą ( która naturalnie i dobrowolnie postępuję zgodnie z prawem i nie potrzebuje przymusu) a skromnością. Wyróżnia dwa rodzaje imperatywów : praktyczny(postępuj tylko wg takiej maksmy jakbyś chciał aby stała się praktycznym prawem) i kategoryczny. Tylko imperatyw kategoryczny, inaczej bezwarunkowy, jest bezwzględny i zawiera powszechną konieczność. Zatem tylko on może być prawem . Wszelka względność oznacza , że mamy do czynienia z powszechnością. Filozof formułuje dwie bezwzględne reguły odpowiadające pojęciu imperatywu kategorycznego:

-postępuj tak , żeby reguła twojego postępowania mogła stać się poprzez twa wolę prawem powszechnym

-postępuj w taki sposób abyś traktował zawsze ludzkość bądź we własnej osobie bądź w osobie bliźniego jako cel a nigdy jako środek

43.Wolność i przymus prawny w filozofii Immanuela Kanta.*

Wolność człowieka jest podstawowa w zespole norm postępowania. Wolność jest też zrozumienie własnej winy , zła własnego postępowania. Wg Kanta największym zadaniem do którego zmusza ich przyroda jest tworzenie społeczeństwa obywatelskiego, które w w najwyższym stopniu łączy wolność z przymusem.

Według Kanta państwo zabezpiecza wolność jednostki, co jest bardziej cenne niż niepewna, nieograniczona wolność stanu naturalnego. Ma chronić przed naruszaniem jej przez innych ludzi lub przez czynnik z zewnątrz. Państwo nie może ingerować w ekonomiczną wolność ludzi, sferę duchową, a w szczególności nie może cenzurować nauki.

W stosunku prawnym najważniejsza jest nie jego materialna treść, lecz wolna wola stron wchodzących w stosunek. Zgodne z prawem jest każde działanie, które pozwala uzgodnić wolną wolę jednostki z wolnością wszystkich. Kant utożsamia prawo i przymus. Prawo polega na możliwości zgody pomiędzy powszechnym i wzajemnym przymusem a wolnością każdego. Jest ono swoistym mediatorem pomiędzy wolnością jednostki i wolnością wszystkich.

Wolność to stosowanie przymusu tylko wobec naruszających prawo.

44.Kantowska koncepcja umowy społecznej.*

Zdaniem Kanta państwo powstaje wskutek umowy społecznej. Nie traktuje on umowy społecznej jako faktu historycznego, lecz jako ideę wyjaśniającą racjonalne powstanie państwa. Państwo jest więc efektem powszechnej wojny w stanie naturalnym, a przynajmniej stałej tendencji do wojny. Nie uczucie życzliwości i przyjaźni, lecz stan zagrożenia wojną zmusza do utworzenia państwa opartego na prawie i przymusie. Bez idei umowy społecznej nie ma norm prawnych.

Ustrój opierać ma się na wolności, równości i obywatelskiej podmiotowości. Z umowy nie powstał żaden stan uprzywilejowany, a jeśli faktycznie istnieje, to nastąpiło to wyłącznie drogą przemocy. Ograniczenie wolności naturalnej drogą umowy może być równe w stosunku do każdego. Człowiek podlega tylko takim prawom, w stanowieniu których brał udział jako prawodawca.

Państwo stanowi jedyną formę w której możliwe jest zbiorowe współżycie i twórcza społeczność towarzyska, zatem państwo powstaje w interesie każdego człowieka, który zrzeka się wolności naturalnej i nieograniczonej na rzecz kontrolowanej i ograniczonej prawem. Państwo ma na celu zapewnienie ludziom maksimum wolności a przede wszystkim ma chronić jej przed naruszeniem przez innych lub przez czynnik zewnętrz. Państwo nie może ingerować w ekonomiczna wolność ludzi, sferę duchowną.

45) Idea wiecznego pokoju Immanuela Kanta.

Słowo „pokój” zostało już zdefiniowane jako: „stan zgody między państwami, brak wojny lub układ przerywający stan zbrojnych starć między narodami określający warunki zakończenia konfliktu”.

Kant w swej idei „ wiecznego pokoju” zawarł doktrynę, na temat nieskończonej globalnej równowagi. Kant wyróżniał trzy odniesienia do koncepcji: moralną- ze względy na dobro człowieka; polityczną- ze względu na dobro państwa; oraz kosmopolitycznego punktu widzenia- dla dobra rodzaju ludzkiego, stwierdził iż: „Żaden traktat pokojowy, w którym przez ukryte zastrzeżenie zawarte zostało zarzewie przyszłej wojny, nie może być za takowy uznany”. Taki proces można nazwać jedynie zarzewiem pokoju a nie pełnym zażegnaniem konfliktu, który po pewnym czasie mógłby być wznowiony. Nie prowadzi więc w rezultacie do niczego innego niż kolejnej wojny. Jako kolejne ognisko konfliktu Kant wskazuje długi państw. Jako działania, które niszczą wzajemnie zaufanie Kant wymienia wynajmowanie zabójców, łamanie warunków kapitulacji, nakłanianie do zdrady w kraju, w którym prowadzi się wojnę.

Jako najlepszy ustrój obywatelski Kant wskazuje republikanizm. Oparty jest on na zasadach wolności, równości, ale zarazem zależności wszystkich od jednego. Filozof wnioskuje, iż ciężar wypowiedzenia wojny i wszystkich jej obowiązków spada na obywateli, mam tu na myśli koszty materialne i poniesienie strat w ludności. To właśnie ta społeczność musiałaby głęboko przemyśleć wszystkie aspekty zanim podejmą tek ryzykowny krok, zatem możliwość wybuchnięcia konfliktu drastycznie maleje z powodu obaw społeczeństwa. Inaczej wygląda to gdy wojnę wypowiada jeden człowiek - władca. Współcześnie byłby to rząd, który nie zważając na opinię publiczną podejmuje ważne decyzje bez aprobaty narodu. Doktryny zawarte w projekcie stanowią bardzo dobry sposób na doprowadzenie Ziemi do idealnej harmonii.

