1. Regiony turystyczne w Polsce

Beskidy stanowią północną część Karpat, a ich rozpiętość sięga od Bramy Morawskiej i rzeki Beczwy w Czechach po rzekę Czeremosz na Ukrainie. Turyści mogą udać się na 1500 kilometrowy szlak architektury drewnianej i zwiedzić najcenniejsze, wpisane przez UNESCO obiekty. Obowiązkowo XV - wieczny Kościół pw. Wszystkich Świętych w Blizne, Kościół Wniebowzięcia NMP i św. Michała Archanioła z początku XV wieku oraz wiele innych starych, zabytkowych kościołów. Warto również udać się szlakiem cerkwi łemkowskich. Spotkać tu można zarówno niedźwiedzie, drapieżne rysie i dzikie żbiki, ale też stada niebezpiecznych wilków. Ciekawą atrakcją, jaką turystyka regionalna przygotowała dla zwiedzających, jest Kolejka Leśna w Przeworsku. Wybierając się na taka podróż, turyści będą mieli okazję przejechać przez najdłuższy, wąskotorowy tunel w Europie.

Bieszczady są bardzo rozległym obszarem górskim, który jest częścią łańcucha Karpat. Położone są w płd. - wsch. części Polski, a ich obszar rozciąga się od Przełęczy Łupkowskiej na zachodzie, aż do Przełęczy Użockiej na wschodzie. Bieszczady to atrakcyjne regiony turystyczne w Polsce, tu znajduje się szczyt Opołonek, najbardziej wysunięte na południe miejsce Polski. Bieszczady można podzielić na trzy części: Bieszczady Zachodnie, Środkowe i Wschodnie. Zachodnie rozciągają się do Przełęczy Łupkowskiej, aż do Użockiej, z najwyższym szczytem Tarnica, posiadająca wysokość 1346 m.. Jest to jedyna z części Bieszczad położona na terenach Polski. Można wybrać się z przewodnikiem na wycieczki krajoznawcze po Bieszczadach. Główne zainteresowanie wzbudzają liczne pobliskie szlaki turystyczne, m. in. Czarny Szlak czy Szlak Ikon w Dolinie Sanu i Osławy. można odbyć rejsy po Jeziorze Solińskim, jak również udać się na spływ doliną Sanu. Bieszczady to bardzo malownicze tereny o nieskażonej naturze, świeżym powietrzu i licznych zabytkach kultury sakralnej.

Bory Tucholskie są uważane za największe skupienie leśne w Polsce, z przewagą sosny, wśród pozostałych dębów, osik, brzóz i cisów. Ziemia obdarzyła lasy urodzajnością - można tu spotkać dużo grzybów oraz jagód. W Borach Tucholskich żyje wiele gatunków zwierząt, w większości już nigdzie nie występujących, na przykład orzeł bielik, czapla siwa czy wydra - z tego względu niektóre gatunki zostały objęte ochroną. Zachowały się tu pozostałości pierwotnej puszczy i podobnie jak zwierzęta, są one chronione jako pomniki i zabytki przyrody. Utworzony został nawet rezerwat, mający pod swoimi „skrzydłami” niektóre gatunki roślin, a nawet pojedyncze okazy drzew, głazów i ptactwa. rezerwat, nazwany Rezerwatem Leona Wyczółkowskiego, polskiego malarza, jest pięknym chociażby ze względu posiadania największego skupiska cisów w Europie. Do ciekawych miejsc turystyka regionalna zalicza tak zwane „Kręgi Kamienne” w Odrach, nad rz. Wdą, zbudowane z wystających nad ziemią głazów, ułożonych wokół dwóch kamieni, pod którymi podobno znajduje się cmentarz pochodzący z I - III w. n.e. Przez obszar Borów Tucholskich przepływają dwie rzeki: Brda i Wda, które płynąc żłobią w glebie doliny i zakola, a przedzierając przez akweny wodne łączą je w jedne z najpiękniejszych w kraju szlaki kajakowe.

Dolny Śląsk to kraina należąca do województw lubuskiego, opolskiego i przede wszystkim, dolnośląskiego, a jego nazwa pochodzi od nazwy plemiennego terytorium Ślężan. Dolny Śląsk wyznaczają: od południa Sudety - na pograniczu polsko - czeskim; Nysa Łużycka po zachodzie; na północy pradolina Baryczy oraz południowe rubieże Wielkopolski; natomiast od wschodu - przesieka leśna, biegnąca do Wzgórz Trzebnickich i Baryczy wzdłuż doliny dolnej Nysy Kłodzkiej i Stobrawy Wiele miejsc zabytkowych, jakie turystyka regionalna proponuje do zwiedzania, obejmuje również zabytkowe Kościoły Św. Barbary czy Jadwigi w Walimiu, oraz zabytkowe kamieniczki. Ponadto na terenie tej gminy turyści mogą skorzystać z wodnej kąpieli w Jeziorze Bystrzyckim, o pierwszej klasie czystości wód powierzchniowych w Zagórzu Śląskim. Obszar rekreacyjno - turystyczny, który otaczają niesamowicie piękne lasy, oraz rezerwat krajobrazowo - drzewostanowy „Góry Chojna” przyciąga wiele osób pragnących obcować z naturą, zarówno podziwiając uroki pobytu w przepięknej dolinie rzeki Walimki, położonej u podnóża Gór Sowich.

Góry Świętokrzyskie zajmują środkowy obszar wyż. Kielecko - Sandomierskiej, stanowiąc jej najwyższą część. Znajdują się pomiędzy łukiem rzeki Wisły i Pilicy, a ich nazwa sięga historii klasztoru na Łysej Górze, miejsca, w którym gromadzone były i przechowywane relikwie drzewa Krzyża Świętego. Pasmo Dymińskie, jedno z jego mikroregionów, na terenie którego znajduje się zamek w Chęcinach oraz spora ilość rezerwatów geologicznych czy Świętokrzyski Park Narodowy. Turystyka regionalna proponuje wiele zabytków i muzeum do zwiedzania, kościołów, czy chociażby przepiękne klasztory - między innymi Klasztor Benedyktów Świętokrzyskich z XII w., w którym powstały historyczne pisma znane całemu narodowi, takie jak Kazania Świętokrzyskie czy Pieśni Łysogórskie. Góry Świętokrzyskie, podobnie jak niektóre regiony turystyczne w Polsce, posiadają swój park - Świętokrzyski Park Narodowy. Grzbiety gór stanowią rumowiska skalne, których najwięcej i o najbardziej malowniczym, specyficznym charakterze, jest w okolicach Łysej Góry i na Łysicy. Na Łysej Górze następuje inicjacja niebieskiego szlaku turystycznego, który swój koniec ma w Pętkowicach. Innym szlakiem, zwanym od im. Edmunda Massalskiego, jest szlak czerwony, prowadzący przez górę z Gołoszyc do Kuźniaków.

Półwysep Helski to niepoprawna terminologicznie nazwa Mierzei Helskiej. Jest to wał o długości 35 km, powstały w wyniku nanoszenia piasku przez fale morskie. Otacza ją od północy Morze Bałtyckie, natomiast od południa Zatoka Pucka, akwen wodny należący do Nadmorskiego Parku Krajobrazowego o bardzo niewielkim zasoleniu i słabą wymianą wód z oceanem. Są to bardzo ważne regiony turystyczne w Polsce z kąpieliskami morskimi w Helu, Kuźnicy, z uzdrowiskami i kąpieliskami położonej wśród wydm i lasów Juracie i słynącej z portów rybackich oraz z pozostałości po bunkrach z II wojny światowej, Jastarni. Według niektórych turystów, jest on idealnym miejscem pobytu wakacyjnego dla rodzin z dziećmi, szczególnie osłonięta od wiatru część plaży znajdująca się po stronie Zatoki, gdzie woda jest całkiem ciepła i nie głęboka. Dla dzieci, atrakcją sezonu są rozkładane we Władysławowie oraz Jastrzębiej Górze wesołe miasteczka lub fokarium na Helu. Warto odwiedzić miasteczko Hel ze względu latarnię morską z 1825 roku, Izbę Pamięci Marynarki Wojennej oraz Muzeum Rybołówstwa.

Jura Krakowsko Częstochowska inaczej Wyżyna Krakowsko - Częstochowska. Znajduje się tu około półtora tysiąca jaskiń oraz schronisk, z czego najdłuższa jest Jaskinia Wierna - ok. 1027m. Teren Jury idealne dla kolarstwa górskiego, narciarstwa biegowego czy nawet jazd konnych.Turystów przyciągają w te obszary pięknie urzeźbione formy terenu, skały, grupujące się w większe masywy. Szczególne uznanie dotyka terenów Sokolich Gór, Podzamcza czy Rabsztyna. 

