• Etyka i deontologia

Ewa Kurleto- Kalitowska

ETHOS to greckie słowo, które oznacza wartości i ideały łączone wyraźnie ze zwyczajami i obyczajami a od którego uformowana została nazwa etyka (greckie ETHIKA).

Czym jest etyka? - Jest to rodzaj nauki (teorii), mającej za przedmiot moralność. (Jest to nauka o moralności). W której ustala się fakty moralne, wartości etyczne i sposoby tworzenia dóbr moralnych.

Proponuje się zatem, by termin moralność używać do charakterystyki empirycznego wystąpienia zjawisk moralnych, etykę natomiast traktować jako naukę o tych zjawiskach i o problemach etycznych.

1. Etyka - zasady rządzące zachowaniem

2. Etyka - jest tym co być powinno

3. Etyka - to obyczaje i wierzenia pewnej grupy (etyka religijna, lekarska, pielęgniarska)

4.Etyka - to także normy np. pielęgniarki powinny przestrzegać pewnych norm etycznych w pracy zawodowej.

Normy te są opisane w kodeksie etyki. zawodowej (często wspierane przez prawo)

Kodeks Etyki Zawodowej

Międzynarodowa Rada Pielęgniarek.
ICN - International Concil of Nurses. Kodeks dla pielęgniarek 1973.

Etyka - to też dociekania filozoficzne, które pomagają zrozumieć moralne aspekty ludzkiego postępowania.

Etyka w rozumieniu filozoficznym określa czym jest dobro i zło.

I. Podstawowe pojęcia z etyki:

Co to jest moralność?

1. Etyka normatywna:

Hedonizm, eudajmonizm, perfekcjonizm, etyka społeczna

1. Etyka nienormatywna:

etyka opisowa, metaetyka

Przedmiotem etyki normatywnej są normy etyczne.

Etyka normatywna (etyka w sensie właściwym) posługuje się normami, poucza o obowiązkach etycznych i o tym, co człowiek powinien czynić, żeby uchodzić za godnego szacunku.

Normy etyczne składają się z kwantyfikatora logicznego i z wartości etycznej.

Powinieneś być sprawiedliwy lub BĄDŹ sprawiedliwy.

Fundamentem i głównym problemem każdej etyki w znaczeniu właściwym winna w związku z tym być wartość etyczna, dopiero póżniej norma etyczna.

Norma
- obowiązujący schemat postępowania
- coś co powinno zajść (idealna powinność)
- rozkaz narzucający postępowanie.

Charakterystyczne dla normy jest występowanie elementu powinności lub zobowiązania, apelującego do czegoś ze swej istoty aktywnego, a nawet twórczego (zachowania, zaniechania).

• II. Normy etyczne : n. tetyczne, n. prakseologiczne, n. produkcyjne,
  n. teleologiczne, n. aksjologiczne.

• Normy tetyczne /Thetos ( ustanawiam kładę)powołujemy ze względu na autorytet ustanawiając tę normę /Bóg, Parlament/

• Normy teleologiczne oparte na celu

• Normy aksjologiczne oparte na wartościach

III.Utylitaryzm- łac( utilitas- korzyść)

maksymalizacja przyjemności, korzyści , szczęścia dla możliwie największej grupy ludzi

postutylitaryzm, pragmatyzm

IV.Etyka deontologiczna- (gr. deon - powinność, nomos - nakaz, prawo)

o obowiązujących nakazach moralnych decyduje odpowiedni autorytet.

1. heteronomiczna- moralność narzucana z zewnątrz

2. autonomiczna- człowiek sam określa swoje obowiązki

Z łacińskich słów mos, moris (zwyczaj obyczaj) utworzono słowo moralis.

• Jednak odpowiedź na pytanie:„Co to jest moralność?” jest problemem dla etyki „Terminy „etyka” i „moralność” stopniowo upodabniały się do siebie, wszelako odmienny jest ich źródłosłów. „Etyka” pochodzi od greckiego słowa ethicos, które nawiązuje do ethosu, czyli „charakteru”. „Ethos” tłumaczy się czasami jako „zwyczaj”, „obyczaj”, gdyż słowo to odwołuje się do przyjętego w społeczności sposobu postępowania. Postępowanie etyczne, to postępowanie zgodne z prawym charakterem. W Etyce Nikomachejskiej Arystoteles twierdzi, że najwyższe szczęście czerpie człowiek z filozoficznych rozmyślań, ale łączyć się one muszą z życiem godnym i poszukiwaniem cnoty. Osoba uzyskuje prawość, kiedy nawyka do godnych czynów, czyli urabia odpowiednio swój charakter. „Moralność” z kolei pochodzi od łacińskiego słowa moralis, szczególnie w znaczeniu, w jakim używa go Cyceron w swoich komentarzach do przekładów Arystotelesa. Tak pojęta moralność bardziej dotyczy tego, jakie czyny są słuszne, a jakie niesłuszne, niż charakteru osoby, która je spełnia. Dzisiaj oba te terminy używana są zamiennie w zależności od tego, który aspekt znaczeniowy chce się w danej chwili uwypuklić. My jednak zasadniczo trzymać się będziemy innego, dosyć powszechnego znaczenia, wedle, którego moralność jest dziedziną decyzji i czynów, etyka zaś - teoretycznym nad nią namysłem.” (Peter Vardy, Paul Grosch - Etyka s.11, 12)

1. Etyka normatywna z towarzyszącymi jej teoriami dobra, szczęścia i sztuki życia. (Bada normy /standardy lub kryteria dobrego lub złego postępowania człowieka).Stosowanie teorii etycznych takich jak utylitaryzm, naturalizm, formalizm i pragmatyzm.

• Utylitaryzm- teoria głosząca, że moralna słuszność działania jest określona przez konsekwencje tego działania (Np. .John Stuart Mill).

• Naturalizm- teoria głosząca , że rodzaj ludzki jest ukształtowany w taki sposób, że w ludziach występują określone tendencje pierwotne wyrażane w dążeniach człowieka do pewnych wartości- skłonność do wspólnoty, szacunek dla praw innych, uczciwość i sprawiedliwe rządy (Np. św. Tomasz z Akwinu lub John Calwin).

• Formalizm-teoria głosząca że moralne dobro działania jest określane przez jego naturę lub formę. Pożądana natura i forma oznaczają postępowanie zgodne ze specjalnymi powinnościami i obowiązkiem moralnym (rodzice w stosunku do dziecka),zachowywanie reguł (dotrzymywanie słowa).Działania są znaczące moralnie, jeżeli ich forma jest zgodna z obowiązkami lub przyjętymi zasadami, regułami (Np.. Immanuel Kant).

• Pragmatyzm-teoria głosząca, że moralne dobro działania zależy od tego, czemu to działanie służy lub w czym jest najbardziej użyteczne. Działanie ma znaczenie moralne lub jest wartościowe, jeśli jest praktycznie przydatne. (William James).

2. Etyka nienormatywna:

Etyka opisowa - deskryptywna (deskrybeo- opisuje)

Metaetyka

3. Technologia moralności

• Etyka normatywna obejmuje w sobie kilka nurtów:

1. Eudajmonizm - etyka normatywna, w której celem zabiegów normatywnych jest szczęście (wartość najwyższa). Jest to jeden z ważniejszych nurtów etyki nazywany też felicytologią (teorią szczęścia). Nurty w obrębie eudajmonizmu, to np. utylitaryzm i postulylitaryzm

2. Perfekcjonizm - nurt dociekań, w którym uważa się doskonałość jednostki (człowieka) za dobro najwyższe. Perfekcjonizm zazwyczaj apeluje do człowieka wyizolowanego z układów i relacji społecznych. Np. perfekcjonizm typu stoickiego, typu chrześcijańskiego lub społecznego (postulat idealnego ułożenia stosunków społecznych)

3. Etyka społeczna (higiena współżycia społecznego) - postuluje takie ułożenie stosunków (kontaktów) między jednostką a grupą, które są uważane za moralnie poprawne (Maria Ossowska) książka

• Podział prostszy:

• Systemy indywidualistyczne - traktujemy człowieka w oderwaniu od innych ludzi i powiązań społecznych

• Systemy społeczne - rozpatrujemy moralność w kontekście społecznym

• Podział na gruncie autorów anglosaskich:

• Etyki teleologiczne - (teleos-ustanawiam, kładę) oparte na celu, uważanym za najwyższy w danym systemie etycznym (na czoło wbija się dobro moralne jako wartość najwyższa, za które możemy uznać np. szczęście, doskonałość, Boga etc.)

