SPORT OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

KONSPEKT - ZAJĘĆ (OSW)

Tematyka zajęć:

Patrz; Kosmol „Teoria i Praktyka Sportu Niepełnosprawnych”

Molik, Morgulec-Adamowicz, Kosmol „Zespołowe Gry Sportowe Osób Niepełnosprawnych”

Cele i zadania sportu niepełnosprawnych. Historia sportu niepełnosprawnych w Polsce i na świecie. Organizacja sportu niepełnosprawnych w Polsce i na świecie. System współzawodnictwa w sporcie niepełnosprawnych. Zasady klasyfikacji do grup i klas startowych. Charakterystyka podstawowych grup niepełnosprawności.

Specyfika szkolenia sportowego osób niewidomych i niedowidzących.

Specyfika szkolenia sportowego - osoby z dysfunkcjami narządu ruchu (A, L, P)

Specyfika szkolenia sportowego - osoby z porażeniem mózgowym (CP).

Specyfika szkolenia sportowego osób z niepełnosprawnością intelektualną.

Aktywność sportowa osób niesłyszących i niedosłyszących (słabosłyszących)

Patrz: Sozański „Podstawy Teorii Treningu Sportowego”

Pomiar i ocena możliwości funkcjonalnych osób ze specjalnymi potrzebami.

Struktura czasowa treningu.

Proces nauczania-uczenia motorycznego niepełnosprawnych (zasady nauczania techniki).

Cele i zadania sportu niepełnosprawnych. Historia sportu niepełnosprawnych w Polsce i na świecie. Organizacja sportu niepełnosprawnych w Polsce i na świecie. System współzawodnictwa w sporcie niepełnosprawnych. Zasady klasyfikacji do grup i klas startowych. Charakterystyka podstawowych grup niepełnosprawności.

Referencje: Orzech, Sobiecka „Sport Osób Niepełnosprawnych”

Jaki model sportu osób niepełnosprawnych wybrać:

• Czy ma to być sport kwalifikowany ze wszystkimi jego cechami dodatnimi i ujemnymi,

• czy powinno się wprowadzać elementy współzawodnictwa,

• czy powinien to pozostać jedynie rodzaj zajęć rekreacyjnych,

Opinie sportowców niepełnosprawnych
Jakiego sportu chcą osoby niepełnosprawne
(badanych 1000 sportowców, badania Tricot na zlecenie ISOD):

• SON nie może być tylko nowym rodzajem gimnastyki leczniczej, musi być oparty na wzorach sportu uprawianego przez ludzi zdrowych.

• Zmiany w sposobie rozgrywania danej konkurencji powinno się wprowadzać jedynie w wypadku, gdy zachodzi potrzeba zwiększenia bezpieczeństwa lub umożliwienia uprawiania tej dyscypliny szerszemu ogółowi osób niepełnosprawnych.

• Konieczny jest podział na grupy i klasy startowe aby współzawodniczyć mogły osoby o zbliżonych możliwościach funkcjonalnych.

• Poziom sportowy musi być związany z programem i etapem rehabilitacji.

• Zajęcia sportowe nie mogą ograniczać się tylko do samego treningu sportowego. Konieczne są starty w różnych imprezach sportowych.

Ogólne tendencje współczesnego sportu osób niepełnosprawnych
1 - dyscypliny uprawiane przez osoby niepełnosprawne powinny być również dyscyplinami uprawianymi przez osoby pełnosprawne.

• 2 - Zmiany w regulaminach sportowych powinny być dokonywane oględnie, odpowiednio do możliwości ruchowych osób niepełnosprawnych.

• 3 - Nowo wprowadzana konkurencja sportowa powinna charakterem nawiązywać do konkurencji sportowej znanej i popularnej, uprawianej przez zdrowych.

• 4 - Należy wprowadzać dyscypliny znane i popularne w danym kraju.

• 5 - Każda z dyscyplin sportowych powinna przynosić korzyści usprawniające w określonym schorzeniu

• 6 - Żadna konkurencja nie może zagrażać zdrowiu osoby niepełnosprawnej.

Zasadnicze cechy sportu osób niepełnosprawnych (wg Degi)
1 - Sport osób niepełnosprawnych powinien być zgodny z indywidualnym programem rehabilitacji i równocześnie rozrywkowy i pobudzający

2 - Sport osób niepełnosprawnych powinien być bezpieczny, sprowadzający do minimum ryzyko wypadków i uszkodzeń.

3 - Sport osób niepełnosprawnych powinien być powszechny, dostosowany do wielu rodzajów schorzeń, powinien również uwzględniać możliwości funkcjonalne młodzieży szkolnej.

Cele sportu osób niepełnosprawnych (wg Lorenzena)

• CEL LECZNICZY

• SON jako kontynuacja programu leczenia i rehabilitacji (usprawniania) pacjenta.

• Odpowiedni dobór dyscyplin, stosowanych obciążeń musi uwzględniać te funkcje oraz narządy, które należy utrzymywać w sprawności niezbędnej dla osoby niepełnosprawnej.

• Uwzględnienie specyfiki schorzeń - wskazania - przeciwwskazania.

• SON nie powinien szkodzić - trening i udział w zawodach nie może doprowadzać do pośredniego lub bezpośredniego pogorszenia zdrowia lub sprawności osoby niepełnosprawnej.

• Uprawianie sportu powinno zapobiegać zmianom, jakie mogą nastąpić w wyniku rozwoju choroby, czy zmniejszonej aktywności fizycznej.

• CEL BIOLOGICZNY

• „ruch jest stymulatorem niezbędnym do życia, brak ruchu powoduje zanik funkcji lub narządu” (Roux)

• „aktywność ruchowa może zastąpić dowolny środek leczniczy, lecz żaden środek nie zastąpi ruchu” (Tossot)

• SON umożliwia kompensację ubytków morfologicznych i przyczyniają się do wzrostu aktywności fizycznej

• SON przyspiesza proces leczenia i zmniejsza możliwość ponownego zachorowania

• SON doskonały środek zmniejszający skutki starzenia się osoby niepełnosprawnej

• CEL ANATOMICZNO - FIZJOLOGICZNY

• Bezpośrednim celem postępowania usprawniającego jest utrzymanie właściwych stosunków anatomiczno - biomechanicznych w obrębie stawów (profilaktyka przeciwprzykurczowa, zapobieganie zanikom mięśni itp.) -te zadania kinezyterapii rozciągane są również na sport.

• Zwiększenie siły mięśniowej oraz zakresu ruchu w stawach.

• Ekonomizacja podstawowych funkcji ustroju w wyniku odpowiedniego treningu sportowego.

• CEL HIGIENICZNO - ZDROWOTNY

• Pogłębienie nawyków higieny i pielęgnacji ciała - przykład profilaktyki przeciwodleżynowej u osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego.

• Codzienna dawka wysiłku fizycznego dla N. jest niemal obowiązkiem; sport ma tę dawkę ruchu uatrakcyjnić i uczynić bardziej pożądaną.

• Trening to wyrobienie odporności na szkodliwe czynniki otoczenia i na ciągle powtarzające się bodźce.

• Uprawianie sportu powinno dawać umiejętność lepszej kontroli stanu swego zdrowia, pogłębiać nawyki właściwej pielęgnacji i higieny (w niektórych schorzeniach np. w porażeniach kończyn dolnych czy po amputacjach ma to istotne znaczenie).

• CEL WYCHOWAWCZO - PSYCHOLOGICZNY

• Oddziaływanie na osobowość osób niepełnosprawnych.

• Złożoność problemu - kształtowanie odpowiednich cech charakteru, siły woli; oddziaływanie na psychikę - likwidacja postaw egocentrycznych, agresywnych, apatycznych.

• Uaktywnianie, normowanie postępowania osób niepełnosprawnych w grupie.

• Uprawianie sportu uaktywnia dzieci, wyrabia w nich odwagę, hartuje je psychicznie.

• CEL HEDONISTYCZNY

• Uprawianie sportu musi dawać pełne zadowolenie, wywoływać przyjemność i radość.

• Szansa nawiązywania kontaktów towarzyskich, możliwość zmiany środowiska.

• Realizowany jest także podczas zawodów sportowych (oprawa, uczestnictwo znanych osób, nagrody itp.).

• Brak zadowolenia i satysfakcji z ćwiczeń powoduje obniżenie motywacji do działania.

• Monotonnym lub zbyt intensywnym treningiem można zniechęcić osobę niepełnosprawną do sportu.

• Ćwiczenia powinny dać pełne zadowolenie uczestnikom poprzez pokazanie postępów sportowych w powiązaniu z poprawą funkcji czy sprawności ogólnej.

• Dla niepełnosprawnego trening jest urozmaiceniem życia codziennego.

• Warunki odbywania zajęć: sympatia, życzliwość, zainteresowanie osobą ćwiczącą.

• Sport jako jedyna działalność osób niepełnosprawnych.

• CEL ESTETYCZNY

• Uprawianie sportu poprzez ciągłe powtarzanie jakiejś czynności może doprowadzać do perfekcji w wykonaniu określonego ruchu.

• Odbiór treningu czy zawodów przez widzów, szczególnie pełnosprawnych (oglądaniu powinno towarzyszyć wrażenie naturalnej walki sportowej).

• Dążność do wypracowania ruchu estetycznego to druga faza usprawniania leczniczego.

• W sporcie niepełnosprawnych cel estetyczny ruchu polega na wypracowaniu takiego wzorca ruchu, takiego sposobu poruszania się, który nie wyróżniałby niepełnosprawnego z otoczenia.

• CEL SPOŁECZNY

• Pełne włączenie osoby niepełnosprawnej w całokształt życia społecznego, kulturalnego, towarzyskiego, politycznego.

• W wielu przypadkach związane z likwidacją barier architektonicznych.

• Jednym z przejawów aktywności społecznej jest sport (więź integrująca osobę niepełnosprawną ze społeczeństwem).

• Należy dążyć do wychowania społeczeństwa w duchu zrozumienia potrzeb i pomocy niepełnosprawnym ( w tym względzie pomocny może być sport).

• CEL EKONOMICZNY

Wartości ekonomiczne sportu w programie rehabilitacji N. można rozpatrywać z dwóch punktów widzenia:

• ze stanowiska osoby niepełnosprawnej uczestniczącej w treningu;

• od strony bilansu zysków i kosztów jakie na SN łoży państwo;

• Zdobyta sprawność daje osobie niepełnosprawnej większe perspektywy podjęcia pracy - lepsza własna egzystencja.

• (za Beckiem, Orzech i Sobiecką) - osoby uprawiające sport rzadziej wracają do szpitali, zmniejsza się też konieczność otaczania ich specjalną opieką, częściej podejmują zatrudnienie; charakteryzują się dużo wyższym standardem życiowym.

• Porównanie nakładów i zysków ukazuje przewagę tych drugich.

• CEL PROPAGANDOWO - POLITYCZNY

• Organizacja międzynarodowych zawodów sportowych, walka o różne trofea, o tytuły MP, MŚ niepełnosprawnych czy IP.

• Startują przedstawiciele państw reprezentujących różne ustroje i systemy polityczne.

• SN stał się reklamą zdobyczy socjalnych danego kraju.

Historia sportu osób niepełnosprawnych
- świat -

• 1880 - „Times” umieszcza informację nt. udziału dwóch amputowanych zawodników w zawodach pełnosprawnych

• 1888 - pierwszy klub sportowy dla niesłyszących, Berlin (Niemcy)

• 1924 - I Międzynarodowe Igrzyska Niesłyszących

• 1932 - Brytyjskie Towarzystwo Jednorękich Golfistów

• 1939 - Gerge Stafford opublikował „Sports for the Handicapped”

• 1944 - Sir Ludwig Guttmann założył Centrum dla osób z uszkodzeniem rdzenia w Stoke Mandeville Hospital (Anglia)

• 1948 - Pierwsze Igrzyska w Stoke Mandeville dla osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego

• 1949 - Pierwsze światowe Igrzyska Zimowe Niesłyszących (Austria)

• 1952 - Międzynarodowa Organizacja Igrzysk w Stoke Mandeville (ISMGF)

• 1960 - I Igrzyska Paraolimpijskie - Rzym (P)

• 1964 - Międzynarodowa Organizacja Sportu Niepełnosprawnych (ISOD)

• 1968 - utworzenie International Special Olimpics (Eunice Kennedy Shriver). Pierwsze zawody w Chicago

• 1976 - Konferencja UNESCO - przyjęto prawo osób niepełnosprawnych do uczestnictwa w wychowaniu fizycznym i sporcie

• 1976 - I Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie - Ornskoldsvik (Szwecja) (20 reprezentacji narodowych)

• 1978 - Międzynarodowa Organizacja Sportu i Rekreacji Osób z Porażeniem Mózgowym (CP-ISRA)

• 1981 - Międzynarodowy Rok Osób Niepełnosprawnych (ONZ)

• 1982 - utworzenie Międzynarodowego Komitetu Koordynacyjnego (ICC)

• 1986 - utworzenie Międzynarodowej Federacji Sportu dla Osób Upośledzonych Umysłowo (INAS-FMH)

• 1988 - Igrzyska Paraolimpiskie w Seulu. Zawody rozgrywane na tych samych obiektach co sportowcy pełnosprawni.