Zadziwiająco szybko rozwija się tutaj turystyka regionalna, właściciele ośrodków turystycznych z roku na rok zauważają większe zainteresowanie podróżujących obszarami Jury. Uwarunkowania przyrodnicze, jakimi obdarzyła tę krainę natura, ściąga rzesze turystów, tak jak do jaskiń, tak i do Ojcowskiego Parku Narodowego. Istnieje tu możliwość spędzenia aktywnie wolnego czasu również w związku z pobliskimi akwenami wodnymi, gdzie można pozwolić sobie na pływanie, żeglarstwo, windsurfing oraz inne sporty wodne.

Kaszuby Stanową on część Pomorza Wschodniego, który sięga od Półwyspu Helu i doliny Wisły po wschodniej części, po rzekę Słupię od zachodu, natomiast długością rozciąga się od Morza Bałtyckiego po Bory Tucholskie. Kaszuby są terenem bardzo obficie zalesionym, o dużej ilości jezior. Tak zwane „Kaszubskie Morze”, czyli kompleks jezior, to jedna z atrakcji. Kaszuby wzbudzają zauroczenie turystów nie tylko występowaniem łąk, pól, jezior czy lasów, ale także urozmaicone urzeźbienie terenu, doliny rzeczne oraz świeże, czyste powietrze. ich największą atrakcją jest strąd, czyli brzeg morza. Jest to niesamowicie urzekający krajobraz, jaki tworzy szeroka plaża w połączeniu z urwistymi klifami. tutejsze rzeki są spławne dla kajaków. Trzy, najbardziej atrakcyjne miejsca turystyczne Kaszub, to Wzgórza Szymbarskie wraz z Pojezierzem Kaszubskim, teren i obrzeża Borów Tucholskich oraz pas terenów nadmorskich od Helu do Władysławowa oraz od Pucka do Łeby.

Kujawy granice biegną wzdłuż lewego brzegu Wisły. Zyskały sobie one w ustach Kolberga na miano „kraju mlekiem i miodem płynącym”, ze względu na urodzajną ziemię (czarnoziem bagienny). Kujawy są specyficznym regionem o kulturowych obrządkach, swoich zwyczajach oraz tradycji opartych na doświadczeniu życiowym i mądrościach przodków. Kujawiacy tworzą charakterystyczną muzykę i sztukę ludową. Stanowią oddzielną część etnograficzną. Często na Kujawach odbywają się ogólnopolskie festiwale folklorystyczne, lub kilkudniowe maratony regionu Kujaw. Warte zobaczenia są średniowieczne grodziska, rzadko już spotykane budynki architektoniczne w stylu romańskim, pochodzące za czasów pierwszych Piastów oraz siedziby szlacheckie, ratusze staromiejskie, czy renesansowe nekropolie. Wielbiciele zabytków docenią również istnienie osady łużyckiej kultury, powstałe 2500 lat temu w Biskupinie, w rezerwacie archeologicznym. zaskoczenie turystów, wzbudzą występujące w Wietrzychowicach koło Izbicy Kujawskiej piramidy, w których, spoczywają w spokoju, przywódcy plemion, szamani i czarownicy.

Mazowsze, to kraina historyczna, a zarazem region geograficzny położony w środkowym biegu Wisły. Mazowsze przy dzisiejszym podziale administracyjnym pochłania wiele większych miast, między innymi: Ciechanów, Ostrołękę, Garwolin, Warszawę, Kozienice, Grójec, Radom oraz Siedlce czy Mławę. Naturalne przedłużenie Niziny Mazowieckiej, na której jest położone Mazowsze, stanowi Nizina Podlaska.Szczególne walory turystyczne jakimi pochwalić może się turystyka regionalna przede wszystkim posiada miasto Warszawa. Znajduje się tu wiele atrakcji i nowoczesnych budowli, jak centra handlowe, galerie czy kluby oraz całkiem stare zabytki, muzea i teatry. Jest ona ważnym ośrodkiem naukowo - kulturowym kraju, tu znajdują się Pałac Kultury i Nauki, Sejm, parlament oraz pałac prezydencki. Kolejnymi miastami przyciągającymi wielu turystów są m.in. Żelazowa Wola oraz Łódź. Ciekawym miejscem, pełnym oazy i spokoju, a zarazem miejscem, w którym można zaczerpnąć świeżego powietrza i ujrzeć żywą naturę, jakiej jeszcze nie widzieliśmy, są uznawane za najpiękniejsze regiony turystyczne w Polsce dwa kompleksy leśne: Puszcza Białowieska oraz Puszcza Kampinoska, która jest idealnym terenem na piesze wycieczki oraz jazdy konne lub rowerowe. W parku można spotkać też dosyć rzadko występujące w lasach zwierzęta, jak łosie czy żubry, można natknąć się także na wydmy śródlądowe.

Mierzeja Wiślana czyli utworzony przez naniesione prądami morskimi i Wisłą piaski, piaszczysty półwysep. Wał ten rozciąga się od Gdańska do Bałtijska w Federacji Rosyjskiej - nazwa ta w języku polskim oznacza Piława. znajduje się na południowo - wschodnim brzegu Zatoki Gdańskiej, oddziela Zalew Wiślany od otwartych wód Zatoki, natomiast od strony Żuław oddzielona jest systemem kanałów. Te specyficzne, kształtowane przez lata regiony turystyczne Polski utworzyły wydmy, porośnięte lasem mieszanym, lasem zalesionym nienaturalnie. Zostały tu nawet utworzone trzy rezerwaty przyrody o nazwach Ptasi Raj, czy jak niektórzy turyści wolą - Mewia Łacha, kolejnym są Kąty Rybackie oraz Buki Mierzei Wiślanej. Warto odwiedzić miejscowości rybackie oraz miejsca o bardzo korzystnych warunkach klimatycznych, ze względu na obecność jodu w powietrzu, dużego nasłonecznienia i wilgotności powietrza, czyli znaną zapewne każdemu turyście Krynicę Morską, która jako najcieplejszy rejon Wybrzeża w okresie letnim, przyciąga do siebie wielu turystów.Oczywiście istnieje jeszcze wiele innych miejscowości do zwiedzania, na przykład Piaski, Jantar czy Mikoszewo,

Pieniny, to malownicze pasmo górskie w kształcie łuku, położone na północnym wschodzie od Tatr. Góry te, ze względu na skaliste turnie, przypominają swym wyglądem Tatry. Turnie oraz przełomy Dunajca dzielą Pieniny na trzy części, jednak najbardziej oblegane przez turystów i posiadające najwięcej walorów turystycznych, są z pewnością Pieniny Właściwe. Obejmują one swoim zasięgiem tereny, począwszy od Czorsztyna, a skończywszy na Szczawnicy. Dwa największe i najbardziej znane masywy tej części Pienin, to Trzy Korony o wysokości 982m n p m oraz Sokolica, nieco niższa, 747 m. n.p.m. Występuje tu wiele atrakcji turystycznych, jak na przykład możliwość spływu Dunajcem, .Pieniny stwarzają malowniczy krajobraz różnorodnej formy skalnej, tu tętni życie wielu gatunków roślin i zwierząt, tu również znajdują się źródła wód mineralnych. Dodatkową atrakcją, jaką udostępnia dla wielu turystów  jest obecność sztucznego Jeziora Czorsztyńskiego, idealnego na przepływy statkiem wycieczkowym. Dzięki takiej podróży wodnej można obejrzeć zamki w Czorsztynie oraz Niedzicy. Pieniny charakteryzują się ciepłym, w porównaniu do sąsiednich gór, klimatem.

Podlasie to uroczy, jeden z ostatnich w Polsce nie skażony w zbyt dużym stopniu przez człowieka teren. Często można spotkać się z jego inną nazwą „Mekka ornitologów”, a niektórzy nazywają je „Europejską Amazonią”. Nie na co dzień można zobaczyć tak dużą różnorodność fauny i flory, przedzierające się przez bagienne dolinny Biebrzy i Narwi. Podlasie często okazuje się spełnieniem marzeń i natchnieniem dla artystów. Cudem przyrody zachwycają się nie tylko malarze, fotografowie czy biolodzy, ale bogaty świat zwierząt przyciąga tu rzesze ornitologów. Można spotkać tu różne narodowości i wyznania, a same miasta przyciągają turystów do zwiedzania zabytków architektury świeckiej i sakralnej. Obszar ten, o nieskażonej przyrodzie i czystym powietrzu przyciąga wielu turystów uwielbiających przejazdy kolarskie. Wycieczka rowerowa po stolicy województwa to jeden z szybkich sposobów na zwiedzenie najciekawszych miejsc Białej Podlaski. Wiele zabytkowych zakątków, jakie oferuje to przede wszystkim siedemnastowieczny poradziwiłłowski zespół zamkowy zbudowany w kształcie gwiazdy 5 - cioramiennej, bardzo stary szpital miejski, bo aż z 1716 roku czy zabytkowo stary układ centrum miasta przy placu Wolności.