• Etyki deontologiczne - opierające się na pojęciu obowiązku, dobro moralne można wydedukować z pojęcia obowiązku (Kant - jedyną normą obowiązku jest imperatyw kategoryczny, do którego można sprowadzić wszystkie pozostałe normy naszego postępowania)

• Etyka opisowa bywa nazywana nauką deskryptywną, (nauką o zachowaniu, nauką o moralności)

Przedmiotem etyki opisowej były i są zwyczaje i obyczaje moralne, które opisywane i porządkowane - dały barwne, ale rozproszone obrazy kultury moralnej różnych społeczeństw.

• Przedmiotem etyki opisowej i jej głównym wyjściowym problemem ma być szukanie odpowiedzi na podstawowe pytanie.

• CO TO JEST FAKT MORALNY---Czym charakteryzuje się zjawisko moralne i na podstawie, jakich kryteriów da się je wyróżnić z masy innych zjawisk społecznych.

• ETYKA opisowa odpowiada na pytanie: jak było, jak jest i co może rozwinąć się w moralności.

• Etyka opisowa opisuje i wyjaśnia fenomeny wierzeń i zachowań moralnych.

• Można w jej obrębie wyróżnić: socjologię moralności, psychologię moralności i historię doktryn moralnych

• Socjologia moralności kładzie nacisk na to, jak było lub jak jest, przy jednoczesnym powstrzymywaniu się od oceniania („Moralność jest faktem społecznym” Durkheim)

• Etyka opisowa nie tworzy nowych teorii i poglądów, ogranicza się do badania i opisu - jest to podejście typu pozytywistycznego - badanie faktów i związków między faktami

• Etyka niezależna (np. etyka Kotarbińskiego).

• Komparatystyka - studia porównawcze polegające na próbie porównania bez wyrażania oceny

• Ad 3

• Metaetyka pojawiła się na przełomie XIX i XX wieku, a zapoczątkował ją m.in. George Moore wydaniem w 1903 roku Principia Ethica (Zasady etyki)

• Metaetyka zajmuje się możliwościami uzasadnienia wszelkich wypowiedzi etycznych (ocen, norm, wartości) - czym można je uzasadnić i jak

• Metaetyka analizuje orzeczniki etyczne i pojęcia moralne, którymi się posługujemy orzekając cokolwiek w sferze moralnej (dobry, słuszny, zły, sprawiedliwy). Tak więc metaetyka analizuje język i pojęcia moralne używane w dociekaniach etycznych oraz logikę wydawanych sądów moralnych.

• Metaetyka bada istotę sporów etycznych, duży nacisk kładzie na neutralność sądów moralnych. Apogeum metaetyki przypada na lata 60-te.

• Dwie drogi moralności

• Etyka obowiązku, systemy deontologiczne, powinnościowe.

• Etyka aspiracji, dążeń, samorealizacji, samodoskonalenia

• Odpowiada to podziałowi na etykę indywidualistyczną i społeczną

• Etyka obowiązku - dotyczy norm i reguł ważnych ze względu na stosunki z innymi ludźmi

• Etyka aspiracji - jest bardziej zindywidualizowana, bez aspektu społecznego, a jej przedmiotem mogą być zarówno szczytne ideały jak i zwykłe, codzienne dążenia.

• Etyka obowiązku - przypomina bardziej obiektywnie istniejące reguły pozbawione cech indywidualnych, dotyczy bardziej kar a nie nagród.

• Etyka aspiracji - przypomina bardziej indywidualną twórczość, czy styl

• Etyka aspiracji - nie jest związana z systemem kar, lecz z nagrodami i pochwałami (podobnie z Kodeksem Karnym - przestrzeganie KK, nie powoduje widocznych reakcji ze strony społeczeństwa)
  

• V. Etyka niezależna T.Kotarbiński (najważniejszy przedstawiciel)

• Z dziejów etyki niezależnej

• T. Kotarbiński,1886-1981 filozof polski, logik, prakseolog, uczeń Twardowskiego we Lwowie. Przedstawiciel szkoły lwowsko- warszawskiej

Etykę niezależną Kotarbińskiego tworzą wartości, ideały, oceny niezależne w trzech płaszczyznach: religijnej, światopoglądowej i filozoficznej.

Poglądy etyczne Kotarbińskiego są kontynuacją początków greckiej refleksji moralnej. Już Demokryt z Albdery (460 - ok. 370 p.n.e) ujął jej podstawy. Odrzucił przesłanki religijne i za jedyne uzasadnienie dla założeń etycznych uznał zgodność z rozważaniami o istocie natury. Mamy jedno życie i to życie należy przeżyć godnie.

Śmierć jest końcem wszystkiego i człowiek odpowiada tylko wobec samego siebie a jedyna nagroda jaką otrzymuje, to własne odczucie szczęścia i satysfakcja płynąca z poczucia godnie przeżytego życia.

Następnie sofiści stworzyli podwaliny koncepcji prawa natury i umowy społecznej.

Protagoras z Abdery (480 - 410 p.n.e) twierdził, że instytucje państwa, moralność i prawo stworzyli ludzie dla swej korzyści w wyniku umowy społecznej.

Nie mają te zasady charakter absolutnego - mogą być zmienione zgodnie z interesami i wolą jednostek.

Hellenizm- szczęście rozumiane jako posiadanie dóbr, z najcenniejszym dobrem umysłowym i moralnym, są zawarte w samym człowieku i od niego głównie zależne.

Demokryt i Arystoteles doszli do przekonania, że szczęście jest dziełem własnym człowieka.

Dorobek azjatyckich mędrców:

Trzy wielkie systemy religijne Chin:

Konfucjanizm, taoizm, buddyzm.(podobne do etyki niezależnej)

To wyjaśnienia , dotyczą niezależności etyki z punktu widzenia formalnego, metodologicznego.

• Jak wspomniałam etyka Kotarbińskiego jest zbudowana na pewnych „aksjonatach” etycznych:

• dobroć - złośliwość(dobre serce-okrucieństwo)

• prawość - bezprawie

• odwaga - tchórzostwo

- panowanie nad sobą - brak woli

• dynamizm moralny - marazm

To cechy spolegliwego opiekuna

Każde postępowanie zgodne z podstawą spolegliwego opiekuna winno być uznawane za czcigodne. Czcigodne postępowanie to dobre z punktu widzenia etycznego.

Etyka wg. Kotarbińskiego winna być uprawniona sama w sobie. Należy z niej wyeliminować wszelkie sądy, które odwołują się do przykazań boskich, nakazów społecznych.

Porządek moralny jest porządkiem autonomicznym, nie da się zredukować do innego porządku.

„Czynna dobroć ma swoje dostateczne uzasadnienie w oczywistościach serca, niezależnej od koncepcji światopoglądowych, religii czy metafizyki” T. Kotarbiński: „Poglądy etyczne”

Etyka niezależna nie odwołuje się do żadnej religii ani ideologii, ale do wspólnej wszystkim ludziom orientacji w problemach dobra i zła.

E. n. nie wprowadza kodeksu, jest etyką sytuacyjną odniesioną do sumienia jednostki.

Ideałem etycznym jest opiekun spolegliwy to taki na którego można liczyć.

Kotarbiński zalecał realizm praktyczny: liczenie się w działaniu z rzeczywistością. Stanowi podstawę ideową prakseologii, czyli nauki o skutecznym działaniu.

Ważniejsze dzieła:

Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk (1929r.)

Traktat o dobrej robocie (1955r.)

M.Ossowska konkluduje, że 18-wieczna niezależność moralności od religii

Występowała w 4-ech postaciach.

Paternalizm- nawiązanie do postawy ojca rodziny, troszczącego się o dobro swych dzieci bez uwzględnienia ich zadań. Ograniczenie autonomii osoby z powodów mających na celu jego dobro.

1. umiarkowany- przeciwstawienie się czyjemuś, skierowanemu przeciw sobie działaniu, gdy jest ono niedobrowolne lub istnieje konieczność ustalenie czy ono takie jest.

2. radykalny- przyzwolenie na przeciwdziałanie szkodliwemu działaniu pacjenta, nawet wówczas gdy jest to jego autonomiczna decyzja. -

1. Co to są wartości?

Wartość jest standardem albo jakością tego co warto, co jest pożądane.
Wartości obejmują te prawdy, które dany człowiek przyjmuje i w
nie wierzy.
Wartości każdego człowieka wpływają na wybory, decyzje.
Wpływ doświadczeń życiowych na hierarchię wartości danej osoby.

WARTOŚCI MORALNE są przypisywane ludzkim działaniom, zachowaniom, cechą charakteru.