• 1989 - utworzenie Międzynarodowego Komitetu Paraolimpijskiego (IPC)

• 1992 - IPC obejmuje kompetencje międzynarodowego ruchu sportowego niepełnosprawnych

• lata 90-te - dynamiczny rozwój dyscyplin paraolimpijskich (np. koszykówka na wózkach)

• 2004 - Letnie Igrzyska Paraolimpijskie - Ateny

• 2006 - Zimowe Igrzyska Paraolimpijskie - Turyn

- Polska -

• 1922 - pierwszy klub sportowy dla inwalidów głuchoniemych - Warszawa - dr Władysław Janicki

• 1927 - z inicjatywy Kazimierza Wisłockiego powstał Związek Klubów Sportowych Głuchoniemych (152 członków w 6 klubach)

• 1949 - zalążki sportu osób niepełnosprawnych. Działalność dr Mirosława Leśkiewicza w Zakładzie Leczniczo - Wychowawczym w Świebodzinie

• 1950 - wprowadzenie przez mgr Zenona Piszczyńskiego zajęć sportowych dla około 100 niepełnosprawnych dzieci - Zakład Leczniczo - Wychowawczy w Świebodzinie oraz ośrodek letni w Przełazach

• 1950 - pierwsze zawody dla niepełnosprawnej młodzieży - Świebodzin

• 1961 - porozumienie (Bukowina Tatrzańska) pomiędzy Związkiem Spółdzielni Inwalidów, a Zrzeszeniem Sportowym „Start”

• 1963 - I Ogólnopolski Festyn Sportowy Spółdzielczości Inwalidzkiej w Siarkowie (400 zawodników i 1500 osób niepełnosprawnych zaangażowanych w organizację zawodów)

• 1965 - udział polskich zawodników w Igrzyskach Sportowych Paraplegików w Stoke Mandeville

• 1966 - udział polskich zawodników w I Europejskich Igrzyskach Sportowych Inwalidów w St. Etienne (Francja)

• 1971 - międzynarodowe zawody niepełnosprawnych na terenie Polski - Igrzyska Sportowe Spółdzielczości Inwalidów ZSSP „Start” w Katowicach

• 1972 - debiut polskich zawodników w Igrzyskach Paraolimpijskich - Heidelberg (Niemcy)

• 1976 - udział polskich zawodników w I Zimowych Igrzyskach Paraolimpijskich - Ornskoldsvik (Szwecja)

• rozwój dyscyplin paraolimpijskich i aktywny udział w międzynarodowych zawodach najwyższej rangi - poza nielicznymi wyjątkami

Organizacja sportu osób niepełnosprawnych na świecie:

• IPC

• International Paralympic Committees (Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski)

• 1989 r (wcześniej Międzynarodowy Komitet Koordynacyjny ICC od 1982 r)

• zadania i cele

• Bonn

• Special Olympics - International

• 1968

• Eunice Kennady Shriver

• system zawodów, sposób klasyfikacji i wyboru kadry zawodników

• filozofia współzawodnictwa

• CISS

• Międzynarodowa Organizacja Sportu Niesłyszących (Comite International des Sports des Sourds)

• 1924 r

• 1888 r - pierwszy klub

• grupa niepełnosprawności zrzeszona jako pierwsza w organizacji sportowej

• specyfika zawodów - odrębność

• od 1951 związani z IOC

• około 80 organizacji narodowych

• IBSA

• International Blind Sport Association -Międzynarodowa Organizacja Sportu Niewidomych

• 1981 r - Paryż

• 103 narodowe organizacje

• World Blind Sport Championships

• ISOD

• International Sport Organization for Disabled - Międzynarodowa Organizacja Sportu Niepełnosprawnych

• 1964 r

• schorzenia narządu ruchu - głównie te, które nie są objęte działaniami innych organizacji

• ISMWSF

• International Stoke Mandeville Wheelchair Sport Federation - Międzynarodowa Federacja Sportu na Wózkach Stoke Mandeville

• 1960 r

• wcześniej (od 1952) International Stoke Mandeville Games Federation

• sir Ludwig Gutmann

• 64 organizacje narodowe

• tenis ziemny, rugby na wózkach, koszykówka na wózkach, szermierka na wózkach

• CP - ISRA

• Cerebral Palsy - International Sport and Recreation Association - Międzynarodowa Organizacja Sportu i Rekreacji Osób z Porażeniem Mózgowym

• 1978 r

• Holandia

• INAS - FID

• International Sport Federation for Person with Intellectual Disability Międzynarodowa Federacja Sportu dla Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną

• International Sport Federation for Person with Mental Handicap - Międzynarodowa Federacja Sportu dla Osób Upośledzonych Umysłowo (INAS - FMH)

• 1986 r (jako INAS - FMH)

• 87 organizacji narodowych

• problemy z określeniem obiektywnego systemu klasyfikacji

• Ateny - prawdopodobnie mała reprezentacja zawodników

Organizacje sportu osób niepełnosprawnych w Polsce:

• PZSN „Start”

Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych „Start”

• 1989 r

• 1961 r - porozumienie pomiędzy Związkiem Spółdzielni Inwalidów, a Zrzeszeniem Sportowym Start

• do 1989 r - Zrzeszenie Sportowe Spółdzielczości Pracy

• cele i zadania organizacji

• struktura organizacyjna (organizacje lokalne)

Organizacje sportu osób niepełnosprawnych w Polsce:

• PZSG

Polski Związek Sportowy Głuchych

• 1927 r

• do 1926 8 klubów, pierwszy w Warszawie

• 46 klubów, 4000 członków

• lekkoatletyka, pływanie, tenis stołowy, szachy, koszykówka, siatkówka i piłka nożna

• członek PKOl od 1929 r

• Olimpiady Specjalne - Polska

• Polskie Towarzystwo Społeczno - Sportowe „Sprawni Razem”

• Stowarzyszenie Kultury Fizycznej Sportu i Turystyki Niewidzących i Słabowidzących „CROSS”

• Inne organizacje

Klasyfikacja w sporcie osób niepełnosprawnych:

• Wyrównywanie szans

• medyczna i funkcjonalna

Specyfika szkolenia sportowego osób niewidomych i niedowidzących. Sport osób głuchych i niedosłyszących

Referencje: Orzech, Sobiecka „Sport Osób Niepełnosprawnych”, www.paralympic.org

Konsekwencje utraty wzroku:

• Niemożność odbierania bodźców wizualnych, będących podstawą prawidłowego przebiegu postrzegania, który istotnie wpływa na przebieg procesu myślowego dziecka;

• ograniczenie możliwości uczestnictwa w codziennych przyjemnościach i obowiązkach dnia codziennego;

• ograniczenie samodzielności w różnych sytuacjach życiowych;

• ograniczenie możliwości kształtowania własnych zainteresowań;

• zawężenie możliwości rozwinięcia własnej osobowości w życiu zawodowym i społecznym;

• Sfera ruchowa

• analizator wzroku pełni funkcję koordynacyjną;

• wzrok to postrzeganie przedmiotów, ocena odległości, kształtów i wielkości;

• wzrok koryguje mechanizmy utrzymujące równowagę ciała;

• wzrok odgrywa podstawową rolę w funkcjach lokomocyjnych (w ludzkiej motoryce i orientacji człowieka w przestrzeni)

• Utrata wzroku to przede wszystkim ograniczenie aktywności ruchowej. Wpływa to na:

• 1 - opóźnienia w rozwoju motorycznym

• - związane jest ze sposobem prowadzenia zajęć WF - opanowanie najprostszych i najbardziej potrzebnych życiowo ruchów lokomocyjnych (bieganie, skakanie, chód, rzucanie itp.)

• 2 - zmiany w budowie ciała, spowodowane wykonywaną pracą, niedostatecznym wysiłkiem fizycznym;

• 80 % mężczyzn i 67 % kobiet wykazuje niekorzystne zmiany w budowie ciała:

• - głowa wysunięta nadmiernie do przodu,

• - zwiększona kifoza piersiowa

• wady w budowie klatki piersiowej

• płaskostopie

• nadwaga

• Sfera psychiczna

• - utrata wzroku wpływa niekorzystnie w postaci poczucia izolacji, nieufności, podejrzliwości,

• - w psychice przeważa model przystosowania polegający na zawężeniu kontaktów i zainteresowań, duża wrażliwość na krytykę i naganę,

• - występują objawy złego przystosowania emocjonalnego

Stopnie uszkodzenia wzroku:

• Od ślepoty do częściowego osłabienia wzroku,

• jedni odróżniają światło od cienia, inni rozróżniają przedmioty,

• jedni mają prawidłową ostrość wzroku, ale ograniczone pole widzenia,

• inni źle widzą w środku pola widzenia, zaś obraz na obwodzie oka jest ostry.

Specyfika rozwoju dziecka niewidomego:

• Otoczenie nie budzi zainteresowania, ponieważ nie ma w nim ruchu,

• pierwszymi zmysłami, którymi odbiera informacje o otaczającym świecie jest dotyk i słuch,

• brak wzroku w dużej mierze ogranicza możliwości naśladownictwa, które dla dziecka widzącego są dominujące w poznawaniu świata,

• u dziecka niewidomego wszystkie umiejętności muszą być celowo wyuczone. Zwłaszcza czynności ruchowych, orientacji przestrzennej, czynności manualnych, mowy.

Zjawisko kompensacji u niewidomych:

• Dotyk, słuch, węch, smak, zmysł kinestetyczny

• Zmysły u niewidomych nawet razem współdziałające nie są w stanie wywołać wrażeń i efektów poznawczych jakie daje wzrok

Wrażenia surogatowe:

• - (wrażenia słuchowe, dotykowe i smakowe) - wrażenia uzyskiwane w zastępstwie wzroku za pomocą innych zmysłów

• Niewidomy nie ma żadnego wyrazistego pojęcia o kolorach - posługuje się pomocniczymi wyobrażeniami (które już posiada)

• Niewidomy wyobraża sobie osobę, z którą rozmawia, na podstawie głosu, wrażeń dotykowych, odbieranych za pomocą dłoni przy powitaniu, dzięki zapachowi.

• WIKARIAT ZMYSŁÓW - zmysły doskonalą się. Osoba niewidoma potrafi lepiej skoncentrować uwagę na swoich doznaniach, co pozwala wykrywać jej pewne szczegóły uchodzące uwadze osób widzących, a także potrafi dokładnie analizować bodźce oddziaływujące na zmysły.

Klasyfikacja zmysłów wg Jana Dziedzica:

A) ZMYSŁ DOTYKU - najważniejszy zmysł w poznawaniu świata, wrażenia mają najbardziej realny i prawdziwy charakter.

• B) ZMYSŁ TERMICZNY - odczuwanie ciepła lub zimna ma znaczenie dla „zmysłu orientacji”. Chłodne lub ciepłe powietrze może służyć za podstawę do orientowania się w przestrzeni, zwłaszcza gdy zawodzą inne zmysły (znaczenie ostrzegawcze, wyczucie przeszkody)

• C) ZMYSŁ RÓWNOWAGI - ma olbrzymie znaczenie orientacyjne. Praca mięśniowa jest bowiem zależna od koordynacji nerwowej. Niektóre ruchy ciała wpływają na zachwianie równowagi, a u osób niewidomych jest takich ruchów znacznie więcej, ponieważ nie jest ona w stanie kontrolować ruchu wzrokiem.

• D) ZMYSŁ WĘCHU - podrażnienie węchu różnymi bodźcami pozwala na rozróżnienie np. czy znajduje się w pomieszczeniu mieszkalnym czy o charakterze przemysłowym. Na ulicy „sprawniejsze” osoby niewidome odróżniają osoby i przedmioty. Węch pozwala wyczuć bliskość np. lasu, łąki, wody itp.

