od 2008-12-29 do 2009-01-16

Uniwersytet Śląski, WNS, Filozofia Rok III

Metodologia

1. Semiotyka

Semiotyka - (etymologia z gr. semainon, semeinon) dział naukowy, nauka ściśle powiązana, lub zaliczana do nauk logicznych i lingwistycznych, traktująca o szeroko rozumianym systemie językowym oraz wszelkie relacje w jakie zachodzi on sam oraz jego elementy także między sobą.

2. Podziały i elementy Semiotyki

Semiologia - (semiotyka logiczna) → dział odpowiedzialny za logiczne badanie znaku, dzieli się na: syntaktykę, pragmatykę i semantykę.

Semiologia - (semiotyka językoznawcza, lingwistyczna) → dział traktujący o systemach znakowych, także posiada znaczenie wymierające jako teoria i badania nad życiem znaku w świadomości społecznej.

Semiotyka - (semiologia) → związana ze strukturalizmem tradycja intelektualna w rozumieniu pojęcia znaku.

Semiotyka
Semiotyka teoretyczna → bada elementy wspólne dla znaków.	Semiotyka stosowana → bada elementy istotne, zwłaszcza w stosowaniu i praktyce dla konkretnego języka.
Semiologia (Semiotyka logiczna)	Semiotyka filozoficzna, Semiotyka lingwistyczna.	Psychosemiotyka, Socjosemiotyka, Zoosemiotyka, Fitosemiotyka.

3. Badania Semiotyczne i ich Historia

Pierwsze realne badania zapoczątkowali Sofiści, jako grupa skupiona na stosowaniu języka, do przekazywania informacji → badania językowe. Pierwszym traktatem dotyczącym języka i jego konstrukcji jest dialog „Kratylos” Platona. Innym wczesnym są działa Arystotelesa traktujące o wieloznaczności pojęć, nazwie i zdaniu. Później tematu dotknęli Stoicy (Sekstus Empiryk) - realizując badania nad relacją znak, a rzeczywistość.

Badania w nurcie chrześcijańskim prowadzili św., Augustyn, wprowadziwszy dziedzinę zwaną Semiotyką religijną.

Słowa Semiotyka użył J. Locke, kontynuatorem rozumienia jej jako nauki był Leibnitz, uporządkowaniem tematyki jej przedmiotu zajął się C. S. Peirce (fon. Pers) oraz W. Morris. Ich zainteresowaniem był Znak → jako ograniczenie poznania, oraz element do poznania konieczny. Podzielili Semiotykę na Syntaktykę, Semantykę i Pragmatykę.

Inni badacze to zwłaszcza; G. Frege („Nurt formalny semiotyki”), A. Tarski („Koncepcja i definicja Prawdy”), L. Wittgenstein („piszący o znaku i języku”).

4. Znak i jego Koncepcje

Znak - to układ zjawisk, zjawisko lub zdarzenie spowodowane celowo, pozostające postrzegalne, inaczej także to co istnieje nieprzypadkowo, zostało określone regułami językowymi, może być powiązane z rzeczą, myślą, zjawiskiem lub zdarzeniem, którego jest bezpośrednią lub pośrednią reprezentacją. Nadawca znaku postanowił wywołać tę myśl u odbiorcy znaku.

Znak - to wszelki element pozostający w granicach języka, mający określone znaczenie. Wszystkie jednostki języka mają związek pomiędzy swoją formą, a treścią oznaczaną. Związek ten jest związkiem umownym wynikającym z konwencji. Nie jest to związek naturalny, poza podobieństwem w pewnych wyjątkach.

Morfem - to elementarna cząstka języka wyposażona w znaczenie. Postać morfemu to grupa fonemów. (np. dla j. polskiego: „morfem do - kierunek ruchu”, „morfem i - dopełniacz liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju żeńskiego”)

Poziomy istnienia znaku:

• Komunikacja (pragmatyczne zastosowanie do wyrażania i pozyskiwania informacji)

• Nauka (symbol)

• Sztuka (poetyckie, wieloznaczne stosowanie dla uwydatnienia ekspresji artystycznej)

1. Znak w Relacji




Pragmatyka → Relacja Człowiek ←→ Znak (bada tworzenie i odbieranie znaku przez człowieka)

Syntaktyka → Relacja Znak ←→ Znak (bada zależność między znakami)

Semantyka → Relacja Znak ←→ Przedmiot (bada znaczenie znaku)




2. Triadyczna Koncepcja Znaku

Znak jest tym co odnosi się do przedmiotu, a sam

podpada pod zmysły, ma tak twórcę oraz odbiorcę w

postaci człowieka.

3. 
   Diadyczna Koncepcja Znaku

Znak to element obecny w procesie poznania i jako taki jest przedstawieniem czegoś innego niż on sam. Człowiek nie odgrywa roli, człowiek nie może zmienić nic w relacji Znak ←→Przedmiot.

4. 
   Czteroelementowa Koncepcja Znaku

Znak jest to, co odróżnia Twórcę i Odbiorcę, a wchodzi w reakcję z przedmiotem, jako jego reprezentacja. Człowiek stał się jednak dwoma elementami, a nie jednym.

5. 
   Kontekstowa/ Kontekstyjna/ Pięcioelementowa Koncepcja Znaku

Znak jest tu rozumiany jako pełny gdy uwzględnimy jego relacje z nadawcą, odbiorcą, przedmiotem i samym sobą, wraz uwzględnieniem kontekstu jego wypowiedzi.

6. Koncepcja Znaku Pierce'a

Wszelkie poznanie jest zmuszone do korzystania ze znaku. Wielość znaków i ich obecność jest wszechogarniająca. Istnieje tylko triadyczna relacja w którą wchodzi znak. Każdy znak wywołuje inny znak → interpretant.


Interpretant → myśl wyrażona, treść intelektualna, element lub znak obiektywny.

7. Koncepcja Znaku Obiektywnego

To wszystkie koncepcje, a zwłaszcza koncepcja Pierce'a, dla których niema człowieka jako elementu oddziałującego i poddanego oddziaływaniu Znaku.

8. 
   Koncepcja J. Derrida

Wyrażona jest ona nieskończonym ciągiem, w którym znak jest śladem innego znaku. Zatem ideał będący ostatecznie tym co było pierwotnym znaczeniem nie istnieje. Koncepcja zdezorganizowała i zdestrukturalizowała świat.

9. Koncepcja De'Saussure'a

Jest to koncepcja strukturalistyczna języka jako systemu, głosząca, odróżnienie trzech form komunikacji. Dla niej istnieje mowa, język i mówienie. Gdzie język jest niezależną konstrukcją złożoną ze znaków. Mówienie to skonkretyzowane użycie języka. Połączone język i mówienie tworzą mowę.

W koncepcji tej Znak (rozumiany językowo) to byt psychiczny złożony:




Pojęcie → to treść konkretna, element nadający znaczenie,

Obraz Akustyczny → to element znaczący, wyobrażenie powstałe w umyśle mówiącego (nadawcę) i odebrane przez słyszącego (odbiorcę), musi być obecne na drodze między nimi.

Cechy Znaku: Psychiczność, Społeczność (znak jest obecny między tymi, którzy go używają)

10. Poznanie bezznakowe

Wymienia się w tym aspekcie poznanie Istnienia czegokolwiek, poznanie własnego Ja, wszelkie formy mistycznego poznania, objawienia.

5. Denotacja i Konotacja, Pole Znaku, Podział Znaków

Denotacja - opisuje związki zachodzące wewnątrz samego znaku pomiędzy jego elementem znaczącym i znaczonym, a także pomiędzy znakiem i jego odpowiednikiem w rzeczywistości (pojęciem, do którego odsyła); odnosi się do przyczynowo-skutkowego znaczenia znaku. To zakres znaczenia nazwy, zbiór desygnatów z zastrzeżeniem, że zawiera także przeszła i przyszłe desygnaty.

Konotacja - szeroko rozumiana treść związana z znakiem.

Pole Znaku - to obszar występowania znaku.

Znak
Znak ←→ Przedmiot		Znakowa Reprezentacja Przedmiotu			Nośnik Znaku
Naturalne (sytuacja połączenia znaku z przedmiotem związkiem naturalnym lub relacją przyczynowo-skutkową)	Konwencjonalne (znaki językowe, symboliczne, wszelkie nienaturalne umowne połączenia znaku z przedmiotem)	Symbol (połączenie oparte o umowę nieprostą i osadzoną w rozbudowanym kontekście)	Ikona (połączenie oparte o podobieństwo)	Wskaźnik (wskazówka kierująca uwagę na czynność albo kierunek)	Formalne (Przeźroczyste) (znaki odsyłające do innych znaczeń)	Instrumentalne (Nieprzeźroczyste) (znaki skupiające uwagę odbiorcy na sobie)

6. Semantyka w ujęciu Fregego

Semantyka wd. Fregego wypływa z jego rozważań nad „Znakiem Liczby”, oraz jego próbie konstrukcji lub inaczej rekonstrukcji języka matematycznego. Wielką rolę odgrywa tu „Pismo Pojęciowe.”.

Logika → jest oparta o operacje intelektu, elementarnie działające na elementach. Frege chciał ją poddać antypsychologizacji → oderwać psychologię i logikę od siebie.

Obiektywność → postulował szukanie racji zewnętrznej, pozbawionej czasowości lub przestrzenności. Niezależnej od przedmiotu → pozostającej tylko w wymiarze Rozumu.

Logicyzm → arytmetyka liczb, naturalnych może być wyprowadzona z pojęć i prawd logicznych. Czego efektem jest wyprowadzenie matematyki z logiki.

„O liczbie można mówić dopiero i tylko w logiczny sposób.”

Tezy:

• „Podmiot i Orzecznik” zastąpić należy „Funkcją (elementem dopełniany/nienasycony) i Argumentem Funkcji (elementem nasyconym/dopełniającym)”

• Pojęcie → to funkcja, która jest jednoargumentowa oraz posiadająca wartość zawsze logiczną. Ma naturę niedopełnioną, a tym co nasyca pojęcie jest argument, przedmiot.

• 3 Królestwa → dla Fregego funkcjonują trzy odrębne dziedziny działania: (1) to co zewnętrzne wobec, (2) to co wewnętrzne wobec, (3) to co jest tworem logicznym, królestwo myśli, autonomiczne, wieczne i niezmienne nie wobec.

• „Prawda jest tylko w 3 Królestwie.”

Zasada Kontekstowa → mówi, że należy ostro rozdzielić to co psychiczne, od tego co logiczne, to co subiektywne od tego co jest obiektywne. O znaczenie słów należy pytać tylko w ich zawiązkach zdaniowych. Trzeba pamiętać o różnicy między pojęciem i przedmiotem.

→Tylko w systemach w jakich funkcjonują przedmioty/elementy/pojęcia mają sens.

→Zdanie ma pierwszeństwo przed nazwą.

Sens i Znaczenie (Sin i Bedeutung):

Sin (Sęs) → Treść łączona znakiem. → (Gwiazda Poranna ≠ Gwiazda Wieczorna)

Bedeutung (Znaczenie) → to przedmiot znaku, desygmat, nominat, korelat semantyczny. → (Gwiazda Poranna = Gwiazda Wieczorna)

Znaczenie (Bedeutung) to element łączący w umyśle i logicznie 1 i 3 królestwo, gdy sens (sin) zawsze będzie pozostawał tylko w 3 królestwie.

Zdanie zawiera lub ujmuje myśl prawdziwą lub fałszywą. Wartość logiczna wyraża się w sensie zdania, w znaczeniu zdania. Zatem Zdanie to myśl prawdziwa.

→ Sens zdania = myśli w zdaniu.

→ Znaczenie zdania = prawda lub fałsz zdania.

Siłą tego porównania jest odwołanie prawdziwych zdań do aksjologicznej Prawdy w 3 królestwie i odwołanie zdań fałszywych do aksjologicznego Fałszu także w 3 królestwie.

→Zdanie może być prawdziwe lub poprzedzone asercją („Jest prawdziwe, że ...”), co buduje sąd.

Sens to sposób ujęcia przedmiotu jako należącego do trzeciego królestwa, jako niezmienny, obiektywny i niezależny od podmiotu, myślany byt. Sens ma relację do Prawdy.

Znak → wyraża sens, oznacza znaczenie (przedmiot).

Prawda i Fałsz:

Wartości logiczne są przedmiotami, bo nie mogą być pojęciami. Zatem Prawda i Fałsz to Objekty

Zdanie	Nazwa	Predykat
Sens to Myśl	Ma Sens Własny	Ma sens Własny
Korelat semantyczny → Wartość	Korelat semantyczny → Przedmiot	Korelat Semantyczny→ Pojęcie

*Przedmioty Podpadają pod pojęcia.