Wartości moralne i pozamoralne

1. Wartości pozamoralne:
niektóre wartości ważne dla danej osoby nie mają charakteru moralnego ( analiza przykłady z życia)

2. Wartości osobiste

Wartości osobiste to te wierzenia i zasady człowieka, które stanowią podstawę dla jego zachowań i doświadczeń życiowych

3.Wartości kulturowe:
- często wyrastają z rozmaitych wierzeń religijnych.
- są głęboko osadzone w doświadczeniach, poglądach człowieka.
- nie można ich kwestionować bez podważania osobowości danego człowieka.


4.Wartości zawodowe:
- są to wartości promowane i wyraźnie określone przez kodeksy etyczne i praktykę zawodową.
- Są to standardy dla grupy zawodowej, należy te wartości poznać i włączyć je do własnego systemu wartości

Na czym polega konflikt wartości?

VII. Metody etyczne:

-odwołanie się do autorytetu:

Coś należy zrobić lub czegoś nie należy zrobić, ponieważ tak nakazuje autorytet. Efektywność tej metody zależy od indywidualnej wiary w dany autorytet

• odwołanie się do porozumienia:

osób grupy ludzi na przyjęcie ich stanowiska moralnego ( wiara i zaufanie)

• odwołanie się do intuicji:

wspierane zazwyczaj przekonaniami religijnymi

-metoda Sokratesa:

1.Zadawanie pytań

2.Rozważanie odpowiedzi opartych na dobrych argumentach i logicznym myśleniu.

VIII.. Teorie etyczne

• Klasyczna (koncentruje się wokół "dobrego życia"

• hedonizm (przyjemność jest jedynym dobrem w ludzkim życiu), stoicyzm (niezależność od przyjemności lub bólu)

• Wschodnie- konfucjonizm (system przekonań znaczących w kierowaniu społeczeństwem)

Konfucjonizm wywodzi się od nauki Konfucjusza 551-479 p.n.e.

Tematem jego rozważań było codzienne życie, znaczenie praktyki, reprezentował konserwatywną filozofię moralności.

Podstawowe cnoty: lojalność, mądrość, poprawność, humanitarność.

• Zachodnie- utylitaryzm, naturalizm, formalizm, pragmatyzm

Konsekwencyjne - działanie jest dobre, jeżeli wynikają z niego dobre konsekwencje i złe, jeżeli ma ono złe konsekwencje np. utylitaryzm.

Niekonsekwencyjne - działanie jest dobre wtedy, gdy charakteryzują je cechy dobre, a są złe, gdy tych cech nie posiadają.

Przykład - deontologia - dobre działanie opiera się na prawie i zasadach związanych z wypełnianiem obowiązku i powinności (np. dotrzymywanie obietnic, mówienie prawdy), niezależnie od konsekwencji i wyników.

Ramsey- działanie jest dobre, jeżeli jest zgodne z zasadami religijnymi.

Nozick - działanie jest dobre, kiedy opiera się na prawach człowieka.

Rawls - działanie jest dobre, jeżeli opiera się na umowie społecznej.

Kant - działanie jest dobre, jeżeli jest podejmowane z obowiązku lub jako uniwersalne, fundamentalne prawo dla każdego.

IX. Koncepcje etyczne w praktyce pielęgniarskiej:

• adwokatura

• odpowiedzialność

• współpraca

• troskliwość

X. Bioetyka jako dyscyplina naukowa

• biogeneza, bioterapia, tanatologia, bioetyka ekologiczna

Bioetyka - (dyscyplina naukowa)

Bios - życie.

To problem życia i etyki.

Potrzeba przeprowadzenia filozoficzno- moralnej refleksji nad nowymi możliwościami nauk biologicznych i medycznych wzmogła się po Π wojnie światowej.

W ludobójstwie milionów ludzi wykorzystano bowiem ówczesne osiągnięcia medyczne.

Właśnie wtedy z punktu widzenia genetyki, zaczęto segregować ludzi na ''lepszych'' i ''gorszych''.

W imię ''higieny rasowej'' dokonywano sterylizacji i eutanazji osób upośledzonych i psychicznie chorych. Stosowano na masową skalę eksperymenty na więźniach. Proces w Norymberdze poszukiwał zasad etycznych i prawnych.

Pierwsza reakcja moralną na te zbrodnie było ogłoszenie przez Ogólne Zgromadzenie Narodów Zjednoczonych 10 12 1948 roku Powszechnej Deklaracji praw Człowieka.

Bioetyka jako nowa dyscyplina nauki pojawiła się w latach 60 XX wieku zaczęły się szybko rozwijać nauki biologiczne oraz dokonał się niezwykły postęp techniczny.

Możliwa stała się dializa nerek, transplantacja organów, prenatalna diagnostyka, powszechnie zaczęto stosować respiratory i urządzenia intensywnej terapii, zaczęła wyłaniać się inżynieria genetyczna. Ten rozwój pozwolił skutecznie przesuwać granice śmierci.

• Wyodrębnienie się bioetyki

1970 r Potter onkolog pracujący w USA użył po raz pierwszy refleksji moralnej nad naukami biologicznymi i medycznymi.

W artykule ''Bioetyka nauka o przetrwaniu'' użył po raz pierwszy termin BIOETYKA.

1971r.Instytut w Nowym Jorku '' The Hastings Center''.

Obserwuje i bada pod względem etycznym, prawnym i społecznym najważniejsze problemy wyrastające z rozwoju medycyny i biologii

Od początku współpracują z instytutem wybitni chrześcijańscy teolodzy i filozofowie moralności (Ramsey, Curran, Hawernas).

Pierwsze centrum bioetyki w Europie powstaje w roku 1975 w Hiszpanii w Barcelonie.

Następnie zainteresowanie bioetyką przenosi się z Hiszpanii do Francji, Włoch.

W Polsce powstaje Katedra Bioetyki na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, Instytut Bioetyki i Katedra Bioetyki przy Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie.

Europejska Konwencja Bioetyczna z 4 IV 1997 r.zatytuowana KONWENCJA o OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA i GODNOŚCI ISTOTY LUDZKIEJ w KONTEKŚCIE ZASTOSOWAŃ BIOLOGII i MEDYCYNY.

Powstają komisje etyczne umiejscowione przy szpitalach, które przejmują rolę rozstrzygania kwestii moralnych w poszczególnych przypadkach.

DEFINICJE I PODSTAWOWE ROZUMIENIE BIOETYKI

Potter ujmuje bioetykę w perspektywie biologii i ekologii.

Bioetykę rozumiał jako wiedzę zajmującą się globalnym przetrwaniem życia na ziemi, głównie gatunku ludzkiego.

W bioetyce akcentował :

Etykę ziemi

Etykę przyrody

Etykę populacji

Etykę wykorzystania naturalnych zasobów

Potter uważa że bioetyka ma zajmować się ochroną biosfery i ekosystemów.

1. HELLEGERS

Zaczął rozwijać bioetykę w węższym znaczeniu wychodząc od refleksji między medycyną, lekarzem a pacjentem.

Dostrzegł on konieczność rozwoju wiedzy dotyczącej respektowania i ochrony praw pacjenta.

Bioetyka w węższym znaczeniu pokrywa się rozwijaną o nowe, szczegółowe problemy etykę medyczną.

Bioetyka w szerszym znaczeniu jest etyką wiedzy o życiu i troski o zdrowie ( uprawiana jest z pozycji etyki ekologicznej.

Bioetyka w kwestii swego podmiotu materialnego, formalnego swoich metod jest w trakcie określenia. Stąd pojawiają się różne jej definicje.

Bioetyka wg. W. Reich (Encyklopedia of Bioethies) jest systematycznym studium postępowania ludzkiego w obszarze nauk o życiu i troski o zdrowie, które to postępowanie winno być oceniane w świetle wartości i zasad moralnych.

Bioetyka wg. E.Sgreccia to część filozofii moralnej, która rozważa godziwość i niegodziwość interwencji w życie ludzkie, szczególnie tych, które są związane z praktyką i rozwojem nauk medycznych i biologicznych.

Bioetyka T. Ślipko będzie się zajmować sytuacjami wyjątkowymi, krytycznymi i jednocześnie granicznymi, gdy życie ludzkie z powodu niezwykłych warunków i zagrożeń zostało postawione na krawędzi istnienia.

Bioetyka potraktowana jest tu jako dyscyplina filozoficzna, czyli autonomiczna względem nauk ścisłych.