• E) ZMYSŁ SŁUCHU - szczególnie pomocnicze są własne kroki. Ich odgłosy zawierają w sobie informację o rozmiarach przestrzeni (rezonans kroków na pustej ulicy, na korytarzu) Czasem osoba niewidoma pomaga sobie stukając laskę, klaszcząc, pstrykając palcami itp.. Osoba niewidoma ma problemy z orientacją w zupełnej ciszy (np. na polu, gdzie hałasy nie powodują odgłosu) lub też w wielkim hałasie (odgłosy są zagłuszane). Problem - śnieg, deszcz, wichura.

• F) „ZMYSŁ PRZESZKÓD” - osoba niewidoma potrafi odkryć stojącą lub zbliżającą się przeszkodę, znajdującą się na wysokości twarzy. Zmysł przeszkód (wg M. Grzegorzewskiej) - jest równoważnikiem percepcji wzrokowych ludzi widzących: przedmioty są odczuwalne na odległość dzięki temu, że fale tych bodźców fizycznych, które zastępują bodźce wzrokowe u osób niewidomych, są odbite przez przedmioty rozciągłe i nieprzenikliwe i w drodze powrotnej uderzają o organy zmysłowe osoby niewidomej. Nie jest zmysłem - jest to zjawisko strukturalne o jasno zamierzonej celowości.

BLAIDISMY:

• - automatyczne odruchy (tzw. tiki), bardziej lub mniej świadome, przynoszące dziecku odprężenie

NP. dziecko kołysze się w tył i w przód lub z boku na bok, potrząsa głową w geście zaprzeczenia, kołysze się lub przestępuje z nogi na nogę, keci się w kółko itp. Ruchy te są formą wyładowania energii nie zużytej wskutek braku normalnej aktywności ruchowej.

np. brak rytmicznego kołysania przedramion podczas chodu, chód na sztywnych nogach, brak gestykulacji i mimiki przy mówieniu.

ETAPY NAUCZANIA CZYNNOŚCI RUCHOWYCH OSÓB NIEWIDOMYCH:

• 1 - PODANIE NAZWY CZYNNOŚCI I WYJAŚNIENIE CZEMU MA ONA SŁUŻYĆ

• 2 - POKAZ Z OBJAŚNIENIEM (ZAPOZNANIE SIĘ Z RUCHEM POPRZEZ DOTYK)

• 3 - PRÓBA WYKONANIA CZYNNOŚCI RUCHOWEJ Z POMOCĄ INSTRUKTORA (INSTRUKTOR KONNTROLUJE RUCH I NATYCHMIAST KORYGUJE NIEWŁAŚCIWE WYKONANIE)

• 4 - SAMODZIELNE WYKONANIE CZYNNOŚCI RUCHOWEJ POD KONTROLĄ INSTRUKTORA

• 5 - CAŁKOWICIE SAMODZIELNE WYKONANIE CZYNNOŚCI RUCHOWEJ

• 6 - DOSKONALENIE CZYNNOŚCI RUCHOWEJ PRZEZ WIELOKROTNE POWTARZANIE (INSTRUKTOR KORYGUJE EWENTUALNE BŁĘDY)

• sposoby instruowania osób niewidomych

• kanał słuchowy (komunikacja werbalna, sygnały dźwiękowe)

• dotyk (Brailling)

• Komunikacja werbalna:

• mów donośnie i wyraźnie, ale nie krzycz.

• twój głos jest wyznacznikiem kierunku. Unikaj zmian pozycji w trakcie mówienia. Jeśli się przemieszczasz - podaj w jakim kierunku.

• Informacje powinny być zwięzłe, wyczerpujące i zrozumiałe dla odbiorcy.

• Sygnały dźwiękowe

• źródło dźwięku wyznacza kierunek i dystans (odległość) osobie niewidomej.

NAUCZANIE CZYNNOŚCI RUCHOWYCH OSÓB NIEWIDOMYCH - UWAGI:

• Nie ma możliwości naśladowania

• brak możliwości samokontroli wykonywania ćwiczeń (w pierwszym etapie)

• nauczanie czynności ruchowych trwa znacznie dłużej u niewidomego niż u ociemniałego lub niedowidzącego

• Najważniejsza zasada nauczania:

• indywidualizacja i stopniowanie trudności ćwiczeń

• w nauczaniu prawidłowego wyobrażenia ruchu i opanowanie całości ruchu podstawę stanowi metoda analityczno - syntetyczna

Specyfika prowadzenia zajęć z osobami niewidomymi

• możliwości funkcjonalne osób niewidomych i niedowidzących zależą od:

• stopnia utraty wzroku (niewidomy, niedowidzący)

• czasu utraty wzroku (niewidomy, ociemniały)

• osobowości

• wieku

• doświadczenia

• współistnienia innej choroby np. głuchoty, zespołu Downa, CP

Specyfika prowadzenia zajęć z osobami niewidomymi

• zajęcia w grupie i bezpieczeństwo - wskazówki

• zabezpiecz teren i uczestników (niebezpieczne przedmioty, zbędne źródła dźwięku, drzwi, okulary, biżuteria itp.)

• przedstawienie siebie i innych uczestników zajęć

• przedstawienie rozkładu sali, wyposażenie, źródła dźwięku i światła. Pozwalamy na samodzielne zapoznanie się z otoczeniem.

• Unikamy nadopiekuńczości - dążymy do rozwijania samodzielności i pewności siebie.

• Odpowiedzialność za podopiecznego - zaufanie !!!

KLASYFIKACJA (B):

• B1 - zawodnicy całkowicie niewidomi z całkowitym brakiem percepcji światła w obu oczach lub/i częściową percepcją nie pozwalającą na rozpoznawanie przedmiotów lub ich zarysów

• B2 - zawodnicy ze zdolnością rozpoznawania przedmiotów lub ich zarysów, o ostrości wzroku 2/60 i/lub z ograniczeniem pola widzenia w zakresie 5*

• B3 - zawodnicy z ostrością wzroku od 2/60 do 6/60 i/lub z ograniczeniami pola widzenia od 5* do 20*

• klasyfikacja przeprowadzana jest przez pomiar lepszego oka i z największą możliwą korekcją. Oznacza to, że wszyscy zawodnicy,którzy używają szkieł kontaktowych lub okularów korekcyjnych muszą je nosić podczas klasyfikacji, nawet gdy nie mają zamiaru użyć ich podczas zawodów.

Dyscypliny paraolimpijskie
- niewidomi i niedowidzący:

DYSCYPLINY PARAOLIMPIJSKIE W KTÓRYCH UCZESTNICZĄ OSOBY Z GRUPY B

Biatlon

Narciarstwo alpejskie

Piłka nożna (5 osobowa)

Goalball Narciarstwo biegowe

Żeglarstwo Pływanie

Lekkoatletyka

Kolarstwo torowe

Kolarstwo szosowe

Jazda konna

Judo

GOALBALL

• Podstawowe informacje dotyczące dyscypliny

• 1946 r. - Austria (weterani wojenni)

• dyscyplina paraolimpijska od 1980 r. - Arnhem

• Polska - po 1975 r.

• IBSA - Międzynarodowe Stowarzyszenie Sportu Niewidomych

• organizacja i system rozgrywek w Polsce i na świecie

GOALBALL

• Przepisy gry:

• drużyny

• boisko

• bramki

• piłka dźwiękowa (1250 g, obwód 76 cm, otwory i dzwonki)

• ochraniacze

• linie

• gracze - opaski, bez znaczenia z której klasy jest zawodnik

• czas gry - 2 x 7 min; 3 min przerwy (2x5min) + 3, 45sekundowe przerwy trenera

• sędziowie

• cel gry

• punktacja

• Przebieg gry:

• sygnał rozpoczęcia połowy

• 10 sekund na oddanie strzału

• obrona (pad w momencie strzału)

• maksymalnie 2 strzały z rzędu wykonywane przez jednego zawodnika

• zachowanie sędziego

• zachowanie trenera

• wprowadzanie piłki do gry

• pole neutralne

• rzut karny - wykonywany w wyniku odgwizdania faulu indywidualnego oraz drużynowego

• METODYKA NAUCZANIA

• sposoby prowadzenia partnera,

• samodzielne poruszanie się po boisku,

• oswojenie z piłką

• lokalizacja źródła dźwięku

• podania i chwyty piłki dźwiękowej

• opanowanie padu obronnego, sposoby obrony piłki

• strzał na bramkę

• ćwiczenia doskonalące, taktyka gry

Narciarstwo alpejskie

NARCIARSTWO ZJAZDOWE:

• Problemy:

• - lęk przed samodzielną jazdą,

• - trudności w utrzymywaniu równowagi,

• - sztywność ruchów,

• - brak rytmu,

• - zaburzona koordynacja ruchowa,

• - słaby zmysł prędkości.

NARCIARSTWO ZJAZDOWE:

• BEZPIECZEŃSTWO:

• - wybór odpowiedniego miejsca (pozbawione przeszkód)

• - zabezpieczenie przeszkód,

• - wykorzystanie urządzeń pomocniczych - tuby akustyczne, hełmy z głośnikami - dla ułatwienia kontaktu słownego

• - rozstawienie stałych głośników emitujących muzykę - punkty odniesienia

• - jaskrawy ubiór z napisem „niewidomy narciarz”, opaski z trzypunktowym znakiem,

• - zawieszenie dzwonków na kombinezonie instruktora

• - zajęcia prowadzone wyłącznie indywidualnie

NARCIARSTWO ZJAZDOWE:

• BEZPIECZEŃSTWO:

• - podczas zawodów narciarskich zawodnicy w klasie B1 i B2 mają obowiązek jazdy z przewodnikiem.

• - w klasie B3 zalecane jest również korzystanie z przewodnika

• - kontakt między zawodnikiem, a przewodnikiem jest jedynie słowny

• - w klasie B1 przewodnik może jechać przed zawodnikiem lub za nim.

• - w klasach B2 i B3 przewodnik jedzie przed zawodnikiem

NARCIARSTWO ZJAZDOWE:

• NAUKA NARCIARSTWA ZJAZDOWEGO:

• - Ćwiczenia w terenie płaskim

• 1 - ćwiczenia w miejscu

• Cel: utrzymanie równowagi, zapoznanie się z poślizgiem nart, oswojenie ze sprzętem

• wychylanie tułowia w różnych kierunkach

• przenoszenie ciężaru ciała z nogi na nogę

• chód w miejscu

• zwroty

• nauka upadania i podnoszenia się

• 2 - ćwiczenia w chodzie na nartach

• Cel: usprawnianie chodu, zapoznanie z poślizgiem nart w ruchu, doskonalenie koordynacji ruchowej

• krok zwykły

• bezkrok

• 3 - Ćwiczenia na stoku

• powtarzamy elementy dotyczące upadania i samodzielnego podnoszenia się

• sposoby podejścia, jazda wyciągiem

• elementy zjazdu na nartach: jazda w linii spadku stoku, w skos stoku, krok łyżwowy, pług, półpług, łuki płużne, ześlizgi, skręt z pługu i półpługu, skręty dostokowe, skręty równoległe, skręty z poszerzenia równoległego, kątowego, nożycowego, śmigi itp.

NARCIARSTWO BIEGOWE:

• NAUKA NARCIARSTWA BIEGOWEGO:

• 1 - zapoznanie się ze sprzętem

• 2 - nauka stania na nartach (pozycja swobodna, swobodne ślizgi w miejscu)

• 3 - pierwsze kroki - nauka chodzenia. Pierwsze kroki w formie „człapania”. Ćwiczenie bez kijków. Dołączamy pracę ramion. Ćwiczenie na nie ubitym śniegu, później na ubitym.

• 4 - Pierwsze ślizgi (bez kijków) przez energiczny wykrok jednonóż z obciążeniem narty wykrocznej

• 5 - Nauka pracy kijkami

• 6 - Krok z odbicia z naprzemienną pracą ramion

• 7 - Zwroty w miejscu

• 8 - Nauka padania w czasie jazdu

• 9 - Nauka zjazdu (łagodne stoki z długim i płaskim zakończeniem stoku)

• 10 - Bezkrok

• 11 - Zmiana kierunku jazdy

• 12 - Nauka podchodzenia

• 13 - Wytyczne pętli treningowej. Teren o łagodnej konfiguracji. Odcinki płaskie stanowią 3/5 trasy, 1/5 podbiegi, 1/5 zjazdy.