Pojezierze Drawskie Położone jest ono w centralnym obszarze Pomorza Środkowego, a rzeźbę jego terenu ukształtował ok. 10 tys lat temu lodowiec. W efekcie tych działań powstały moreny czołowe, głazy narzutowe, niebezpieczne bagna i liczne torfowiska, oraz często spotykane oczka wodne - jest ich tutaj, łącznie z jeziorami - około 250. to przede wszystkim okolice Czaplinka, Drawska Pomorskiego, Szczecinka, Bornego Sulinowa oraz Złocieńca. Inną z atrakcji może być Drawski Park Krajobrazowy, położony w środkowym obszarze Pojezierza Drawskiego. Ponadto turystyka regionalna daje możliwość wybrania się do jedenastu rezerwatów przyrody, jak i odwiedzenia trzech najbardziej strzeżonych krajobrazów, którymi są „Pojezierze Drawskie”, „Jeziora Szczecineckie” oraz „okolice Kalisza Pomorskiego”. Znajduje się tu wiele szlaków kajakowych, Piława i Rurzyca, oraz wodny spływ kajakowy największą Rzeką Drawą, wypływającą w okolicach Połczyna Zdroju w Dolinie Pięciu Jezior z Jeziora Krzywego. Szlaki piesze, konne i rowerowe oraz ścieżki przyrodnicze. Turyści maja do wyboru pola namiotowe, ośrodki wypoczynkowe, hotele, gospodarstwa agroturystyczne czy chociażby schroniska.

Roztocze jest krainą łączącą Wyżynę Lubelską z Podolem. Oddziela ono Wyżynę Lubelską i Wyżynę Wołyńską od Kotliny Sandomierskiej i Kotliny Naddniestrzańskiej. Roztocze posiada niesamowite walory przyrodnicze. Z uwagi na to, został tu utworzony Roztoczański Park Narodowy, Park Krajobrazowy oraz rezerwaty przyrody. Charakterystyczna jest na Roztoczu różnorodność roślinności, rzadko spotykana na innych terenach Polski. Szerokość wału roztoczańskiego oscyluje w granicach od kilkunastu do prawie 25 kilometrów, natomiast jego długość rozciąga się na około 180 km, z czego 110 km należy do Polski. Wśród tak zróżnicowanej roślinności, można tu spotkać 1350 gatunków roślin naczyniowych, gatunków środkowoeuropejskich, a także rośliny typowo górskie, północne, stepowe czy atlantyckie. Spośród całej roślinności, drzew 31 gatunków, krzewów - 53, oraz 100 gatunków roślin rzadkich, można również spotkać 160 gatunków ptaków.

Sudety  to łańcuch górski, położony na obszarze południowo - zachodniej Polski i północnych cech rozciągają się wzdłuż osi NW-SE. Dzielą się na makroregiony: Sudety Zachodnie, Sudety Środkowe, Sudety Wschodnie oraz Przedgórze Sudeckie. Charakterystyczną ich cechą jest bardzo zróżnicowany teren. Występują tu różne typy krajobrazów i formy terenów. Sudety zmieniają się z rozległych masywów górskich po kopulaste wzniesienia, czy strome ściany skalne. Często w miejscach stykania się skał powstają wodospady, m.in. Wodospad Kamieńczyka, Łomniczki czy Wodospad Szklarki. Warto odwiedzić tereny ziemi jeleniogórskiej oraz ziemi kłodzkiej, bądź wybrać się na szlak bursztynowy, najstarszy - bo istniejący już przed naszą erą.

Suwalszczyzna  Obszar ten znajduje się w Niżu Wschodnioeuropejskim, w granicach prowincji Niz. Wschodnio - Bałtycko - Białoruskiej. W skład Suwalszczyzny wchodzą trzy makroregiony: wschodnia część Poj. Mazurskiego, zachodnia - Poj. Litewskiego oraz północna część Niziny Północno - Podlaskiej. jest to zdecydowanie jeden z najchłodniejszych po górach terenów Polski. Godne polecenia miejsca Suwalszczyzny to Jezioro Hańcza, Cisowa Góra, Jezioro Wigry, Puszcza lub Kanał Augustowski czy Puszcza Romincka. Warto odwiedzić jedne z najważniejszych miast: Augustów - miasto uzdrowiskowe, położone nad brzegiem trzech jezior: Necka, Białego i Sajna, do którego niemalże centrum wkracza Puszcza Augustowska; Suwałki - największe miasto Suwalszczyzny o oryginalnym, przestrzennym planie, czy Sejny - idealna baza wypadowa, przeznaczona dla wycieczek, ze względu na posiadanie unikalnych zabytków architektury z XVI/XVII w. Warto również udać się na Spływ Rospuda albo Czarna Hańcza, której szlak prowadzi z jez. Wigry przez rzekę Czarną Hańczę oraz kan. Augustowski aż do Augustowa. Inne atrakcje turystyczne to: Dowspuda i ruiny pałacu Ludwika Michała Paca, Smolniki oraz Głazowisko Bachanowo.

Tatry to zdecydowanie najwyższa część pasma górskiego Karpat Zachodnich z czego ok. 25% leży w granicach Polski, a reszta na terytorium Słowacji. Góry te reprezentują krajobraz wysokogórski typu alpejskiego. Tatry dzielą się na 4 części: Tatry Bielskie, Tatry Zachodnie, Tatry Wysokie oraz masyw Siwego Wierchu. W Polsce najwyższym szczytem Tatr Wysokich są Rysy o wysokości 2499m.n.p.m Krajobraz tatrzański charakteryzuje duża ilość jezior i stawów, wkomponowanych między skałami. najpiękniejsze tatrzańskie jeziorO, Morskie OkO, położonego przy Mięguszowieckich Szczytach, oraz najgłębsze Wielkiego Stawu, który położony jest w Dolinie Pięciu Stawów Polskich. Inne warte obejrzenia to Wielki Staw Pińczowy, Staw Lodowy oraz tatrzańskie wodospady, np. Wielka Siklawa (ok.70m. wys.), które równie pięknie prezentują się i komponują z krajobrazem.

 

Podhale obejmuje regiony turystyczne Polski o ogromie tradycji góralskiej i kultury. Znajdują się tu niesamowicie interesujące zabytki budowlane, których jedynym materiałem budulcowym jest drewno. Szereg muzeum, galerii czy organizowanych imprez kulturowych powoduje, że Podhale stało się regionem o żywej ludowej kulturze. Warto odwiedzić najbardziej znaną, położoną ok. 1000 m.n.p.m. blisko Tatr miejscowość, Bukowinę Tatrzańską. Odbywają się tu folklorystyczne imprezy, a najważniejsza to Sabałowe Bajanina w okresie letnim oraz Góralski Karnawał, połączony z wyścigiem kumoterek, w sezonie zimowym. Ponadto, rozrywkę gwarantują dobre warunki do kolarstwa górskiego oraz turystyki, sprzyjające warunki do uprawiania zimowych sportów. 30 wyciągów czeka na turystów, a stoki są naprawdę łatwe i przeznaczone specjalnie do rekreacyjnej jazdy.

Warmia i Mazury. Województwo warmińsko - mazurskie, położone w płn. - wsch. części Polski to skład trzech największych historycznych krain, którymi są Warmia, Mazury i Powiśle. w większości przeważają jeziora. Jest to bardzo malownicza kraina jezior, rzek, lasów i wzgórz. Mazury często nazywane są Krainą Tysiąca Jezior. Wiele ludzi zamieszkujących te tereny wykorzystuje sytuację słabego zaludnienia, oraz występowanie zalesionych obszarów i jezior i wynajmuje prywatne kwatery dla turystów, czerpiąc z nich dochód. Atrakcję turystyczną terenu Warmii i Mazur stanowią również Średniowieczne zamki rycerskiego zakonu; warto również odwiedzić gotyckie lub barokowe świątynie. gmachy, powstałe jeszcze za czasów przynależności do niemieckiego obszaru, albo inne zabytki techniki. Należą do nich w szczególności stare drogi wodne, albo ślady materialne istnienia wielu grup egzotycznych legendarnych Jaćwingów i Prusów.

Wielkopolska to teren położony na Pojezierzu Wielkopolskim oraz Nizinie Wielkopolskiej. Jej głównymi miastami są, między innymi, Poznań, Bydgoszcz i Kalisz. Najbardziej przyciągają ich liczne kościoły i ratusze, warto również udać się na zwiedzanie dworów i okolicznych pałaców. Dla wielbicieli staroci i zabytków, zalecane jest udać się na wycieczkę do muzeów w Gnieźnie, Poznaniu, Puszczykowie, Szczerniawie lub do sławnego Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej w Gnieźnie. Bardzo wielu turystów odwiedza Szlak Piastowski, którego tor wyznaczają miejscowości związane z początkami państwowości polskiej. W sezonach jesiennych można wybrać się na leśne schadzki w celu poszukiwania grzybów, a szlaki turystyczne spełnią oczekiwania najbardziej wymagających traperów. Turystyka regionalna zaskoczyć potrafi również efektownymi krajobrazami, jakie mogą zagwarantować polodowcowe jeziora, ale może również stać się miejscem wypoczynku i połowów wędkarskich, jak i atrakcja dla osób uwielbiających kąpiele i sporty wodne.