Podsumowując Kant przyjmuje aksjomat postępu. Linia postępu może czasowo się przerwać, ale nigdy załamać. Postęp przebiega niezależnie od naszej woli jednostkowej. Każdy dąży do zdobycia pozycji, co powoduje postęp. Przejście od barbarzyństwa do cywilizacji. Efektem będzie moralny postęp - wpięcie się na wyższy poziom rozwoju, do stanu państwowego. Końcowym etapem rozwoju jest powstanie społeczeństwa obywatelskiego - postęp doprowadzi do zjednoczenia się narodów i powszechnego pokoju.

„Idea wiecznego pokoju” - tylko rozum i prawo mogą załagodzić stos. między.

46.Organicyzm i historycyzm Johana Gottfrierda von Herdera.*

Historycyzm i organicyzm w koncepcji Herdera wzajemnie się przeplatają. Herder odnosił się nieufnie do państwa. Wg niego państwo było tworem sztucznym ,zewnętrznym ,mechanicznym podczas gdy naród był wspólnotą organiczną. Występuje tu oddzielenie państwa- od mechanizmu od narodu-organizmu (każdy naród wyróżnia język) w którym jednostka nie tracąc autonomii i wpływu na kształt wspólnoty powinna odnaleźć swoje miejsce w jej hierarchicznym porządku. Herder pokłada jednak nadzieję w państwie przyszłości, które powstanie zjednoczone z narodem, w jednej organicznej całości państwa narodowego. W tych rozważaniach łatwo zauważyć przeplatający się historycyzm(naród kształtuje się historycznie i bez tej ewolucji nie powstanie państwo) i organicyzm(naród to istota organiczna ale celem jest organiczne państwo narodowe w którym każdy ma swoje miejsce i zadania-struktura zależności i współpracy), które prowadzą do powstania państwa narodowego.

47.Niemiecka szkoła historyczna prawa.*

Niemiecką szkołę historyczną nazywano szkołą profesorów, gdyż tematykę tą poruszano na niemieckich katedrach prawa. Prekursorem tego nurtu był Friedrich Carl von Savigny. W nawiązaniu do jego teorii swoje rozważania ugruntowali Gustaw von Hugo, Georg Friedrich Puchta. Najważniejszą kwestią poruszaną przez szkołę historyczną był proces powstawania prawa. Prawo kształtuje się powoli w sposób złożony. Jednocześnie przechodzi przez ograniczone szczeble rozwoju - młodość, dojrzałość, starość i obumieranie. Powstanie prawa poprzedzone jest tworzeniem się obyczaju, który doprowadza następnie do powstania prawa zwyczajowego i dopiero w dalszej kolejności wyłania się racjonalna refleksja w formie nauki prawa.

Friedrich Carl von Savigny:

Wg niego w procesie historycznym i racjonalnym, bo niepoznawalnym dla ludzkiego rozumu kształtuje się prawo, które musi być zgodne z duchem narodu, w którym powstaje i w którym ma obowiązywać. Podobnie jak prawo duch narodu kształtuje także państwo, jego ustrój, język, obyczaje, kulturę i sztukę. Zajmował stanowisko antyindywidualistyczne, uważał że dokonania jednostek inspirowane są przez ducha narodu. Nie ma prawa uniwersalnego, każdy naród musi dysponować odmiennym systemem prawa ukształtowanym w procesie tworzenia się narodu i państwa (odmienny język, ustrój, obyczaj).

Friedrich Carl Gustaw von Hugo:

Był zwolennikiem poglądu, że w wypadku kolizji norm prawa zwyczajowego i pisanego należy oddać pierwszeństwo prawu zwyczajowemu jako zgodnemu z „duchem narodu” i świadomością jego społeczności.

Georg Friedrich Puchta:

Puchta wiązał ściśle prawo z religią, gdyż jest ono częścią boskiego porządku świata. Oprócz prawa zwyczajowego wyróżniał ustawodawstwo państwa i naukę prawa. Warunkiem powstania tego pierwszego jest zakorzenienie w tradycji i istnienie w świadomości zbiorowej. Jedynie posiłkowo może obowiązywać prawo ustawowe. Szczególna rola przypada nauce prawa, która zajmuje się wykładnią. Badając zgodności obowiązującego aktualnie prawa z duchem narodu, analizując dawne zwyczaje, porządkuje i ożywia świadomość prawną wspólnoty narodowej.

48.Element polityczny i techniczny w doktrynie F.C. von Savigny `ego.*

Savigny znakomity prawnik przedstawiciel niemieckiej szkoły historycznej. Napisał pracę „ O powołaniu naszych czasów do ustawodawstwa i nauki prawa” miała być ona protestem przeciw idei kodyfikacji prawa cywilnego w państwach Rzeszy gdzie sytuacja była nieustabilizowana. Savinig odrzucał prawo natury twierdząc iż nauczycielką życia jest historia, cała teraźniejszość to nic innego jak ograniczony wytwór przeszłości. Naród to spójna psychiczna organiczna całość, złożona z organicznych grup. Tym co społeczeństwo wiąże w całość jest duch narodu ujawniający się w takich zjawiskach jak prawo, język, obyczaje, państwo. Duch narodowy jest wszędzie różny. Savinig twierdził, że prawo jest jednym z produktów ducha narodu i rozwija się wraz z rozwojem tego ducha, podobnie język, obyczaje i ustrój. Prawo jest zatem częścią życia narodu, znajdującą swój wyraz w jego świadomości. Byt prawa przedstawia się jednak inaczej w młodzieńczych okresach życia narodów inaczej zaś na wyższych szczeblach rozwoju kultury. Początkowo jest częścią ogólnej świadomości narodu później staje się bardziej skomplikowane i można w nim wymienić dwie warstwy norm: 1.związane z życiem całego narodu z ogólniejszą świadomością prawną, 2.wchodzące w skład świadomości prawników(one stanowią element techniczny prawa). W ten sposób S.doszedł do wniosku, że można wyróżnić dwa rodzaje prawa: 1.prawo zwyczajowe, dawniejsze i ważniejsze ze świadomości prawnej narodu, 2.prawo prawnicze. S.twirdził że prawa się nie tworzy lecz odkrywa-odrzucając ustawodawczą ingerencję w proces tworzenia prawa. Savigny znakomity prawnik przedstawiciel niemieckiej szkoły historycznej. Napisał pracę „ O powołaniu naszych czasów do ustawodawstwa i nauki prawa” miała być ona protestem przeciw idei kodyfikacji prawa cywilnego w państwach Rzeszy gdzie sytuacja była nieustabilizowana. Savinig odrzucał prawo natury twierdząc iż nauczycielką życia jest historia, cała teraźniejszość to nic innego jak ograniczony wytwór przeszłości. Naród to spójna psychiczna organiczna całość, złożona z organicznych grup. Tym co społeczeństwo wiąże w całość jest duch narodu ujawniający się w takich zjawiskach jak prawo, język, obyczaje, państwo. Duch narodowy jest wszędzie różny. Savinig twierdził, że prawo jest jednym z produktów ducha narodu i rozwija się wraz z rozwojem tego ducha, podobnie język, obyczaje i ustrój. Prawo jest zatem częścią życia narodu, znajdującą swój wyraz w jego świadomości. Byt prawa przedstawia się jednak inaczej w młodzieńczych okresach życia narodów inaczej zaś na wyższych szczeblach rozwoju kultury. Początkowo jest częścią ogólnej świadomości narodu później staje się bardziej skomplikowane i można w nim wymienić dwie warstwy norm: 1.związane z życiem całego narodu z ogólniejszą świadomością prawną, 2.wchodzące w skład świadomości prawników(one stanowią element techniczny prawa). W ten sposób S.doszedł do wniosku, że można wyróżnić dwa rodzaje prawa: 1.prawo zwyczajowe, dawniejsze i ważniejsze ze świadomości prawnej narodu, 2.prawo prawnicze. S.twierdził że prawa się nie tworzy lecz odkrywa-odrzucając ustawodawczą ingerencję w proces tworzenia prawa.