LEKKA ATLETYKA -

SKOK W DAL:

• NAUKA SKOKU W DAL:

• 1 - Nauka samodzielnego biegu

• przejście od marszu do biegu

• umiejętność samodzielnego biegu do określonego miejsca z sygnałem

• 2 - Nauka odbicia w strefie o szerokości 1 m, lotu w powietrzu oraz lądowania

• bieg z trzymaniem za rękę z trenerem i wykonywanie podskoków w biegu,

• zeskoki ze skarpy, z ławeczki, skrzyni, wahania na linie gimnastycznej, zeskoki w głąb i w dal,

• Cel - pokonanie bariery lęku lotu w powietrzu oraz wyrobienie ogólnej i specjalnej sprawności

• 3 - Nauka techniki skoku

• -wyrobienie wyobrażenia elementów techniki (pas akrobatyczny na wysokości bioder)

• 4 - Doskonalenie skoku wykonywanego wg schematu (techniki prowadzenia w czasie skoku)

• „tak”, „dobrze”, „liczenie kroków”, „i-hop)

Judo

Kolarstwo torowe

Kolarstwo szosowe

Piłka nożna 5-osobowa

Biatlon

Pływanie

Specyfika szkolenia sportowego - osoby z dysfunkcjami narządu ruchu (A, L, P)

Referencje: Orzech, Sobiecka „Sport Osób Niepełnosprawnych”, www.paralympic.org

KLASYFIKACJA - ZAWODNICY Z AMPUTACJAMI KOŃCZYN (A)

• Klasa A1 - obustronna amputacja na poziomie uda

• Klasa A2 - jednostronna amputacja na poziomie uda

• Klasa A3 - obustronna amputacja poniżej stawu kolanowego

• Klasa A4 - jednostronna amputacja poniżej stawu kolanowego

• Klasa A5 - obustronna amputacja na poziomie ramienia

• Klasa A6 - jednostronna amputacja na poziomie ramienia

• Klasa A7 - obustronna amputacja przedramion

• Klasa A8 - jednostronna amputacja przedramienia

• Klasa A9 - kombinacje amputacji kończyn górnych i dolnych

KLASYFIKACJA - ZAWODNICY INNYCH SCHORZEŃ NARZĄDU RUCHU „LES AUTRES” (L)

• Grupa schorzeń do której należą wszystkie uszkodzenia narządu ruchu za wyjątkiem: amputacji (A), uszkodzeń rdzenia kręgowego (P) oraz porażeń mózgowych (CP)

• analiza schorzeń (medyczna) oraz możliwości funkcjonalnych

• KLASA L1

• zawodnicy z ciężkim uszkodzeniem czterech kończyn, np.

• ciężkie przypadki stwardnienia rozsianego (SM)

• dystrofia mięśniowa

• reumatoidalne zapalenie stawów (młodzieńcze), duże ograniczenia siły mięśniowej oraz zakresu ruchów

• używają wózków

• ograniczenie siły mięśniowej i/lub spastyczność w rzucającym ramieniu

• problemy z utrzymaniem stabilizacji w pozycji siedzącej

• KLASA L2

• zawodnicy z ciężkim uszkodzeniem trzech lub wszystkich kończyn, w których stopień uszkodzenia narządu ruchu nie jest tak duży jak w klasie L1, np.:

• porażenie jednej kończyny z deformacją dwóch innych

• ciężka hemiplegia (bezwład połowiczy) (!?!)

• mniej ciężkie przypadki stwardnienia rozsianego, młodzieńczego RZS, dystrofii oraz inne porównywalne schorzenia

• używają wózków

• dobra funkcja w rzucającym ramieniu oraz słaba do umiarkowanej stabilizacja w pozycji siedzącej

• lub ograniczona funkcja w rzucającym ramieniu, ale dobra stabilizacja w pozycji siedzącej

• KLASA L3

• zawodnicy z ograniczoną funkcją przynajmniej dwóch kończyn, np.:

• hemipareza (niedowład połowiczy)

• sztywność stawu biodrowego i kolanowego w jednej kończynie z deformacją ramienia

• używają wózków

• dobra funkcja ramienia rzucającego i dobra równowaga ciała w pozycji siedzącej

• KLASA L4

• zawodnicy z ograniczoną funkcją dwóch lub więcej kończyn. Ograniczenia są jednak mniejsze niż w klasie L3, np.:

• przykurcze lub usztywnieniach w stawach jednej kończyny z ograniczeniem funkcjonowania drugiej

• nie musi używać wózków

• zdolny do wykonywania pracy z lub bez kul i klamrami lub problemy z równowagą wspólnie z ograniczoną funkcją w rzucającym ramieniu

• KLASA L5

• zawodnicy z ograniczoną funkcją przynajmniej jednej kończyny lub porównywalna niesprawność, np.:

• zdolny do wykonywania pracy z dobrą funkcją ramienia

• ograniczona funkcja w kończynach dolnych lub trudności z równowagą

• KLASA L6

• zawodnicy z lekkim ograniczeniem, np.:

• osteoporoza, artretyzm

• usztywnienie stawu kolanowego

• zdolny do wykonywania pracy z dobrą funkcją kończyn górnych w rzucającym ranieniu i minimalna w tułowiu

• lub uszkodzenia w kończynach dolnych (np. niewielkie niedowłady)

KLASYFIKACJA GRUP A i L W SPORTACH ZIMOWYCH:

• LW1 - 4 ślady, uszkodzenie w obu kończynach dolnych, jazda na nartach z wysięgnikami i dwiema nartami lub jazda z jedną nartą i użyciem protezy

• LW2 - 3 ślady, uszkodzenie jednej kończyny dolnej, jazda na 1 narcie i wysięgnikami i kijkami

• LW3 - dwie narty z kijkami, uszkodzenie w obu kończynach dolnych

• LW4 - dwie narty z kijkami, uszkodzenie w jednej kończynie dolnej

• LW5/7 - dwie narty, bez kijków, uszkodzenie w obu dłoniach lub ramionach

• LW 6/8 - dwie narty, bez kijków, uszkodzenie jednej dłoni lub ramienia

• LW 9 - kombinacja uszkodzenia ramienia lub kończyny dolnej - używają sprzętu do wyboru

Dyscypliny paraolimpijskie
- amputowani oraz les autres:

SIATKÓWKA NA SIEDZĄCO

• HISTORIA

• Rozwój w Holandii w latach 50-ych

• 1967 - pierwsze zawody międzynarodowe

• od 1978 zaakceptowana przez ISOD

• Od 1980 w programie Igrzysk (Igrzyska Paraolimpijskie w Arnhem)

• 1983 - pierwsze MŚ (Delden, Holandia)

• Od 1993 ME dla kobiet, od 1994 MŚ dla kobiet

• Ateny 2004 - piłka siatkowa na siedząco dla kobiet będzie w programie IP

SIATKÓWKA NA SIEDZĄCO

• SYSTEM ROZGRYWEK

• Igrzyska Paraolimpijskie co 4 lata

• Mistrzostwa Świata co 2 lata

• Mistrzostwa Europy (stref) co 2 lata

• Euro Cup co roku

• aspekt integracyjny - idealna do wykorzystania na WF w grupach zintegrowanych (względnie równe szanse)

SIATKÓWKA NA SIEDZĄCO

• KLASYFIKACJA

• Zawodnicy nie posiadają punktów. Dopuszczeni do gry są zawodnicy z grupy:

• amputacje

• "Les Autres”

• CP

• ISMWSF -----> PRZECIWWSKAZANIA !!!

• “minimum niepełnosprawności” - taki rodzaj schorzenia, który uniemożliwia grę w piłkę siatkową z osobami pełnosprawnymi np. endoproteza stawu kolanowego, niestabilność stawu kolanowego, staw rzekomy w kd.

• połączenie piłki siatkowej na stojąco oraz sitzballa

• piłka siatkowa na siedząco // piłka siatkowa na stojąco

• wymiar boiska: 10 x 6 m 18 x 9 m

• wysokość siatki: 1,15 m 2,43 m 1,05 m 2,24 m

• pole ataku: 2 m od siatki 3 m od siatki

• piłka ta sama w obu dyscyplinach

• PRZEPISY

• 5 setów do 25 pkt (2 pkt przewagi)

• dogrywka do 15 pkt

• każda akcja punktowana

• formacja zawodników na boisku: 2 szeregi po 3 zawodników, oddzielonych linią ataku

• pozycja zawodnika na boisku - wyznaczona przez pośladki zawodnika (nogi/ręce mogą być poza liniami)

• zawodnik może używać nogi/ręki do stabilizacji przy serwisie/ataku

• w czasie obrony serwu zawodnicy z pierwszej linii mogą blokować

• “net” w czasie serwu jest dopuszczalny

• nie wolno unosić pośladków w czasie odbijania piłki (ewentualnie zawodnik obrony zza linii ataku w obronie)

• jeśli nogą/ręka dotknie się pola przeciwnika pod siatka to jak najszybciej należy powrócić na własną połowę

• Adaptacja gry na potrzeby rehabilitacji i zajęć wf

• zmiana wymiarów boiska

• obniżenie siatki

• gra na podkładkach

• lżejsza, większa piłka

• SZKOLENIE TECHNIKI:

• metodyka bardzo zbliżona do metodyko siatkówki na stojąco

• nauka poruszania się po boisku

• ćwiczenia oswajające z piłką

• odbicia piłki sposobem górnym i dolnym

• odbicia sytuacyjne

• zagrywka

• przyjęcie zagrywki

• atak oraz wystawienie piłki

• blok

• obrona w drugiej linii

• + TAKTYKA !!!

Ice sledge hockey

Ice sledge hockey

Narciarstwo biegowe

Lekka atletyka

Łucznictwo

Biatlon

Narciarstwo alpejskie

Koszykówka na wózkach

Carling na wózkach

Podnoszenie ciężarów

Żeglarstwo

Strzelectwo

Pływanie

Tenis stołowy

Szermierka na wózkach

Tenis na wózkach

Lekkoatletyka

Kolarstwo torowe

Kolarstwo szosowe

Jazda konna

GRUPA IV „PARAPLEGIA”

W tej grupie znajdują się osoby z wrodzoną lub nabytą niepełnosprawnością, w wyniku której dochodzi do porażenia kończyn dolnych lub/i górnych.

§ urazowe uszkodzenie rdzenia kręgowego (URK):
paraplegia lub tetraplegia

§ choroba Heinego-Medina

§ rozszczep kręgosłupa (przepuklina oponowo-rdzeniowa)

§ jamistość rdzenia kręgowego

§ nowotwór rdzenia kręgowego

§ skolioza porażenna

TYPY USZKODZENIA RDZENIA KRĘGOWEGO

Podział ze względu na stopień uszkodzenia rdzenia:

 całkowite (* porażenie = plegia)

 częściowe (* niedowład = pareza)

Podział ze względu na lokalizację uszkodzenia rdzenia:

< paraplegia, parapareza

< tetraplegia, tetrapareza

całkowite URK (* porażenie = plegia)

Polega na całkowitym zniesieniu wszystkich rodzajów czucia (bólu, dotyku, temperatury, ułożenia) - od poziomu URK z jednoczesnym porażeniem wszystkich grup mięśniowych zaopatrywanych z segmentów rdzenia objętych uszkodzeniem i znajdujących się poniżej poziomu uszkodzenia.

częściowe URK (* niedowład = pareza)

W zależności od rozległości uszkodzenia dochodzi do różnego rodzaju zaburzeń: czucia powierzchownego i głębokiego oraz czynności grup mięśniowych poniżej URK.

choroba Heinego-Medina

1.in. Poliomyelitis - wirus wywołujący zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego, w wyniku którego dochodzi do uszkodzenia neuronów ruchowych.

2.Mogą wystąpić porażenia dwu lub cztero kończynowe.

3.Nie zostaje uszkodzony autonomiczny ukł. nerwowy dlatego nie występują problemy związane z zaburzeniem czucia, termoregulacją itp.

4.Syndrom POSTPOLIO - osoba przechodzi kolejne stadia choroby Heinego-Medina w dzieciństwie, a objawy (porażenia, niedowłady) pojawiają się 30-40 lat później. Osoby te w sporcie osób niepełnosprawnych zaliczane są do GRUPY V „Les Autres”.

rozszczep kręgosłupa (przepuklina oponowo-rdzeniowa)

1.Wada wrodzona.

2.

2.Obraz choroby zależy od poziomu przepukliny. Najczęściej w odcinku: dolnym piersiowym, lędźwiowym lub krzyżowym rdzenia kręgowego.

3.

3.Dochodzi do porażeń wiotkich lub spastycznych.

4.