Pomorze  Będąc na Wybrzeżu Środkowym warto odwiedzić zamek w Darłowie. Słowiński Park Narodowy znajduje się na środkowym wybrzeżu polskiego Morza Bałtyckiego. W roku 1977 został wpisany przez UNESCO na listę Światowych Rezerwatów Biosfery. Elementami charakterystycznymi tego Parku są przymorskie jeziora, łąki, torfowiska, bagna, nadmorskie bory i lasy, ale zdecydowanie najbardziej malownicze i niezwykłe są tu wydmy ruchome. Wieś Kluki - Jest tam skansen, w którym zabezpieczona została typowa osada Słowińska.

 W sezonie letnim Kołobrzeg kusi koncertami i różnorodnością imprez. Rozrywki spotkać można znienacka i wszędzie - na plaży, ulicach, w amfiteatrze i nie tylko. Najważniejszym wydarzeniem muzycznym i rozrywkowym jest Sunrise Festival. 

Ziema Lubuska Warto wybrać się na wycieczkę szlakiem zakonów rycerskich templariuszy i joannitów. Inną atrakcją może być miejsce osiedlenia się przed wiekami cystersów, czyli wycieczka do Goncikowa - Paradyża. można udać się na szlak warowni piastowskich. Jest to jeden z najbardziej pamiętliwych terenów ziemi lubuskiej w historii Polski, gdyż na owym szlaku, na znajdującym się tam moście w Szprotawie, odbywały się spotkania Bolesława Chrobrego z Ottonem III.

Jest możliwość zobaczyć na przykład zamek Henryka Brodatego w Krośnie Odrzańskim czy Kostrzyn, który sławę zdobył sobie dzięki organizacji Przystanku Woodstock. Tu znajduje się baza wypadowa do Parku Narodowego, Ujście Warty, który jest cennym obszarem ornitologicznym. Teren ziemi lubuskiej warto zwiedzać w momencie organizowania słynnych imprez zielonogórskich, jak na przykład Winobranie, lub niesamowicie enigmatyczna Noc Nenufarów w Lubrzy albo Lubuskie Lato Filmowe w Łagowie.

II. Miasta najciekawsze pod względem krajoznawczym

1. Gdańsk

• Dawne opactwo cystersów w Oliwie (z parkiem),

• Droga Królewska (zabytki przy ulicach Długiej i Długim Targu),

• Gmach Poczty Polskiej - Muzeum Poczty i Telekomunikacji,

• Kościół NMP,

• Kościół św. Brygidy,

• Kościół św. Katarzyny,

• Kościół św. Mikołaja,

• Miejski Ogród Zoologiczny,

• Muzeum Archeologiczne,

• Muzeum Narodowe,

• Pomnik Poległych Stoczniowców,

• Twierdza Wisłoujście,

• Westerplatte,

• Wycieczka statkiem po zatoce,

• Zespół Trzech Spichrzy - Centralne Muzeum Morskie.

2. Kraków

• Barbakan i Brama Floriańska,

• Cmentarz Rakowicki,

• Collegium Maius - Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego,

• Kopiec Kościuszki,

• Kopiec Piłsudskiego,

• Kościół "Arka" w Nowej Hucie - Bieńczycach,

• Kościół Mariacki,

• Kościół śś. Piotra i Pawła,

• Kościół św. Anny,

• Kościół św. Katarzyny,

• Planty,

• "Rydlówka" - Muzeum Młodej Polski,

• Stara Bożnica - Muzeum Judaistyczne,

• Sukiennice - Galeria Sztuki Polskiej XIX w.,

• Synagoga i cmentarz Remuh,

• Teatr im. Juliusza Słowackiego,

• Tyniec - opactwo Benedyktynów,

• Wzgórze Wawelskie (katedra, Zamek - Muzeum, Smocza Jama),

• Zbiory Czartoryskich,

• Zespół klasztorny Kamedułów na Srebrnej Górze.

3. Lublin

• Archikatedra św. Janów Chrzciciela i Ewangelisty,

• Cmentarz przy ul. Lipowej,

• Dawny obóz koncentracyjny "Majdanek",

• Katolicki Uniwersytet Lubelski,

• Muzeum Wsi lubelskiej w Sławinku,

• Ogród botaniczny Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej,

• Plac Litewski,

• Rynek Starego Miasta,

• Wzgórze zamkowe (Muzeum Lubelskie i kaplica Św. Trójcy),

• Zespól klasztorny Dominikanów.

4. Poznań

• Archikatedra św. Piotra i Pawła,

• Cytadela,

• Góra Przemysła,

• Hala Arena,

• Jezioro Maltańskie,

• Kościół farny św. Stanisława,

• Kościół Nawiedzenia NMP na Ratajach,

• Kościół św. Jana Jerozolimskiego,

• Muzeum Instrumentów Muzycznych,

• Muzeum Narodowe,

• Nowy Ogród Zoologiczny,

• Palmiarnia,

• Plac Adama Mickiewicza,

• Ratusz - Muzeum Historii Miasta,

• Wzgórze św. Wojciecha.

5. Przemyśl

• Katedra bizantyjsko-ukraińska,

• Archikatedra Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela,

• Kopiec Tatarski,

• Kościół św. Teresy,

• Muzeum Archidiecezjalne,

• Wzgórze Zamkowe,

• Zespół cmentarzy z I i II Wojny Światowej.

6. Sandomierz

• Dom Długosza - Muzeum Diecezjalne,

• Katedra Narodzenia NMP,

• Podziemna trasa turystyczna,

• Ratusz,

• Wąwóz Królowej Jadwigi,

• Zamek - Muzeum Okręgowe,

• Zespół klasztorny Dominikanów.

7. Szczecin

• Archikatedra św. Jakuba Apostoła,

• Brama Portowa,

• Cmentarz Centralny,

• Jezioro Szmaragdowe,

• Kościół św. Jana Ewangelisty,

• Plac Orła Białego,

• Ratusz Staromiejski, Muzeum Miasta Szczecina,

• Wały Chrobrego - Muzeum Morskie,

• Zamek Książąt Pomorskich,

• Zwiedzenie portu statkiem.

8. Toruń

• Fort VII,

• Kamienica "Pod Gwiazdą",

• Katedra św. Janów Chrzciciela i Ewangelisty,

• Kościół NMP,

• Kościół św. Jakuba,

• Mury obronne,

• Muzeum Etnograficzne,

• Pałac Eskenów,

• Ratusz Staromiejski, Muzeum Okręgowe,

• Ruiny zamku.

9. Warszawa

• Cmentarz Ewangelicko-Augsburski,

• Cmentarz Powązkowski,

• Cmentarz Żydowski przy ul. Okopowej,

• Katedra św. Jana Chrzciciela,

• Łazienki Królewskie,

• Metropolitarna cerkiew prawosławna św. Marii Magdaleny na Pradze,

• Muzeum Historyczne m. st. Warszawy,

• Muzeum Narodowe,

• Muzeum Powstania Warszawskiego,

• Muzeum w Wilanowie,

• Muzeum Wojska Polskiego,

• Ogród Botaniczny w Al. Ujazdowskich,

• Ogród Saski z Grobem Nieznanego Żołnierza,

• Ogród Zoologiczny,

• Pałac Kultury i Nauki (widok z 30 piętra),

• Port Lotniczy im. F. Chopina,

• Rynek Nowego Miasta,

• Rynek Starego Miasta,

• Zabudowa ul. Krakowskie Przedmieście,

• Zamek Królewski,

• Zespół klasztorny Bernardynów na Czerniakowie.

10. Wrocław

• Aula Leopoldina i kościół Imienia Jezusa,

• Dworzec Świebodzki,

• Hala Ludowa,

• Mauzoleum Piastów Wrocławskich,

• Most Grunwaldzki,

• Muzeum Archidiecezjalne,

• Muzeum Narodowe,

• Muzeum Poczty i Telekomunikacji,

• Muzeum Sztuki Medalierskiej,

• Ogród botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego,

• Ogród Zoologiczny,

• Ostrów Piaskowy,

• Ostrów Tumski,

• Panorama Racławicka,

• Ratusz.

III. Parki Narodowe

1. Babiogórski Park Narodowy

• Markowe Szczawiny (schronisko i Muzeum Turystyki Górskiej PTTK),

• Diablak,

• Sokolica,

• Przełęcz Krowiarki,

• Muzeum Babiogórskiego PN w Zawoi.

2. Białowieski Park Narodowy

• Muzeum Przyrodniczo-Leśne,

• Park Pałacowy,

• Obszar Ochrony Ścisłej (dawny rezerwat ścisły),

• Rezerwat Pokazowy Żubrów,

• Szlak Dębów Królewskich.