49.Źródła prawa w teorii Georga Friedricha Puchty.*

Puchta twierdził, że istnieją trzy drogi powstawania prawa: zwyczaj-prawo zwyczajowe, ustawodawcza działalność państwa-prawo ustawodawcze, oraz nauka prawa-prawo prawnicze. Prawem zwyczajowym jest prawo powstałe bezpośrednio w świadomości narodu i objawiające się w jego zwyczajach. Istnieje ono gdy jakaś zasada jest w przeświadczeniu narodu. Prawem ustawowym jest to, które obowiązuje wskutek ogłoszonej w sposób legalny woli władzy prawodawczej. Moc obowiązująca p.u.jest słabsza od mocy wiążącej zwyczaju i ma charakter posiłkowy. Podobnie uzupełniający charakter ma prawo prawnicze, które powinno zawierać wykładnię zasad obowiązującego prawa pod kątem widzenia ich zgodności z duchem narodu.

50.Historiozofia i dialektyka Georga W.F Hegla.*

Hegel historię postrzegał przez pryzmat filozofii. Filozofia Hegla była klasyczną postacią idealizmu racjonalistycznego i dialektycznego. Idea(duch rozumu) wyłania z siebie świat aby przez realizowanie się w toku historii ludzkości dojść do samowiedzy. Siłą sprawczą, która wyłania świat jest rozum. Co jest rozumne jest rzeczywiste a co jest rzeczywiste jest rozumne. Wszystko co dzieje się w świecie naprawdę stanowi stadium rozwijającej się myśli. System heglowskiego idealizmu składał się z trzech części: 1.nauka logiki-duch świata jest pierwotny, 2.filozofia przyrody-przyroda jest wtórna, 3,filozofia ducha-(teoria życia społecznego)człowiek tworzy historię i tylko on może realizować wolność w swych instytucjach cała przyroda ma swe źródło w tym duchu. Ideę ujmował w ruchu, rozwoju i walce. Był twórcą nowożytnej dialektyki-kategorie myśli bytu nie są dane na zawsze lecz rozwijają się jedna z drugiej przy czym motorem tego rozwoju jest postępująca na przód wolność. Trzy zasady rozwoju: 1.zasada przechodzenia ilości w jakość, 2.zasada sprzeczności jako źródła rozwoju, 3.zasada negacji. Dialektyka zakładała ujmowanie procesów społecznych jako ciągów rozwojowych, przyczyniała się ona do zdynamizowania pojęć historii, umożliwiała zerwanie z romantycznym kultem starego, otwierała drogi do postulatów przeobrażenia instytucji społecznych, ustroju politycznego i porządku prawnego. Hegel był autorem swoistej koncepcji filozofii dziejów. Historia ludzkości jest historią państwa, państwo stanowi wcielenie wolności to dzieje powszechne są historią wolności. Dialektyka historii polega na tym, że każdy naród przechodzi młodość, dojrzałość, wiek starczy i każdy musi kiedyś umrzeć.

51.Rozwój społeczny wg.Georga Hegla.

Ludzie urzeczywistniając ducha światowego działają w ramach określonego narodu-państwa. Państwa-narody są organizacjami historycznymi tylko wtedy gdy ich postępowanie realizuje światowego ducha. Każdy naród ma przed sobą misję dziejową-dokonywanie takich czynów, które rozwijają świadomość wolności i służą interesom światowego ducha. Naród może być silny tylko wtedy jeżeli aktywnie walczy o zniesienie rozłamu jaki istnieje między nim a resztą świata. Hegel pochwala wojnę jako środek rozstrzygający konflikty społeczne. Obywatele państwa w którym przez dłuższy czas jest pokój gnuśnieją, a każde wycofanie się obywatela w zacisze domowe jest wykroczeniem przeciwko zasadzie wolności. Nie popiera walki po to by powiększyć swoje terytorium czy wzbogacić się kosztem innych, jednak w tak katastroficznych rozwiązaniach upatruje rozwój dziejowy. Po przez spięcia następuje rozwój wolności, jednak z chwilą osiągnięcia bezpośredniego celu poczynają myśleć o nowej zmianie, dążąc do coraz szerszej wolności.

52.Dialektyczne ujęcie prawa w filozofii Georga Hegla.* w zw.z 50

Wg Hegla państwo miało mieć starą formę, wyróżniał trzy władze: 1.ustawodawczą, 2.rządową, 3.królewską. Poszczególne władze nie miały być ze sobą równe i nie miały się nawzajem hamować. Najważniejszą z nich była dziedziczna władz monarchy(prerogatywy parlamentu i rządu).