4.Uszkodzony zostaje również autonomiczny ukł. nerwowy dlatego występują problemy związane z zaburzeniem czucia, spastycznością itp. Dodatkowo często dochodzi do wystąpienia wodogłowia, w wyniku może nastąpić: obniżenie IQ, zaburzenia równowagi, mowy i koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej.

KLASYFIKACJA w GRUPIE IV wg ISMWSF*

1A - m. trójgłowy ramienia 0-3

1B - m. trójgłowy ramienia 4-5

1C - m. trójgłowy ramienia 4-5 (minimalne

ruchy palców)

II - słabe mm. brzucha, brak równowagi

funkcjonalnej

III - częściowa równowaga funkcjonalna

dzięki górnym mm. brzucha

IV - dobra równowaga funkcjonalna,

słabe mm. czworogłowe uda i

pośladkowe (T: 1-20 pkt., P: 1-15 pkt.)

V - kontrola mm. czworogłowych uda

(T: 21-40 pkt., P: 16-35 pkt.)

VI - T: 41-60 pkt., P: 36-50 pkt.

DYSCYPLINY PARAOLIMPIJSKIE W KTÓRYCH UCZESTNICZĄ OSOBY Z GRUPY L, A, P

Łucznictwo Biatlon

Boccia Narciarstwo alpejskie

Karling na wózkach

Piłka nożna (7 osobowa) Sledge ice hockey

Narciarstwo biegowe Podnoszenie ciężarów

Żeglarstwo Pływanie Siatkówka na siedząco Tenis na wózkach

Rugby na wózkach

Lekkoatletyka

Kolarstwo torowe

Kolarstwo szosowe

Jazda konna

Koszykówka na wózkach

Strzelectwo

Tenis stołowy

Szermierka na wózkach

Przepisy i ogólne informacje o dyscyplinach dostępne na stronie

www.paralymic.org

Specyfika szkolenia sportowego - osoby z porażeniem mózgowym (CP).

•osoby niepełnosprawne z porażeniami i niedowładami spastycznymi powstałymi w następstwie urazów mózgowo-czaszkowych

•osoby niepełnosprawne z porażeniami i niedowładami spastycznymi powstałymi w następstwie schorzeń ośrodkowego układu nerwowego

ü mózgowe porażenie dziecięce (MPD)

ü udary mózgu

ü choroba Parkinsona

ü choroba Huntingtona (pląsawica)

W klasyfikacji w grupie CP uwzględnia się następujące elementy:

•napięcie mięśniowe (wg skali Ashworth)

•możliwości funkcjonalne: sposób lokomocji, chwyt, koordynacja, równowaga statyczna i dynamiczna, zakres ruchów

•obserwację podczas zawodów

Zawodnicy podzieleni są na 8 klas:

klasa 1 - 4: zawodnicy poruszający się na wózkach

klasa 5 - 8: zawodnicy poruszający się w pozycji pionowej (np.kule przy chodzeniu ale nie w pozycji stania

Klasa C1 quadriplegia znaczne ograniczenia w obrębie 4 kończyn (spastyczność: 4 do 3+, zakres ruchów b. ograniczony, koordynacja b. ograniczona)

Zawodnicy poruszający się na wózkach elektrycznych, niezdolni do samodzielnego napędzania wózka za pomocą k.górnych

Klasa C2 quadriplegia

znaczne do umiarkowanych ograniczenia w obrębie 4 kończyn (spastyczność: 3+ do 3, zakres ruchów ograniczony, koordynacja zaburzona)

Zawodnicy zdolni do napędzania wózka za pomocą k.górnych

Klasa C3 umiarkowana quadriplegia lub znaczna hemiplegia ograniczenia w obrębie 4 kończyn pełne możliwości funkcjonalne dominującej kończyny górnej

Zawodnicy zdolni do samodzielnego napędzania wózka

Klasa C4 diplegia znaczna do umiarkowanej minimalne ograniczenia w obrębie kończyn górnych i tułowia

Zawodnicy zdolni do samodzielnego napędzania wózka

Klasa C5 umiarkowana diplegia symetryczna lub asymetryczna

ograniczenia w obrębie 2 kończyn dolnych

Zawodnicy zdolni do przemieszczania się z pomocą „aparatów”, w pozycji stojącej nie wymagają pomocy

Klasa C6 ataksja lub ateotoza umiarkowana zaburzenia koordynacji, niekiedy pojawia się spastyczność

Zawodnicy zdolni do samodzielnego przemieszczania się

Klasa C7 hemiplegia

dobra koordynacja strony nieobjętej zaburzeniami

Zawodnicy zdolni do samodzielnego przemieszczania się

Klasa C8 lekka diplegia

delikatne zaburzenia koordynacji

Zawodnicy zdolni do samodzielnego przemieszczania się, biegania i skakania

DYSCYPLINY PARAOLIMPIJSKIE W KTÓRYCH UCZESTNICZĄ OSOBY Z GRUPY L, A, P

Łucznictwo Biatlon

Boccia Narciarstwo alpejskie

Karling na wózkach

Piłka nożna (7 osobowa) Sledge ice hockey

Narciarstwo biegowe Podnoszenie ciężarów

Żeglarstwo Pływanie Siatkówka na siedząco Tenis na wózkach

Rugby na wózkach

Lekkoatletyka

Kolarstwo torowe

Kolarstwo szosowe

Jazda konna

Koszykówka na wózkach

Strzelectwo

Tenis stołowy

Szermierka na wózkach

Dyscypliny paraolimpijskie - głównie boccia, piłka nożna 7-osobowa

Metoda Hallwick - główne założenia metody

Specyfika szkolenia sportowego osób z niepełnosprawnością intelektualną.

„Let me win but if I cannot win let me be brave in the attempt” (od 1968r)

Pragnę zwyciężyć, lecz jeśli nie będę mógł..., to i tak zwyciężę. (Zawodnik Olimpiad Specjalnych)

Cele Olimpiad Specjalnych

Rozwój

Upowszechnianie w środowisku: wiejskim, wielkich miast, mniejszości etnicznych

•Pozyskiwanie nowych trenerów, wolontariuszy i aktywnych członków rodzin (rodzeństwa)

•Praca z potencjalnymi poplecznikami: szkoły, uniwersytety, centra rekreacji, kluby itd..

•Rozwój sportów zunifikowanych i MATP

•Wzmocnienie działań sponsoringu i Edukacji Publicznej

•Rozwój liczby zawodów sportowych

Jakość

•Określenie standardów treningu i zawodów

•Szkolenie instruktorów szkolących trenerów

•Zbieranie danych z terenu

•Badania naukowe i wnikliwa ocena działań

•Poprawa komunikacji na różnych szczeblach organizacji

Innowacje

•Program partnerstwa sportowców

-sportowcy jako: mówcy, wolontariusze, asystenci trenera, sędziowie, członkowie zarządów, dziennikarze itd.

-Kongres sportowców

•Rozszerzanie zakresu oferowanych sportów

•Współdziałanie w zakresie planowania i organizowania nowych inicjatyw

•Nowe inicjatywy zdrowotne

Cele zawodów Olimpiad Specjalnych

bZapewnienie osobom z upośledzeniem umysłowym możliwości uczestnictwa we współzawodnictwie sportowym

bTworzenie atmosfery olimpijskiej

bZwiększenie świadomości społecznej i wiedzy o możliwościach osób z upośledzeniem umysłowym

bRadość dla rodzin startujących zawodników

bPoszerzenie wiedzy trenerów i zawodników o sporcie

Najważniejsze wydarzenia w historii Olimpiad Specjalnych

blata 1960 - początki ruchu Special Olympics

b1968 - I Międzynarodowe Igrzyska Olimpiad Specjalnych w Chicago.

b1985 -Ogólnopolska Rada Olimpiad Specjalnych przy TPD

b1987 - I Ogólnopolskie Letnie Igrzyska w Warszawie

b1990 - Polskie Stowarzyszenie Sportowe dla osób Upośledzonych Umysłowo Olimpiady Specjalne Polska

b1998 - 30-lecie Special Olympics

b1999 - Walny Zjazd - zmiana nazwy na Olimpiady Specjalne Polska, nowy podział na 18 Regionów.

bWymagania wiekowe

•Wiek 8 lat i więcej

b

bUpośledzenie umysłowe

(osoby z lekkim stopniem upośledzenia umysłowego)

bWymagania rejestracyjne

•deklaracja zawodnika, członka

•legitymacja

•książeczka sportowo lekarska zawodnika

DYSCYPLINY SPORTOWE

OFICJALNE

bLetnie: pływanie i skoki do wody, lekkoatletyka, koszykówka, kręgle, kolarstwo, jazda konna, piłka nożna, golf, gimnastyka, jazda na wrotkach, softball, tenis, siatkówka.
Zimowe: narciarstwo alpejskie, narciarstwo biegowe, łyżwiarstwo figurowe, łyżwiarstwo szybkie, hokej halowy.

POPULARNE LOKALNIE:

b badminton, bocce, golf, podnoszenie ciężarów, żeglarstwo, piłka ręczna, tenis stołowy

Udział osób o różnym poziomie
sprawności i możliwości

Olimpiady Specjalne umożliwiają udział w zawodach sportowych osobom z upośledzeniem umysłowym

niezależnie od ich poziomu sprawności.

bNiski poziom sprawności:

•chód z asystą,

•pływanie ze sprzętem pneumatycznym,

•IKS, koszykówka uproszczona 3x3.

bWysoki poziom sprawności:

•biegi maratońskie,

•piłka nożna 11-osobowych drużyn

Poziom sprawności fizycznej zawodnika

to najważniejszy czynnik procedury tworzenia grup w

Olimpiadach Specjalnych.

Motor Activity Training Program

(MATP)

Program rehabilitacyjny Olimpiad Specjalnych przeznaczony dla osób z upośledzeniem umysłowym, które z różnych przyczyn np.

• głęboki stopień upośledzenia,

•dysfunkcje aparatu ruchu, autyzm

•niemożność zrozumienia i przestrzegania zasad współzawodnictwa i przepisów sportowych OS

nie mogą uczestniczyć w oficjalnych dyscyplinach i konkurencjach sportowych Olimpiad Specjalnych.

bNajważniejszy jest udział i indywidualne osiągnięcia każdego z uczestników.

bNie ma ściśle określonych przepisów, a współzawodnictwo nie jest tak istotne jak w oficjalnych sportach.

Korzyści z uczestnictwa w MATP:
* mobilizuje ćwiczącego i terapeutę do uzyskiwania wszechstronnych efektów rehabilitacji ruchowej osób ze sprzężonym UU i fizycznym

* poprawa koordynacji ruchowej, zdolności poruszania się oraz sprawności fizycznej uczestników,

* umożliwia uczestnictwo w ruchu OS w roli zawodników w Dniu Treningowym,

* przygotowanie do uczestnictwa w oficjalnych sportach OS

* stwarzanie możliwości przeżywania radości i poczucia dumy z własnych osiągnięć i rozwijanie potencjalnych możliwości,

* pozwala podsumować pracę terapeuty i zawodnika; zawodnik stwarza możliwości zademonstrowania własnych osiągnięć rodzinom, kolegom oraz widzom.

Filozofia:

- nie ma współzawodnictwa; demonstracja własnych możliwości (brak przepisów, nagradzania, wykorzystanie zaadaptowanego sprzętu i pomocy terapeuty, udział w aktywnościach programu i maksymalna demonstracja możliwości)
- dostosowany do wieku (kształtowanie i nauczanie umiejętności odpowiednich do wieku kalendarzowego z uwzględnieniem pomocy terapeuty, z użyciem pomocy i sprzętu - np. nie używać zabawek dla zawodników dorosłych)
- funkcjonalność (kształtowanie umiejętności, które będą wykorzystywane w życiu codziennym)
- integracja (udział w rekreacji oraz innych formach aktywnego wypoczynku popularnych w grupie, w której przebywa; wykorzystanie hal sportowych, pływalni, obiektów rekreacyjnych na których odbywają się zajęcia i treningi dla innych grup, udział osób spoza programu)
- częściowe uczestnictwo (zapewnienie wszelkiej pomocy uczestnikom - zaadaptowane środki i sprzęt ułatwiające wykonanie ćw., pomoc trenera, reguły i przepisy OS nie dotyczą MATP)
- zabawa (często dla osób z głębokim UU i sprzężonym uszkodzeniem aparatu ruchu ćw. są męczące, nudne , wykonywane bez zaangażowania emocjonalnego; atmosfera radości, zabawy motywująca do wysiłku, wykorzystanie muzyki i zbaw przy muzyce)

Poziomy trudności

I. Czynność ruchowa może być wykonywana z pomocą terapeuty, ze słowną pomocą, przy wykorzystaniu dodatkowych przyrządów, zaadaptowanego sprzętu

II. Dopuszczalna jest jedynie pomoc słowna prowadzącego

III. Całkowicie samodzielne wykonanie
czynności ruchowej

Warunki uczestnictwa w Dniu Treningowym

udział w systematycznych zajęciach ruchowych i ćwiczeniach fizycznych, których celem jest zapewnienie wszechstronnego rozwoju i opanowanie trudności wymaganych czynności ruchowych w stopniu maksymalnym możliwym do osiągnięcia na danym etapie usprawniania ruchowego


Każdy zawodnik po zakończeniu wszystkich konkurencji otrzymuje Medal Uczestnictwa w Dniu Treningowym, może być również nagradzany dodatkowo Dyplomem OS

Sporty Zunifikowane

Dyscypliny i konkurencje, w których zawodnicy z upośledzeniem umysłowym i zawodnicy pełnosprawni intelektualnie (partnerzy) tworzą jedną drużynę.