3. Biebrzański Park Narodowy

• Czerwone Bagno (szlak czerwony w rejonie leśniczówki Grzędy),

• Goniądz n. Biebrzą: zabudowa rynku,

• Twierdza Osowiec (Ośrodek Edukacyjny),

• Bagno Ławki (szlak zielony Groblą Honczarowską),

• Góra Strękowa n. Narwią k. Wizny, pole bitwy 1939 r.

4. Bieszczadzki Park Narodowy

• Przełęcz Wyżniańska,

• Połonina Wetlińska,

• Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej PTTK w Ustrzykach Górnych,

• Tarnica,

• Bieszczadzkie Muzeum Przyrodnicze w Ustrzykach Dolnych.

5. Drawieński Park Narodowy

• Dolina Drawy k. Głuska,

• Płociczna, tzw. Stara Węgornia k. Ostrowca,

• Jezioro Ostrowiec,

• Rezerwat "Radęcin" k. Moczel,

• Rezerwat "Głodne Jeziorka".

6. Gorczański Park Narodowy

• Czoło Turbacza,

• Dolina Kamienicy w rejonie przełęczy Borek,

• Kudłoń,

• Rezerwat im. Władysława Orkana.

7. Kampinoski Park Narodowy

• Granica (rezerwat "Granica", Ośrodek Dydaktyczno-Muzealny, cmentarz wojenny),

• Palmiry, cmentarz i Muzeum Walk i Męczeństwa,

• Rezerwat "Rybitew",

• Rezerwat "Sieraków',

• Rezerwat "Zaborów Leśny".

8. Karkonoski Park Narodowy

• Wodospad Szklarki,

• Kotły Wielkiego i Małego Stawu,

• Równia pod Śnieżką,

• Muzeum Karkonoskiego PN,

• Góra Chojnik, ścieżka przyrodnicza i ruiny zamku.

9. Magurski Park Narodowy

• Rezerwat "Kornuty",

• "Diabli Kamień" k. Folusza,

• Przełom Wisłoki na pd. od Myscowej,

• Krempna, cmentarz wojenny z 1916 r.,

• Kotań, cerkiew i lapidarium.

10. Narwiański Park Narodowy

• Kurowo, zespół dworski, muzeum Parku i ścieżka przyrodnicza,

• Punkty widokowe na dolinę Narwi w Bokinach lub Waniewie,

• Suraż, układ urbanistyczny miasta i Góra Królowej Bony.

11. Ojcowski Park Narodowy

• Brama Krakowska,

• Grota Łokietka,

• Muzeum Przyrodnicze im. Władysława Szafera w Ojcowie,

• Dolina Prądnika,

• Pieskowa Skała, zamek - muzeum.

12. Park Narodowy "Bory Tucholskie"

• Dąb "Bartuś",

• Checz kaszubska nad jeziorem Mielnia k. osady Strużka,

• Miejsce widokowe nad Jeziorem Karsińskim k. osady Owink.

13. Park Narodowy Gór Stołowych

• Błędne Skały,

• Szczeliniec Wielki,

• Skalne Grzyby,

• Urwisko Batorowskie.

14. Park Narodowy "Ujście Warty"

• Chyrzyno - Ośrodek Edukacyjny,

• Ścieżka przyrodnicza "Ptasim Szlakiem".

15. Pieniński Park Narodowy

• Trzy Korony,

• Sokolica,

• Wąwóz Szopczański,

• Spływ przełomem Dunajca.

16. Poleski Park Narodowy

• Wytyczno, cmentarz i pomnik Żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza z 1939 r.,

• Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna "Jezioro Długie",

• Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna "Dąb Dominik",

• Ośrodek dydaktyczno-muzealny w Załuczu Starym.

17. Roztoczański Park Narodowy

• Ścieżka przyrodnicza na "Bukową Górę",

• Rezerwat "Jarugi",

• Wojda, miejsce bitwy partyzanckiej w 1942 r.,

• Zwierzyniec, kościół "Na Wodzie" i ośrodek edukacyjno-muzealny.

18. Słowiński Park Narodowy

• Muzeum Przyrodniczo-Leśne w Smołdzinie,

• Wzgórze Rowokół,

• Rezerwat "Mierzeja",

• Jezioro Gardno,

• Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach.

19. Świętokrzyski Park Narodowy

• Święta Katarzyna: zespół klasztorny,

• Łysica,

• Święty Krzyż: dawne opactwo Benedyktynów i Muzeum Przyrodniczo-Leśne,

• Rezerwat modrzewia polskiego na Górze Chełmowej.

20. Tatrzański Park Narodowy

• Dolina Kościeliska - Hala Ornak i Jaskinia Mroźna,

• Morskie Oko,

• Hala Gąsienicowa,

• Kasprowy Wierch,

• Dolina Strążyska,

• Muzeum TPN w Zakopanem.

21. Wielkopolski Park Narodowy

• Jezioro Góreckie,

• Jezioro Kociołek,

• Muzeum WPN,

• Rezerwat "Pojniki",

• Studnia Napoleona.

22. Wigierski Park Narodowy

• Jezioro Wigry kolo wsi Bryzgiel lub kolo wsi Cimochowizna,

• Muzeum Parku w Krzywem,

• Płociczno, Wigierska Kolejka Wąskotorowa,

• Rzeka Czarna Hańcza k. Wysokiego Mostu,

• Zespół klasztorny Kamedułów w Wigrach.

23. Woliński Park Narodowy

• Muzeum WPN w Międzyzdrojach,

• Kawcza Góra,

• Jezioro Turkusowe w Wapnicy,

• Grodzisko nad jeziorem Czajczym,

• Rezerwat Pokazowy Żubrów.