Bioetyka w kwestii swego podmiotu materialnego, formalnego, swoich metod jest w trakcie określanie dlatego pojawiają się różne jej definicje

Bioetyka wg. W.Reich-jest systematycznym studium postępowania ludzkiego w obszarze nauk o życiu i troski o zdrowie, które to postępowanie winno być oceniane w świetle wartości i zasad moralnych

Bioetyka wg. -E.Sgreccia-to cześć filozofii moralnej, która rozważa godziwość i niegodziwość interwencji w życie ludzkie, szczególnie tych, które są związane z praktyką i rozwojem nauk medycznych i biologicznych.

Bioetyka - T.Slipko- będzie się zajmować sytuacjami wyjątkowymi, krytycznymi i jednocześnie granicznymi gdy życie ludzkie z powodu niezwykłych warunków i zagrożeń zostaje postawione na krawędzi istnienia.

Bioetyka potraktowana jest tu jako dyscyplina filozoficzna, czyli autonomiczna względem nauk ścisłych

Bioetyka to etyka stosowana. Stosowana to tyle co formująca oceny, normy w oparciu o ogólne założenia, teorie. Bioetyka musi więc być nauką normatywną. Etyka normatywna w bioetyce musi ustanawiać pewne normy, zachowania, poprzez wskazanie jakie zachowania są dobre a jakie nie

Dział filozoficzny etyki szczegółowej, która ma ustalić oceny i normy ( reguły moralne), ważne w dziedzinie działań ludzkich polegających na ingerencji w granicznych sytuacjach związanych z zapoczątkowaniem, jego trwaniem i śmiercią.

Problematyka Bioetyki

1.Bioetyka ekologiczna (etyka środowiska naturalnego)

Zajmuje się zewnętrznymi warunkami narodzin i życia człowieka. .Formułuje się wnioski normatywne zachowań człowieka względem przyrody martwej roślin i zwierząt. Eksperymenty na zwierzętach. Zadawanie zwierzętom cierpienia.

2.Boietyka genetyczna (zajmuje się tym co dotyczy genezy człowieka w jego najwcześniejszych stadiach. Badania prenatalne( które już w okresie prenatalnym pozwalaja wykryć defekty i schorzenia genetyczne)

Inżynieria genetyczna (ingerencja w kod genetyczny)

B.g. -dopuszcza działania eliminujące zaburzenia i nieprawidłowości genetyczne.

Przeciwstawia się manipulacjom genetycznym, z góry zaprogramowany kod genetyczny. Przeciwstawia się biologicznej czy genetycznej selekcji człowieka w zakresie prenatalnym. Występuje w obronie zycia nienarodzonych.

Wypowiada się w sprawie sztucznej prokreacji, pozaustrojowego zapłodnienia, homogenicznego i heterogenicznego klonowania, macierzyństwa zastępczego

3.Bioterapia-przeprowadza etyczne refleksje nad eksperymentami medycznymi np.( na jeńcach, więźniach, ochotnikach)

4.Transplantologia narządów ex vivo, ex mortuo (nad warunkami dokonywania przeszczepów, definicją kryterium śmierci dawcy organów)

5.Tanatologia-analizuje ekstremalne sytuacje nieuleczalnych chorób, kwestię dopuszczalności śmierci czy pomoc umierającym, eutanazja(zabójcza, samobójcza), kara śmierci

Sposoby uzasadnienia norm moralnych w bioetyce.

- Personalizm w bioetyce- łac. homo homini res sacra- człowiek dla człowieka rzeczą świętą ( stoicy) oraz persona est affirmanda propter se.

ipsam- osobie jako osobie należna jest afirmacja, czyli miłość dla niej samej.

-Utylitaryzm

-Pragmatyzm

-Paternalizm

Zasady obowiązujące pracowników służby zdrowia w stosunku do pacjenta (poszanowanie godności, wyjątkowości jednostki ludzkiej)

Bioterapia

Zasady szczegółowe żeby utrzymać godność człowieka podczas eksperymentu medycznego:

Etyka badań naukowych.

Kodeks Norymberski 1947

Deklaracja Helsińska 1964,2000

• Zasady etyki badań naukowych:

1. Zgoda pacjenta świadoma nie domniemana (najlepiej na piśmie).Osoba zainteresowana musi posiadać zdolność prawną do wyrażania zgody, musi to być wolny wybór bez nacisku, podstępu, przemocy ani innych form ograniczenia lub presji) Kodeks Norymberski. Dobrowolna zgoda uczestnika eksperymentu jest absolutnie konieczna KN.

2. Zgoda musi być wyrażona lub może być domniemana jeżeli eksperyment jest dobry dla chorego(brak sprzeciwu- zgoda domniemana)

3. Czynnik ryzyka- zasada prymatu korzyści nad ryzykiem. Stopień podejmowanego ryzyka nie może nigdy przekroczyć poziomu, wyznaczonego przez doniosłość problemu, rozwiązaniu którego eksperyment ma służyć.

4. Nie wolno chorego poddawać doświadczaniu, jeśli eksperyment nie ma związku z jego chorobą.

5. Osoba w każdej chwili może zrezygnować z badania, z doświadczenia

6. Eksperymenty na ludziach powinny brać pod uwagę badania z innych ośrodków( literatura na ten temat, badania na zwierzętach)

7. Eksperyment musi być przeprowadzony przez wykwalifikowanego lekarza specjalistę (lekarza II stopnia specjalizacji)

8. Eksperyment na ludziach musi zachować:

Godność osoby

Anonimowość

Integralność

Prawa człowieka

Równowaga antropologiczna - człowiek jako całość cielesna, uczuciowa, duchowa, intelektualna. HOLIZM - Zasada całościowa - Ciało i psyche.

9. Nie powinno być zależności pracodawczych

10. Nie powinno się przeprowadzać eksperymentów na: więźniach, dzieciach, krewnych, na kobietach w ciąży.

10. Osoba poddana eksperymentowi musi poznać istotę, czas trwania, metody, środki za pomocą których będzie przeprowadzony eksperyment.

11. Nienaruszalna wartość moralna osoby ludzkiej

12. Niezbędny margines wolności

Etyka badań naukowych:

Zasada prymatu dobra jednostki.

Prymat jednostki wobec społeczeństwa nauki techniki.

Dobro badanej osoby musi przeważać nad interesami nauki i społeczeństwa.

Eksperyment kliniczny - cel terapeutyczny

Eksperyment badawczy - cel poznawczy

Z ochrony praw:

1. Ochrona jednostki

2. Ochrona społeczeństwa

3. Ochrona nauki

XI Konwencje i deklaracje bioetyczne

-Problemy moralne, a konwencje etyczne

POWSZECHA DEKLARACJA PRAW

CZŁOWIEKA UCHWALONA PO ZAKOŃCZENIU DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ PRZEZ ZGROMADZENIE NARODÓW ZJEDNOCZONYCH 10 GRUDNIA 1948 ROKU.

W PREAMBULE STWIERDZA : „ UZNANIE PRZYRODZONEJ GODNOŚCI I NIEZBYWALNYCH PRAW WSZYSTKICH CZŁONKÓW WSPÓLNOTY LUDZKIEJ JEST PODSTAWĄ WOLNOŚCI, SPRAWIEDLIWOŚCI I POKOJU ŚWIATA”.

W ARTYKULE PIERWSZYM TEJ DEKLARACJI CZYTAMY: „ WSZYSCY LUDZIE RODZĄ SIĘ RÓWNI POD WZGLĘDEM SWEJ GODNOŚĆI I SWYCH PRAW” .

KONWENCJA O PRAWACH CZŁOWIEKA I BIOMEDYCYNIE UCHWALONA 4 KWIETNIA 1997 ROKU, W ROZWINIETYM SFORMUŁOWANIU ZATYTUŁOWANA: „EUROPEJSKA KONWENCJA O PRAWACH CZŁOWIEKA I GODNOŚCI ISTOTY LUDZKIEJ WOBEC ZSTOSOWAŃ BIOLOGII I MEDYCYNY”. W ARTYKULE PIERWSZYM STWIERDZA „ STRONY NINIEJSZEJ KONWENCJI CHRONIĄ GODNOŚĆ I TOŻSAMOSĆ ISTOTY LUDZKIEJ I GWARATUJA KAŻDEMU, BEZ DYSKRYMINACJI, POSZNOWANIE DLA JEGO INTEGRALNOŚCI ORAZ INNYCH PODSTAWOWYCH PRAW I WOLNOŚCI W SFERZE ZASTOSOWAŃ BILOGII I MEDYCYNY”

Jaka konkluzja

ZASADA GODNOŚCI LUDZKIEJ STANĘŁA U PODSTAW NAJWAŻNIEJSZYCH MIĘDZYNARODOWYCH DEKLARACJI, KONWENCJI, KONSTYTUCJI I KODEKSÓW ETYCZNYCH. DZIĘKI NIEJ SFORMUŁOWANO SZEREG PRAW CZŁOWIEKA, KTÓRE UWAŻA SIĘ DZIŚ ZA NAJWIĘKSZE OSIĄGNIĘCIE HUMANISTYCZNE NASZEJ CYWILIZACJI.