Należą do programu w którym łączy się równa liczbę zawodników z UU i bez UU (rówieśnicy, członkowie rodzin, koledzy ze szkół integracyjnych) o podobnych możliwościach i wieku w jedną drużynę w celu wspólnego treningu i udziału w zawodach

Aktywność sportowa osób niesłyszących i niedosłyszących (słabosłyszących)

Ze względu na stopień uszkodzenia słuchu wyróżnia się osoby, u których występuje uszkodzenie słuchu w stopniu: lekkim, umiarkowanym i znacznym lub głębokim (Międzynarodowe Biuro Audiofonologii - BIAS).

Kwalifikacji osób z uszkodzonym słuchem do poszczególnych stopni dokonuje się na podstawie audiogramu progowego - określając ubytek słuchu w decybelach (dB). Wynik od 0 do 20 dB uznawany jest za normę.

Uszkodzenie słuchu w stopniu lekkim w zasadzie nie stanowi znaczącego utrudnienia w wypełnianiu ról społecznych przez osobę nim dotkniętą. Osoby te rzadko korzystają z aparatów słuchowych i nie wymagają specjalistycznej opieki lekarskiej.

Uszkodzenie słuchu w stopniu umiarkowanym umożliwia słyszenie i rozumienie dźwięków w dobrych warunkach akustycznych. Wiele z tych osób korzysta z aparatów słuchowych. Osoby te posługują się mową jako głównym środkiem porozumiewania się, ale w mowie tej słychać wady wymowy. Słyszenie i rozumienie dźwięków przez osoby ze znacznym ubytkiem słuchu, wymaga stosowania przez nie aparatów słuchowych. Pomimo aparatów, osoby te w kontaktach często w trakcie rozmowy muszą czytać z ust.

Uszkodzenie słuchu w stopniu głębokim nie umożliwia słyszenia i rozumienia dźwięków nawet po zastosowaniu aparatów słuchowych. Aparaty słuchowe ułatwiają im czytanie z ust. Zupełny brak reakcji na bodźce dźwiękowe dotyczy tylko ok. 2 - 4% osób dotkniętych głuchotą. Pozostali, nawet całkowicie nie reagujący na dźwięki mowy, których natężenie nie przekracza z reguły 60 dB, odbierają wiele innych, silniejszych bądź emitowanych w innym paśmie częstotliwości dźwięków.

Osoby z uszkodzeniem słuch w stopniu znacznym i głębokim nazywamy także niesłyszącymi, głuchymi lub głuchoniemymi.

Pojęcie niesłyszący dotyczy wszystkich osób z ubytkiem słuchu w stopniu znacznym i głębokim; pojęcie głuchy zwykło się używać jako zamiennik, ale w zasadzie powinno ono dotyczyć osób które opanowały mowę w stopniu umożliwiającym porozumiewanie się.

Pojęcie głuchoniemy odnosi się do osób niesłyszących od urodzenia, bądź do tych które utraciły słuch we wczesnym dzieciństwie; osoby te nie posługują się mową dźwiękową.

W stosunku do osób które utraciły słuch w wieku dojrzałym używa się również określeń ogłuchły lub późno ogłuchły.

W aktualnej klasyfikacji zalecanej przez Międzynarodowe Biuro Audiofonologii stosuje się następujące określenia:

niesłyszący,

głuchy,

głuchoniemy,

ogłuchły,

słabosłyszący

niedosłyszący.

Przyczyny uszkodzeń słuchu:

•w okresie prenatalnym (patologia ciąży, czynniki dziedziczne),

•okres okołoporodowy (uraz okołoporodowy, wcześniactwo),

•okres poporodowy (żółtaczka szczególnie w połączeniu z konfliktem serologicznym, zakażenia),

•okres niemowlęcy (zapalenie opon mózgowych, koklusz, gruźlica, przewlekle zapalenie ucha środkowego, odra, grypa, świnka a także stosowanie leków zawierających gentamycynę lub chininę oraz urazy czaszkowe i akustyczne - np. zabawy pirotechniczne),

•w okresie późniejszym oprócz w/w chorób przyczynami utraty słuchu mogą być: otosklerozą, (choroba dotyczącą struktur ucha środkowego i wewnętrznego, które ulegają anatomicznej i czynnościowej degeneracji. Objawia się narastającym niedosłuchem (jedno- lub obustronnym), któremu mogą towarzyszyć szumy uszne i zawroty głowy), niedokrwieniem ucha środkowego, długotrwałym urazem akustycznym (praca w hałasie).

Konsekwencje utraty słuchu

•wyizolowanie ze społeczeństwa,

•ze względu na znaczenie sprawności narządu słuchu dla rozwoju języka, utrata słuchu mogą powodować zaburzenia w zachowaniu mające podłoże psychologiczne i społeczne,

•ograniczenie kontaktów (powodujące u dzieci problemy natury wychowawczej, pedagogicznej, rehabilitacyjnej),

•deficyt komunikacyjny może powodować u dzieci zaburzenia w rozwoju społecznym.

Posługiwanie się przez osoby głuche i głuchonieme językiem migowym wytwarza między nimi poczucie szczególnego rodzaju więzi - powoduje, iż we własnym gronie czują się dobrze.

Znaczenie ruchu dla rozwoju psychomotorycznego dziecka określają jego funkcje, jakie ma w tym procesie spełnić: stymulatywna, wyrównawcza i korektywna, adaptacyjna.

W/w funkcje dotyczą zarówno rozwoju fizycznego i motorycznego dziecka, jak i kształtowania procesów intelektualnych.

W miarę nabywania indywidualnego doświadczenia w zakresie umiejętności posługiwania się przedmiotami, rozumienia mowy i umiejętności słownego wyrażania próśb czy poleceń, działanie ruchowe dziecka słyszącego nabiera charakteru celowego, dostosowanego do jego potrzeb i zamiarów.

Dzieci głuche spostrzegają przedmioty, ale nie łączą ich ze słowami, gdyż tych słów nie słyszą, wobec czego ich spostrzeżenia są przeważnie niepełne. Dzieci głuche nie posiadają zdolności do analizy i syntezy co w konsekwencji doprowadza do synkretyzmu oraz stwarza trudności w wiązaniu ze sobą poszczególnych zjawisk.

Wykorzystanie w pracy z dzieckiem głuchym zmysłu wzroku i dotyku wpływa korzystnie jedynie na rozwój podstawowych czynności ruchowych, natomiast złożone formy ruchu, wymagają nauczania języka umożliwiającego logiczne i abstrakcyjne myślenie.

Ruch i mowa towarzyszą sobie nieodłącznie, stanowiąc podstawę motoryczności człowieka, a ruch w powiązaniu z mową i z myśleniem staje się czynnikiem poznawania świata.

-nadmierna otyłość,

-niedostateczne pobudzenie przez otoczenie do aktywności ruchowej,

-strach przed wykonywaniem niektórych czynności ruchowych,

-błędnie pojęta forma opieki.

Dysfunkcja narządu słuchu …może być, ale nie musi przyczyną ograniczeń w rozwoju somatycznym, motorycznym, a czasami negatywnych skutków w sferze psychicznej

i społecznej [Sherrill 1993, Sękowska 2001]

Dzieci z dysfunkcją narządu słuchu, w tym głuche mają duże możliwości rozwojowe. Odpowiednio wczesna interwencja, umiejętne kierowanie procesem usprawniania i edukacji może całkowicie zniwelować różnice…

Przyczyny opóźnienia rozwoju motorycznego dziecka głuchego:

-błędnie pojęta forma opieki:

Rodzice wyręczają dziecko w wykonywaniu prostych czynności z zakresu samoobsługi oraz - dążąc do zapewnienia mu bezpieczeństwa - izolują je od zabaw z grupą rówieśniczą. To odosobnienie nie pozwala dziecku na zaspokojenie naturalnej potrzeby ruchu kształtującego jego dalszy rozwój fizyczny i sprawność, ogranicza możliwość poznania świata przez zabawę i hamuje rozwój dojrzałości społecznej. Przy pomocy ruchu możemy wpływać na prawidłową postawę dziecka, kształtować układ ruchowy dziecka, a także zapobiegać powstawaniu błędów lub likwidować już zaistniałe.

Rola rekreacji terapeutycznej:

•działanie tonizujące na psychikę ćwiczącego,

•

•wpływ na wyrobienie postawy akceptującej niepełnosprawność,

•

•wytworzenie nawyku uczestnictwa w zajęciach rekreacyjnych,

•

•przyspiesza proces rehabilitacji fizycznej .

Wskazówki metodyczno - organizacyjne do prowadzenia zajęć z głuchymi

1.W nauczaniu i doskonaleniu umiejętności wykorzystuj ilustracje, plakaty, nagrania video.

2.Nie dopuszczaj do sytuacji w których zawodnicy czytający w ruchu warg stali pod słońce.

3.Przygotuj system komunikacji który będzie wykorzystany w trakcie treningu.

4.Pracuj nad doskonaleniem równowagi.

6. Mów normalnym tonem bezpośrednio do zawodnika (nie krzycz).

7. Zwracaj uwagę na tempo mówienia (nie mów za szybko).

8. Miej świadomość że zawodnik może czytać z ruchu warg.

9. Zapewnij wystarczającą ilość czasu do porozumiewania się (cierpliwość).

10. Używaj gestów (jeśli to konieczne).

Doradca musi mieć świadomość, że umiejętności komunikacyjne osoby z uszkodzonym słuchem są wynikiem wieloletniej nauki i że osiągnęła ona w tym zakresie tyle, ile mogła osiągnąć.

Kolejny etap niwelowania barier w porozumiewaniu

się należy do instruktora. To on musi uczynić wszystko, aby osiągnięte - dysponując określoną wiedzą fachową i możliwościami.

Tzw. mowa ciała - zespół podświadomych zachowań, pozwalających ocenić stosunek instruktora do klienta i jego problemów, jest znacznie bardziej czytelna dla osób z uszkodzonym słuchem niż innych. Niektóre osoby słabosłyszące mówią dużo i chętnie, wręcz nie dopuszczając do głosu rozmówcy. Wynika to z faktu, że mając problemy z rozumieniem innych osób, wolą mówić same, zmniejszając w ten sposób swoje problemy. Wymaga to tolerancji ze strony otoczenia. Jeśli jednak w trakcie rozmowy przekonają się, że doradca wypowiada się w sposób dla nich przystępny i zrozumiały,

rozmowa staje się łatwiejsza i bardziej efektywna.

U osób ogłuchłych umiejętność odczytywania z ust jest na ogół słabiej rozwinięta, natomiast mowa na ogół jest wyraźniejsza, chociaż często występuje brak kontroli siły głosu (mówienie zbyt głośne lub zbyt ciche w stosunku do warunków otoczenia). U osób tych cechą charakterystyczną jest zazwyczaj brak akceptacji swej niepełnosprawności. Osoby te przeżyły część swego życia słysząc i utożsamiają się ze środowiskiem osób słyszących.

Jeśli instruktor nie włada językiem migowym, najlepiej jest skorzystać z usług dobrego tłumacza języka migowego.

Wspólna rozmowa z udziałem tłumacza, najlepiej znanego i akceptowanego przez osobę głuchoniemą, może rozwiązać

problem bariery komunikacyjnej.

Formy terapii rekreacyjnej [wg. Schmitz-Scherzer] :

•terapia zabawowa,

•muzykoterapia,

•terapia poprzez taniec,

•terapia poprzez sport,

•terapia poprzez sztukę,

•terapia przez turystykę,

•terapia przez czytanie książek.