IV. Główne obiekty krajoznawcze

1. Województwo dolnośląskie

A) ZABYTKI

1. Bogatynia, drewniane budownictwo łużyckie

2. Bolków, zamek Piastów świdnicko-jaworskich

3. Czocha, zamek

4. Grodziec k. Złotoryi, zamek

5. Henryków, zespół klasztorny Cystersów

6. Jawor, ewangelicki Kościół Pokoju

7. Jelenia Góra, kościół św. Krzyża

8. Karpacz, kościół Wang

9. Kliczków, pałac

10. Kłodzko, twierdza

11. Krzeszów, pocysterski zespół klasztorny

12. Książ, zespół zamkowo-parkowy

13. Legnica, zamek książąt legnickich

14. Legnickie Pole, pobenedyktyński zespół klasztorny

15. Lubiąż, pocysterski zespół klasztorny

16. Lubomierz, zabudowa rynku

17. Oleśnica, zamek

18. Srebrna Góra, twierdza

19. Strzegom, kościół śś. Piotra i Pawła

20. Świdnica, ewangelicki Kościół Pokoju

21. Świdnica, katedra śś. Stanisława i Wacława

22. Trzebnica, pocysterski zespół klasztorny

23. Wambierzyce, bazylika Nawiedzenia NMP i kalwaria

B) MUZEA

1. Duszniki Zdrój, Muzeum Papiernictwa

2. Jelenia Góra, Muzeum Okręgowe

3. Kłodzko, Muzeum Ziemi Kłodzkiej

4. Legnica, Dom Opatów Lubiąskich - Muzeum Miedzi

5. Wałbrzych, Muzeum Okręgowe

6. Zagórze Śląskie, zamek - Muzeum Regionalne PTTK

C) INNE OBIEKTY

1. Bogatynia, kopalnia węgla brunatnego

2. Góra Ślęża, rezerwat archeologiczny

3. Kletno, Jaskinia Niedźwiedzia

4. Krzyżowa k. Świdnicy, Międzynarodowy Ośrodek Spotkań Młodzieży

5. Kudowa Zdrój, Czermna - kaplica czaszek

6. Międzygórze, rezerwat "Wodospad Wilczki"

7. Polanica Zdrój, centrum uzdrowiska

8. Wojsławice k. Niemczy, ogród dendrologiczny

2. Województwo kujawsko-pomorskie

A) ZABYTKI

1. Bydgoszcz, spichrze nad Brdą

2. Chełmno, ratusz

3. Chełmża, kościół Św. Trójcy

4. Golub-Dobrzyń, zamek

5. Grudziądz, zespół spichrzów nad Wisłą

6. Inowrocław, kościół NMP tzw. "Ruina"

7. Koronowo, kościół Wniebowzięcia NMP

8. Kruszwica, Mysia Wieża

9. Lubostroń k. Barcina, zespół pałacowo-parkowy

10. Radzyń Chełmiński, ruiny zamku

11. Strzelno, kościoły Św. Trójcy i św. Prokopa

12. Świecie, ruiny zamku

13. Włocławek, katedra Wniebowzięcia NMP

B) MUZEA

1. Biskupin, rezerwat archeologiczny - Muzeum Archeologiczne

2. Bydgoszcz, Muzeum Okręgowe

3. Inowrocław, Muzeum im. J. Kasprowicza

4. Kłóbka k. Kowala, Park Etnograficzny

5. Wenecja k. Żnina, Muzeum Kolei Wąskotorowej

6. Włocławek, Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej

C) INNE OBIEKTY

1. Ciechocinek, tężnie

2. Fojutowo k. Tucholi, akwedukt

3. Wierzchlas k. Tucholi, rezerwat "Cisy Staropolskie im. L. Wyczółkowskiego"

3. Województwo lubelskie

A) ZABYTKI

1. Chełm, kościół Rozesłania św. Apostołów

2. Dęblin, Twierdza

3. Gołąb, kościół śś. Floriana i Katarzyny, domek loretański

4. Hrebenne k. Tomaszowa Lubelskiego, cerkiew grekokatolicka św. Mikołaja

5. Jabłeczna, prawosławny zespół klasztorny

6. Janowiec, ruiny zamku Piotra Firleja

7. Kazimierz Dolny, rynek, kościół św. Jana Chrzciciela i ruiny zamku

8. Kodeń k. Terespola, kościół św. Anny

9. Krasnobród-Podklasztor, zespół kościelno-klasztorny

10. Puławy, zespół pałacowo-parkowy

11. Tomaszów Lubelski, kościół Zwiastowania NMP

12. Uchanie k. Hrubieszowa, kościół Wniebowzięcia NMP

13. Zamość, zabudowa rynku

B) MUZEA

1. Kazimierz Dolny, Muzeum Sztuki Złotniczej

2. Kozłówka k. Lubartowa, zespół pałacowo-parkowy - Muzeum Zamoyskich

3. Nałęczów, Muzeum St. Żeromskiego

4. Romanów k. Białej Podlaskiej, Muzeum Józefa I. Kraszewskiego

5. Włodawa, zespól synagogalny - Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego

6. Wojciechów k. Nałęczowa, Wieża Ariańska - Muzeum Kowalstwa

7. Wola Okrzejska, Muzeum H. Sienkiewicza

8. Zamość, Rotunda - Martyrologiczny Punkt Upamiętnienia

C) INNE OBIEKTY

1. Chełm, podziemia kredowe

2. Hamernia k. Suśca, rezerwat "Czartowe Pole"

3. Hniszów k. Dorohuska, dąb "Bolko"

4. Janów Podlaski, stadnina koni

5. Kazimierz Dolny, wąwozy lessowe

6. Kock i Wola Gułowska, pola bitew wojny 1939 r.

7. Nalęczów, centrum uzdrowiska

8. Porytowe Wzgórze, miejsce bitwy partyzanckiej

9. Sobibór, teren byłego obozu zagłady

4. Województwo lubuskie

A) ZABYTKI

1. Bytom Odrzański, zabudowa rynku

2. Gościkowo, Paradyż - zespół pocysterski

3. Kostrzyn, ruiny Starego Miasta

4. Kożuchów, kościół NMP

5. Lubsko, kościół NMP i ratusz

6. Łagów, zamek Joannitów

7. Ośno Lubuskie, obwarowania miejskie

8. Rokitno, kościół NMP

9. Szprotawa, kościół NMP

10. Żagań, pałac i klasztor Augustianów

11. Żary, kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa

B) MUZEA

1. Dobiegniew, Muzeum Woldenberczyków

2. Gorzów Wielkopolski, Muzeum Lubuskie

3. Międzyrzecz, Dom Starostów - Muzeum Regionalne

4. Ochla k. Zielonej Góry, Park Budownictwa Ludowego

5. Zielona Góra: Muzeum Ziemi Lubuskiej

C) INNE OBIEKTY

1. Boryszyn k. Świebodzina, fortyfikacje Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego

2. Dychów k. Krosna Odrzańskiego, elektrownia wodna

3. Łęknica, Park Mużakowski

4. Świerkocin, Zoo Safari

5. Województwo łódzkie

A) ZABYTKI

1. Boguszyce k. Rawy Mazowieckiej, kościół św. Stanisława

2. Grębień k. Wielunia, kościół Św. Trójcy

3. Inowłódź, kościół św. Idziego

4. Łowicz, zabudowa Starego Rynku

5. Łódź, zespół budynków "Księży Młyn"

6. Łódź, willa ul. Wólczańska 31/33

7. Łódź, ulica Piotrkowska (od pl. Wolności do Al. Mickiewicza)