53.Centralizacja i egalitaryzacja jako główne zagrożenia dla demokracji w koncepcji Tocqueville.

Uważał, że w demokracji centralizacja władzy państwowej jest procesem nieuniknionym. Jej następstwem będzie ograniczenie wolności jednostki. Osłabienie jej kreatywnego działania pozbawienie możliwości wywierania wpływu na swoje otoczenie. Uważał, że sposobem ograniczenia tego zjawiska jest tworzenie ciał pośredniczących między jednostką a państwem ponieważ będą one stanowiły mocne oparcie dla jednostki, wyzwolą wolę działania, przyczynią się do lokalnego ożywienia, a wzajemne ludzi oddziaływanie na siebie spowoduje rozwój człowieka. Centralizację władzy dzielił na :

Egalitaryzacja - bezwzględna równość społeczna i ekonomiczna, obejmująca całkowite zrównanie obywateli w kwestiach materialnych lub społecznych bez uwzględnienia różnic związanych z indywidualnym wkładem pracy, zdolnościami, talentem, umiejętnościami zawodowymi, uznał w istocie za faktyczne zagrożenie dla demokracji. Pełna egalitaryzacja sprzyja procesowi wycofywania z aktywnego uczestnictwa w życiu zbiorowym. Wynika to ze strachu przed wolnością i koniecznością podejmowania decyzji. Egalitaryzacja może prowadzić do despotyzmu ludzi przeciętnych promujących postawy bierne i oportunistyczne. Powszechne dążenie do równości tłumi aktywność jednostki i ogranicza jej możliwości działania.

54. Gwarancje ochrony ustroju demokratycznego wg Tocqueville'a

Gwarancje ochrony ustroju demokratycznego tworzą:

55. Główne definicje pozytywizmu prawniczego

Teoria prawa, która stroni od wszelkich założeń metafizycznych opisuje cechy prawa (zespół cech) możliwych do wyjaśnienia w sposób empiryczny. Sprowadza się do pytania : „Co jest prawem”? Prawo nie może być wartościowane gdyż nie istnieją obiektywne wartości. Pozytywiści nie wiążą prawa z normami religijnymi i obyczajem. Prawo według pozytywizmu prawniczego to zbiór reguł utworzonych przez ludzi dla ludzi. Pozytywizm bada już istniejące systemy prawa. Nie uznaje przed państwowego porządku prawnego, jest próbą zbliżenia nauki o prawie do nauk przyrodniczych.

56.Podstawowe cechy pozytywizmu prawniczego

1→ odrzucają prawo natury i prawa boskie;

2→ analizują system praw już istniejący;

3→ próba zbliżenia nauki o prawie do nauk przyrodniczych;

4→ nie uznają porządku prawnego bez państwa;

5→ prawo jest tworem ludzkim;

6→ prawem jest rozkaz poparty sankcją;

7→ prymat ustawy jako źródła prawa;

8→ kult państwa prawa;

9→ odrzuca metafizykę opierając poznanie na faktach;

10→ formalizm - ideologiczne traktowanie pojęć prawnych i całego systemu prawnego.

57. Pojęcie prawa w jurysprudencji analitycznej Johna Austina.

Prawo to rozkaz wydany przez suwerenną władzę, poparty sankcją, z rozkazem wiąże się obowiązek zachowania adresata

Zawiera ono 3 cechy:

-rozkaz suwerena,

-sankcja,

-obowiązek zachowania podwładnego.

Wyróżnia prawa właściwe i niewłaściwe, które składają się na system:

-praw bożych,

-praw pozytywnych,

-pozytywnej moralności.

Prawa pozytywne są to prawa ustanowione przez człowieka dla człowieka - ustanowione przez suwerena.

58. Woluntaryzm w myśli prawnej Johna Austina.

Cechuje ją przejaw woli suwerena. Występującego jako podmiot indywidualny lub zbiorowy, który jako jedyny cieszy się powszechnym posłuchem ze strony danego społeczeństwa. Suwerena nie można ograniczać w żaden sposób, nawet prawnie. Może on zawsze swobodnie ustanawiać lub znieść prawo. Austin uważał, że suweren w kształtowaniu prawa będzie kierował się rozumowaniem racjonalnym, nie lekceważąc głosów społeczeństwa. Suweren ograniczony w jakikolwiek sposób przestaje być suwerenem. Nie respektowanie przez niego norm sprawiedliwości czy moralności nie może być powodem do podważania prawa. Prawo musi być pewne, jasne ma zapewniać bezpieczeństwo.

59. Relacja prawa pozytywnego do norm prawa międzynarodowego, konstytucyjnego i praw podmiotowych w poglądach Johna Austina

1.Prawo międzynarodowe - prawo pozytywne. Nie zachodzi żadna relacja ponieważ nie występuje tam suweren, który mocą swojej woli nadałby temu prawu status norm obowiązujących. Podmiotami są suwerenne państwa.

2.Prawo konstytucyjne - prawo pozytywne. Nie jest ono wiążące dla suwerena, nie ogranicza go w żaden sposób. Choćby nawet zapisy konstytucji zawierały ograniczenia to suweren może je w każdej chwili zmienić. Stanowi to o istocie suwerenności.

3.Prawa podmiotowe - prawo pozytywne. Austin neguje naturalnoprawny porządek i odrzuca koncepcję praw podmiotowych jako uprawnień. Wyróżnia prawo boga, które zawiera nakazy względem człowieka, nie łączy go jednak z prawem pozytywnym. Prawem jest prawo pisane tworzone przez ludzi dla ludzi i wydane jako ustawa.

Prawo zwyczajowe i precedens mają charakter prawny jeżeli uznaje je suweren.

Z prawem wiąże nieodłącznie jego uprawniająco - zobowiązujący charakter.

60.Rudolfa von Iheringa Krytyka formalizmu prawniczego.