Pomiar i ocena możliwości funkcjonalnych osób ze specjalnymi potrzebami.

KONTROLA

Kierowanie treningiem nie może być działaniem intuicyjnym (wyłącznie), lecz opartym na faktach, identyfikujących stany rzeczywiste i ich prawdopodobne przyczyny.



Konieczny jest zatem stały dopływ informacji o skutkach prowadzonej działalności i zmianach adaptacyjnych organizmu pod wpływem stosowanych obciążeń.

Kontrola obejmuje wszystkie przedziały czasowe



umożliwia to wczesne zapobieganie powstającym rozbieżnościom



stopień osiągnięcia zakładanych zmian adaptacyjnych jest porównywany z uzyskanymi efektami

Ustalenie stanu rzeczywistego

Porównanie stanu rzeczywistego ze stanem zamierzonym (z celami) dla identyfikacji ewentualnych niezgodności między nimi

Określenie przyczyn stwierdzonych niezgodności oraz warunków sprzyjających działaniom bardziej skutecznym i sprawnym

Wskazanie sposobu osiągnięcia wyższej sprawności i skuteczności (określenie sposobów usunięcia stwierdzonych niezgodności między stanem rzeczywistym, a zamierzonym)

Wprowadzenie korekt do programu i planu bądź celu treningu

RODZAJE MODYFIKACJI:

NA POZIOMIE ŚRODKA TRENINGOWEGO WYNIKAJĄCE Z OCENY EFEKTÓW BEZPOŚREDNICH



NA POZIOMIE JEDNOSTKI TRENINGOWEJ BĘDĄCE REZULTATEM OCENY EFEKTÓW PRZEDŁUŻONYCH



NA POZIOMIE MIKRO-, MEZO- LUB MAKROCYKLU STANOWIĄCE KONSEKWENCJE OCENY EFEKTÓW OPERACYJNYCH I KUMULATYWNYCH

Korekta na poziomie jednostki treningowej daje możliwość stworzenia optymalnych warunków uzyskiwania pożądanego kierunku adaptacji w mikrocyklu, itp.



dokonanie zmian na poziomie mezocyklu pociąga za sobą konieczność przebudowy makro- i mikrocykli



korekty na poziomie mezocyklu mają stworzyć przesłanki do osiągnięcia celu głównego poprzez zmianę uprzednio zaplanowanych celów pośrednich (celów mezocykli). Wprowadzamy je wówczas, gdy zawodnik nie może realizować przyjętego programu ze względu na braki w przygotowaniu (np. kontuzja) lub w sytuacji wystąpienia symptomów niepożądanego kierunku adaptacji - wprowadzenie takich zmian umożliwia osiągnięcie celu głównego

Kontrola nie może być celem samym w sobie



spełnia jedynie funkcje informacyjne konieczne do kierowania treningiem



efektywność kontroli zależy od trafności i rzetelności stosowanych wskaźników



dążenie do rozwiązań kompleksowych - zintegrowane ujęcie wielu równoległych informacji

-obiektywizacja informacji

-trudności techniczne związane z zebraniem tak wielu informacji

Dostosowane do wieku i kwalifikacji zawodników



odpowiadające specyfice specjalizacji sportowej



odpowiadające statystycznym wymogom trafności i rzetelności

SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA

- zdolność do spełniania codziennych obowiązków chętnie, bez nadmiernego zmęczenia i z wystarczającym zasobem energii dla czynnego spędzania wolnego czasu oraz dla sprostania nieprzewidzianym zdarzeniom wymagającym wysiłku fizycznego [Clarce 1959]

- stan organizmu wyznaczający pułap jego zdolności do działania [Larson 1966]

- poziom zaawansowania i rozwoju podstawowych cech motorycznych [Drozdowski, Drozdowski 1975]

- zdolność do efektywnego wykonywania pracy mięśniowej (def. WHO) [za Drabik 1992]

SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA OGÓLNA

Broockport Test [Winnick, Short 1999]

Project UNIQUE [Sherrill 1993]

modyfikacje testu EUROFIT SPECJAL dla potrzeb osób z UU (de Potter) [za Skowroński 1996, Bolach 1999] - [Ziemilska, Skowroński 1996, Skowroński 1999, Momola, Marszałek 1997]

modyfikacje testu EUROFIT dla potrzeb osób niewidomych i niedowidzących (Bolach) [Bolach 1997] - na podstawie [Bolach 1991, 1994, Dziedzic 1967, Poznecka 1991, Sękowska 1980]

BATERIE TESTÓW SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ SPECJALNE

Np. w koszykówce na wózkach,

Struktura czasowa treningu.

Struktura treningu charakteryzuje się:

Racjonalnym systemem wzajemnych powiązań różnych składowych przygotowania w procesie treningu (przygotowanie sprawnościowe, techniczne, taktyczne, psychiczne, teoretyczne).

Określona zależnością parametrów obciążeń wysiłkowych (ilościowych i jakościowych charakterystyk objętości i intensywności pracy), treningowych i startowych oraz faz pracy o różnym charakterze i wypoczynku.

Uzasadnioną w funkcji celu kolejnością występowania składowych ogniw struktury czasowej (etapów, cykli, jednostek treningowych i ich części), przejawiającą się fazowo w całościowym procesie szkolenia, zgodnie z zasadami rozwoju stanu wytrenowania i formy sportowej

STRUKTURA RZECZOWA

to elementy składające się na stan wytrenowania tzn. różne aspekty przygotowania zawodnika czyli zadania, które trzeba zrealizować dla zbudowania stanu wytrenowania i formy sportowej

STRUKTURA CZASOWA

reguluje rozkład zadań do wykonania w czasie. Polega na umieszczaniu zadań dotyczących kształtowania składowych stanu wytrenowania, czyli elementów struktury rzeczowej

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA STRUKTURĘ TRENINGU:

Biologiczne prawa rozwoju i funkcjonowania organizmu

Charakterystyka procesów fizjologicznych zachodzących w ustroju pod wpływem treningu

Uwarunkowania systemu szkolenia sportowego

Zasady współzawodnictwa (system startów, kalendarz imprez)

Charakterystyki obciążeń treningowych (objętość i intensywność pracy) na różnych etapach i cyklach szkolenia (cykliczność pracy i odnowy)

Poziom wiedzy teoretycznej i doświadczeń praktyki w zakresie szeroko pojętego procesu szkolenia i jego uwarunkowań

CYKLE W STRUKTURZE CZASOWEJ TRENINGU:

makrocykle (długie) - wieloletnie, roczne, półroczne



mezocykle (średnie) - składające się z określonej liczby mikrocykli

mikrocykle (małe) - składające się z kilku jednostek treningowych



jednostka treningowa - najmniejsze ogniwo struktury

(trening, lekcja treningowa, zajęcia)

OKRESY _ STRUKTURA CZASOWA:

okres PRZYGOTOWAWCZY (budowanie formy)

okres STARTOWY (zachowanie i stabilizacja formy)

okres PRZEJŚCIOWY (względny wypoczynek)

1. szkolenie WSZECHSTRONNE /ok. 10-13 rok życia/

Cel: rozwijanie potencjału ruchowego, kształtowanie nawyków i umiejętności, rozpoznanie uzdolnień i zainteresowań. Brak periodyzacji - struktura składa się z kilku rocznych cykli dostosowanych do rytmu pracy szkoły.

2. szkolenie UKIERUNKOWANE /ok. 13-16 rok życia/

Cel: kierunkowe kształtowanie rozpoznanych predyspozycji i profilowanie potencjału ruchowego jako funkcjonalnego podłoża przyszłej specjalizacji.

Umiarkowana periodyzacja - struktura składa się z kilku rocznych cykli dostosowanych do rytmu pracy szkoły, jednak sprecyzowane są zadania w okresach (przygotowawczym, startowym i przejściowym) i podokresach.

3. szkolenie SPECJALNE /ok. 16-17 rok życia/

Cel: kształtowanie i doskonalenie poziomu wytrenowania dla maksymalnej możliwości i osiągnięcia mistrzostwa sportowego. Pełna periodyzacja - struktura różni się nieco we wcześniejszych kategoriach wiekowych (juniorzy młodsi, juniorzy).

• szkolenie mistrzowskie - jako podetap szkolenia specjalnego - faza osiągania i utrzymywania mistrzostwa sportowego na poziomie najlepszych wyników w zawodach najwyższej rangi (ME, MŚ, IP)

W szczególnych sytuacjach szkoleniowych, ze względów organizacyjnych bądź programowych mezo- i mikrocykle mogą być formowane w CYKLE SPECJALNE np.:

- zgrupowanie szkoleniowe

• BPS (bezpośrednie przygotowanie startowe)

Proces nauczania-uczenia motorycznego niepełnosprawnych (zasady nauczania techniki).

w toku powstawania nawyku ruchowego (NR) zmienia się rola kontroli wzrokowej wykonania ruchu na rzecz kontroli mięśniowo-ruchowej (kinestetycznej) [w miarę nabywania wprawy uczeń może z zamkniętymi oczami wykonać dany ruch]

w miarę opanowania NR zmienia się rola i znaczenie uwagi i świadomości [najpierw skupiamy się jak wykonać ruch, następnie jak NR zastosować w walce - przykład kierowania samochodem]

dobrze opanowany NR to umiejętność wykonania danego ruchu w sposób zmienny i różnorodny - zależnie od potrzeby i zadania [przykład chodzenia w różnych warunkach]

nawyk czuciowo - ruchowy odznacza się niezmiernie delikatnym współdziałaniem różnych analizatorów, w wyniku czego powstaje bardzo swoiste spostrzeganie (wyczucie odległości i położeń przestrzennych, czucie wody, rakiety itp.)

Wykonanie działania przy dobrze opanowanym nawyku ruchowym sprawia wrażenie niespiesznego, czasami nawet powolnego [w rzeczywistości działanie to wykonane jest sprawnie, celowo, zbornie i bardzo szybko)

wybiórcze spostrzeganie bodźców - zawodnik w toku treningu i zawodów uczy się aktywnego poszukiwania niezbędnych informacji

wykonanie, kontrola, poprawki i sprzężenie zwrotne w działaniu

dobrze opanowany nawyk ruchowy umożliwia podczas działania przygotowanie wewnętrznego programu

FAZY UCZENIA SIĘ TECHNIKI

1 - faza uczenia się - celem jej jest przyswojenie sobie głównych podstaw techniki, prawidłowej struktury ruchów i nabycia umiejętności wykonywania elementów technicznych bez dodatkowych ruchów i zbędnego wysiłku. Czas trwania tej fazy wynosi około 2 lata i zależy od umiejętności i zdolności uczącego się oraz od złożoności technicznej

2 - faza doskonalenia - jej celem jest kształtowanie i uzyskanie techniki mistrzowskiej na możliwie najwyższym poziomie. Okres trwania tej fazy nie ma limitu czasowego, trwa bowiem tak długo, jak długo zawodnik doskonali się w procesie treningu

METODYKA NAUCZANIA UMIEJETNOSCI TECHNICZNYCH:
1 - POKAZ I OBJAŚNIENIE

2 - NAUCZANIE I DOSKONALENIE W WARUNKACH NAJPROSTRZYCH I NAJPRZYSTĘPNIEJSZYCH DLA ĆWICZĄCEGO

3 - NAUCZANIE I DOSKONALENIE W WARUNKACH ZBLIŻONYCH DO ZAWODÓW

4 - DOSKONALENIE W CZASIE ZAWODÓW

W wyniku stałych poszukiwań trenerskich oraz nowych rozwiązań technika podlega stałej ewolucji

każda technika musi być stale dostosowywana do wymagań jakie stawiają przed zawodnikiem konkretne zawody sportowe

- 1 -

Dziedzina sportu: gimnastyka, gimnastyka artystyczna, jazda figurowa na lodzie, skoki do wody

Rodzaj nawyku: zamknięty (wewnętrzny)

Właściwości nawyku: nawyki oparte głównie na bodźcach ze środowiska wewnętrznego, ruchy prawie niezmienne, wykonywane wg z góry założonego programu

Znaczenie nawyków i ich zastosowanie: dbałość o wierne, precyzyjne i finezyjne odtworzenie określonej formy ruchów, będących m.in. środkami wyrazu artystycznego

- 2-

Dziedzina sportu: rzuty, skoki i biegi LA, podnoszenie ciężarów, pływanie, wioślarstwo

Rodzaj nawyku: zamknięty (wewnętrzny)