Godność wrodzona, niezależna od naszej autonomii.

Godność ma rządzić wolnością, a nie odwrotnie

NIKT nie traci godności mimo choroby.

Teoria Zasad - pryncypializm. D. ROSS

Autonomia - wolność

Dobroczynności

Nieszkodzenia

Sprawiedliwości

XII Etyczne aspekty podejmowania działań analgetycznych

Aspekty etyczne związane z bólem i cierpieniem.

W świecie wielu wartości mamy ból i cierpienie.

"Przerażająca jest w każdej chwili suma cierpień na ziemi.

Gdybyśmy mogli je zgromadzić, ustalić ich łączną objętość ,wagę, liczbę, byłyby to wartości astronomiczne. A jaka przy tym szeroka i bogata gama- od mąk fizycznych po cierpienia moralne". Teilhard de Chardin. O szczęściu, cierpieniu, miłości.

Możliwości walki z cierpieniem.

I Aspekt stosowania środków analgetycznych.

Wątpliwości etyczne pojawiają się, gdy zostaje wyłączona świadomość pacjenta.

"......wolno człowiekowi podjąć walkę z dręczącym go bólem i zmniejszyć za pomocą dostępnych mu środków znieczulających gorycz doświadczenia, na jakie wystawia go jego ludzki los". Granice życia T. Ślipko.

II Aspekt stosowania środków analgetycznych.

Stosowanie środków analgetycznych niejednokrotnie prowadzi do przyspieszenia śmierci osoby, której są aplikowane te środki.

"Dzieje się to ........co prawda pośrednio, dlatego nie wolno tych zabiegów utożsamiać z działaniami eutanatycznymi". Granice życia. Dylematy współczesnej bioetyki. Ks. T. Ślipko SJ

Konkluzja

Dopuszcza się stosownie analgetyków u chorych cierpiących z powodu bólu fizycznego. Zarówno etyka laicka jak również katolicka uznają te zasady.

Więcej na ten temat było na wykładzie.

XIII. Bioetyka początku życia

• zapłodnienie in vitro

• in vivo

• diagnostyka prenatalna

• aborcja

• terapia genowa

• status embrionu - stanowisko personalizmu ontologicznego.

Kryteria człowieczeństwa:

1. te, które opowiadają się za człowieczeństwem od początku(kryterium od zapłodnienia, kryterium genetycznego ,kryterium genealogicznego).

2. te, które przyjmują póżniej wskazany przez siebie etap rozwoju(kryterium rozwojowe: odwołuje się do faktów biologicznych , bądź psychicznych, kryterium społeczne).

Sztuczne zapłodnienie

Edwards, Steptoe; pod koniec lat 70 poczęcie embrionu ludzkiego w warunkach laboratoryjnych oraz implantacja w organizmie matki

1978 - Brown w Oldham - przyszło na świat pierwsze dziecko z probówki

1987 - w Polsce, Białystok

in vitro (w szkle) - pozaustrojowe

in vivo (na żywo) - sztuczna inseminacja wewnątrz układu rozrodczego.

Sztuczne zapłodnienie pozaustrojowe in vitro - FIVET polega na doprowadzeniu do zapłodnienia komórki jajowej poza organizmem kobiety

Hormonalna stymulacja jajników w celu uzyskania hiperowulacji czyli produkcji przez jajniki kobiety kilku dojrzałych komórek jajowych w jednym cyklu.

Pobiera się oocyty w stadium pełnej dojrzałości. Pobrane komórki jajowe natychmiast przenosi się do odpowiedniego roztworu w probówce, zbliżonego do naturalnego.

Nasienie od mężczyzny.

Po 19 godzinach sprawdza się czy cały zabieg doprowadził do zapłodnienia.

Jeżeli wynik pozytywny, pobiera się zygotę i umieszcza w nowym środowisku.

42 - 52 godziny od momentu zapłodnienia, 2, 3, 4, zarodki w stadium 2 - 4 blastomerów przenosi się do jamy macicy. Pozostałe zamraża się w celu ewentualnie dalszych prób bądź niszczy albo też wykorzystuje się do dalszych eksperymentów medycznych..

PROST, ZIFT, TET, TV-TEST to odmiany opisywanej metody.

PZD (wykonuje się mały otwór w osłonie przejrzystej), SUZI, ICSI (pojedynczy plemnik zostaje wprowadzony do cytoplazmy komórki jajowej)

Sztuczne zapłodnienie wewnątrzustrojowe (sztuczna inseminacja).

Metoda SIFT - plemniki wprowadza się za pomocą laparoskopu do jajowodu kobiety, gdzie następuje zapłodnienie komórki jajowej (musi być drożny choć jeden jajowód).

Inne metody FREDI, POST.

Aspekty etyczne

Wiele dylematów moralnych na styku dwóch fundamentalnych praw:

1) prawo rodziców do poczęcia i posiadania potomstwa

2) prawo dziecka do życia, integralności cielesnej i poczęcia w akcie małżeństwa.

Udział osób trzecich w poczęciu nowego życia

• sposób uzyskiwania nasienia.

• eugeniczna ingerencja w gamety męskie i żeńskie przed zapłodnieniem oraz w zygoty przed ich implantacją (zagrożenie dla zdrowia matki spowodowane hormonalną stymulacją jajników)

• wspomaganie prokreacją dawcy komórek rozrodczych.

Sztuczne zapłodnienie pozaustrojowe (zewnątrz ustrojowe) dzieli się na:

• homologiczne - gdy gamety pochodzą od małżonków,

• heterologiczne - przynajmniej jedna z komórek płciowych pochodzi od dawcy różnego od małżonków.

Ocena moralna sztucznego zapłodnienia

a)homologicznego

• prawo rodziców do poczęcia i wychowania potomstwa,

• czy prawo do urodzenia i wychowania dziecka jest absolutne i usprawiedliwia użycie wszelkich metod w celu uzyskania zamierzonego poczęcia,

• należy uwzględnić też podstawowe prawa dziecka

• prawo dziecka do bycia poczętym w akcie zjednoczenia miłości

• osoba ludzka powinna być przyjęta w akcie jedności i miłości swoich rodziców,

• metody wspomaganej reprodukcji prowadzą do technicyzacji ludzkiej prokreacji,

• dylemat etyczny - udział osób trzecich, w których rękach złożone zostaje ludzkie życie,

• dziecko nie może być uważana za przedmiot własności,

• prawo dziecka do życia i integralności cielesnej.

b) heterologicznego

• metody sztucznego zapłodnienia pozaustrojowego niosą ze sobą zagrożenie życia ludzkich embrionów i przyczyniają się też do ich uśmiercania (często),

• zarodki nadliczbowe; 15 - 20 przeżywa implantowanych do macicy,

• zarodki niszczone lub wykorzystywane do eksperymentalnych badań naukowych (genetycznych, embriologicznych),90 zniszczonych zarodków na jedno urodzenie dziecka

• pogwałcenie praw embrionu ludzkiego;

• prawo do życia - embrionu i integralności cielesnej,

• ,,Istota ludzka winna być szanowana - jako osoba od pierwszej chwili swego istnienia (DV I.1),

• okoliczności sztucznego zapłodnienia: sposób uzyskania spermy (masturbacja); zagrożenie dla zdrowia matki, która poddaje się zabiegom; ryzyko - wywołanie hormonalnej stymulacji poprzez podane gonadotropiny (HMG); ciąża pozamaciczna(5 %); równia pochyła; selekcja eugeniczna embrionów.

Ocena moralna sztucznej inseminacji homologicznej - in vivo (wewnątrz organizmu matki)

• nie tworzy się embrionów nadliczbowych,

• nie stosuje się stymulacji jajników,

Problemy etyczne związane ze sztucznym zapłodnieniem heterologicznym:

• jedna osoba spoza małżeństwa do zapłodnienia gamet (przeciw jedności i wierności małżonków)

• użycie gamet anonimowych dawców do zapłodnienia stanowi pogwałcenie godności dziecka, które ma prawo być poczęte i narodzone w małżeństwie,

• możliwość utrudnienia kształtowania się tożsamości osobowej dziecka.