Zasada Ekstensonalności → Jeżeli w zdaniu zastąpimy element jeden innym elementem, o takiej samej Bedeutung (Znaczeniu), to nie wpłynie to na znaczenie zdania (pozostaje wartość logiczna), ale zmienie jego sens.

Zasada Kompozycjonalności → Jeżeli domniemamy, iż Bedeutung (Znaczenie) zdania jest jego wartością logiczną, to wartość ta nie może się zmienić gdy jakiś składowy element zdania zastąpi się wyrażeniem o innym sensie, ale o tym samym Bedeutung (Znaczeniu).

→ Całość, sens całości zależny jest i zawsze zależny będzie od sensu elementów.

Myśl → to element zmienny w systemie Fregego. Treść nadająca się do osądu, czyli prototyp zdolny do przybrania formy i mocy sądu.

→ Akt niesubiektywny,

→ Wartość obiektywna,

→ Treść Wspólna.

Wartość Logiczna → nie jest składnikiem myśli:

→ Myśl to sens zdania,

→ Myśl czysta jest niezmysłowa, zmysłowa jest tylko ujęta w zdaniu.

→ Praca naukowa, to odkrywanie myśli czystych, wartości obiektywnych.

7. L. Wittgenstein oraz „Traktat Logico-philosoficus” i Semantyka z Okresu „Dociekań Filozoficznych”

Traktat badał relację izomorficzne na linii Znak ←→ Przedmiot. Oparty został o założenie konieczności istnienia i operowania językiem dla wszelkiej epistemologii (poznawania świata.)

There are seven main propositions in the text. These are:

1. The world is everything that is the case.

2. What is the case (a fact) is the existence of states of affairs.

3. A logical picture of facts is a thought.

4. A thought is a proposition with sense.

5. A proposition is a truth-function of elementary propositions.

6. The general form of a proposition is the general form of a truth function, which is:
   .

7. Where (or of what) one cannot speak, one must pass over in silence.

Traktat zwiera 7 głównych tez, stanowiących korzenie dla listy pozostałych zdań:

1. Świat jest wszystkim, co jest faktem. (W oryginale: ''Die Welt ist alles, was der Fall ist.)

2. To, co jest faktem - fakt - jest istnieniem stanów rzeczy. (Was der Fall ist, die Tatsache, ist das Bestehen von Sachverhalten.)

3. Logicznym obrazem faktów jest myśl. (Das logische Bild der Tatsache ist der Gedanke.)

4. Myśl jest to zdanie sensowne. (Der Gedanke ist der sinnvolle Satz.)

5. Każde zdanie jest funkcją prawdziwościową zdań elementarnych. ((Der Satz ist eine Wahrheitsfunktion der Elementarsätze.)

6. Ogólna forma funkcji prawdziwościowej ma postać:
   . Jest to ogólna forma zdania. (Die allgemeine Form der Wahrheitsfunktion ist:
   Dies ist die allgemeine Form des Satzes.)

7. O czym nie można mówić, o tym trzeba milczeć. (Wovon man nicht sprechen kann, darüber muß man schweigen.)

Inne:

• 
  3.213. „Nazwa oznacza przedmiot. Przedmiot jest znaczeniem nazwy.“

• 5.4.733. „Frege powiada, że każde zdanie poprawne musi mieć sens. Każde zdanie możliwe jest poprawne zbudowane, jeśli nie ma sensu, to tylko dlatego, że składniki niektóre nie mają sensu.”

• 3.326. „Aby w znaku rozpoznać symbol, trzeba zwrócić uwagę na jego sensowne użycie.”

• 3.328. „Znak nieużywany nic nie znaczy, to sens brzytwy Ochhama.”

• 3.3. „Tylko zdanie ma sens, tylko w kontekście zdania nazwa ma znaczenie.”

Równości metaforyczne:

• Język ←→ Światło

• Nazwa ←→ Przedmiot

• Zdanie (sensowne) ←→ Sytuacja możliwa

• Zdanie elementarne ←→ Sytuacja elementarna możliwa

• Zdanie prawdziwe ←→ Fakt

• Zdanie elementarnie prawdziwe ←→ Fakt Atomowy

W Dociekaniach, za podstawę posłużyły Teoria Instrumentalisyczna i Konwencjalistyczna Języka. Gdzie język jest instrumentem jak i konwencją. Podobnie nazwa jest narzędziem (instrumentalizm).

Funkcja nazywania podpada pod mechanizm `tresury', gdzie używanie nazwy to budowanie nawyku używania słowa w reakcji na rzecz, czy kontekst występowania.

→Znaczenie to używanie.

→Pytamy o użycie.

→Wyrażenie ma znaczenie w nurcie życia.

→Dwa słowa mają to samo znaczenie, gdy są tak samo użyte.

8. Nazwa

Nazwa (syntaktycznie) → to wyrażenie samodzielne, w zdaniu podmiot lub orzecznik.

Nazwa (semantycznie) → to wyrażenie samodzielne, oznaczające przedmiot.

Nazwa (pragmatycznie) → to wyrażenie samodzielne, którego podmiot poznający używa, na oznaczenie przedmiotu poznawanego, interaktowanego.

+Nazwa nie musi być jednym wyrażeniem.

Treść charakterystyczna nazwy → przedmiot w jego jak najszerszym, możliwym rozumieniu.

Desygnat → każdy konkretny obiekt pasujący do nazwy, lub ściślej - każda rzecz oznaczana przez dany wyraz, pojęcie lub znak. W ujęciu logicznym jest (desygnat nazwy) to N języka J, przy określonym jej znaczeniu, jest każdy przedmiot P, o którym, zgodnie z prawdą, nazwę N można orzec.

Denotacja → zakres danej nazwy, tj. zbiór jej desygnatów, także przeszłych i przyszłych.

Konotacja → znaczenie nazwy.

Ekstensja → proces prowadzący do poszerzenia denotacji, czyli wprowadzenie nowych znaczeń konotacji dla danej nazwy.

Komprehensja → to zbiór przedmiotów myślanych niesprzecznie, o poprawnie stosowanej nazwie.

9. Podziały Nazw

Kryterium Liczby Desygnatów

NAZWA
Pusta	Jednostkowa	Ogólna
Brak Desygnatu	Jeden Desygnat	Wiele Desygnatów
Analitycznie (wewnętrzna sprzeczność np. Kwadratowe koło)	Np. Bolesław Chrobry, Księżyc.	Np. Student, Drzewo
Syntetycznie (obiekt nieistniejący np. Dinozaur, Jednorożec)

Kryterium Podmiotowości w Zdaniu

NAZWA
Indywiduowa (podmiotowa np. Sokrates)	Generalna (podmiotowo - orzecznikowa np. mężczyzna)

Kryterium Rodzaju Desygnatu

NAZWA
Konkretna (realny, czasoprzestrzennie istniejący desygnat)	Abstrakcyjna (cecha, stosunek, wartość uczucie, itp.)

Kryterium Precyzji Zakresowej

NAZWA
Ostra (wyraźne kryterium nazwy proste do zdefiniowania) np. student, kierowca, kobieta.	Nieostra (kryterium natury ogólnej) np. byt, wartość, nieokreślone.

Kryterium Precyzji Treściowej

NAZWA
Wyraźne (określone bardzo szczegółowo i precyzyjnie treściowo np. Kwadrat)	Niewyraźne (określone nieprecyzyjnie i niewyraźnie treściowo np. Młody, Kolorowy)

10. 
    Nazwa i jej szczegółowe zagadnienia


Stosunki Zakresowe:


Równoważność A=B


Podrzędność B w A

Nadrzędność A w B




Krzyżowanie A x B


Rozłączność A poza B/B poza A

Oznaczanie → to funkcja semantyczna z nazwy do przedmiotu. Mogąca być pragmatycznie czyniona przez człowieka (tworzona lub odczytywana). Synonimy : Odnoszenie, desygnowanie, denotowanie, referencja.

Nazywanie → oznacza zawężenie oznaczania do nazw własnych oraz ich desygnatów.

Supozycje Nazwy/Nazwowe:

Zwykła → odniesienie do jednostkowego desygnatu → ten konkretny królik

Formalna → odniesienie do ogólnego desygnatu → wszelki królik

Materialna → odniesienie do nazwy samej, określenie siebie → „królik” jako słowo

11. Zdanie

Syntaktyczna Def. Zdania → zdanie „Z” języka „J” jest wyrażeniem o strukturze, dla której to reguły określa składnia języka. Każdy język ma inną składnię i strukturę.

Semantyczna Def. Zdania → zdanie „Z” jest zdaniem dla języka „J” gdy posiada wartość logiczną prawdy lub fałszu.

Pragmatyczna Def. Zdania → zdanie „Z” języka „J” jest zdaniem, gdy wyraża myśl do konkretnej osoby.

Zdanie Oznajmujące, były obszarem zainteresowania badaczy od Arystotelesa, który w „Hermeneutyce” napisał, że nie każda wypowiedź to zdanie, bo tylko wypowiedź o wartości logicznej to zdanie. Badanie nad innymi typami zdań zapoczątkował Wittgenstein i nurt lingwistyczno - analistyczny.

Podziały Zdań Oznajmujących

• Ze względu na strukturę zdania, Ilość Orzeczeń:

Proste	Złożone
	Koniunkcyjne
		Rozłączne
		Alternatywne
		Warunkujące

• Ze względu na Podmiot, Zakres Dotyczenia:

Jednostkowe			Generalne
Atomowe	Zdeskrybowane
	Określone	Nieokreślone

• Ze względu na orzekanie:

Egzystencjalne „A jest” „A nie jest”	Atrybutywne „A jest B”„A nie jest B”					Relatywne „A jest w relacji do B”
	Szczegółowe		Ogólne
		Twierdzące	Przeczące	Twierdzące		Przeczące

• Ze względu na stwierdzenie:

Asertoryczne (obrazują zachodzenie stanu rzeczy „... jest ...”)	Modalne (Stwierdzają z koniecznością lub z potencjalnością „Człowiek musi umrzeć.”)
	Apodyktyczne	Problematyczne

• Ze względu na analizę lub syntezę:

Syntetyczne	Analityczne
B należy do podmiotu A jako coś pozostające w A, za Kantem, Wyprowadzone z praw wcześniejszych i definicji za Fregem.	Wszelkie zdania nie spełniające warunku dla zdania analitycznego ←

*Quine uznał, że nie jest ostatecznie możliwe sklasyfikowanie zdań pod tym kryterium.

Prawdziwość Zdań

Uważa się, że w metodzie prawdziwość jest zastępowana poprawnością.

Prawda = semantycznie i syntaktycznie, relacja wypowiedzi do stanu rzeczywistości.

Rzeczywistość = Realność

Rzeczywistość = Realność Idealna, Stan Idealny

Rzeczywistość = Realność umysłu boskiego

Rzeczywistość = Realność światów możliwych (dla których prawdziwość to konieczność)

Nośnik Prawdy:

Dla Arystotelesa = Zdania Oznajmujące

Dla Fregego = Myśl wyrażona w Zdaniu

Dla badaczy po Fregem = Sens (element nie uchwyty walny zmysłowo)

= Sąd (to co między sensem, a zdaniem)

Dla Austin'a = Wypowiedź (dla konkretnego człowieka i w konkretnym czasie)

Element konstytuujący prawdziwość można uznać z istniejący lub nieistniejący:

Istnieje	Nie istnieje
Weryfikator (truth maker) element sprawczy dla prawdziwości lub fałszywości zdania.

Weryfikator dla Russella i Wittgensteina → Fakt

Weryfikator dla Boheńskiego i Woleńskiego → Stan Rzeczy

Weryfikator dla Wujcickiego → Sytuacja

Zdanie, a Sąd

SĄD → to „zdanie” w sensie logicznym, myśl zawarta w zdaniu. Sąd jako element wprowadził Kant, a za jego protoplastów uważa się już Platona i Arystotelesa. Brentano za sąd uznał ten element, który jest wzbogacony o asercję, potwierdzenie lub odrzucenie. (w pewnym stopniu wartościowanie).

Ajdukiewicz, postulował, że owo uznanie lub odrzucenie musi odpowiadać przekonaniu o prawdziwości lub fałszywości myśli, czyli sądu.