Ihernig wyznawał początkowo poglądy określane jako formalizm prawniczy .Uznawał, bowiem , że rygorystyczne zachowanie formy prawa sprzyja wolności, rozumianej jako porządek społeczny i ochrona tego porządku przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Wprawdzie prawo nie jest konstrukcją niezmienną i ponadczasową, nie istnieje nic takiego jak prawo naturalne, lecz jednocześnie ostrzega przed żywiołowym rozwojem prawa, stawiając przed ustawodawcą wymóg nad jego formą i treścią. Jednak treść prawa, a więc spełniamy wyżej społeczny cel prawa, stawiał Ihering na pierwszym miejscu. Mimo iż był formalistą poddał krytyce bezwzględny formalizm prawniczy pozytywistów .Twierdził iż nadmierny formalizm prawniczy do niczego nie prowadzi.

61. Jurysprudencja socjologiczna Rudolfa von Iheringa

Pozytywizm prawniczy + socjologia = jurysprudencja socjologiczna

Według Iheringa prawa nie można wnioskować z zasad logiki. Twierdził, że nie istnieją ponadczasowe pojęcia prawne. Prawo zawsze zależy od kontekstu historycznego. Istotę prawa można zrozumieć poprzez cel prawa, dlatego że prawo jest wynikiem jakiejś społecznej potrzeby. Cel społeczny jest właściwym twórcą prawa. Cele społeczne się zmieniają i prawo też musi się zmieniać.

Prawo to zbiór norm, które ochraniają interesy jednostki. Kategoria interesu; zagwarantowanie przyjemności i unikanie przykrości. Jest to indywidualny cel każdej jednostki.

Człowiek w swoim postępowaniu kieruje się głównie egoizmem, jednakże jest też istotą społeczną -występują także moralne motywy postępowania. Suma tego prowadzi do rozwoju społecznego i solidaryzmu ludzi.

Człowiek może zaspokoić swoje potrzeby tylko w ramach społeczeństwa.

Prawo jest dynamiczne tak jak dynamiczne jest życie ( ciągłe pojawianie się nowych interesów). Przedmiotem prawa jest zawsze ludzkie zachowanie, które jest różnorodne.

Zatem prawo za pomocą zewnętrznego przymusu ma godzić interesy jednostkowe i społeczne.

Zadania państwa to cele społeczeństwa wyrażane przez rządzących, którzy zarazem posiadają wystarczające środki do rządzenia.

62. Idea walki o prawo w doktrynie Rudolfa von Iheringa .

Kształtowanie prawa następowało w trakcie jego dynamicznego rozwoju warunkach ciągłej walki. Każde prawo jest negowane , napotyka na opór ,przeciw wolę ,wprowadzenie prawa w życie wymaga ,więc zastosowanie siły lub poczynienia kompromisu. Walka o prawo jest walką o sprawiedliwość, walką która nigdy się nie kończy, tak jak niema końca gra interesów pomiędzy poszczególnymi siłami społecznymi. Podobna walka towarzyszyła zresztą w poprzednich epokach tworzeniu się prawa zwyczajowego. Prawo jest zawsze prawem wywalczonym.

63. Prawo w ujęciu Jellinka.

Prawem są normy , które po pierwsze zajmują się zewn. zachowaniami ludzi , w interakcjach podejmowanych z innymi ludźmi ,po drugie pochodzą od uznanego autorytetu zewn. , po trzecie ich obowiązywanie gwarantuje siła zewnętrzna. Te cechy różnią normy prawne od norm religijnych i moralnych. Prawo obiektywne jest to zbiór norm ustanowionych lub usankcjonowanych przez państwo. Normy te wiążą zarówno obywateli jak i państwo. Państwo poprzez akt tworzenia prawa zobowiązuje się wobec obywateli do jego przestrzegania. Prawo ma dotyczyć tylko zachowań ludzkich, a nie ich myśli i poglądów. Nie może być oparte na subiektywnym przekonaniu o jego słuszności. Prawo nie może być oderwane od realiów życia danego społeczeństwa. Współczesne państwo przy tworzeniu prawa musi uwzględniać konstytucyjne prawa jednostki.

64. Teoria "normatywnego działania rzeczywistości" Georga Jellinka.

Według tej teorii fakty społeczne, wartościowane w świadomości człowieka, staja się dla niego wyznacznikiem norm postępowania, częste zaś występowanie jakiegoś faktu zwiększa jego siłę normatywną i może się stać podstawą prawa. W taki też sposób powstaje prawo zwyczajowe - powtarzalność jakiegoś faktu nadaje mu charakter normy. Decydujące znaczenie ma tu świadomość ludzka, która akceptuje istnienie tej normy. Jellinek pisał: "Prawem jest w każdym społeczeństwie najpierw to, co faktycznie wykonywane jest jako prawo."

65. Trójczłonowa koncepcja państwa Georga Jellinka.

na państwo składają się trzy następujące elementy:

1) ludność,

2) zwierzchnia władza,

3) terytorium.

Ad. 1) Ludność państwa wg Jellinka to przynależni do państwa ludzie. Tworzą jako całość lud państwa.

Ad. 3) Terytorium państwa, kraj jako teren, na którym władza państwowa rozwijać może swą działalność (panowanie), wszystkie osoby znajdujące się na terytorium państwa podlegają jego panowaniu.

Zarówno lud państwa jak i terytorium spełniają funkcje podwójne. Z jednej strony są czynnikiem związku państwowego; należą do państwa jako podmiot władzy państwowej, z drugiej strony są przedmiotem działalności państwa, jego obiektem.

Ad. 2) Zwierzchność. Cechą władzy państwowej jest jej zdolność do samodzielnej organizacji i samodzielnego panowania. Państwo istnieje wówczas, gdy wspólnota posiada samoistną moc sprawowania władzy nad swymi członkami i terytorium.

66.Czysta teoria prawa Hansa Kelsena.*

Teoria ta była próbą oddzielenia nauk prawa od innych nauk, wyeliminowania z niej ideologii, metafizyki i polityki. Czysta nauka prawa jest teorią prawa pozytywnego. Jako teoria jest zainteresowana wyłącznie dokładną definicją przedmiotu swoich badań, jej celem jest odpowiedź na pytanie co jest prawem, a nie jakie ono powinno być. To jest nauka a nie polityka prawa. Po pierwsze teoria powinna mieć uniwersalne zastosowanie i odnosić się do norm prawa jako takiego, a nie do prawa jakiegoś kraju czy okresu historycznego. Po drugie nie miała się zajmować ani treścią konkretnych norm ani celami, dla których zostały ustanowione. Po trzecie nauka nie ma zajmować się oceną treści norm prawnych. Przedmiotem nauki prawa są normy prawne, ściślej system norm prawnych.