Odmianą sztucznego zapłodnienia heterologicznego jest praktyka macierzyń-stwa zastępczego, czyli implantacja zarodków w łonie samotnej kobiety. Zwraca się uwagę na to, że poprzez to następuje urzeczowienie dziecka traktowanego jako towar, jako przedmiot kontraktu oraz jako środek służący zaspokojeniu pragnień rodziców.

Metody leczenia niepłodności akceptowalne etycznie:

• wspomaganie przy poczęciu (środki, które pomagają w poczęciu dziecka (zapłodnieniu), a więc osiągnięciu naturalnego celu,

• adopcja,

• różne formy rodzicielstwa zastępczego,

• pomoc innym rodzinom (i dzieciom) ubogim lub upośledzonym.

Głos Kościoła (KKK 2376):

• oddzielenie aktu płciowego od aktu prokreacyjnego - takie postępowanie samo w sobie sprzeciwia się godności i równości, które winny być uznawane zarówno w rodzicach jak i w dzieciach,

• sztuczna inseminacja i sztuczne zapłodnienie homologiczne oddaje życie i tożsamość embrionów w ręce lekarzy i biologów.

• technika nad pochodzeniem i przeznaczeniem osoby ludzkiej a panowanie techniki sprzeciwia się godności i równości zarówno rodziców jak i dzieci.

• GENETYKA

Nazwa pochodzi od greckiego słowa genètēs , które oznacza: rodzic, ojciec; zrodzony. Pojęciem tym określa się naukę zajmującą się badaniem dziedziczności i zmienności organizmów. W takim znaczeniu termin po raz pierwszy został użyty przez
W. Betesona (1906 r.). Twórcą genetyki jest G. Mendel, odkrywca podstawowych praw genetyki (1865).

1.Rys historyczny.

Pierwsze proste zjawiska dziedziczenia opisane zostały już
w starożytności przez Żydów i Greków. Jednakże dopiero w XIX w. podjęto próby wyjaśnienia mechanizmu dziedziczenia chorób (m. in. hemofilii). Istotne odkrycie dokonane przez morawskiego mnicha Mendla a sformułowane w postaci trzech podstawowych zasad dziedziczenia (tzw. prawa Mendla) zostało jednak zapomniane
i dopiero przypomnienie jego badań po blisko czterdziestu latach dało początek coraz bardziej istotnym badaniom. Zwrócono uwagę na znaczenie chromosomów jako nośników dziedzicznego materiału genetycznego, opracowano teorię mutacji i w następstwie wprowadzone zostało pojęcie genu (materialna jednostka dziedziczenia) i fenotypu (warunkowane przez gen cechy zewnętrzne).

Badania T.H. Morgana i jego zespołu doprowadzają do sformułowania tzw. chromosomowej teorii dziedziczenia (1926, Nagroda Nobla w 1935 r.). Dalsze badania pozwoliły na uszczegółowienie wielu kwestii.Jako bardzo ważną wskazać należy po kolei następujące odkrycia: ustalenie, iż geny zbudowane są z DNA, poznanie fizycznej natury DNA (kolejna Nagroda Nobla tym razem dla J. Watsona i F Cricka w 1962 r.), ustalenie prawidłowej liczby chromosomów i wreszcie sformułowanie zasady i rozszyfrowanie kodu genetycznego w 1967 r.

Te osiągnięcia pozwoliły na opracowanie teoretycznych podstaw klonowania organizmów i następnie ich praktyczne wdrożenie, co umożliwiło I. Wilmutowi sklonowanie owcy (1997). Natomiast zainicjowanie w połowie lat 80. badań nad genomem człowieka doprowadziło do tego, iż do roku 2003 ludzki genotyp poznany został w 99,999%.

2.Inżynieria genetyczna.

Charakterystyka ogólna.

Zajmuje się modyfikacją procesów dziedziczności i repro-dukcji na poziomie molekularnym. Polega na wprowadzaniu, zastępowaniu lub eliminowaniu pewnych genów.

Inaczej określając jest to używanie technik genetycznych
w celu tworzenia nowych organizmów najczęściej o cechach nie występujących wcześniej w danym gatunku. Warto podkreślić,
iż zmiana cech genetycznych poprzez przyjęcie obcego materiału genetycznego nie jest ludzkim wynalazkiem lecz naśladowaniem zjawiska występującego w przyrodzie (wirusy infekując komórkę, wprowadzają do jej genomu własny materiał genetyczny i poprzez niego przekazują jej nowe cechy; w razie zainfekowania komórki płciowej często dokonuje się trwała zmiana przekazywana następnym pokoleniom).

Inżynieria genetyczna obok technik genetyki klasycznej jest drugą wielką gałęzią genetyki współczesnej.

Inżynieria genetyczna szczególną rolę pełni w biotech-nologii, która umożliwia również wytwarzanie szczepionek. W procesie tym materiałem indukującym odporność jest pojedynczy antygen uzyskiwany w hodowlach komórek ssaków, owadów lub drożdży, zamiast dotychczas wykorzystywanych mikroorga-nizmów. W ten sposób powstały szczepionki rekombinowane (podjednostkowe). Mogą one jednak powodować odczyny alergiczne oraz ujawnianie się nieznanych dotychczas chorobotwórczych mikrorganizmów występujących w wykorzys-tywanych liniach komórkowych. Masowa produkcja szczepionek możliwa jest dzięki trnsgenicznym roślinom. Osiągnięcia inżynierii genetycznej wykorzystuje się również w biologicznych oczyszczalniach ścieków, oczyszczaniu morza z ropy, produkcji nowych odmian roślin i w zootechnice.

b) Krótki rys historyczny.

1928 r. - zaobserwowanie transformacji genetycznej (F. Griffith),

lata 40. XX w. - wykazania, że geny to fragmenty DNA,

1944 r. - transfer cech z jednego szczepu bakteryjnego na inny za pomocą DNA,

1953 r. - wyjaśnienie struktury DNA (podwójna helisa),

1962 r. - odczytanie kodu genetycznego (H.G. Khorany) i nastepne wykazanie jego uniwersalności czyli występowania u wszystkich żywych organizmów,

1969 r. - wykrycie enzymów restrykcyjnych czyli rozcinających cząstkę DNA w ściśle określonych miejscach,

1971 r. - technika rekombinacji DNA 9kombinacja DNA różnych organizmów poza środowiskiem komórki),

1973 r. - powstanie inżynierii genetycznej jako nowej gałęzi genetyki; pierwsze eksperymenty budzą obawy społeczeństwa; pojawia się problematyka etyczna,

Od 1953 r. poważne studia i badania dotyczące genetyki człowieka,

1956 r. - pierwszy kongres dot. tej problematyki; w tym samym roku ustalenie, iż komórki ludzkie posiadają 46 chromosomów,

1959 r. - ustalenie, iż dzieci z syndromem Downa mają 47 chromosomów,

1967 r. - wprowadzenie diagnostyki prenatalnej,

lata 90. - pierwsze udane eksperymenty z ludzką terapią genową,

1993 r. - pierwsze klonowanie ( J. Hall, R. Stilmann) poprzez podział wczesnego embrionu,

2001 r. - nieudana próba sklonowania człowieka poprzez transfer jądra komórki somatycznej do enukleowanego oocytu,

2004 r. - próby wykorzystania tej techniki w Korei Południowej: 176 komórek jajowych - 30 zarodków ludzkich w stadium blastocysty - 1 linia komórek macierzystych.

c) Aspekty etyczne.

Inżynieria genetyczna może być rozpatrywana pod względem etycznym albo jako metoda ingerencji w żyjący organizm albo też z punktu widzenia jej szczegółowych zastosowań (tworzenie transgenicznych bakterii, roślin i zwierząt, klonowanie zwierząt, diagnostyka prenatalna, terapia genowa).

1.Granice ingerencji w naturę.

Jednym z pierwszych problemów, które pojawiły się w związku z manipulacjami bezpośrednio na materiale genetycznym istot żywych, było pytanie o prawomocność takich manipulacji. Działania w tym zakresie przybierały różną postać.

Obecnie wyróżnia się trzy główne stanowiska etyczne:

• stanowisko antropocentryczne uznaje, że podstawą oceny wszelkich ingerencji jest ontyczno-aksjologiczne pierwszeństwo człowieka wobec wszystkich istot żyjących - według tego stanowiska najważniejsza jest promocja tego co jest dobrem dla człowieka,

• stanowisko ekocentryczne traktuje ziemię jako jeden organizm, a poszczególne istoty żyjące jako posiadające taką samą wartość - przewodnią wartością jest potrzeba zachowania integralności ekosystemu,

• stanowisko biocentryczne uznaje zdolność do sensytywnego odczuwania jako główny wyznacznik moralnej wartości istoty żywej - zwolennicy tego poglądy kładą nacisk na integralność i dobro fizyczne zwierząt.