Sąd literacko → to zdanie wzbogacone przeświadczeniem nadawcy (kwazisąd)

Afirmacja, Operator

Afirmacja postaci „Jest Prawdą, że ...”	Afirmacja postaci „Wierzę ...”, „Mam przeświadczenie ...”, „Uważam, ...”
Semantycznie Przeźroczysty ↓	Intencjonalna, czyli Semantycznie Nieprzeźroczysta ↓
Przyjmujemy brak zmiany sensu.	Przyjmujemy realną zmianę sensu.
Ekstensjonalny → nie zmienia wartości logicznej.	Intencjonalna → nieusuwalnie zmienia wartość logiczną zdania.

Koncepcja Stopni Semantycznych Języka

Zgodnie z tą koncepcją, należy zauważyć i uważać, by nie natykać się na problem mieszania poziomów semantycznych języka. Jest np. odnieść ogólność jak do szczegółowości, albo odwrotnie.

12. Język

Komunikacja → to sposób porozumiewania się oraz wymiany informacji.

Komunikat → to treść przekazu, element zawierający informację, treść, przekaz.

6 Elementów Komunikacji




Warunki Poprawnej Komunikacji

Zgodność (wymaganie porozumiewania się na tym samym kodzie zarówno odbiorcy jak i nadawcy komunikatu)

Poprawność (zastosowane użycie kodu jest poprawne)

Czystość (na drodze przejścia komunikatu w kodzie zawartego, czyli w medium nie zachodzą możliwe zakłócenia, wszelakiej postaci)

Zakłócenie → to wszelkie działanie zamierzone lub przypadkowe powodujące znaczący wpływ na medium, w konsekwencji zniekształcające przekaz do stopnia wystarczającego na złe lub całkowity brak zrozumienia komunikatu. (wady wymowy, szumy, nieczytelne pismo).

Niewłaściwy przekaz

Przyczyny niewłaściwego przekazu to:

• Mieszanie stopni języka

• Mieszanie i izomorfie kategorii (ontologicznych, epistemologicznych, semiotycznych, gramatycznych, logicznych itp.)

• Wieloznaczność (słów i zwrotów)

Wieloznaczność Aktualna	Wieloznaczność Potencjalna
Ekwiwokacja (błąd logiczny, użycie terminu w jednej wypowiedzi, ale w dwóch znaczeniach) Amfibolia (amfibologia, błąd logiczny, polegający na powstaniu dwuznaczności wypowiedzi, po przez wadliwą składnię lub interpunkcję)	Homonimy i Synonimy

• Niedopowiedzenia (elipsy, pomijanie istotnych składników wypowiedzi)

• Niezrozumiałość

• Stosowanie złej terminologii

• Wyszukane i nadmierne przenośnie

• Mętność (nieostrość lub/i niewyraźność stosowanych terminów)

• Mieszanie supozycji (materialnej, formalnej i zwykłej)

Podział Wyrażeń

Jednoznaczne	Wieloznaczne	Analogiczne
Ostre i Wyraźne	Nieostre i Niewyraźne	Wyrażenia o kształcie takim samym, ale o wielu desygnatach, posiadające w desygnacie podobną cechę.
Np. Mysz, Oko	Np. Róg, Zamek, Pokój	Np. Dobry, kolorowy

Analogia → to element jednoznaczny zrealizowany w każdym przypadku badania analogii, powtarzalny, oraz niepowtarzalny w każdym przypadku.

13. Pytanie

Pytanie i Pseudopytanie → zastosowanie warunków pytania, poprawnego pytania jest elementem wyznaczającym poprawność pytania.

„Sens zdania pytającego tkwi w zdaniu twierdzącym jakie jest odpowiedzią (na zadane pytanie)” → Frege

Pytanie → to forma wypowiedzi, dla której typowe jest zastosowanie formuły, partykuły pytajnej postaci: „Czy, Kto, że Ile, Dlaczego, Po co, Kogo, Czego, itp.” Zawsze jest zakończone specjalnym znakiem punkcyjnym - zwanym (oczywiście) znakiem zapytania: „?”. Często pytanie jest Elipsą, pozbawioną partykuły, ale nadal zakończoną „?”. W wypowiedzi pytanie cechuje się intonacją głosu, niedopowiedzeniem, niezdecydowaniem lub wahaniem psychologicznym.

Podziały Pytań

→ Według Romana Ingardena:

• Rzeczowe Pytania (te, które zawierają niewiadomą)

• Egzystencjalne (stosujące partykułę „czy”, dotyczące zawsze istnienia lub nieistnienia rzecz, albo cechy w rzeczy istotnej)

• Esencjalne (pytania o strukturę, charakteryzujące się postacią: „co to jest x”, są wieloznaczne i problematyczne)

→Według Stanisława Kamińskiego:

Niewiedzo twórcze	Wiedzo twórcze
Żartobliwe, retoryczne, dydaktyczne, sugestywne, podchwytliwe itp.	Cel	Budowa	Charakter Odpowiedzi
		Teoretyczne	Rozstrzygnięcia (Dychotomiczne, Wieloczłonowe)	Zamknięte
		Praktyczne	Dopełnienia (Problemowe, Przyczynowe, teleologiczne)	Otwarte
					Narracyjne

Pytania dopełnienia dla Ajdukiewicza muszą mieć możliwość zbudowania schematu odpowiedzi, który zwany jest datum qvestionis → schemat wyznacza partykuła pytana zastosowana w pytaniu, ale i przez samą odpowiedź. Liczba odpowiedzi musi być poza tym skończona → Zakres niewiadomej pytania (skończona możliwość odpowiedzi).

Schemat Datum qvestionis

Schemat Prosty → schemat zdania egzystencjalnego (x jest, x nie jest)

Schemat Rozbudowany → schemat zdań dwuczłonowych (x zrodził/jest/coś y)

Schemat Rozstrzygający → (x) → gdzie możliwość negacyjna zawiera się w samym x jako odpowiedzi

Zdolność postawienia pytaniu schematu datum qvestionis jest określeniem możliwości potencjalnych odpowiedzi → (wiem o co pytam)

Warunki Poprawnego Pytania

• Poprawność syntaktyczno zwrotu pytającego na gruncie języka

• Poprawność semantyczna zwrotu pytającego na gruncie języka (brak stosowania nazw pustych, unikanie i eliminowanie nazw nieostrych i niewyraźnych)

• Poprawność pragmatyczna (dostosowanie pytania do zobligowanego dawcy odpowiedzi, odbiorcy)

• Jasność w określeniu niewiadomej/odpowiedzi → inaczej możliwe do konstrukcji datum qvestionis

• Trafność (warunkiem spełnienia tego kryterium jest prawdziwość założeń pytania)

• Zasadność (pytanie jest pytaniem o ile zachowuje się przynajmniej dualizm/dychotomię odpowiedzi, z metodologicznego punktu widzenia pytanie z jedną odpowiedzią jest niepoprawne)

• Kreatywność (zadane pytanie powinno mieć uzasadnienie z racji naukowej, powinno mieć rację naukową)

• Rozstrzygalność (pytanie powinno być do rozwiązania, do uzyskania odpowiedzi w skończonej procedurze, w skończonej liczbie kroków)

14. Definicja

Definiować → (łac. definitio, definio, odczasownikowy, ustalać granice) zdefiniować to ograniczyć, zdaniem Arystotelesa jest to wyczerpanie wiedzy, polegające na zamknięciu w wytyczonym polu.

Definicja → to wyrażenie sprecyzowane, mające za cel wyjaśnienie znaczenia terminu lub sprecyzowanie treści.

Budowa Definicji

Definiendum	Spójka Definicyjna	Definiens
Element definiowany	Równoważnik (to, to jest, znaczy, że, denotuje itp.)	Wyrażenie określające

Podziały Definicji i ich Rodzaje

• Ze wzg. na definiowanie:

Definicja
Realna (definiująca przedmiot rzeczywiście istniejący, przedmiot np. Koń, Skrzynka, Moneta)	Nominalna (definiująca słowa i znaki, nierealnie istniejące)
		Słownikowa (wyrażająca całość metajęzykowo, postaci słowo o słowie)	Semantyczna (wyrażająca definiendum metajęzykowo, pozostałe przedmiotowo)

• Ze wzg. na charakter analityczno - syntetyczne:

Definicja
Analityczna (rozumowa)	Syntetyczna (empiryczna)

• Ze wzg. na hierarchię cech:

Definicja
Klasyczna (definiowanie przez wskazanie rodzaju przyporządkowania i cechy gatunkowe, np. człowiek - to zwierze myślące)		Nieklasyczna (inna niż klasyczna, czyli nie bazująca na rodzajach i gatunkach)
Realna (Patrz wyżej)	Nominalna (Patrz wyżej)

*cechy można poddać hierarchizacji.

• Ze wzg. na klasyczność definicji ad 1:

Definicja Klasyczne
Genetyczna (odwołujące się do genezy powstania samej definicji)	Funkcjonalna (odwołująca się do działania definiendum - definiowanego)	Istotowa (odwołująca się do istoty danej rzeczy)

• Ze Wzg. na klasyczność definicji ad 2:

Definicja Klasyczna
Słownikowa (definiens i definiendum są równe jako wyrażenia)	Semantyczna (nazwa oznacza przedmiot, na podstawie cech kluczowych lub cech wszystkich)	Przedmiotowa (definiens i definiendum rozumiane w poziomie przedmiotowym)

• Ze wzg. na kryterium prawdziwości:

Definicja
Sprawozdawcza (informująca o zastosowaniu i funkcjonalności słowa w języku)	Projektująca
		Konstrukcyjna (czysto arbitralna, wymyślona)	Regulacyjna (służąca precyzowaniu)

• Ze wzg. na budowę:

Definicja
Równościowa (posiada spójnik definicyjny, logiczny lub zwykły)	Nie równościowa /Uwikłana (pozbawiona spójnika)

Inne rodzaje definicji:

• Metaforyczna (korzysta z metafory, przenośni językowej dla uwypuklenia znaczenia lub informacji np. biblia nazistów, słońce Peru)

• Deiktyczna/Ostensywna (bazująca na naocznym, zmysłowym wskazaniu)

• Perswazyjna (korzysta z emocji odbiorcy, korzysta z mocnych i dosadnych sformułowań np. dobijanie pacjenta)

• Retoryczna (korzysta z wyrażeń i argumentów retorycznych, np. władza rad)

• Cząstkowa (informująca tylko w pewnym zakresie, po części, definiuje wybrany lub możliwy element)

• Indukcyjna (stosuje zasadę dowodu indukcyjnego, wskazuje pierwszy element i precyzuje zasadę postępowania np. ciąg liczb dodatnich - 1, 1+1, ...)

• Abstrakcyjna (wskazuje cechy w elemencie ważne, np. wagę, rozmiar, kształt, stan skupienia itp.)