67. Norma i system prawa w teorii Hansa Kalsena.*

Normatywizm to koncepcja czystej nauki prawa. Prawa bez naleciałości ideologicznych, kontekstu politycznego, światopoglądowego. Postulował rygorystyczne oddzielenie rzeczywistości (odpowiadającej treści prawa) od powinności (formy prawa). Normatywizm badał tylko powinności. Norma to wypowiedź hipotetyczna, wskazująca adresatowi określone zachowanie - potwierdza je sankcja. Normy są częścią hierarchicznego systemu prawa, każda norma obowiązuje na mocy upoważnienia ze strony normy wyższego rzędu. Zwieńczeniem tej hierarchii jest norma podstawowa (Grundnorm)- jest ona formą statyczną, najwyższą w systemie, dzięki niej może on istnieć i obowiązywać. Nie wiemy czym jest norma podstawowa, jest domyślna i nie da się jej określić- ale nie jest ona rozkazem suwerena. Nie zawiera ona żadnych wskazówek co do treści prawa.

68.Teoria solidaryzmu Emilia Durkheima*

Durkheim sformułował szereg dyrektyw naukowego obiektywizmu i empiryzmu w badaniach zjawisk społecznych. Był twórcą koncepcji świadomości zbiorowej, która uznawała społeczeństwo za coś więcej niż zbiór oddziałujących na siebie jednostek. Społeczeństwo to byt samodzielny wyposażony w cechy których samodzielna jednostka jest pozbawiona. Wyrazem solidarności społecznej jest jednolitość myśli i działań członków społeczeństwa a także podział pracy i współpraca. Aby społeczeństwo było bardziej solidarne pomagać w tym kierunku powinno państwo. Durkheim propagował zasady moralności świeckiej, występował przeciwko liberalizmowi i indywidualizmowi oraz potępiał socjalizm z pozycji solidaryzmu społecznego. Za widomy symbol solidarności społecznej uważał prawo. Solidarność mechaniczna-prawo karne, solidarność organiczna-prawo rodzinne, zobowiązaniowe, handlowe, administracyjne, konstytucyjne.

69. Solidarystyczna teoria prawa Leona Duguita.*

Teoria ta była próbą przezwyciężenia formalizmu prawniczego polegającego na oderwaniu prawa od problematyki społecznej. Odwoływał się do socjologii i teorii społeczeństwa (bazował na koncepcjach Durkheima i Comte'a).

Punktem wyjścia była krytyka abstrakcyjnych pojęć prawnych takich jak: suwerenność, osoba prawna, własność, wolność jednostki. Pojęcia te są fikcjami prawnymi gdyż kryją się za nimi konkretni ludzie. Realną rzeczywistością jest nie suwerenne państwo ale społeczeństwo, to ono wytwarza pewne reguły, które są właśnie wyrazem solidarności społecznej. Organizacja społeczeństwa polega na tym, że każda jednostka ma pewne funkcje do spełnienia. Duguit protestował przeciw pojęciu prawa podmiotowego. Człowiek jest istotą społeczną, jednostka podlega, więc pewnym regułom, które wyrażają solidarność społeczną. Ta reguła jest starsza od państwa i od prawa. Reguła jest niezmienna, jest wyrażeniem solidarności, a zmienna może być tylko jej treść. Prawo nie jest więc wyrazem woli suwerennej, jest sprecyzowanym przez rządzących w normach prawnych obowiązkiem solidarności, którego treść może się zmieniać zależnie od etapu rozwoju społecznego.

W teorii tej widoczna jest chęć ograniczenie indywidualizmu i wskazania na społeczne uwarunkowania jednostki. Istnienie państwa było formą zorganizowania społeczeństwa konieczną dla egzekwowania reguł prawa. Podział na rządzących i rządzonych jest wyrazem solidarności społecznej i jest wywołany koniecznością podziału pracy. Ale to nie państwo tworzy prawo, zasada prawa- reguła „postępuj solidarnie” poprzedza prawo tworzone przez rządzących, oni tylko technicznie ujmują tę regułę w normy konieczne na danym etapie rozwoju.

Wnioski: suwerenność państwa nie jest absolutna, państwo ma funkcje społeczne, winno służyć rozwijaniu solidarności społecznej ( domaganie się odpowiedzialności władzy za działania administracyjne), rządzący mogą stanowić tylko prawo zgodne z aktualnymi potrzebami solidarności (funkcje interwencyjne państwa), słaba obrona jednostki przed podporządkowaniem ogółowi.

70. Psychologizm jako podstawa teorii prawa Leona Petrażyckiego.*

Odrzucał teorie kojarzące prawo z przymusem, sprowadzające normę prawną do groźby zastosowania sankcji. Prawo definiował jako swoiste zjawisko realne, zjawisko psychiczne. Dochodził do definicji prawa przez analizę psychiki ludzkiej i klasyfikację przeżyć ludzkich. Wyodrębnił specyficzne przeżycia poznawczo-popędowe, które określił jako emocje (impulsie). Najważniejszą ich cechą jest złożoność polegająca na tym, że mają one charakter bierno-czynny. Z jednej strony wiążą się one z bodźcami a z drugiej z określonymi popędami. Emocje są różnego rodzaju np. przeżycie głodu ale również poczucie obowiązku. Petrażycki dokonał klasyfikacji emocji na : moralne i prawne. E. moralne różni od E. prawnych fakt, że w przypadku emocji prawnych mamy do czynienia z wyobrażeniem osoby mogącej domagać się od nas określonego postępowania, podczas gdy emocje moralne odczuwamy jako wolne, tzn. odczuwany obowiązek ale nie związany z drugim człowiekiem.

Prawo - będziemy rozumieli takie przeżycia etyczne, których emocje posiadają charakter atrybutowy.

Mianem prawa określał też takie zjawiska jak prawo grupy przestępczej, dziecięcej itp.