Właściwości nawyku: oparte w dużym stopniu na bodźcach ze środowiska wewnętrznego, ruchy zmienne w nikłym stopniu

Znaczenie nawyków i ich zastosowanie: ruch służy do jak najlepszego wykorzystania zdolności czynnościowo-ruchowych i ich wzajemnych współzależności (siły, szybkości etc.), celem uzyskania wymiernego, jak najlepszego wyniku; ruch jest podporządkowany przejawom siły, szybkości, wytrzymałości

- 3-

Dziedzina sportu: szermierka, boks, zapasy, judo, tenis, badminton, piłka nożna, koszykówka, siatkówka

Rodzaj nawyku: otwarty (zewnętrzny)

Właściwości nawyku: oparte głównie na bodźcach ze środowiska zewnętrznego (sytuacja walki, ruchy przeciwnika, partnera, piłki, broni); nawyki bardzo zmienne i różnorodne, zależnie od ciągłych zmian w sytuacji taktycznej

Znaczenie nawyków i ich zastosowanie: forma ruchów jest zmienna i podporządkowana wymogom celowości działań taktycznych; ruchy stosowane i wykonywane z uwzględnieniem sytuacji walki, często stanowią przejawy reakcji na działania przeciwnika; mogą być stosowane albo odruchowo (umiejętności techniczno - taktyczne) albo w sposób przewidziany i przemyślany (umiejętności taktyczne)

Etapy nauczania nawyku czuciowo - ruchowego wg metody amerykańskiej:

ETAP PIERWSZY - PRZEDSTAWIENIE DZIAŁANIA

entuzjazm w słowach i działaniu

unikanie sarkazmu, manieryzmów, przesadnie krytycznych uwag

stosowanie poprawnego słownictwa, zrozumiałego przez uczniów

jasny,poprawny sposób mówienia

zwracanie się twarzą do uczniów podczas objaśnień słownych

utrzymanie styczności wzrokowej

mobilizowanie uczniów, którzy nie uważają

takie ustawienie zawodników, by mogli widzieć dobrze pokaz i słyszeć objaśnienia

nazwanie i określenie działania, które ma być opanowane

wprowadzenie do nowego nawyku powinno być nie dłuższe niż trzy minuty

objaśnienia muszą być zwięzłe, krótkie i jasne

ETAP DRUGI - POKAZ DZIAŁĄNIA I OBJAŚNIENIA SŁOWNE

pobudzenie uwagi uczniów

wyjaśnienie celu i istoty pokazu

pokaz - wykonanie całego działania, tak jak jest stosowane w zawodach

pokaz powinien być wykonywany wzorowo

pokaz dla leworękich

wielokrotne powtórzenie pokazu

pokazy z różnych położeń wyjściowych tak, aby uczniowie widzieli ruch pod różnymi kątami widzenia

pokaz ze zwolnioną prędkością

wyjaśnienie części składowych w całości działania

podkreślenie najważniejszych szczegółów wykonania

powtórzenie w razie potrzeby pokazu wybranych części skłądowych całego działania

podsumowanie objaśnień i odpowiedzi na pytania uczniów

ETAP TRZECI - UCZNIOWIE PRZYSTĘPUJĄ DO WYKONANIA NOWEGO DZIAŁANIA

uczniowie powinni przystąpić do ćwiczeń natychmiast po pokazie i objaśnieniach

ustawienie uczniów powinno zapewnić swobodę działania i bezpieczeństwo

trener dobiera ćwiczenia do właściwego opanowania nowego nawyku ruchowego

trener sprawdza czy uczniowie dobrze zrozumieli istotę i sposób przeprowadzania ćwiczeń

należy stworzyć atmosferę, która zmniejsza uwagę przed niepowodzeniem

trener sprawdza sposób wykonania ćwiczenia; jeżeli uczniowie nie potrafią wykonać nowego ruchu poprawnie, trener powtarza pokaz i objaśnienie

sprawdza wykonanie każdego kolejnego zadania ruchowego

trener odpowiada na pytania uczniów

jeżeli problem z wykonaniem całego działania - wykonanie czynności w rozbiciu na części składowe

dokonanie oceny i omówienie najczęstszych błędów (przyczyny i sposoby ich usunięcia)

ETAP CZWARTY - SPRZĘŻENIE ZWROTNE I POPRAWIANIE BŁĘDÓW

trener ocenia sposoby wykonania nowego ruchu

zaznacza które części nawyku są dobrze wykonane

udziela pochwał za dobre wykonanie

poprawia błędy

mówi i pokazuje co uczeń wykonał, w porównaniu z tym co miał wykonać

mówi i pokazuje jak usunąć błąd

sprawdza czy wszyscy uczniowie dobrze rozumieją przekazywane pouczenia i objaśnienia

wykazuje cierpliwość wobec uczniów

zachęca do kontynuowania ćwiczeń i dążenia do podniesienia poziomu wykonania

METODY STOSOWANE W TRENINGU SPORTOWYM
(wg sposobów oddziaływania i przekazywania informacji) :

1 - słowne

wykłady, pogadanki, objaśnienia w toku ćwiczeń, analizy i oceny przebiegu szkolenia, oceny zawodów, polecenia słowne;

trener powinien umieć mówić jasno, zwięźle, poprawnie, stosując właściwe nazewnictwo, barwnie i ciekawie



2 - poglądowe (obrazowe)

przede wszystkim pokaz, film, rysunki, wykresy, karty programowe (wykorzystanie zasady poglądowości)



3 - myślowo - wyobrażeniowe (myślowo - ruchowe, ideomotoryczne)

odtworzenie „w głowie” nauczanych i doskonalonych czynności ruchowych

4 - praktycznego działania (praktyczne)

dotyczą rozwiązywania zadań ruchowych i taktycznych:

a - kształtowania sprawności czynnościowo - ruchowej

b - metody nauczania - uczenia się techniki sportowej:

-metody podstawowe

metoda prób i błędów

metoda całościowa, cząstkowa i mieszana

metoda odtwórcza, usamodzielniająca i twórcza

metoda „od całości poprzez szczegół do całości”

-metody swoiste

METODY NAUCZANIA UMIEJĘTNOŚCI
(CZYNNOŚCI RUCHOWYCH):

1 - METODA CAŁOŚCI (SYNTETYCZNA)

Zawodnikowi pokazana zostaje cała umiejętność, którą następnie ptóbuje w całości wykonać

Kiedy ją stosować: w przypadku prostych, zamkniętych umiejętności, wykonywanych w stałym i przewidywalnym otoczeniu. Skuteczność maleje, gdy umiejętność staje się bardziej złożona (skomplikowana)



Zalety: jeśli sportowiec jest w stanie jednorazowo nauczyć się całej umiejętności, a nie tylko jej części - nie ma potrzeby łączenia i zaoszczędza się czas

2 - METODA ANALIZY ZADAŃ - METODA ANALITYCZNA

Umiejętność (czynność ruchowa, zadanie) zostaje rozłożona na części. Uczy się i ćwiczy każdą z nich oddzielnie, po czym wszystkie części są sukcesywnie łączone tak, aby wykonać całe zadanie.

Np. analiza zadań przy rzucie piłki do kosza jednorącz

ŁĄCZENIE

Proces łączenia poszczególnych zadań. Sportowcy ćwiczą określone zadanie aż do jego wykonania i następnie łączą je z zadaniami opanowanymi wcześniej

Łączenie do przodu:

uczymy wszystkich następujących po sobie części składowych, począwszy od pierwszej po ostatnią

Łączenie do tyłu:

rozpoczyna się od ostatniej części składowej i postępuje w kierunku odwrotnym aż do części pierwszej

Szczególnie skuteczne w przypadku umiejętności, gdzie etap końcowy jest najistotniejszy i sam w sobie jest źródłem satysfakcji (np. rzut piłką do kosza, uderzenie piłeczki golfowej)

Kiedy stosować:

gdy umiejętność jest skomplikowana i wszystkie jej części muszą występować w określonej sekwencji, tak aby cała umiejętność wykonywana była poprawnie.

Szczególnie przydatna w uczeniu umiejętności, które w pierwszym rzędzie wymagają wyczucia czasu oraz tych, w których komponent spostrzegawczości jest niewielki (np. rzut oszczepem)

Łączenie do tyłu:

ZALETY:

daje poczucie wypełnienia zadania

możliwość harmonizowania poszczególnych elementów umiejętności

korzystna dla sportowców, którzy wolno się uczą lub mają słabą koordynację

WADY:

stratą czasu może być tłumaczenie znanych już komponentów umiejętności

koordynacja elementów składowych umiejętności może być czasochłonna

KSZTAŁTOWANIE

Polega na uproszczeniu umiejętności i początkowym nauczaniu tylko jej uproszczonej wersji. Brakujące elementy dodaje się później.

Kiedy stosować:

gdy istnieje pilna potrzeba, aby sportowiec mógł osiągnąć poziom umiejętności pozwalający mu na udział w grze jako początkujący, np. pozwalający wykonać na skomplikowany serwis w grze w siatkówkę

Zalety:

pozwala sportowcowi uczestniczyć w grze, nawet jeśli umiejętność wymaga doskonalenia

następne fazy oraz doskonalenie mogą być zapoczątkowane, gdy sportowiec jest do tego przygotowany

3 - METODA ANALITYCZNO - SYNTETYCZNA (MIESZANA)

1 - prezentacja umiejętności jako całości oraz umożliwienie jej wykonanie

2 - analiza ewentualnych problemów oraz korygowanie pojedynczych komponentów

3 - stopniowe przekształcanie umiejętności aż sportowiec jest w stanie wykonać ją jako całość

Kiedy stosować:

ucząc umiejętności wymagających spostrzegawczości i wyczucia czasu (np. odbicie piłki tenisowej)

preferowana metoda prezentacji nowych umiejętności

Zalety:

możliwość zaoszczędzenia czasu gdy sportowiec jest w stanie wykonać całą umiejętność na początku

gdy problemy z wykonaniem całej umiejętności - możliwość oceny z którymi częściami mamy problemy

możliwość poprawy wybranych elementów

BŁĄD:

Mniejsze lub większe odstępstwo od poprawnej i zamierzonej formy wykonania ruchu, każde odstępstwo od poprawnego i właściwego rozwiązania zadania ruchowego czy taktycznego

1

-błędy w oddzielnych częściach działania

-błędy ogólne (całe działanie źle wykonane)



2

-błędy miejscowe (jedno położenie lub ogniwo ruchu źle wykonane bez wpływu na inne)

-błędy łańcuchowe (jeden błąd pociąga za sobą inne; pozostałych błędów nie da się usunąć bez wyeliminowania błędu podstawowego)

3

-błędy nieutrwalone (błędy jeszcze niezautomatyzowane jako częste zjawisko występujące w pierwszych etapach nauczania nawyku ruchowego)

-błędy utrwalone (błędny nawyk zautomatyzowany na skutek częstego powtarzania bez ingerencji trenera i samokontroli ucznia; bardzo trudna eliminacja błędu)



4

-błędy nieznaczne (drobne odchylenia nie obniżające w dużym stopniu skuteczności działania)

-błędy istotne ( znaczne odchylenie obniżające w dużym stopniu skuteczność działania)

5

-błędy typowe (występujące często i u wielu uczniów)

-błędy nietypowe (rzadko występujące, najczęściej związane z cechami osobniczymi lub budową ciała albo też z jakimś szczególnym sposobem nauczania)

PRZYCZYNY POWSTAWANIA BŁĘDÓW:

Niezrozumienie przez ucznia istoty działania (zły pokaz, złe objaśnienie trenera, brak skupienia uwagi ucznia)

niedokładne wyobrażenie ruchowo - myślowe danego działania

brak odpowiedniego poziomu sprawności czynnościowo - ruchowej

niski poziom pojętności ruchowej

brak harmonii i równowagi w rozwoju poszczególnych składowych sprawności czynnościowo - ruchowej - zdolności sprawnościowych np. znaczna przewaga siły nad innymi zdolnościami wysiłkowymi

Brak wiary we własne siły, nieśmiałość, nadmierna pobudliwość, trema

zbyt niski lub zbyt wysoki poziom motywacji

zadania zbyt trudne (nieprzestrzeganie zasady stopniowania trudności)

nawyki z innych dziedzin sportu (np. biegacz ma problemy z opanowaniem chodu sportowego)

brak indywidualizacji treningu (np. trener stosuje łagodną perswazję w stosunku do ekstrawertyka lub oddziaływanie „represyjne” w stosunku do introwertyka

39

---