• Genetyczna (odwołuje się do genezy powstania definiowanego)

Funkcje Definicji

• Ustala poprawne rozumienie terminu lub pojęcia

• Wyjaśnia (zwłaszcza w aspekcie przyczyny, skutku, celu, formy i materii - za Arystotelesem)

• Objaśnia

• Skraca (dokonuje operacji językowej denotacji)

• Skrócenie procesu myślowego

• Ustala i Skraca

• Uproszczenie

• Eliminowanie wieloznaczności

• Przygotowanie na wprowadzenie nowego znaczenia lub zmianę znaczenia terminu

Warunki Poprawnej Definicji

• Nieznane przez nieznane (ignotum per ignotum, tłumaczenie przez terminologię pozostającą poza wiedzą odbiorcy jest niedopuszczalne, bo stosuje terminy jeszcze niezdefiniowane)

• Niejasność (wyrażenie pozostawione w definiensie, wyrażone jako bezsensowne, pozbawione jasności np. zakresowej, uboższe o realną i rozumową formę nawet jeśli terminy w nim są znane pozbawia jest przekazu treści)

• Wieloznaczność (używanie form wieloznacznych może prowadzić do przeinaczenia treści definicji)

• Błędne koło (circulus in definiendum) (błąd ten ma dwa warianty: bezpośredni -
  i pośredni -
  , opiera się negatywnie rozumianą samo definicję, tłumaczenie lub wyjaśnianie)

• Unikanie elementów negatywnych (postaci stwierdzeń, czym coś nie jest)

• Prostota (unikanie słów, terminów i znaczeń złożonych czy eliminowanie przydługich wyrażeń, zaznaczanie cech koniecznych)

• Krótkość

• Pełność (postulowana przez Fregego, jest spełniona, gdy słowa definicji ostro i wyraźnie określają zakres i treść )

• Owocność (Frege, definicja musi mieć pragmatyczne zastosowanie)

• Nie twórczość (Frege, dobra definicja może zostać pominięta w danym systemie)

• Istnienie (Frege, definicja ma określać istniejące → czyli nie nazwy puste, ma mieć korelat semantyczny)

• Warunek niesprzeczności (z logiki, definicja ma wystrzegać się popadania w sprzeczności)

• Korelacja Znaczeń (Frege, definicja ma umożliwiać znalezienie związku z odległymi znaczeniowo rzeczami)

• Jednodefinicja ( Frege, wprowadzony do systemu (termin lub pojęcie) definiowane ma mieć przypisane i niezmienne znaczenie w tym systemie → spójność systemu)

• Jednoznaczność (Frege, definicja musi być i dotykać wszystkiego, definiować wszystko jednocześnie)

• Prostota (Frege, nie definiować długich i skomplikowanych wyrazów, definiować to co krótkie i trudne inne rozbijać na składowe)

• Całość, Skończoność, Trwałość (Frege, definicja powinna być całościowa, skończona i trwała, zwłaszcza jeśli dotyczy systemu → istnieją definicje tymczasowe)

• Kolejność (Frege, ale i matematyczny wymóg, definicja powinna być wcześniejsza od dowodu, później powinna zostać udowodniona)

• Celowość (Frege, powinna uchwycić istotę rzeczy definiowanej, ale i zawierać istotę definiensu określa i pozwala zrozumieć sprecyzować przekaz)

• Presupozycyjność (musi stosować poprawne presupozycje)

Błędy Zakresowe

• Zbyt wąski zakres (definiendum > definiens zakresowo)

• Zakres zbyt Szeroki (definiendum < definiens zakresowo)

• Krzyżowanie się zakresów

• Sprzeczność / Rozłączność zakresowa

Istnieją granice Definicji → nie wszystko można, a czasami i nie powinno się definiować (np. elementy atomowe, pojęcia pierwotne, szczyty hierarchii systemu, pojęcia elementarne, terminy pierwotne itp.)

Co można zdefiniować?

• Przedmiot

• Słowo

• Wyrażenie

• Funktor

15. Rozumowanie

Rozumowanie → wzięło początek z pojęć i zdań, dzisiaj jest rozumiane jako ciąg zdań (co najmniej dwóch), w którym występuje zadawanie pytań, budowanie definicji, itp. w efekcie prowadzące do powstania rozumowania. Jest typem poznania pośredniego, dochodzenie do prawdy tą metodą musi zachować relację: od prawdy do prawdy.

Główne Pary połączeń Rozumowania

1) Racja i Następstwo (rozumowanie bazujące na schemacie, w którym racja jest pierwszym zdaniem, a następstwo drugim)

2) Przesłanka i Wniosek/Konkluzja (rozumowanie wyrażające ciąg myślowy, najczęściej z zastosowaniem konstrukcji zdania implikacyjnego - spójnik inferencyjny zajmuje miejsce przed przesłanką (Jeżeli, Jeśli), po której następuje wniosek)

3)Przyczyna i Skutek (podobnie jak w parze 3, ale z tą różnicą, że poprawnie naukowo dzisiaj przesłankę i skutek jako terminy należy stosować do tematyki metafizycznej)

4)Dane oraz Szukane (dane to tezy przyjęte, a szukane to tezy pożądane, docelowe)

Wynikanie Logiczne → relacja symbolicznie zapisywana: (A|=B)
, gdzie A jest zawsze prawdziwe, zatem niema możliwości by B było fałszywe, czytaj jest zawsze prawdziwe.

Podziały Rozumowań

• na rozumowanie Dedukcyjne i Indukcyjne oraz w zależności od kierunku:

Indukcja	Dedukcja
Od zdań szczegółowych do zdań Ogólnych	Od zdań Ogólnych do zdań szczegółowych

Dedukcja	Redukcja
p → q modus ponendo ponens (z (A|=B) zawsze prawda)	q ← p ~modus ponendo ponens bazujace na prawdopodobieństwie

• Kamińskiego:

Rozumowanie
Proste (jednoetapowe wnioskowanie)		Złożone (wnioskowanie wieloetapowe)
Niezawodne (Wynikanie logiczne zawsze generujące prawdę (A|=B))	Nieniezawodne (bazujące na prawdopodobieństwie)	Dowodzenie	Wyjaśnianie	Sprawdzanie

• Niezawodne Indukcji Zupełnej (przez redukcje lub wyliczenie, polega na szukanie zasady, stosowana w zbiorach dobrze uporządkowanych lub na zbiorach skończonych np. liczbach)

• Niezawodna Dedukcyjna (bazuje na niepodważalnych prawach logiki)

• Nieniezawodna Indukcja Eliminacyjna ( przez odejmowanie kolejnych cech, a może nawet eliminację cech)

• Nieniezawodna, Wnioskowanie Statystyczne (oparte o zaobserwowaną zależność statystyczną)

• Nieniezawodne, Wnioskowanie Analogiczne (przez stwierdzanie podobieństwa)

• Nieniezawodne, Indukcja Niezupełna (przez przebadanie podgrupy większego niebadalnego zbioru)

• Nieniezawodne, Wnioskowanie Redukcyjne (odwrotność dedukcji, oparte o odejmowanie cech w połączeniu z prawdopodobieństwem)

• Dowodzenie → bazuje na schemacie
  gdzie szukamy A. Stosowane gdy dla zdania niezdeterminizowanego szukamy przesłanek wyprowadzenia, prawdziwych.

Dowodzenie
Wprost (wieloetapowe)	Nie wprost (wieloetapowe)
Szukamy przesłanki następnie wyprowadzamy wniosek z przesłanki	Reductio ad absurdum, Zakładamy z wniosku niemożliwe, któremu udowadniamy sprzeczność

Dowodzenie
Dowód Analityczny	Dowód Indukcyjny
Oparty o dowodzenie przez równoważność, synonimiczność, a przez to zdania równe i prawdziwe, przenoszące prawdziwość	Dowód trójstopniowy, udowodnienie, że k posiada, że k+1 posiada i każde następne k posiada cechę, co jest dowodem, że wszystkie k posiadają.

• Wyjaśnianie → to cofanie się w procesie myślowym, genetycznym/źródłowym, jest wieloetapowe, bo zakłada po cofnięciu się ponowne poruszanie się w przód procesu myślowego. Teza wyjaśniana jest tezą prawdziwą w systemie, więc zadanie polega na szukaniu jej racji - prawdziwej.

A→B, gdzie szukamy A

Generalizacja (eksplanacja)	Wyjaśnianie Teoretyczne
Zdanie B jest jednostkowe, szukamy A, które jest prawem ogólnym, racją dla zaistnienia B. (wyróżniamy nomologiczno-dedukcyjne i indukcyjno-statystyczne).	B jest prawem, skoro tak to i A musi być prawem, zachodzi na gruncie teoretycznym. Jest oparte o teorię prawa wyższego.
Interpretacja Humanistyczna	Wyjaśnianie Kauzalne
Szukamy dla B innego A, gdy b jest zdarzeniem, a A jest innym zdarzeniem. Zdarzenia mają związek z działaniem człowieka.	Arystotelesowskie, szukamy przyczyny B jaką jest A.

• Sprawdzanie inaczej Rozstrzyganie → Istnieje A niezdeterminowane, z niego wyprowadzamy B, gdy B jest możliwe do sprawdzenia.

Pozytywne Sprawdzanie Weryfikacja/Konfirmacja	Negatywne Sprawdzanie Falsyfikacja/Dys-konfirmacja	Eksperyment Krzyżowy
Z ogólnego wyprowadzamy szczegółowe, które sprawdzamy przez szukanie potwierdzenia.	Nie szukamy potwierdzenia, a zaprzeczenia. (Popper)	Jest to wyprowadzenie dwóch sytuacji możliwych, następnie poddanych testowi wzajemnemu, wykluczenie jednej z nich uprawdopodobni drugą możliwość.

16. Czynności Wiedzo twórcze - Podział

Rodzaje Podziałów

→ Logiczny (Ajdukiewicz, podział nazwy A jej zakreu to zbiór nazw zakresowo podrzędnych wobec A, które są rozłączne wobec siebie, a suma ich zakresów to zakres nazwy A)

→ Klasyfikacja

→ Typologia

→ Partycja (wyodrębnianie części z całości)

→ Periodyzacja (inaczej chronologia, czyli przyporządkowanie w czasie)


Struktura Podziału

Nazwa Nadrzędna (A) zawiera w sobie zakresy nazw podrzędnych (B C i D)

Istotne jest wybranie kryterium podziału.

Warunki Poprawnego Podziału Zwł. Logicznego

• Adekwatność (podział musi być wyczerpujący, każdy element musi mieć miejsce w podziale poddanym analizie)

• Rozłączność (każdy desygnat nazwy poddanej podziałowi ma być desygnatem tylko jednego członu podziału → człony podziału się zatem wykluczają wzajemnie)

• Naturalizm (podział i jego przedmioty powinny być podobnie istotowo i z punktu widzenia przybranego kryterium)

• Jednorodność (przeprowadzony podział powinien być spójny, czyli korzystać z jednej zasady podziału, tylko jednego kryterium)

• Istotny (wyznacza w oparciu o cechy właściwe)

• Przydatny (użyteczny, praktyczny)

• Dwuznaczny (podział powinien wyodrębniać co najmniej dwie nazwy podrzędne)

• Dobry Podział to trudna i mozolna praca.

Rodzaje Podziału Logicznego

• Dychotomiczny (w całości wyróżnia się elementy ze względu na posiadanie lub nieposiadanie cechy)

• Wedle Zasady (cecha wyodrębniona, nadrzędna, ale zawsze obecna uzasadnia podział → ogólna i jednoznaczna)

• Klasyfikacja (podział logiczny wieloczłonowy i wielopoziomowy)

Błędy w Podziałach

• Stosowanie nazw wieloznacznych, nieostrych i niewyraźnych (błędy semantyczne)

• Nazywanie zbioru Pustego (błąd dyskusyjny)

• Brak rozłączności, czyli desygnat umiejscowiony w kilku zakresach podziału tego samego poziomu (błąd formalny)

• Niespełniona wyczerpalność (formalny)

• Nienaturalność, niejednoznaczność lub nieprzydatność (błędy materialne)

Typologia

Typologia → to podział oparty o grupowanie na zasadzie podobieństwa do wzorca. (wzór = typ), nie jest objęta warunkami poprawności podziału logicznego, może nastręczyć problemów przy wyborze typu.

17. Erystyka, Retoryka - Struktury Niedozwolone

Erystyka → z greckiego bogini zwady i sporu, dzisiaj rozumiana jako niegodziwa siostra retoryki, sztuka prowadzenia dyskursu na forum publicznym lub przynajmniej w obecności audytorium przy wykorzystaniu technik czysto językowego, werbalnego i niemerytorycznego ataku na oponenta dyskusji.

→ Bazuje na dostrzeganiu błędów w mowie ciała i argumentacji oponenta

→ Pozorności i poprawności stosowanych zabiegów retorycznych

→ Świadomym podpuszczaniu oponenta

→ Operacji, kreacji i manipulacji tak oponentem jak i widownią

→ Zaskoczeniu

Główni eryści i teoretycy: Zenon z Ellei, Protagoras, Arystoteles, Logicy z PortRoyale, John Locke, B. Bolzano, J. S. Mill, Artur Schopenhauer.

*Pokrewne Erystyce są retoryka (sztuka pięknej wymowy i wygłaszania przemówień - monologów, ma za cel wpływanie na ludzi) oraz Dialektyka (sztuka dialogu, Sokrates).

Entymemat → to wnioskowanie, w którym formułuje się wyraźnie tylko część przesłanek — pozostałe przesłanki są domyślne (entymematyczne), zwykle ze względu na swą oczywistość. Często zwany także skróconym sylogizmem.

Błąd Materialny - wnioskowanie polegające na tym, że któraś z przesłanek mniemana jest za prawdziwą, gdy jest fałszywa. Wniosek z błędu materialnego może być (choć nie musi) fałszywy.

18. Chwyty Erystyczne

• Argumentum ad populum (łac. argument odwołujący się do upodobań ludu) - pozamerytoryczny sposób argumentowania, w którym mówca odwołuje się do gustów, upodobań i przesądów tłumu. Bazując na egoizmie narodowym, instynktach, stereotypach czy uprzedzeniach, retor próbuje w ten sposób pozyskać lud do swojej tezy. Argument ten bazuje na niechęci większości ludzi do naruszenia status quo - innowacji, wszystkiego, co nowe i nieznane, trudnych problemów wymagających intensywnego myślenia, niejednoznaczności czy nonkonformizmu.