Państwo - to też zjawisko ze sfery przeżyć psychicznych, władza państwowa nie jest wolą ani siła nie jest w ogóle czymś realnym, ale projekcją emocjonalną, emocjonalnym fanatyzmem; oznacza specjalny rodzaj praw przypisywanych pewnym osobom. Ogólne prawo rozkazywania i innych oddziaływań na podwładnych po to, by spełnić obowiązek troszczenia się o dobro ogólne. Podstawowe zadanie Państwa to stymulowanie przeżyć prawnych przez wydawanie aktów, ustaw, kodeksów, sądownictwo.

71. Polityka prawa w teorii Leona Petrażyckiego*

był twórcą nauki o polityce prawa - polityka ta winna zmierzać do zniwelowania różnic między prawem intuicyjnym a prawem stanowionym. Prawo intuicyjne uważał za prawo naturalne (uważa się go za zwolennika prawa natury). Nauka polityki prawa ma być nauką o tym jak wpływać za pośrednictwem prawa stanowionego na zachowanie się ludzi i na uspołecznienie ich charakteru. Ideałem prawa stanowionego powinno być dążenie do zgodności z poczuciem sprawiedliwości (wg. Niego to odczucie teoretycy dawniej nazywali prawem natury). Petrażycki pozostawał w zgodzie z tendencjami epoki budując teorię prawa. Odrzucał teorię kojarzącą prawo z przymusem, a tym bardziej sprowadzającej normę prawną do groźby zastosowania sankcji. Prawo definiował jako swoiste zjawisko realne, mianowicie jako zjawisko psychiczne. Petrażycki dochodził do definicji prawa przez analizę psychiki ludzkiej i klasyfikację przeżyć ludzkich. Przeżycia doznawczo-popędowe czyli emocje dzieli na emocje moralne i emocje prawne. Emocje moralne-odczuwamy jako obowiązek nie związany z drugim człowiekiem, w przypadku emocji prawnych mamy do czynienia z wyobrażeniem osoby mogącej domagać się od nas określonego postępowania. Wg niego prawem są takie przeżycia etyczne, których emocje posiadają charakter atrybutywny. Prawnicy za prawo uważają jedynie normy prawne które są tylko projekcją przeżycia emocji prawnej.

72.Decyzjonostyczna teoria prawa Carla Schmidta.*

Schmidt swoje koncepcje przedstawiał jako realistyczne i w swoich teoriach powoływał się na myślenie Machiawellego i Hobbesa. Oddzielenie prawa od polityki jest nonsensem i ideologicznym usprawiedliwieniem dla demokracji. Wg niego państwo miało być wyrazem jedności społeczeństwa zorganizowanego przeciwko wrogom. Państwo ma za zadanie ochronę społeczeństwa i w tym działaniu nie może być niczym krępowane. Suwerenność państwa wyklucz podleganie prawu, ideał państwa prawnego nie może być stosowany w praktyce gdyż zagrażałoby to jego istnieniu. Teoretyczne wywody Schmidta negowały pojęci legalizm i legitymizm władzy uważając, że władza jest porządkiem faktycznym a nie prawnym. Krytykował on wszelkie myślenie o prawie jeżeli nie dotyczyło ono konkretnego porządku prawnego a ustawowych atrybucji.

73. Realizm prawniczy jako sposób myślenia o prawie.

Realizm prawniczy jest sposobem myślenia o prawie. Realistów cechuje sceptycyzm. Jedni są sceptyczni co do reguł prawa, drudzy co do faktu. Realistów interesuje to czym jest prawa w rzeczywistości. W zainteresowaniu ich pozostają ci , którzy prawo wykonują( sędziowie, prokuratorzy, urzędnicy). Przedmiotem ich badań są czynniki, które wpływają na zachowania wykonujących prawo, a w szczególności na decyzje prawną. Kierunek koncentruje się na badaniu praktyki sądowej. Oceniają prawo w działaniu. Traktują je jako środek do realizacji celów społecznych. Oddzielają prawo od moralności.

74. Teoria prawa natury o zmiennej treści Rudolfa Stammlera.

Teoria prawa natury o zmiennej treści Stammlera mówi, że to nie stosunki społeczne determinują kształt prawa, ale prawo jest formą istnienia stosunków społecznych. Stammler wierzył, że człowiek dzięki rozumowi potrafi porządkować rzeczywistość. Stąd też prawo naturalne zmienia swoją treść w zależności od tego jakie wartości preferuje dane społeczeństwo. Wpływ na treść tego prawa ma także zdolność zrozumienia go przez ludzi tworzących tę społeczność. W tym ujęciu prawo natury jest formą, którą wypełniać może różna treść.

75. Konstrukcje systemu prawa w poglądach Lona Fullera.

Widział bezpośredni związek prawa z moralnością. Uważał, że prawo musi być rozpatrywane w kontekście społecznym, nie może być oderwane od realiów w których funkcjonuje. Prawo nie jest bytem autonomicznym. Celem prawa jest poddawanie ludzkich zachowań pewnym regułom, tak by doprowadzić do równowagi pomiędzy aspiracjami jednostki a porządkiem społecznym. Swą formę prawa określał mianem „Wewnętrznej moralności prawa”.

Wskazał osiem warunków, jakie musi spełniać system prawa

1- ogólność, uniwersalność prawa;

2 ogłoszenie, czyli podanie do powszechnej wiadomości, publikacja;

3- prawo nie działa wstecz;

4- brak sprzecznych norm w systemie, prawo musi być spójnym systemem;

5- jasność, zrozumiałość;

6- możliwość spełnienia;

7- trwałość;

8- zgodność prawa stanowionego z urzeczywistnianym.

Obywatele i władza respektują reguły tworzenia prawa. Jeżeli jeden z ww. warunków nie zostanie spełniony nie możemy mówić o istnieniu prawa.

76. GŁÓWNE KIERUNKI ROZWOJU WSPÓŁCZESNEJ FILOZOFII PRAWA W USA.

Główne kierunki rozwoju to :

  1. Empiryczno - socjologiczny - przyjęcie jako podstawowego założenia badawczego szeroko rozumianej praktyki sądowej (prawo w działaniu)

  2. Teorie prawa natury - odwołują się do zasad uznanych za słuszne i sprawiedliwe, które nie są wynikiem działania człowieka, a rozpoznawane są na podstawie naszych naturalnych zdolności

  3. Policy oriented jurisprudence;

  4. Neolityczna jurysprudencja;

  5. Neomarksizm.

Po drugiej wojnie światowej w Stanach Zjednoczonych dominującym nurtem w filozofii prawa był realizm prawniczy, występujący w ramach funkcjonalizmu prawniczego.