2.Ocena ryzyka.

Ryzyko w inżynierii genetycznej wiąże się ściśle z tym, iż działania w jej zakresie dotyczą czegoś co jest nieznane i nie stwarza możliwości przewidzenia wszystkich skutków

Występują dosyć istotne różnice w ocenie ryzyka a w jakimś stopni są one uwarunkowane różnicami standardów oraz kryteriów bezpieczeństwa. I tak w USA kładzie się nacisk głównie na nieobecność zagrożeń, natomiast w Unii Europejskiej na pewność co do skutków i bezpieczeństwo nowej ingerencji.

Ogólnie można wyróżnić trzy pozycje:

• deontologiczno - kontraktualistyczną, opierającą się na zgodzie, kontrakcie pomiędzy zainteresowanym stronami - brakiem tego ujęcia jest pominięcie istot, które nie mogą partycypować w kontrakcie,

• utylitarystyczną, uznającą za moralnie dobre to, co prowadzi do maksymalizacji dobrobytu społeczności i minimalizacji czynników negatywnych - wadą jest stosunkowo łatwe poświęcanie dobra jednostki w imię dobra wspólnego,

• personalistyczną, wskazującą na rozwój i dobro osoby jako najwyższą powinność moralną - wadą jest brak jednorodności tej pozycji, ma ona wiele odmian.

3.Patentowanie odkryć.

Problem sprowadza się do tego, czy także na gruncie inżynierii genetycznej powinna obowiązywać zasada (stosowana dosyć powszechnie w innych obszarach ,,wynalazczej” działalności człowieka), iż zaangażowanie profesjonalne oraz finansowe daje podstawy do osiągania korzyści jakie to zaangażowanie ze sobą niesie.

Wskazać można na dwa stanowiska:

• witalistyczne - wszelka materia żyjąca jest święta a więc nie podlega patentowaniu,

• teistyczna, według której tylko Bóg jest świętą a człowiek pośród wszystkich istot żyjących cieszy się szczególną godnością.

Kwestia patentowania odkryć ma dwa aspekty: pierwszy -czyje są osiągnięcia i kto ma prawo czerpać korzyści z badań finansowanych ze środków publicznych, natomiast drugi związany jest z solidarnością pomiędzy narodami - chodzi o to aby inżynieria genetyczna nie stała się kolejnym narzędziem pogłębiania różnic pomiędzy bogatymi i biednymi.

4.Cele inżynierii genetycznej.

Wyróżnia się dwa cele interwencji genetycznej: terapeutyczny i nieterapeutyczny. Ten pierwszy rodzaj interwencji ma na celu przywrócenie prawidłowego działania organizmu, ten drugi stawia sobie najczęściej za cel ulepszenie pewnych cech ludzkiego organizmu. Uznać można, iż istnieje powszechna zgoda co do moralności działań z celem terapeutycznym, natomiast interwencji nieterapeutyczne wzbudzają wiele kontrowersji, w szczególności w zakresie takich zagadnień , jak: diagnostyka prenatalna, terapia genowa oraz klonowanie.

XIV. Problemy etyczne transplantologii.

ex mortuo,

ex vivo

definicja śmierci pnia mózgu

zgoda domniemana

• pobieranie komórek, tkanek i narządów od osób zmarłych - problemy etyczne

• pobieranie komórek, tkanek i narządów od osób żywych - problemy etyczne

Przeszczepianie narządów (ang. Solid organ transplantation) - metoda zastępowania utraconych lub nieuleczalnie uszkodzonych tkanek, narządów, komórek.

Solid organ transplantation- przeszczepianie narządów.

Badania:

-poznanie antygenów układu zgodności tkankowej HLA

-opracowania i udoskonalenia techniki przeszczepiania tkanek i narządów

-rozpoznania i leczenia procesu odrzucania

-poznania mechanizmów odpowiedzialnych za tolerancję przeszczepów i ich indukowania oraz opracowanie systemów ewidencji biorców oraz ich doboru.

1.Przeszczepy autogeniczne polegające na przeszczepieniu tkanki z jednego miejsca w inne u tego samego osobnika. Nie stwarzają problemów etycznych ani medycznych.(Poza operacją plastyczną dla zatarcia śladów).

2. Przeszczepy izogeniczne między osobnikami genetycznie jednakowymi, czyli bliźniakami jednojajowymi. Rzadko realizowane, o dobrym rokowaniu.

3.Przeszczepy alogeniczne (homologiczne) między osobnikami tego samego gatunku, z człowieka do człowieka, bez pełnej zgodności tkankowej. Rozróżniamy tutaj przeszczepy od dawców żywych i martwych.

Przeszczepy z ciał zmarłych - ex mortuo

Przeszczepy z ciał żywych - ex vivo

4. Przeszczepy ksenogeniczne (heterogeniczne) pochodzą od dawców innego gatunku (zwierząt)

5.Allo plastyka wszczepy lub przeszczepy z materiałów nie biologicznych np. protez, sztucznych zastawek, klamer.

Chwila historii

• Pierwsze próby: odległe cywilizacje: Majów, Azteków, Etrusków, Tybetańczyków, Chińczyków.

• Żywoty świętych: św. Damian i św. Kosma Legenda o cudownym przeszczepie nogi (patroni transplantologii).

• XIV w. Branka i syn przeszczep skóry

• XVIIw. Pierwsza próba przetaczania krwi cielęcej człowiekowi

• 1742 przeszczep ostrogi koguta na jego grzebień

• 1771 przeszczep zęba ludzkiego na grzebień koguci

• 1804 Giuseppe Baronio - autogenne przeszczepy

• 1816 pierwsze udane przeszczepianie skóry

• 1860 pierwsze przeszczepy kości rogówki, tarczycy

1883 Kocher wszczepienie tarczycy do tkanki szyi

• 1910 klasyfikacja grup krwi

• 1905 pierwszy udany przeszczep rogówki u człowieka

• 1905 doniesienia o przeszczepach serca u psów i kotów w Niemczech

• 1906 M. Jaboulay podłączył nerkę świńską w okolice łokcia u ciężko chorej pacjentki

• 1910 przeszczep małpiej nerki do pachwiny kobiety

• 1912 pierwszy przeszczep jąder w USA

• 1915 przeszczep szyszynki

• 1920 przeszczep tkanki nadnercza

• 1942 wykrycie reakcji immunologicznych odpowiedzialnych za odrzucanie przeszczepu

• 1954 pierwszy udany przeszczep nerki /Boston/

• 1954 pierwszy lek immunosupresyjny

1963 pierwszy przeszczep szpiku

1963 pierwszy przeszczep płuca

1963 pierwszy przeszczep wątroby

1964 pierwszy przeszczep serca/ szympans człowiek/ ,początek ustalania zgodności tkankowej

1967 pierwszy przeszczep serca/ człowiek-człowiek/- Ch.Barnard

1969 jednoczesny przeszczep płuca +serce-bez

powodzenia; w 1984 sukces

1984 serce pawiana dla 2 tyg. dziewczynce- dziecko zmarło po 3 tygodniach

1987 choremu pacjentowi na chorobę Parkinsona wszczepiono komórki nerwowe usuniętego płodu.

1969 J.Moll- Łódż --Serce

1969- Z. Religa- ośrodek śląski udoskonalił i rozwinął

1992 przeszczep człowiekowi wątroby pawiana

1996 pierwsze zakończone powodzeniem wszczepienie komórek mózgu świni

1999 Francuz J-M D i Australijczyk EO 23.IX.Przeszczep w Lyonie ręki i przedramienia, .Przeszczep obu dłoni z przedramieniami.

1999 RJ White oświadcza iż od 25 lat prowadził prace nad przeszczepami głowy u małp i jest gotów podjąć próbę u człowieka-chory na raka/ ciało z przerzutami ma dostać korpus człowieka z martwym pniem mózgu.

Główne problemy współczesnej transplantologii:

1.Problem zgody

- domyślna

- wypowiedziana wprost na piśmie

• wypowiedziane wprost w obecności 2 świadków

2. Nastawienie społeczne

-liczba donacji

-ustalenie momentu śmierci

-jawność dawców

-pieniądze

Co wolno przeszczepiać a czego nie:
-Nie wolno przeszczepiać narządów mających wpływ na tożsamość i prokreację( mózg i gonady)

Prawo polskie

• Ustawa z dn.1 lipca 2005r. O pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek, i narządów. (Dziennik Ustaw 2005,nr169,poz.1411)

• Art.. 4:,,Pobrania komórek, tkanek, i narządów ze zwłok ludzkich można dokonać, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu”.