8. Piotrków Trybunalski, kościół św. Franciszka Ksawerego

9. Sieradz, kolegiata Wszystkich Świętych

10. Skierniewice, dworzec kolejowy

11. Sulejów-Podklasztorze, pocysterski zespół klasztorny

12. Tum k. Łęczycy, kolegiata NMP i św. Aleksego

13. Walewice k. Łowicza, zespół pałacowo-parkowy

14. Warta, zespół klasztorny Bernardynów

15. Wolbórz, zespół pałacowo-parkowy

B) MUZEA

1. Kutno, Muzeum Bitwy nad Bzurą 1939

2. Łowicz, gmach pomisjonarski - muzeum

3. Łódź, Centralne Muzeum Włókiennictwa

4. Łódź, Muzeum Historii Miasta Łodzi

5. Łódź, Muzeum Sztuki

6. Nieborów k. Łowicza, zespół pałacowo-parkowy - muzeum

7. Oporów k. Kutna, zamek - Muzeum Wnętrz

8. Ożarów k. Wielunia, dwór - Muzeum Wnętrz Dworskich

C) INNE OBIEKTY

1. Arkadia k. Łowicza, Park Romantyczny

2. Bełchatów, kopalnia węgla brunatnego

3. Bogusławice k. Wolborza, Państwowe Stado Ogierów

4. Działoszyn, rezerwat "Węże"

5. Łódź, Park im. Szarych Szeregów - pomnik Martyrologii Dzieci

6. Piątek k. Łęczycy, geometryczny środek Polski - pomnik

7. Rogów k. Koluszek, muzeum przyrodniczo-leśne, ogród dendrologiczny

8. Tomaszów Mazowiecki, rezerwat "Niebieskie Źródła"

6. Województwo małopolskie

A) ZABYTKI

1. Biecz, kolegiata Bożego Ciała

2. Binarowa k. Biecza, kościół św. Michała Archanioła

3. Chochołów k. Zakopanego, drewniana zabudowa wsi

4. Dębno k. Nowego Targu, kościół św. Michała Archanioła

5. Kalwaria Zebrzydowska, zespół klasztorny i kalwaria

6. Lanckorona, drewniana zabudowa i kościół pw. Narodzenia św. Jana Chrzciciela

7. Lipnica Murowana, drewniana zabudowa miasta

8. Miechów, dawny zespół klasztorny Bożogrobowców

9. Nowy Wiśnicz, zamek

10. Orawka k. Nowego Targu, kościół św. Jana Chrzciciela

11. Powroźnik k. Muszyny, dawna cerkiew św. Jakuba Mł.

12. Sękowa, kościół śś. Filipa i Jakuba

13. Stary Sącz, klasztor Klarysek

14. Sucha Beskidzka, zamek

15. Szczyrzyc k. Mszany Dolnej, zespół klasztorny Cystersów

16. Tarnów, zespół Starego Miasta

B) MUZEA

1. Bartne k. Gorlic, cerkiew śś. Kosmy i Damiana - Muzeum Sztuki Cerkiewnej

2. Chabówka, Skansen Taboru Kolejowego

3. Dębno k. Tarnowa, zamek - muzeum

4. Nowy Sącz, Falkowa - Sądecki Park Etnograficzny

5. Oświęcim-Brzezinka, dawne obozy zagłady - Muzeum Auschwitz-Birkenau

6. Tarnów, Muzeum Diecezjalne

7. Wadowice, Dom Jana Pawła II - muzeum

8. Wygiezłów k. Chrzanowa, Nadwiślański Park Etnograficzny

9. Zakopane, Muzeum Tatrzańskie

10. Zubrzyca Górna k. Jabłonki, Orawski Park Etnograficzny

C) INNE OBIEKTY

1. Bochnia, kopalnia soli

2. Ciężkowice k. Gorlic, rezerwat "Skamieniałe Miasto"

3. Dobczyce, Jezioro Dobczycke i ruiny zamku

4. Gorlice, cmentarz wojenny z 1915 r.

5. Jaskinia Wierzchowska Górna k. Białego Kościoła

6. Jaworki k. Szczawnicy, rezerwat "Wąwóz Homole"

7. Krynica Zdrój, centrum uzdrowiska

8. Niedzica, zamek - muzeum i zapora na Dunajcu

9. Racławice k. Miechowa, pole bitwy z 1794 r.

10. Szczawnica, centrum uzdrowiska

11. Wieliczka, kopalnia soli

12. Zakopane, stary cmentarz na Pęksów Brzyzku

13. Zalipie k. Dąbrowy Tarnowskiej, ośrodek kultury ludowej

7. Województwo mazowieckie

A) ZABYTKI

1. Brochów k. Sochaczewa, kościół obronny śś. Andrzeja i Jana Chrzciciela

2. Brok k. Ostrowi Mazowieckiej, kościół św. Andrzeja

3. Ciechanów, zamek

4. Czersk, ruiny zamku

5. Czerwińsk n. Wisłą, zespół klasztorny

6. Kobyłka, kościól Św. Trójcy

7. Nowy Dwór Mazowiecki, Twierdza Modlin

8. Płock, katedra Wniebowzięcia NMP

9. Przasnysz, zespół klasztorny Bernardynów

10. Pułtusk, zamek

11. Radom, zespół klasztorny Bernardynów

12. Radziejowice, zespół pałacowo-parkowy

13. Siedlce, Stary Rynek

B) MUZEA

1. Czarnolas k. Zwolenia, Muzeum Jana Kochanowskiego

2. Liw k. Węgrowa, zamek i dwór - muzeum Zbrojownia

3. Opinogóra, zameczek - Muzeum Romantyzmu

4. Orońsko k. Radomia, Centrum Rzeźby Polskiej

5. Płock, Muzeum Mazowieckie

6. Pruszków, Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego

7. Przysucha, Muzeum im. O. Kolberga

8. Radom, Muzeum Wsi Radomskiej

9. Sierpc-Bojanowo, Muzeum Wsi Mazowieckiej

10. Sochaczew, Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą

11. Szydłowiec, zamek - Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych

12. Warka-Winiary, dwór - Muzeum im. K. Pułaskiego

13. Żelazowa Wola, dom F. Chopina - muzeum i park

C) INNE OBIEKTY

1. Czarnia k. Myszyńca, rezerwat "Czarnia"

2. Kadzidło, ośrodek kurpiowskiej kultury ludowej

3. Konstancin-Jeziorna, tężnia i zabudowa uzdrowiska

4. Mała Wieś k. Grójca, rezerwat "Modrzewina"

5. Niepokalanów, zespół klasztorny Franciszkanów

6. Ossów k. Kobyłki, Mauzoleum i Cmentarz Poległych w 1920 r.

7. Proboszczewice k. Płocka, grodzisko "Kosmata Góra"

8. Stare Iganie, pole bitwy z 1831 r.

9. Studzianki Pancerne, pomnik - Mauzoleum Wojska Polskiego

10. Sulejówek, dom J. Piłsudskiego

11. Treblinka k. Małkini, dawny obóz zagłady Żydów

8. Województwo opolskie

A) ZABYTKI

1. Byczyna, mury miejskie

2. Głogówek, zespół miejski (zamek, ratusz, zespół klasztorny, kościół św. Bartłomieja)

3. Głuchołazy, kościół św. Wawrzyńca

4. Góra św. Anny, zespół klasztorny Franciszkanów i kalwaria

5. Małujowice k. Brzegu, kościół św. Jakuba

6. Moszna, zespół pałacowo-parkowy

7. Nysa, kościół św. Jakuba

8. Olesno, kościół św. Anny

9. Opole, kościół Św. Trójcy

10. Otmuchów, ratusz i zamek

11. Paczków, zespół starego miasta

B) MUZEA

1. Brzeg, zamek - muzeum

2. Góra św. Anny, Muzeum Czynu Powstańczego

3. Łambinowice, Muzeum Martyrologii Jeńców Wojennych

4. Opole, Muzeum Śląska Opolskiego

5. Opole-Bierkowice, Muzeum Wsi Opolskiej

C) INNE OBIEKTY

1. Góra Św. Anny, pomnik Czynu Powstańczego

2. Opole, amfiteatr

9. Województwo podkarpackie

A) ZABYTKI

1. Baranów Sandomierski, zamek

2. Blizne k. Brzozowa, kościół Wszystkich Świętych

3. Czerteż k. Sanoka, dawna cerkiew

4. Haczów k. Krosna, kościół Wniebowzięcia NMP

5. Jarosław, kamienica Orsettich i podziemna trasa turystyczna

6. Kalwaria Pacławska k. Przemyśla, zespół klasztorny Franciszkanów z kalwarią

7. Krasiczyn, zespół zamkowo-parkowy

8. Krosno, kościół Nawiedzenia NMP

9. Leżajsk, zespół klasztorny Bernardynów

10. Posada Rybotycka k. Birczy, cerkiew obronna św. Onufrego

11. Pruchnik k. Jarosławia, drewniana zabudowa

12. Sieniawa, zespół pałacowo-parkowy

B) MUZEA

1. Bóbrka k. Krosna, Skansen Przemysłu Naftowego

2. Kolbuszowa, Muzeum Kultury Ludowej

3. Komańcza, klasztor Nazaretanek - Izva Pamięci kardynała Stefana Wyszyńskiego

4. Krosno, Muzeum Podkarpackie

5. Łańcut, zespół pałacowo-parkowy, muzeum

6. Przeworsk, zespół pałacowo-parkowy, muzeum

7. Radruż k. Horyńca, zespół cerkiewny św. Paraskewy, muzeum

8. Rzeszów, Muzeum Okręgowe

9. Sanok, Muzeum Budownictwa Ludowego

10. Sanok, zamek - Muzeum Historyczne

11. Żarnowiec k. Krosna, dwór - Muzeum Marii Konopnickiej

C) INNE OBIEKTY

1. Czarnorzeki k. Krosna, rezerwat "Prząki" i ruiny zamku Kamieniec

2. Dukla, cmentarz wojenny

3. Iwonicz Zdrój, centrum uzdrowiska

4. Lesko, synagoga i cmentarz żydowski

5. Rymanów Zdrój, centrum uzdrowiska

6. Solina, zapora i jezioro

10. Województwo podlaskie

A) ZABYTKI

1. Białystok, kościół Chrystusa Króla i św. Rocha

2. Białystok, zespół pałacowo-parkowy

3. Drohiczyn, zespół klasztorny i katedra Św. Trójcy

4. Łomża, katedra śś Michała Archanioła i Jana Chrzciciela

5. Sejny, zespół klasztorny Dominikanów

6. Supraśl, zespół klasztorny Bazylianów

7. Tykocin, kościół Św. Trójcy

B) MUZEA

1. Białystok, Muzeum Podlaskie

2. Ciechanowiec, Muzeum Rolnictwa

3. Choroszcz, zespół pałacowy - Muzeum Wnętrz Pałacowych

4. Nowogród, Muzeum Kurpiowskie

5. Suwałki, Muzeum im. Marii Konopnickiej

6. Tykocin, synagoga - muzeum

C) INNE OBIEKTY

1. Augustów, Kanał Augustowski

2. Bachanowo k. Suwałk, rezerwat "Głazowisko Bachanowo nad Czarną Hańczą"

3. Błaskowizna k. Suwałk, jezioro Hańcza

4. Grabarka k. Siemiatycz, sanktuarium polskiego prawosławia