Najwybitniejszymi zwolennikami tego nurtu byli Karl Llewellyn, Olivier Holmes oraz Roscoe Pound. Realizm prawniczy opiera się w znacznej mierze na systemie common law. Jest to system prawny oparty na precedensach prawotwórczych oraz zwyczajach. Realiści nie tworzą odrębnej szkoły z powodu niechęci do tworzenia konstrukcji i pojęć prawniczych, są obserwatorami, niechętnymi dla sztywnego prawa, które uważają za nieprzydatne dla orzecznictwa. Na teorię prawniczą patrzą poprzez pryzmat praktyki, zwracają ogromną uwagę na realia i szczegóły. Z pozytywizmem łączyło realistów przekonanie o konieczności oddzielenia prawa od moralności. Realistów interesuje sposób działania prawa w społeczeństwach (nieustanna konfrontacja prawa z potrzebami społecznymi) oraz badanie skuteczności prawa. Przedmiotem ich zainteresowań jest tworzenie prawa przez sądy oraz zastosowanie prawa. W ich ujęciu prawo to ogół orzeczeń sądowych. Przedmiotem badań są czynniki wpływające na decyzje sędziego, w szczególności więc czynniki psychologiczne i etyczne. W XX wieku amerykańskie teorie prawa wyrastały z empiryzmu, realizmu i socjologicznego podejścia do prawa czyli traktowaniu prawa jako elementu rzeczywistości społecznej, zdobyły w Ameryce stosunkowo szerokie uznanie i popularność. Po pierwsze na pragmatyczno-relatywistycznym podejściu zaważył fakt, że amerykańskie prawo oparte jest na koncepcjach common law zróżnicowane w poszczególnych stanach. Ponadto w USA szczególną rolę spełniał Sąd Najwyższy, który miał kompetencję do orzekania o zgodności ustaw z Konstytucją. Po drugie popularny był w Ameryce kierunek filozoficzny, zwany pragmatyzmem, jego twórcami byli William James i Charles Sanders Peirce. Zwolennicy pragmatyzmu filozoficznego głoszą że poznanie jest wstępem do działania ludzkiego i o prawdziwości jakiegokolwiek twierdzenia można mówić wtedy kiedy sprawdza się ono w praktycznym działaniu. Pragmatyczna koncepcja prawdy była więc relatywistyczna, zależnie od warunków działania różne twierdzenia mogą być uznane za prawdziwe. Pewne znaczenie dla rozwoju amerykańskich teorii miał także rozwój psychologii, a mianowicie behawioryzmu, kierunku psychologii nastawionego na badanie zachowań zewnętrznych ludzi. Trzecim czynnikiem wpływającym na rozwój pragmatyczno-socjologiczny koncepcji był rozwój społeczeństwa amerykańskiego, postępująca industralizacja oraz wprowadzenie zasad nowego ładu z czym wiązała się konieczność zmiany wielu regulacji prawnych. Teorie określane mianem funkcjonalizmu łączyło kilka elementów wspólnych: -niechęć do pozytywistycznej teorii prawa, -dążenie do naukowych teorii prawa, -spoglądanie na prawo jako element zmienny. Za prekursora funkcjonalizmu uważany był Olliwer Wandell Holmes.

77. Ronald Dworkin jako przedstawiciel integralnej filozofii prawa.

Krytykował pozytywizm i realizm prawniczy. Jest przedstawicielem ,, integralnej koncepcji prawa”. Uważa, że prawo to nie tylko reguły prawne ale również zasady moralne. Tam gdzie normy prawne nie wystarczają sięga do norm poza prawnych. Jest przeciwnikiem sądowego tworzenia prawa. Uważa , że obowiązkiem sędziów jest egzekwowanie określonych norm. Uznaje prawo za szczególny rodzaj decyzji politycznej. Do głównych zadań rządu zalicza pogodzenie interesów jednostki i interesów społeczeństwa. Najważniejszym prawem politycznym i zarazem moralnym jest prawo do wolności.

- krytykował realizm i pozytywizm prawniczy,

- prawo to reguły prawne i zasadny moralne

- podkreślał wagę czynników etycznych

- istnieją pozaprawne przypadki, do których odwołuje się sędzia (stosowane gdy nie ma norm do zastosowania:

1. Zasady (wynikają z poczucia sprawiedliwości, etyki)

2. Wskazówki (służą ulepszaniu stosunków społecznych)

28


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zagadnienia 1112 Politologia, Politologia, Politologia III, Opracowanie pytań
zagadnienia zakrzewski, POLITOLOGIA PRACA SOCJALNA
Podstawy zarządzania w samorządzie terytorialnym - zagadnienia - 2011, politologia magisterskie rok
Język komunikowania politycznego Zagadnienia egzaminacyjne., Politologia UMCS - materiały, V Semestr
Zagadnienia specjalizacyjne, politologia UMCS, Obrona licencjat
zagadnienia z mse, POLITOLOGIA UW, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, finansowe
1. Zagadnienia ogólne, Politologia - pliki, 1. Egzamin licencjacki - zagadnienia
Politologia - zagadnienia ogólnopolitologiczne, Politologia
EGZAMIN DYPLOMOWY zagadnienia ogólne POLITOLOGIA, Politologia
polityka gospodarcza i spoleczna -zagadnienia, Polityka (politologia)
Marketing polityczny - opracowane zagadnienia 1-19, Politologia - pliki, Marketing polityczny
Zagadnienia-kolokwium, Politologia, Polityka społeczna
Zagadnienia 1112 Politologia, Politologia, Politologia III, Opracowanie pytań
Zagadnienie zespolenia organizacyjnego, Politologia, Administracja Publiczna
zagadnienia politologia
Zagadnienia egzaminacyjne - finanse publiczne - Politologia 2008, st. Politologia materiały
Łętocha Politologia religii Wszystkie zagadnienia opracowane (kompilacja wyklady Ł i Grotta i inne)
Zagadnienia do egzaminu z Polityki gospodarczej, Politologia UMCS - materiały, V Semestr zimowy, V S

więcej podobnych podstron