• Argumentum ad verecundiam (łac. argument odwołujący się do nieśmiałości) - pozamerytoryczny sposób argumentowania, polegający na powoływaniu się na jakiś autorytet, którego wprawdzie druga strona nie uznaje, ale też nie może go zakwestionować, będąc skrępowana uczuciami szacunku lub nieśmiałością, czy też obawą narażenia się na zarzut zarozumiałości.

• Argumentum ad misericordiam (łac. argument odwołujący się do litości) - pozamerytoryczny sposób argumentowania, w którym dyskutant porzuca właściwy spór, starając się wywołać w nas uczucie litości i współczucia. W ten sposób chce wywrzeć na nas presję do zmiany przekonań.

• Argumentum ad vanitatem (łac. argument odwołujący się do próżności) - pozamerytoryczny sposób argumentowania, w którym dyskutant wykorzystuje próżność drugiej strony w dyskusji, drogą umiejętnie dawkowanych, mniej lub bardziej zasadnych, pochlebstw, celem uzyskania akceptacji na wygłaszany pogląd.

• Argumentum ad ignorantiam (łac. argument odwołujący się do niewiedzy) - pozamerytoryczny sposób argumentowania, w którym dyskutant uznaje za dowód prawdziwości swojej tezy fakt, że jego oponent nie potrafi uzasadnić tezy przeciwnej.

• Argumentum ad baculum (łac. argument odwołujący się do kija) - pozamerytoryczny sposób argumentowania, polegający na grożeniu dyskutantowi przykrymi konsekwencjami przyjęcia jego tezy, przy czym zabieg ten ma na celu nie przedstawienie jej logicznych następstw, lecz wywarcie presji na rozmówcy za pomocą emocji. W skrajnych wypadkach argument ten może dotyczyć groźby użycia przemocy ze strony samego dyskutanta.

• Argumentum ad personam (łac. argument skierowany do osoby) - pozamerytoryczny sposób argumentowania, w którym dyskutant porzuca właściwy spór i zaczyna opisywać faktyczne lub rzekome cechy swego przeciwnika, nie przebierając przy tym w słowach. W ten sposób unika stwierdzenia, że jego racjonalne argumenty zostały wyczerpane, a jednocześnie sugeruje audytorium, że nasze poglądy są fałszywe. Dodatkowo, obrażanie oponenta ma na celu wyprowadzenie go z równowagi, tak by utrudnić mu adekwatne reagowanie na przedstawiane postulaty.

• Ignoratio elenchi (łac., dosł. 'nieznajomość tezy dowodzonej'), przedmiotu sporu; błąd log. polegający na dowodzeniu (a. zbijaniu) innej tezy niż ta, której miało się dowieść (a. którą miało się zbić).

19. Koncepcje Uprawiania Nauki

1) Koncepcja starożytna Arystotelesa

Charakteryzuje się:

• Utylitaryzmem (jednością wszelkiej wiedzy w jednej filozofii, naukowej, systemie absolutnym, system ten ujmuje rzeczy w hierarchii ich istoty - cech istotnych)

• Indukcjonizmem (od przypadków jednostkowych i empirycznych dochodzimy do ogólności)

• Dedukcjonizm (na podstawie indukcji budujemy definicję)

• Kauzalizm (postrzeganie świata w spektrum związków przyczynowo-skutkowych)

• Empiryzm Genetyczny

• Optymizm Poznawczy inaczej epistemologiczny (założenie oparte o wystarczalność ludzkich władz poznawczych do poznania)

• Racjonalizm Metodologiczny („racio” jest najwyższą władzą poznawczą i zarazem rozumem można poznać)

• Metafizyka (jako nauka wzorcowa, szczyt hierarchii nauk)

• Prawda/Natura Prawdy= ogólne + konieczne + oczywiste lub wydedukowane z oczywistego + terminy samopoznawalne lub samozdefiniowane

2)Koncepcja podzielana przez Kartezjusza, Bacona, Galileusza i Newtona

Oparta o nowożytny sprzeciw wobec modelu klasycznego, arystotelesowskiego, odrzuca całkowicie: dedukcjonizm, indukcję jako metodę, sylogizmy jako metodę logiczną.

Postuluje:

• Cel - opanowanie i podporządkowanie sobie przyrody +wynalazki

• Eliminacja przesądów

• Wyciąganie wniosków z doświadczenia, tym samym degradowanie roli rozumu

• Indukcja eliminacyjna (relacja szczegół i ogół może być badana tylko gdy mamy hipotezy badane, a badanie polega na ich wskazaniu i eliminowaniu pod kontem wybranego kryterium - fałszywe możliwości i mniej praktyczne eliminujemy, aż pozostanie jedna)

• Świat jest ograniczony w swej różnorodności

• Bacon: „Siłą rozwoju nauki jest ołów, a nie skrzydła”, znaczy, że powolne i systematyczne badanie, gromadzenie wiedzy na empirycznych podstawach doświadczenia jest wartościowym i rozwojowym kierunkiem badania wiedzy, a nie chwilowe uniesienia czy wszelki geniusz

→Powolny, ale pewny postęp

• Eksperyment jako metoda badawcza

• Matematyczny opis świata

• Specjalizacja Nauk szczegółowych

• Wzorcem nauki → Fizyka (w ujęciu Newtona)

3) Pozytywistyczna koncepcja Nauki

Lansowana przez A. Comte'a i jego następców.

Główne założenia:

• Zwrot ku empirystycznemu źródłu wiedzy

• Gloryfikacja faktów i ich wpływu na rzeczywistość

• Rezygnacja z kauzalizmu → przyczyna leży bowiem poza faktem

• Sterującym procesem poznania jest rejestracja wszelkich zaobserwowanych i opisanych faktów

• Cel → ustalenie związków między faktami

• Wiedza ma służyć przewidzeniu faktów

• Wzorcowa nauka → nauki przyrodnicze

• Kumulatywizm → prymat wiedzie gromadzenie faktów

Koło Wiedeńskie (Schlick i Carnap):

• Schlick wyeliminował zdanie faktyczne na rzecz zdania sensownego (możliwe do weryfikacji)

• Carnap promował indukcję, weryfikację i konfirmację - szukanie potwierdzenia, oparte o analitczno-syntetyczny model. Stanowisko z weryfikacji stanowisko ostatecznie złagodził do potwierdzania.

• Demarkacjonizm

• Redukcjonizm

• Cel nauki → Określenie prawd analitycznych (słownych) i syntetycznych (faktycznych)

• Nauka wzorcowa → Fizyka (Fizykalizm)

4) Koncepcja Falsyfikacjonizmu K. Poppera

• Antyindukcjonizm (Popper uważał, że zbieranie informacji w swej stagnacji i powolności zabija naukę, a rozwój musi być realizowany w porywach geniuszu i wraz z rozwojem śmiałości formułowania tez)

• Dedukcjonizm (formułowanie nowatorskich rozwiązań popartych dedukcją zdań obalalnych doświadczalnie gwarantuje postęp)

• „Ołów zabija naukę, to zło - nauce trzeba skrzydeł” → Popper (śmiałość tez i budowanie na nietypowych rozwiązaniach może rozwijać naukę, a nie systematyczność badań i opisu)

• Falsyfikacjonizm (Popper dązy do obalenia jako wyznacznika naukowości, fałsz wymusza szukanie nowych rozwiązań, a nie prawda → prowadząca do absurdu, bo zdaniem Poppera wszystko można zweryfikować)

• Hipotetyzm (budowanie próbnych twierdzeń tylko na potrzebę falsyfikacji)

• Racjonalizm Krytyczny (korzystaj z rozumu krytycznie, z dystansem do własnych władz poznawczych i analitycznych)

• Racjonalizm ponad empiryzm

• Antykumulatywizm (formułuj śmiałe tezy i hipotezy, a nie gromadź informacje)

• Ewolucjonizm (nauka rozwija się ewoluując, czyli przez eliminowanie teorii naukowych - błędnych na rzecz bardziej trafnych → jak eliminacja gatunkowa, liczy się przystosowanie i przetrwanie)

• Fallibilizm (wszystko co jest naukowe może zostać poddane krytyce i obalone, wiedza jest hipotetyczna, podważalna)

• Cel → Zbliżyć się do ideału prawdy (jest nieosiągalny)

• Antyautorytet

• Pluralizm Teorii

5) Koncepcja Rewolucji Paradygmatycznej Teorii naukowych T. Kuhna

Jest to koncepcja diachroniczna, tj. uwzględniająca rozwój czasowy i osobowy, motywy poznawcze a także kontekst historyczny i kulturowy w ich wpływie na naukę.

Cechy Koncepcji:

• Rewolucyjny charakter postępu

• Nieporównywalność Teorii

• Niewspółmierność Teorii

• Antyredukcjonizm Teorii/Pluralizm Teorii

• Nielogiczność Przejść

Paradygmat →to wielowymiarowy termin rozumiany jako wzorzec uprawiania nauki, zespół założeń - tworzących system, przekonania i techniki badawcze oraz wartości podzielane i wspólne dla badaczy go stosujących. Ich zmiana jest trzonem koncepcji Kuhna.

Paradygmat → posiada także drugie znaczenie, w którym terminem tym określamy składową paradygmatu z pierwszego znaczenia, czyli np. stosowane rozwiązanie naukowego.

Paradygmat → można także zdefiniować jako rozwiązanie łamigłówki naukowej.

*Paradygmat jest podzielany przez naukowców i jest wspólny dla uczonych.

*Paradygmat rządzi nie dyscypliną naukowa, a tymi, którzy go podzielają.

*Żaden paradygmat nie jest ostateczny, każdy może zdaniem Kuhna zawierać jakieś niewiadome i pytania, Nie ma dwóch takich samych paradygmatów, o takim samym pytaniu ostatecznym.

*Nowy paradygmat musi uzupełniać stary i musi zawierać rozwiązania starego paradygmatu.

*Zmiana paradygmatu jest aracjonalna.

Cechy paradygmatu:

• Podstawowy

• Podręcznikowy

• Użyteczny

• Konstytutywny dla przyrody i nauki

• Łatwy we dobie nauki normalnej

Nauka Normalna → jest to okres dla którego paradygmat jest jasno określony i nauka korzysta z niego w jego pełnych możliwościach, w pełnym jego potencjale. Paradygmat nie jest wzorcem, a nawet modelem. Poprzedza ją okres przedparadygmatyczny - czyli okres precyzowania paradygmatu.

*Nauka normalna to także struktura dla której paradygmat jest narzędziem i kryterium klasyfikacji pojęć i przyrody świata, terminów itp.

Cechy Negatywne Nauki Normalnej:

• Stagnacja w materii nowych odkryć naukowych

• Nadmierna klasyfikacja

• Walka z innowacyjnymi pomysłami w teorii i praktyce

• Może uderzać personalnie w nowych naukowców

• Uszczegóławia, zamiast odkrywać

• Nagina paradygmat by pomieścił anomalie

Anomalia → jest to zaobserwowany i zbadany fakt, który pozostaje dobrze zdiagnozowany, a nadal wyklucza się, jest sprzeczny z paradygmatem. Anomalia może istnieć tylko na gruncie paradygmatu, w innym były by akceptowalne.

*Siłą anomalii jest ich konieczność do wymuszania rewolucji naukowej.

*Anomalia nie jest błędem badacza, choć często jest za takowy uważana.

Kryzys→ moment wyczerpania się paradygmatu nauki normalnej, kończy się jego potencjał, anomalie sięgają daleko poza jego granice, pojawia się silna potrzeba zmiany paradygmatu, a nauka normalna przeradza się w technologię.

*Uczeni muszą poddać refleksji obecny paradygmat, a dokonują tego w metaprzedmiocie nauki.

Rewolucja Naukowa → to moment rewolucji okresu kryzysowego, gdy nowa i niekonwencjonalna nauka rodzi się oraz wypracowuje nowy paradygmat; nowe fakty i nowe pojęcia, nowe zasady i nietypowe odkrycia zarysowują szkice nowego paradygmatu.