5. Gulbieniszki k. Suwałk, Cisowa Góra

6. Hajnówka, cerkiew Św. Trójcy

7. Kruszyniany k. Krynek, meczet i cmentarz muzułmański

8. Szurpiły k. Suwałk, Góra Zamkowa z grodziskiem i Jeziora Szurpilskie

9. Turtul, punkt widokowy

11. Województwo pomorskie

A) ZABYTKI

1. Gniew, zamek

2. Kartuzy, pokartuski zespół klasztorny

3. Pelplin, pocysterski zespół poklasztorny, katedra NMP

4. Żarnowiec k. Pucka, pocysterski zespół klasztorny

5. Żukowo k. Kartuz, zespół poklasztorny Norbertanek

B) MUZEA

1. Będomin k. Kościerzyny Muzeum Hymnu Narodowego

2. Bytów, zamek krzyżacki - Muzeum Zachodniej Kaszubszczyzny

3. Chojnice, Brama Człuchowska - Muzeum Regionalne

4. Gdynia, Muzeum Marynarki Wojennej

5. Gdynia, Muzeum Oceanograficzne i Akwarium Morskie

6. Hel, Muzeum Rybołóstwa

7. Kwidzyn, dawna katedra i zamek - muzeum

8. Malbork, zamek - Muzeum Zamkowe

9. Pelplin, Muzeum Diecezjalne

10. Słupsk, Muzeum Pomorza Środkowego

11. Tczew, Muzeum Wisły

12. Wdzydze Kiszewskie, Kaszubski Park Etnograficzny

C) INNE OBIEKTY

1. Babi Dół k. Kartuz, rezerwat "Jar rzeki Raduni"

2. Mechowo k. Pucka, Groty Mechowskie

3. Odry k. Czerska, rezerwat "Kręgi Kamienne"

4. Rozewie k. Władysławawa, latarnia morska i rezerwat "Przylądek Rozewie"

5. Sopot, molo

6. Stogi k. Malborka, cmentarz mennonicki

7. Wirty k. Starogardu Gdańskiego, ogród dendrologiczny

12. Województwo śląskie

A) ZABYTKI

1. Cieszyn, rotunda św. Mikołaja

2. Częstochowa, Jasna Góra

3. Katowice, osiedla robotnicze Giszowiec i Nikiszowiec

4. Mirów i Bobolice k. Żarek, ruiny zamków

5. Olsztyn k. Częstochowy, ruiny zamku

6. Pilica, kolegiata św. Jana Chrzciciela

7. Podzamcze k. Ogrodzieńca, ruiny zamku

8. Rudy, pocysterski zespół klasztorny

B) MUZEA

1. Będzin, zamek - Muzeum Zagłębia

2. Bielsko Biała, Muzeum Okręgowe - Zamek Sułkowskich

3. Bytom, Muzeum Górnośląskie

4. Mysłowice, Centralne Muzeum Pożarnictwa

5. Pszczyna, zespół palacowo-parkowy, Muzeum Pałacowe

6. Zabrze, Muzeum Górnictwa Węglowego i jeden ze skansenów górniczych

7. Żywiec, zamek - muzeum

C) INNE OBIEKTY

1. Chorzów, Park Kultury i Wypoczynku (planetarium, Górnośląski Park Etnograficzny, Stadion Śląski)

2. Gliwice, maszt radiostacji

3. Koniaków i Istebna k. Wisły, ośrodki beskidzkiej kultury ludowej

4. Katowice, pomnik Powstańców Śląskich

5. Piekary Śląskie, sanktuarium maryjne i kalwaria

6. Podlesice k. Kroczyc, rezerwat "Góra Zborów"

7. Tarnowskie Góry, Kopalnia Zabytkowa

8. Wisła Czarne, źródła Wisły pod Baranią Górą

13. Województwo świętokrzyskie

A) ZABYTKI

1. Chęciny k. Kielc, ruiny zamku

2. Jędrzejów, zespół klasztorny Cystersów

3. Kielce, katedra Wniebowzięcia NMP

4. Klimontów, kościół św. Józefa

5. Koprzywnica, pocysterski zespół klasztorny

6. Opatów, kolegiata św. Marcina

7. Szydłów, średniowieczny zespół miejski

8. Ujazd k. Opatowa, ruiny zamku

9. Wąchock, zespół klasztorny Cystersów

10. Wiślica, kolegiata Narodzenia NMP

B) MUZEA

1. Jędrzejów, Muzeum im. Przypkowskich

2. Kielce, pałac biskupów krakowskich - Muzeum Narodowe

3. Nowa Słupia, Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego

4. Oblęgorek k. Kielc, Muzeum H. Sienkiewicza

5. Sielpia Wielka k. Końskich, Muzeum Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego

6. Tokarnia k. Chęcin, Muzeum Wsi Kieleckiej

C) INNE OBIEKTY

1. Bałtów, Park Jurajski

2. Bartków k. Zagnańska, dąb "Bartek"

3. Busko Zdrój, centrum uzdrowiska

4. "Jaskinia Raj"

5. Kielce, rezerwat "Kadzielnia"

6. Krzemionki k. Ostrowca Św., rezerwat archeologiczny

7. Michniów k. Suchedniowa, Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskiej

8. Wykus k. Wąchocka, rezerwat "Wykus" i symboliczny cmentarz partyzancki

14. Województwo warmińsko-mazurskie

A) ZABYTKI

1. Frombork, zespół wzgórza katedralnego

2. Giżycko, twierdza Boyen

3. Kętrzyn, kościół św. Jerzego

4. Morąg, kościół śś. Piotra i Pawła

5. Nidzica, zamek

6. Olsztyn, katedra św. Jakuba

7. Orneta, kościół śś. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty

8. Reszel, zamek

9. Święta Lipka, zespół klasztorny Jezuitów

B) MUZEA

1. Elbląg, Muzeum Okręgowe

2. Lidzbark Warmiński, zamek - muzeum

3. Olsztyn, zamek - Muzeum Warmii i Mazur

4. Olsztynek, Muzeum Budownictwa Ludowego

5. Pranie nad Jez. Nidzkim, Muzeum K. I. Gałczyńskiego

6. Stębark k. Olsztynka, Muzeum Grunwaldzkie, pole bitwy z 1410 r.

C) INNE

1. Bisztynek, "Diabelski Kamień"

2. Gierłoż k. Kętrzyna, Wilczy Szaniec

3. Kadyny k. Tolkmicka, Dąb Jana Bażyńskiego

4. Kanal Elbląsko-Ostródzki, przejazd statkiem do Elbląga od pochylni Buczyniec

5. Krutyń k. Rucianego-Nidy, dolina Krutyni i jeziorka z pływającymi wyspami

6. Łyna k. Nidzicy, rezerwat "Źródła Łyny"

7. Olsztyn, planetarium i obserwatorium astronomiczne

8. Pieniężno, rezerwat "Dolina rzeki Wałszy"

9. Stańczyki, wiadukty w Puszczy Rominckiej

10. Śniardwy (rejs po jeziorze)

11. Wojnowo k. Rucianego-Nidy, cerkiew staroobrzędowców

15. Województwo wielkopolskie

A) ZABYTKI

1. Antonin k. Ostrowa Wielkopolskiego, pałac myśliwski

2. Bieniszew k. Konina, zespół klasztorny Kamedułów

3. Bralin k. Kępna, kościół Narodzenia NMP "Na pólku"

4. Gniezno, bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP

5. Gostyń, zespół klasztorny Filipinów

6. Górka Klasztorna, pobernardyński zespół klasztorny

7. Kalisz, katedra św. Mikołaja

8. Kościan, kościół NMP Wniebowziętej

9. Ląd k. Konina, pocysterski zespół klasztorny

10. Leszno, kościół św. Mikołaja

11. Lubin k. Kościana, zespół klasztorny Benedyktynów

12. Obra k. Wolsztyna, pocysterski zespół klasztorny

13. Pawłowice k. Leszna, zespół pałacowy

14. Przemęt k. Leszna, kościół pocysterski

15. Rydzyna, zespół urbanistyczny i zamek

16. Sieraków, kościół NMP Niepokalanie Poczętej

17. Sulmierzyce k. Krotoszyna, ratusz

18. Tarnowo Pałuckie k. Wągrowca, kościół św. Mikołaja

19. Trzemeszno, kościół NMP i św. Wojciecha

20. Turew k. Kościana, zespół pałacowo-parkowy

21. Wągrowiec, kościół św. Jakuba

22. Wąsowo k. Nowego Tomyśla, zespół pałacowo-parkowy

23. Woźniki k. Grodziska Wielkopolskiego, zespół klasztorny Franciszkanów

B) MUZEA

1. Giecz k. Środy Wlkp., rezerwat archeologiczny

2. Gniezno, Muzeum Początków Państwa Polskiego

3. Gołuchów, zamek - muzeum

4. Kalisz, Muzeum Ziemi Kaliskiej

5. Konin-Gosławice, zamek - Muzeum Okręgowe

6. Kórnik, zamek - Muzeum Wnętrz Zamkowych, arboretum

7. Lednica, Ostrów Lednicki, Wielkopolski Park Etnograficzny

8. Rakoniewice k. Wolsztyna, Wielkopolskie Muzeum Pożarnictwa

9. Rogalin, zespół pałacowy - muzeum

10. Sieraków, Muzeum - Zamek Opalińskich

11. Szamotuły, Muzeum - Zamek Górków

12. Szreniawa k. Poznania, Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolnospożywczego

13. Śmiełów k. Jarocina, pałac - muzeum

14. Wolsztyn, skansen parowozów

C) INNE OBIEKTY

1. Gołuchów k. Kalisza, głaz św. Jadwigi

2. Pobiedziska, skansen miniatur

3. Stary Licheń k. Konina, sanktuarium maryjne z kościołem MB Bolesnej Królowej Polski

16. Województwo zachodniopomorskie

A) ZABYTKI

1. Białogard, kościół Narodzenia NMP

2. Kamień Pomorski, katedra św. Jana Chrzciciela

3. Kołobrzeg, katedra Wniebowzięcia NMP

4. Krąg k. Polanowa, zespół zamkowy

5. Pyrzyce, mury miejskie

6. Stare Drawsko, ruiny zamku

7. Stargard Szczeciński, kościół NMP Królowej Świata

8. Świdwin, zamek

9. Trzebiatów, kościół Macierzyństwa NMP

10. Tuczno k. Wałcza, zamek

B) MUZEA

1. Darłowo, zamek - muzeum

2. Kołobrzeg, Muzeum Oręża Polskiego

C) INNE OBIEKTY

1. Chojna, platan "Olbrzym"

2. Dolina Pięciu Jezior k. Połczyna Zdroju, rezerwat przyrody

3. Glinna k. Starego Czarnowa, ogród dendrologiczny

4. Siekierki, cmentarz wojenny

5. Trzęsacz k. Trzebiatowa, brzeg klifowy i ruiny kościoła

6. Tychowo k. Białogardu, głaz "Trygław"

7. Wałcz, ośrodek sportowy i most nad jeziorem Raduń

8. Zdbice k. Wałcza, fortyfikacje Wału Pomorskiego

9. Żydowo k. Polanowa, elektrownia pompowo-szczytowa (widok)

---