Cechy przedrewolucyjne (ujęcie i uświadomienie anomalii, nowe odkrycia, próby zmiany procedury badawczej, opór społeczności naukowej, opór tradycji, nowe i energiczne pokolenie badaczy, poczucie słuszności nowych rozwiązań)

**Zaznacza się, że koncepcja grozi relatywizmem paradygmatów oraz idealizacją nauki.

6)Anarchizm Metodologiczny Fayerbend'a

Koncepcja jest pochodną myśli Kuhna, a wyraża się w następujących postulatach:

• Pluralizm Teorii (równoległość istnienia i funkcjonowania wielu teorii)

• Krytyka Empiryzmu Skrajnego (propagowanie łagodnego empiryzmu)

• Niewspółmierność Teorii (teorie mogą łatwo się zmieniać w inne, a same wobec siebie są nieporównywalne)

• Tolerancja (teorie muszą być wzajemnie rozumiane i nie walczą bezpośrednio, bo są nieporównywalne)

• Anything Goes (zasada pluralizmu teorii, przyzwalająca na wszystko, dowolność tworzenia poglądów i ich wyrażania oraz brak hierarchii naukowej)

→ ”Wszystko wolno”

→ ”Nic świętego”

• Antymetodologia (anarchizm metodologiczny, jest krytyką metody jako wyznacznika naukowości dyscypliny)

• Wielość Form Racjonalnych (nauka nie jest zawsze racjonalna, siłą rzeczy nie ma absolutnych kryteriów naukowości i na pewno nie są racjonalne)

• Relatywizm (gwałt t na regułach postępowania, przekraczanie granic i śmiałe modyfikacje sposobów myślenia, brak prawdy i zasad nadrzędnych w rozwoju nauki)

• Postęp (to nieschematyczne myślenie wynikające z łamania dotychczasowych standardów, jest związany z krytycznym podejściem do wszelkiej nauki i brakami w jej określeniu, w jej szczegółowości)

20. Podziały Nauk

Arystotelesowski podział Nauk, zwg. na Cel:

Teoretyczne	Dla siebie, szukają prawdy (Filozofia)
Praktyczne	Nauki stosowane
Pojetyczne	Nauki rzemieślnicze

zwg. na poziom Abstrakcji:

Fizykalne	I Stopień (Materialny Ilościowy)
Matematyczne	II Stopień (Ilościowy)
Metafizyczne	III Stopień (czysta abstrakcja)

Podział Średniowieczny:

Nauki Świecki

Teologiczne

Prawne

Medyczne

Świeckie to Trivium i quadrivium

Kartezjusz:

Unitaryzm Nauk rozpościerający się jako drzewo z korzenia jakim jest Metafizyka.

Bacon:

Wiedza Objawiona (z ingerencji sił wyższych)

Wiedza zdobyta siłą i wysiłkiem człowieka

Comte (Podział Pozytywistyczny):

Nauki Właściwe (Fundamentalne)	Matematyka, Fizyka, Biologia, Astronomia, Socjologia
Nauki Pochodne (Wtórne)	Kosmologia, Geologia, Botanika Zoologia, Historia
Nauki Bezprzedmiotowe (jako encyklopedie)	mi. Filozofia

Dilthey:

Przyrodnicze (opisujące przyrodę i skupione na rzeczywistości, cel opisanie)

Humanistyczne (skupione na rzeczywistości działania człowieka, na społeczeństwie i rozwoju dziejów, cel zrozumienie)

Wiendelband:

Idiograficzne (Ujmują jednorazowe, indywidualne i niepowtarzalne)

Nomotetyczne (Badają zawsze ogólne, takie same i powtarzające się wielokrotnie)

Rickert:

I	O naturze (bada twory przyrody)	O kulturze (bada twory człowieka)
II	Generalizujące (O prawach ogólnych)	Indywidualizujące (bada zjawiska jednostkowe)

Kamiński i Ajdukiewicz:

Nauka	Objawione
		Naturalne	Filozofia
						Nauki Szczegółowe
					Realne		Przyrodnicze i Humanistyczne
					Formalne		Matematyka i Logika

UNESCO:

• Przyrodoznawstwo i Technologia

• Nauki o Wychowaniu

• Nauki o Społeczeństwie

• Nauki o Kulturze

• Nauki o Komunikacji

• Nauki o Informacji

NSF:

• Przyrodnicze

• Inżynieryjne

• Medyczne

• Rolnicze

• Humanistyczne i o sztuce

21. Metoda Dedukcyjna

Metoda dedukcyjna → jedna z pierwszych metod badawczych, historycznie i teoretycznie wyprzedzająca indukcję. Nazywana metodą nauk formalnych /apriorycznych / dedukcyjnych.

REGUŁOWO → to zbiór przepisów uprawiania nauk mający za cel zwiększyć ich efektywność i skuteczność,

CZYNNOŚCIOWO → jest to sposób budowania systemów dedukcyjnych oraz sprawdzanie ich poprawności wraz z szukaniem możliwych ich zastosowań,

Ogólnie jest to metoda budowania systemów dedukcyjnych.

System Dedukcyjny → jest to zbiór zdań inaczej tez systemu charakteryzujacy się dwoma podzbiorami rozłącznymi. Z których pierwszy to Wyrażenia Bezdowodowe, a Drugi to Wyrażenia wywnioskowane z zbioru pierwszego. Obiekty i relacje zachodzące miedzy nimi.

→ System Absolutny → autonomiczny od innych systemów (KRZ)

→ System Relacyjny → system czerpiący z innych systemów dedukcyjnych (KRP, Teoria Zbiorów, Matematyka Liczb Całkowitych)

I Etap (Przedaksjomatyczny, Indukcyjno-Dedukcyjny)	II Etap (Aksjomatyczny)	III Etap (Formalny)
Powszechnik (Liczba nieokreślona)	Aksjomat (wymienione i skończone)	Postulat (wymienione i skończone)
Terminy pierwotne i Wtórne są chaotycznie rozrzucone po systemie	Terminy Wtórne nie mogą być zawarte w Aksjomatach	Terminy pierwotne występują w twierdzeniach pierwotnych.
Dowodzenie jest Oczywiste	Dowodzenie bazuje na Intuicji	Dowodzenie bazuje na Dowodzie Formalnym
Można przyjąć zdanie intuicyjne za Oczywiste	Nie można przyjąć zdań, bo eliminuje się Oczywistość	Abstrahuje się od sensu wszystkich stałych → jest to eliminacja znaczenia
Reguły dowodzenia nie są wskazane	Reguły nadal pozostają niesprecyzowane, Intuicyjne	Zawierają wewnętrzne Antynomie

*Rozwój systemów stara się eliminować z nich to co jest intuicyjne, oczywiste i bazuje na zdrowym rozsądku, co prowadzi do Formalizacji Systemów.

Warunki Poprawności systemu Sformalizowanego:

• Niesprzeczny (nie zawiera
  i
  tak by miały tę samą wartość logiczną)

• Zupełny (teza lub antyteza jest częścią systemu)

• Rozstrzygalny

• Kategoryczny

• Niezależny Aksjomatycznie (aksjomaty niesprowadzalne do siebie nawzajem)

22. Metoda Indukcyjna

Indukcja → to metoda nauk aposteriorycznych i empirycznych, rozumowanie oparte o proces relacji od jednostki do ogólności, często stawiany jako opozycja wobec dedukcji. Prowadzi od doświadczenia przez generowanie hipotez (teorii) do testowania uzyskanych rezultatów ponownie w doświadczeniu.

→Wnioskowanie NieNiezawodne.

Problem Metody Indukcyjnej

Bazuje na przekonaniu, że nie ma uprawnionego przejścia od jednostkowych zdarzeń do ogólności tworzonego prawa. „Skoro indukcja jest nieniezawodna, to jakim jest status wyników - ogólnych, aspirujących do miana ogólności - tej metody?”.

→ dane Empiryczne nie są dowodem.

→Historia rozwoju twej metody to próby przezwyciężenia tego problemu.

Czynności Naukowotwórcze, Przebieg Indukcji

1) Zadanie Właściwego Pytania

2) Zbieranie Danych Doświadczenia (Ustalanie bazy faktów empirycznych - czyli wydobywanie zdarzeń jednostkowych z kontekstu ich zajścia, następnie Obserwacja, Eksperyment i Opis Naukowy)

3) Sformułowanie Problemu (Zbudowanie wniosku na podstawnie pytania i uzyskanego materiału danych doświadczalnych)

4) Hipoteza lub Interpretacja (logicznie poprawna i koniecznie oparta o wynikanie logiczne konstrukcja prowadząca do Teorii)

5) Budowanie Teorii (omówienie grupy zjawisk, których efektem ma być uzyskana baza empiryczna, musi być logiczna i poprawnie skonstruowana)

6) Rozstrzyganie Wartości Teorii (sprawdzanie uzyskanego efektu na gruncie doświadczenia)

Obserwacja

Obserwacja → planowane i systematyczne postępowanie skupione na postrzeganiu zdarzenia lub obiektu w czasie, jest mocno związane i warunkowane szczegółowo przez zadane pytanie. Jest czysta i pozbawiona umyślnej ingerencji. Charakter jej to obiektywność, ścisłość i precyzyjność.

Eksperyment

Eksperyment → obserwacja, wzbogacona o plan systematycznie realizowanych czynności ingerowania w środowisko i obiekt zainteresowania, z zamiarem poprzez dawkowanie bodźców i innych działań uzyskania wcześniej zamierzonych efektów. Poprawność eksperymentu mają gwarantować zachowanie zasad naukowych i poprawność etyczna, ostatecznie potwierdza lub zaprzecza.

Rodzaje Eksperymentu:

Myślowy, Laboratoryjny, Naturalny, Przybliżony, Krzyżowy, Dydaktyczny, Komputerowy, Zastępczy, Orientacyjny, Główny, Kontrolny, Pozytywny (potwierdzający), Negatywny (zaprzeczający).

Opis Naukowy

Opis naukowy → to wynik obserwacji lub eksperymentu, ujęty w spójną całość w kategoriach językowych (w języku). Cechuje się, niedokładnością idealna, koniunkcyjnością zapisu zjawisk, nie musi operować wynikaniem, stosowaniem matematyki. Powinien być obiektywny, dokładny, rzetelny, dynamiczny lub statyczny, strukturalny lub funkcjonalny i klasyfikujący lub szeregujący.

Główne typy Indukcji

epagoge → (Arystoteles) indukcja pozytywna, związana optymizmem poznawczym, pozwala na mocy ludzkich władz poznawczych formułować sądy natury ogólnej.

Enumeracyjna → (Bacon) zwana prostym wyliczeniem, propaguje metodę wskazania szerokiego zbioru możliwych i potencjalnie dobrych rozwiązań, z których eliminuje się wedle przybranego kryterium, aż pozostanie jedna.

Weryfikacjonizm i Konfirmacjonizm Carnapa

Rozwija Indukcję probabilistyczną, w której indukcja łączona jest z rachunkiem prawdopodobieństwa, czego efektem jest Konfirmacja.

Zdanie Protokolarne → zdanie zaproponowane przez Neuratha i zapożyczone przez Carnapa, ma być zdaniem mocno uszczegółowionym i opisującym możliwe doskonale okoliczności zajścia i sam fakt goły. → Dzisiaj uważane za postulat niemożliwy do wykonania.

23. Metoda Indukcyjna i Falsyfikacjonizm Poppera

Falsyfikacjonizm → (K.R. Popper) to nurt nauki metodologii, mówiący, że za cel należy sobie postawić obalenie hipotezy i teorii, a nie jej potwierdzenie. Opiera się o Krytycyzm racjonalny.

*Powstał w opozycji do postulatów Koła Wiedeńskiego w którym za wartość uznano potwierdzenie (Popper uznał ją za pseudonaukową, bo wszystko można udowodnić).

Demarkacjonizm → Określa problem demarkacji, czyli odróżnienie nauki od nienaukowych dyscyplin działalności człowieka. Popper odpowiada na demarkacjonizm wyznacznikiem naukowości jakim ma być możliwość falsyfikacji teorii naukowych.

Fallibilizm → od Reichbacha, który proponował docieranie do prawdy i fałszu przez stosowanie prawdopodobieństwa, a nie bezwzględnych twierdzeń, Popper uznał, że cała wiedza to tylko i wyłącznie przypuszczenia → mogące być poddanymi zakwestionowaniu i konsekwentnie Obaleniu.

Struktura Falsyfikacjonizmu

Falsyfikowalność bazuje na tzw. Potencjalnym Falsyfikatorze Teorii (jest to zdanie z teorią sprzeczne, wykluczone przez nią i zakazane). Falsyfikator generuje falsyfikowalność teorii gdy ta ma Zbiór Potencjalnych Falsyfikatorów pozostający niepustym.

*Niesprzeczność +Falsyfikowalmność = Teoria Naukowa

→ Jest to kryterium naukowości, ale nie kryterium sensowności zdań.

→ Teoria jest falsyfikowalna, gdy istnieje zjawisko, powtarzalne falsyfikujące teorię.

→ Zjawisko powtarzalne → pozwala na empiryczną hipotezę falsyfikowalną

→ Potencjalny Falsyfikator Teorii = stan zakazany lub wykluczony.

→ Treść Empiryczna Hipotezy = zbiór potencjalnych falsyfikatorów.

*Trudnością jest przejście od jednostkowego stanu rzeczy (falsyfikatora w doświadczeniu) do jego emanacji na gruncie teoretycznym, ogólnym.

→ Dlatego pisał, że Nauce trzeba skrzydeł, a nie ołowiu.

→ Propagował odwagę w stawianiu hipotez.

Koroboracja → nazywana tłem dla falsyfikacji, jest to stan falsyfikacji potencjalnego falsyfikatora, broniący teorię przed sfalsyfikowaniem, odrzucenie tego, co teorię wyklucza, zwana pośrednim potwierdzeniem.

→ Teoria skoroborowana, nie jest do falsyfikacji, czyli zyskuje status między nauką, bo była poddana falsyfikacji, z której „wyszła” obronną ręką.

→Koroboracja jest stopniowalna, w przeciwieństwie do falsyfikacji, która jest kategoryczna.

Zdanie Bazowe

Zdanie Bazowe → zdanie niesprzeczne, jednostkowe (intersubiektywnie sprawdzalne), powstałe na kanwie walki z ruchem zdania protokolarnego.

Warunki Początkowe

Popper uważał, że nie ma możliwości przejścia od zdania ogólnego do zdania bazowego, chyba, że sam proces przejścia zostanie obarczony założeniami → Warunkami początkowymi, pod względem których proces będzie zachodził.

Rozwój Nauki

• Sytuacja Problemowa

• Sformułowanie hipotezy

• Dedukcja Wniosków

• Falsyfikacja, czyli konfrontowanie wniosku z doświadczeniem

• Koroboracja (jeśli wniosek wybronił się w fazie falsyfikacji)

Dla Poppera rozwój wiedzy to szukanie rozwiązań problemów przez eliminowanie uzyskanych prób rozwiązań tak, by zbliżyć się do rozwiązania adekwatnego.

→ Dlatego Rozwój wiedzy od ameby do Einsteina postępował zawsze w ten sam sposób. \

→ Ewolucyjno - biologiczny rozwój nauki

Hipoteza

Hipoteza → to intuicyjny twór umysłowy mający za zadanie wyjaśnić zastaną sytuację, jest poddawana testom, a póki jest obroniona, póty jest uznana. Jeśli zostanie obalona, inna zajmie jej miejsce.

Warunki potencjalnej Hipotezy : Wstępność/Wiedzotwórczość (musi dawać potencjalny rozwój wiedzy), Bogactwo (hipoteza musi mieć bogatą treść empiryczną), Prostota (musi uwzględniać coś co ma teoria lub hipoteza do niej alternatywna), sukces empiryczna (musi mieć wysoki stopień koroboracji)

III Światy Poppera

• I Świat (świat przedmiotów materialnych, punkt wyjścia badań, miejsce przeprowadzania empirii)

• II Świat (świat czynności psycho-subjektyenych, czyli obszar działania rozumu człowieka poszczególnego)

• III Świat (świat wartości obiektywnych, myśli wyższych, wyrażany w i nauce, prawa naukowe, wytwory kultury, myśli obiektywne, myśli naukowe, zawartość wiedzy pisanej)

Kontekst Odkrycia → wszystko co otacza czyn jakim jest odkrycie

Kontekst Uzasadniania → element wiedzodawczy, uzasadnienie.

24. Wyjaśnianie

Wyjaśnianie→ to proces tworzenia zdań zaczynając od pytajnego - „Dlaczego p” i kończącego się - „p wynika z q”. Inne partykuły mogące zacząć wyjaśnianie to: „Czy”, „Jak”, „Od czego zależy”.

Inaczej:

Wyjaśnianie → (Arystoteles) wskazanie przyczyny zjawiska,

Wyjaśnianie → (Ajdukiewicz) proces wyprowadzenia p z zbioru W w skończonej liczbie kroków, dzięki regułom zbioru R, gdy zdania W są różne od zdania p. („p→p” jako sytuacja jest zakazana).

Wyjaśnianie → (Grobler) wyprowadzenie opisu zdarzeń z pewnego prawa lub z kilku praw i ze zdań opisujących warunki początkowe.

Wyjaśnianie → (Herbut) odpowiadanie na pytanie „dlaczego stwierdzony fakt zaistniał?” lub „dlaczego zachodzi znanajuż prawidłowość?”

Synonimy: Tłumaczenie, Interpretacja i Eksplanacja

eksplanandum - człon wyjaśniany → analogicznie do definiendum

ekspanans - człon wyjaśniający → analogicznie do definienns

* Wyjaśnianie to NIE Eksplikacja (Precyzowanie treści pojęcia)

* Wyjaśnianie to Nie Opis Naukowy.

Wyjaśnianie → to rozumowanie złożone dwuetapowe, w którym zachodzi redukcja - szukanie racji dla znanego następstwa i dedukcja - wnioskowanie na drodze wynikania z racji do następstwa.

Struktury Wyjaśniania i jego Typy

	Generalizujące		Teoretyczne			Kauzalne	Interpretacja Humanistyczna
eksplanans	Nomologiczno - dedukcyjne	Indukcyjno - statystyczne	Prawo Ogólne		Prawo Statystyczne
		Warunki Początkowe Hipotezy ↓		Prawo Ogłolne	Prawo Statystyczne
eksplanandum	Zdanie jednostkowe		Zdanie Ogólne

Nomologiczno - dedukcyjne → to model podciągający eksplanandum pod pewne prawo.

Indukcyjno - statystyczne → to model podciągający eksplanansum pod prawo statystyczne

Kauzalne → bazuje na arystotelesowskim modelu szukania przyczyny

Porządkujące → wyjaśnia przez umieszczenie eksplanandum w podziale, kategoryzacja i przyporządkowanie

Eroderyczno- kontrastowe → bazuje na budowaniu w eksplanans opozycję przeciwności, często może posłużyć się alternatywą


Właściwości Wyjaśniania

• Asymetryczność (eksplanans → (wynika z ) eksplanadum)

• Wskazanie przyczyny (uwzględnia czynniki przyczynowe, ale nie samą przyczynę)

• Pragmatyczność (wyjaśnienie jest rozwijaniem jednostki, problem obserwatora wyjaśnianie jest dokonywane przez pryzmat obserwatora)

• Wyjaśnianie widzialnego przez niewidzialne, rozumianego przez strukturę niezrozumiałą, złożoną (explanandum jest oczywiste gdy ieksplanans jest niezrozumiały)

Kryteria Dobrego Wyjaśniania

• z eksplanansu musi wynikać eksplanandum

• nawiązuje do związków przyczynowo-skutkowych

• nie może być pozorne

• nie może być oparte tylko na prawie

25. Metody Nauk Humanistycznych

Przedmiot→ człowiek i jego wytwory, wszelka działalność człowieka rozumiana i pojmowana tak sama w sobie jak i w kontekście swojego występowania(materialnie - to co badane i formalnie - aspekt otaczający badane). Wszystko o co pyta i co typologizuje metoda nauk humanistycznych jest związane z człowiekiem.

Charakterystyka Nauk Humanistycznych:

• Dążą do rozumienia, nie jak nauki przyrodnicze do wyjaśniania,

• Wartościują wyniki swoich analiz,

• Dysponują wysoką bazą epistemologiczną,

• Korzystają z szerokiego aparatu poznawczego.

• Wymuszają badanie w złożonym systemie (badanie odbywa się w środku systemu).

• Człowiek bada człowieka.

• Człowiek i jego działalność nie jest ujmowana w wielkości matematyczne (Arystoteles)

Główne Akcenty Metody Nauk Humanistycznych:

• Mało intersubiektywne, kontrolowalne, komunikowalne i uporządkowane dedukcyjnie,

• Często posługuje się (metoda) językiem potocznym, nie wykształciła języka i symboliki szczegółowej → jak np. Chemia, Biologia, fizyka itp.

• Nie są i nie będą ostatecznie przewidywalne (np. pod względem kroków badawczych), bo dotyczą interdeteterministycznej wolnej woli człowieka, co nie znaczy, że odkryte prawa naukowe nie mają dalej charakteru praw naukowych,

• Metoda jest idiograficzna, czyli jednostkowa i niepowtarzalna → bazuje na elemencie niepowtarzalnym jakim jest zachowanie i twórczość człowieka,

• Nie jest w stanie zawsze operować eksperymentami (np. ze względów etycznych),

• Metoda jak i sama nauka humanistyczna jest podatna na manipulacje ideologiczne i szaleństwo,

• Często operuje zmiennym punktem widzenia,

• Nie dysponuje silną weryfikacją i falsyfikacją swoich tez,

• Przedmiot badania jest zmienny,

• Przedmiot jest uwikłany w szereg zależności kontekstowych poza którymi jego badanie może znacząco tracić na wartości badawczej,

*Arystoteles wskazał, zależność postaci metoda dostosowuje się do nauki.

*Searle - podobnie głosił pogląd, że problem decyduje o metodzie jaka zostanie zastosowana do jego rozwiązania.

Spór o Metodę Humanistyczną

Rozpoczoł się od Hegla a jego teoretykami byli w XIX w.: von Ranke, Dilthey, Rickert, Windelband, Weber.

Naturalizm	Antynaturalizm
Postuluje upodobnienie metody nauki humanistycznej do wzorca nauk przyrodniczych, gdyż formalizm i opracowane standardy implikują naukowy charakter metody, jej odkrywczy charakter i sprawdzalność empiryczną, wyjaśnianie i przewidywanie zdarzeń na bardzo wysokim szczeblu prawdopodobieństwa.	Przeciwnie postuluje i podkreśla nietypowość, oryginalność stosowanych metod badawczych, ich różnorodność i brak jednostronnych standardów postępowania, wyjaśnia to nietypowością człowieka jako istoty, jego zmiennością i wolną wolą postępowania a także rozumnością.

Podział Nauk Humanistycznych z wzg. Na Przedmiot:

Nauki o Człowieku i Społeczeństwie	Nauki o Wytworach Kultury	Nauki o Dziejach Człowieka
Psychologia, ekonomia społeczna, socjologia, itp.	Nauki o prawie, filologie językowe, nauki o kulturze, itp.	Historie.

26. Metoda Historyczna

Metoda ta jest jedną z najstarszych dobrze opracowanych i opisanych. Uważa się, że jest ona sposobem badania człowieka społecznego i jego aktywności wyrażonej we wszystkim co jest jego wytworem.

Etapy metody Historycznej:

• Heurystyka → Szukanie i porządkowanie Źródeł,

• Analiza i krytyka pozyskanych Źródeł,

• Synteza Źródeł → Rekonstrukcja Faktów Historycznych (a także osadzenie faktów w kontekście znanego już rozwoju dziejów),

• Konfrontowanie Syntezy z Doświadczeniem

Źródło Historyczne → to ślad rozumnej działalności człowieka, pozostały jako trwała pamiątka z przeszłości w postaci możliwej do odczytania i zweryfikowania informacji.

*Źródło nie może być dotworzone,

*Może być umyślne (pozostawione z zamysłem świadczenia o działalności człowieka → np. Kronika Historyczna, List dla potomności) ale i nieumyślne (czyli zachowane przypadkowo, świadczące o działaniu, ale bez wyraźnego celu przekazywania → np. rejestr biblioteczny, spis ludności, karta ewidencyjna, itp.)

Krytyka Źródeł Zewnętrzna → określenie oryginalności, pochodzenia i autentyczności źródła,

Krytyka Źródeł Wewnętrzna → ocena wiarygodności źródła oraz w efekcie ustalenie faktu Historycznego.

Fakt Historyczny → jest to ustalenie z wysokim prawdopodobieństwem możliwości zaistnienia zdarzenia w procesie dziejowym, w oparciu o co najmniej (zaleca się by było ich jak najwięcej) dwa źródła historyczne niezależne od siebie. Niezależność jest tu rozumiana genetycznie → tj. jak najmocniej. Np. relacja bitwy historycznej powinna być źródłowo udowodniona w historii obydwu stron walczących.

Synteza Tradycyjna Faktów Historycznych →

Synteza Krytyczna Faktów Historycznych→

Synteza Nowoczesna Faktów Historycznych →

27. Teoria Naukowa

Teoria Naukowa = Podstawowa/Atomowa jednostka rozwoju naukowego.

Elementarna, składowa część nauki (wszelkiej nauki) budowana na pozyskanych danych badawczych tworząca spójną całość.

→Przyrodniczo jest konstruowana o system dedukcyjny wypełniony danymi empirycznymi,

→Humanistycznie jest zależna od nauki na jakiej się opiera,

*Przeciwstawiana Teoria jest Empirii i Praktyce, opozycja ta z metodologicznego punktu widzenia jest nieuprawniona, bezprzedmiotowa, jako, że dziedziny te mają w założeniu współdziałać, a nie być przeciwnościami.


Schemat Arystotelesowski Teorii

Indukcja intelektualna i indukcja epagoge pozwala człowiekowi na szybkie tworzenie praw natury ogólnej, nie jest ku temu przeszkodą posiadanie niewielkiej ilości danych empirycznych.

*Tworzy się wiele praw natury ogólnej.

R → Kierunek Rozumowania i działania badawczego

Schemat Indukcyjny/Neopozytywistyczny


Przeciwnie, tylko wielka ilość danych empirycznych, dobrze zanalizowanych i uzyskanych pracą może nam pozwolić na tworzenie prawa natury ogólnej, nurt ten nie pokłada optymistycznej wiary w zdolności umysłowe człowieka.

*Tworzy się mało praw natury ogólnej.

R → Kierunek Rozumowania i działania badawczego


Schemat Sieci Popper'a i Suppe'a

Nurt ten akcentuje przenikanie się teorii (pełne pola) i danych empirycznych (puste pola) jak linii w sieci. „Teorie są sieciami”, pisał Popper. W myśl tej koncepcji punkty pozostają w relacjach nie odkrytych i odkrywanych, a ich odkrywanie to zawężanie wolnych pól między nimi.

→Uszczegółowienie

Definicja

Teoria naukowa to system zdań logicznie uporządkowanych, oparty o prawa naukowe wypracowane w teorii, definicje i hipotezy pozostające w stałym i nierozerwalnym stosunku, tak skonstruowany układ zdań ma cel jaki jest wskazanie i wyjaśnienie dziedziny jakiej dotyczy, poza tym ma być prognozą przyszłych faktów jakie zachodzą w oparciu o teorię.

*Teoria nie jest zbiorem wyników badań, takowy nie zawiera wynikania, oraz nie jest podobny do systemy dedukcyjnego.

*Teoria może być dynamiczna i statyczna.

Kryteria Dobrej Teorii Naukowej

• Kuhn (dokładna, spójna, szeroka, prosta, płodna → dać możliwość tworzenia nowych pól eksploatacji odkrywczej, zgrabna)

• Popper (niesprzeczna, falsyfikowalna, aksjomatyczna)

• Inne (harmonijna i Prosta)

*Nie wymienia się dzisiaj kryterium Prawdziwości

Funkcje Teorii Naukowej

• Eksplanacyjna/Wyjaśniająca (teoria musi proponować rozwiazanie problemu),

• Przewidująca (teoria określa zjawisko nieznane, postuluje mechanizm prowadzący do problemu i rysuje model rozwiązania),

• Porządkująca (dokonuje selekcji i typologizacji danych doświadczenia),

• Generująca (postuluje nowe hipotezy),

• Społeczna (teorie kształtują kulturę i sposoby myślenia),

• Moralizująca (teoria wpływa na pojmowanie etyki i moralności),

• Poglądotwórcza (modernizuje, modyfikuje wpływ na świat),

• Instumentalistyczna

Determinanty Teorii

• Tradycja Kulturowa, Cywilizacyjna i Naukowa

• Preferencja Środowiska Naukowego

• Preferencje Badacza

• Poglądy Estetyczne

• Sugestie innych

• Względy Subiektywne

28. Prawo Naukowe

Prawo Naukowe → to prawo uzyskane na mocy indukcji niezupełnej z zdań obserwacyjnych i wyrażające stałą i niezmienną, niezależną od czynników czasowych i przestrzennych relację między zdarzeniami.

*Prawo może być także uważane za skrócenie zaistniałych i zaobserwowanych faktów, lub jako informacja o faktach.

*Jest Rzeczywiste.

Prawo Naukowe nie jest:

• Konwencją (umową), bo opisuje zjawisko, związek realny i faktyczny,

• Normą Działania, bo jest obiektywne,

Struktura Prawa Naukowego -
(Proste Zdanie Relacyjne)

29. Hipoteza

Hipoteza → (gr. Założenie) zdanie prawdopodobne i prowizoryczne zastosowane dla poprawności procesu badawczego lub z pobudek czysto praktycznych. W rozumieniu naukowym służy jej obaleniu, a nie dowodzeniu.

*Hipoteza z mocy definicji (z mocy założenia) wyklucza się z prawdziwością, ma być prowizoryczna i falsyfikowalna.

*Hipoteza zawsze występuje w kontekście i otoczeniu teorii, której jest integralną częścią, zarazem opiera się o dane empiryczne.

Kryteria Poprawnej/Dobrej Hipotezy

• Prosta (ma zawierać więcej informacji)

• Ogólna

• z Mocą Predykacji (ma „siłę” przewidywania)

• Zgodna z empirią

• Harmonijna z teorią (wiedzą teoretyczną)

• Semantycznie niepusta (wnosi informacje do wiedzy)

• Intersubiektywna

• Sprawdzalna

• Prawdopodobna

• Nie jest analityczna

• Nie prowadzi, a tym bardziej nie wymusza paradoksów analitycznych

• Nie jest pseudowyjaśnieniem rozważanego problemu

Funkcje Hipotezy

Prognostyczna (hipoteza zapewnia możliwość przewidywania przyszłych faktów)

Eksplanacyjna/Wyjaśniająca (hipoteza postuluje rozwiązanie, wyjaśnienie zaobserwowanych faktów)

30. Metoda Filozoficzna

Metoda Filozoficzna → to zespół właściwych i sprecyzowanych kroków postępowania, które jest uprawianiem filozofii nastawionym na cel uzyskanie i utrzymanie porządku badawczego, wieńczonego puentą postaci tezy filozoficznej.

Teza Filozoficzna → Zdanie filozoficznie kluczowe.

Metoda Filozoficzna → etymologicznie to droga, której przebycie w badaniu jest konieczne dla rozwoju naukowego, postępowanie podejmowane począwszy od stawienia, a skończywszy na rozwiązaniu problemu.

*Metoda starożytno-średniowieczna (postulowała wtórność metody do rzeczywistości badanej)

*Metoda nowożytna (odwrotnie chciała zarysowania metody później odnoszonej i ewentualnie tylko modyfikowanej nieznacznie do przedmiotu badania)

*Ogólnie uznaje się, że metod filozoficznych jest wiele, zależnie od ilości nurtów, wielości nauk składowych filozofii, skończywszy na wielości samych badaczy czy filozofów.

*Faktyczny początek filozofii jest ametodologiczny/ametodyczny, bo wybieram przedmiot, cel badań już ametodycznie/ametologicznie.

Czynniki Wpływające na Wybór Metody:

• Przedmiot Badania

• Cel Badania

• Wcześniejsze czasowo rozwiązania filozoficzne (określenie władz poznawczych, rozumienie racjonalności, koncepcja języka i koncepcja prawdy)

Uporządkowanie Metod Filozoficznych

• Ze względu na Naukę Wzorcową (Filozofia, Matematyka, Logika, Nauki przyrodnicze, Nauki humanistyczne, Teologia lub odrzucenie wzorców → Postmodernizm)

• Ze względu na Przedmiot Badania (Świat Realny, Rzeczywistość, Byt, Byty idealne, Świadomość, Znak, Język, Człowiek, Bóg itp.)

• Podział Stępnia (Metody Fenomenologiczne, Logiczno-Lingwistyczne, Hermeneutyczne, Metafizyczne, Ontologiczne, Transcendentalne, Scjentystyczne)

• Podział Bocheńskiego (Bezpośrednie → Metoda fenomenologiczna inaczej zwana metodą duchowego patrzenia oraz Pośrednie → metoda semiotyczna, dedukcyjna i redukcyjna)

Metoda Analityczna

Analiza to procedura w metodologii opisana jako rozkład na czynniki pierwsze, podstawowe, bardziej proste lub elementarne.

→ Analiza Kartezjańska (dąży do nie pomijania jakichkolwiek elementów oraz ich rozłożenia na to co Kartezjusz zwie jasnym i wyraźnym chce opisu prostego, by później proste złożyć w bardziej skomplikowane)

→ Analiza Redukcyjna (operacja redukowania do granicy możliwości redukcji, czyli pozyskania tego co jest atomowe, propagowana przez Russella)

↓

Zdanie przykładowe Russella „Obecny Król Facji jest Łysy”

→ Analiza Terapijna (przez redukowanie do języka poprawnego, czyli eliminowanie błędów dochodzimy do prostoty i przejrzystości owego, propaguje postępowanie zgodnie z zasadami, prekursorem był Wittgenstein)

→ Analiza Mapy Pojęciowej (łączona z Rylem, bazuje na ujawnianiu relacji między pojęciami, co ma pozycjonować termin wobec jemu pokrewnych i tych, które są w nim w bliższej i dalszej relacji mapa to umiejscowienie w okolicy innych przez wyznaczenie pozycji)

→ Analiza Języka Potocznego (bazuje na dyskusji z Russllem i jego redukcją, postuluje Strowson nie zwracanie uwagi na logiczność języka formalnego i uważania jej za wyznacznik, ale podkreślanie swoistej logiczności języka potocznego, Strowson ponad to chciał by w języku potocznym odnaleźć elementy podstawowe jego budowy i opisać relację między nimi) → deskrypcja czyli dokładny opis

↓

Zdanie przykładowe Strowsona „Wszystkie Dzieci Jana śpią.”

→ Analiza Konektywna (pokrewna mapie pojęciowej, chce śledzenia i opisu relacji między pojęciami, na zasadzie budowania sieci, struktury pojęciowej)

*Analiza zawsze pozostaje rdzeniem metody filozoficznej ze względu na podążanie do fundamentu badanego problemu czy poglądu.

Zarzut Lancfordta wobec Analizy

„Analiza jest poprawna wtedy, gdy `analizans' i `analizandum' procesu analizy są synonimami.”

Elektem tego zarzutu jest uczynienie z analizy prostego zdania tautologicznego, którego początek i koniec są de facto tym samym. Zarzut tak sformułowany uderza w wymaganą dla poprawności analizy nierówność, przekraczanie wyjaśnianego przez wyjaśnienie.

Wyjaśnianie Uniesprzeczniające

Metoda wprowadzona przez Krąpca, bazuje na wyjaśnianiu q przez p, z zastrzeżeniem, że redukcja i regres dociera do pierwotnej przyczyny.


gdzie q ma tylko jedną przyczynę. p i q symbolizują stan metafizyczny, to nie słowa, terminy, pojęcia, a coś więcej.

q jest poznawczo pierwotne, ale p jest metafizycznie pierwsze.

Zasadą postępowania jest szukanie racji ostatecznej i nie obalanej co ma prowadzić do niezawodności.

Założenia Metody:

→ Racjonalność Rzeczywistości

→ Skutek jest jakościowo mniejszy niż przyczyna

→ Bytowo istnieje pluralizm, czyli p ≠ q

Schemat:


Separacja

Jest to metoda formułowania bytu jako bytu, oparta o świadomość badacza prawdziwości faktu, że badany element jest istniejący, zatem jest bytem u samego początku badania. Wejście i wyjście metody jest tym samym faktem.

*Ma pozwolić nie pomijać istnienia.

Etapy:

• Sformułowanie Sądy Egzystencjalnego (Jan istnieje, Ewa istnieje, Krzesło istnieje)

• Analiza Sadu Egzystencjalnego (synteza: Jan i Ewa, i Krzesło istnieją, a istnienie sięga poza jeden byt)

• Określenie Bytu (Rozróżnienie istnienia Jana i Ewy i Krzesła)

• Sprecyzowanie wniosku (Byt to treść Istniejąca)

Uwaga:

Jeśli znajdziesz jakiś błąd, powiadom mnie o ty.

Nazwa użytkowa dla Skryptu

Nazwa użytkowa dla Skryptu

1

Uniwersytet Śląski, WNS, Filozofia

1/36 2009-01-16 22:23

/

Redaktor i współautor G99, oraz inne osoby, którym serdecznie dziękuję za pomoc i materiały

---