Sprzeciw może być wyrażony:

• Wpisu w centralnym rejestrze zgłoszonych sprzeciwów

• Oświadczenia pisemnego zaopatrzonego

we własnoręczny podpis

Oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków

Przeszczepy z ciał zmarłych

• Wątpliwości normatywne związane z transplantacją organów pochodzących z ciał zmarłych skupiają się:

• 1) uzyskanie właściwej zgody

• 2) określenie momentu śmierci

• 3) proporcji między dobrem biorcy a ryzykiem zabiegu

• Zapewnienie o dobroczynności transplantacji dla biorcy

• zakazu transplantacji eksperymentalnych

• braku zastrzeżeń dotyczących traktowania zwłok

• usprawiedliwionego wyboru biorcy z pośród oczekujących na operację

• poinformowanie biorcy o niebezpieczeństwach związanych z transplantacją

• Wniosek:

• Dobrowolne wyrażenie zgody przez dawcę przed śmiercią - nie dysponowanie organami przez osoby trzecie

Kodeks etyki lekarskiej

Art.33 Lekarz może pobierać komórki, tkanki i narządy ze zwłok w celu ich przeszczepiania, o ile zmarły nie wyraził za życia sprzeciwu.

Art..34 Lekarz, po stwierdzeniu śmierci mózgowej winien podtrzymywać funkcjonowanie komórek, tkanek i narządów, jeżeli mają one zostać przeszczepione.

Art..35 Lekarz nie może otrzymywać korzyści majątkowej lub osobistej za pobieranie lub przeszczepianie komórki, tkanki i narządy

ART.36.Pobranie komórek, tkanek lub narządów od żyjącego dawcy dla celów transplantacji może być dokonane tylko od dorosłego za jego pisemną zgodą, w warunkach pełnej dobrowolności, po uprzednim poinformowaniu go o wszelkich możliwych następstwach związanych z tym zabiegiem. Pobranie od żyjące dawcy narządu niezbędnego do życia jest niedopuszczalne.

• Art.37 Pobranie szpiku od dziecka jest dozwolone za zgodą jego przedstawiciela ustawowego.W przypadku osoby niepełnoletniej, o ile jest ona zdolna do wyrażenia świadomej zgody, powinno się uzyskać również jej zgodę.

• Ciało ludzkie nie może być traktowane jako jedynie rzeczywistość fizyczna czy biologiczna, a jego narządy i tkanki nie mogą być nigdy używane jako przedmioty transakcji handlowych (sprzedaży lub wymiany).

• Narządy niezbędne dla życia mogą być ofiarowane dopiero po śmierci.

Wątpliwości normatywne związane z transplantacją organów pochodzących z ciał żywych

• Dawcami mogą być również osoby żyjące- dorośli- bliscy genetycznie biorcy.

• Wyjątki może stanowić pobieranie do transplantacji szpiku kostnego lub innych regenerujących się tkanek

• Obowiązuje świadoma, dobrowolna zgoda dorosłego żyjącego dawcy

• Dawca powinien być wolny od wszelkich nacisków i wpływów

• Dawca powinien być poinformowany, musi mieć pełną świadomość ponoszonego ryzyka, korzyści i konsekwencji podejmowanego czynu.

• Transplantacja z ciał żywych prowadzi do naruszalności integralności zarówno osobowości dawcy, jak i biorcy organu

• Zasada wartościowania ryzyka dawcy i biorcy przeszczepu.

-Ryzyko dawcy musi być mniejsze niż prawdopodobieństwo wyleczenia biorcy

Ochrona życia własnego

Ochrona życia cudzego

Żadnych organów dla celów transplantacji nie można pobierać z ciała żyjącego małoletniego. Wyjątkowo i zawsze z obowiązującym prawem mogą być pobierane tkanki regenerujące się.

Jan Paweł II

Tkanki ludzkie nie mogą być nigdy używane jako przedmioty sprzedaży lub wymiany

• 200 Euro przez 180 dni przez 5 lat

180.000 Euro

38tyś. Przeszczep

50tyś. Leki immunosupresyjne


Pytania:
1. Czy dawca winien ryzykować osłabieniem własnego zdrowia dla ratowania innej osoby?
2. Czy istnieją sytuacje w których dawca ma obowiązek oddania własnej nerki drugiej osobie?
3. Czy dopuszczalne jest pobieranie nerek od płodu?



• XV. Etyka resuscytacji

Wartość życia ludzkiego, a granice uporczywej terapii


XVI. Etyka kresy życia - etyka tanatologii.

Eutanazja - eu - dobry, łagodny

Thanatos - śmierć.

Historia rozważań dotyczących eutanazji.

Po raz pierwszy tego terminu użył grecki poeta Posidipos(III w pne) jednak przyjęło się , iż w sensie współczesnym użył go dopiero F. Bacon (1561-1626).

W starożytności poglądy na dopuszczalność eutanazji były różne. Pozbawienie ludzi "niewartych życia" praktykowane było w Sparcie, aprobowali je Platon, Stoicy natomiast przeciwnikami byli pitagorejczycy, Cyceron.

Zmiana podejścia nastąpiła pod wpływem judaizmu i chrześcijaństwa. Wartość życia ludzkiego jako najwyższa wartość.

Rodzaje eutanazji

eutanazja bierna (pasywna), czynna (aktywna), legalna, nielegalna, pośrednia, bezpośrednia, dobrowolna, kryptanazja, autotanazja, eutanazja legalna, e. eugeniczna, e. ekonomiczna, e. neonatalna,
Dystanazja - uporczywa terapia, ortotanazja - rezygnacja z uporczywej terapii.

Eutanazja - czyn lub zaniechanie, które ze swej natury lub w intencji działającego powoduje śmierć w celu usunięcia wszelkiego cierpienia.(intencja, zastosowane metody). Śmierć spowodowana(narzucona), która sprzeciwia się śmierci naturalnej.

Należy wyraźnie odróżnić uśmiercanie z litości (eutanazje) od rezygnacji z uporczywej terapii.

Uporczywa terapia

Celem zaniechania uporczywej terapii nie jest pozbawienie człowieka życia, lecz celem jest zapewnienie choremu godnych warunków umierania, kiedy śmierć w bliskim czasie jest nieuchronna i nie można jej zapobiec.

Określić co to jest uporczywa terapia nie jest łatwe. Zależy to od stanu chorego, od przewidywanego przebiegu choroby.

Kodeks etyki lekarskiej Art.30 Lekarz powinien dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić choremu humanitarną opiekę terminalną i godne warunki umierania. Lekarz winien do końca łagodzić cierpienia chorych w stanach terminalnych i utrzymać, w miarę możliwości, jakość kończącego się życia.

Art.32

1.W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych.

2.Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do lekarza i jest związana z oceną szans leczniczych.

Eutanazja - śmierć godna czy niegodna? Odpowiedz.

Etyczne normy antyeutanatyczne - odwołują się do przekonania, że wartość życia ludzkiego jest najwyższym dobrem. Podstawowym prawem człowieka jest prawo do życia, jest to prawo naturalne.

Etyczne normy proeutanatyczne - za fundamentalną wartość dopuszczającą eutanazje przyjmują wolność rozumnego człowieka, który dokonuje wyboru między niegodnym cierpieniem, a godną śmiercią.

Litość i współczucie dla cierpiącej osoby.

Pragmatyzm

Deklaracja o eutanazji Kongregacji Nauki Wiary\ Lura et Bona 1980

Kodeks karny o eutanazji - Art. 150- Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Kodeks etyki lekarskiej - Art.31 Lekarzowi nie wolno stosować eutanazji, ani pomagać choremu w popełnieniu samobójstwa.

Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczypospolitej Polskiej oraz ICN Kodeks dla pielęgniarek

Nieodłącznym dla pielęgniarek jest:
- szacunek dla zdrowia i życia
- godności(łac. dignitas) godność człowieka jest wartością, którą widzi się i czuje, ale o której trudno mówić J. Tischner
- praw człowieka. Prawo do poszanowania osoby ludzkiej, jej prywatności, wyznawania określonych wartości kulturowych i religijnych.

Teksty, które warto przeczytać w wolnej chwili.

• Godność osoby podstawą normy moralności

• Personalizm a utylitaryzm

• Pojęcie osoby a zasada jakości życia

• Etyka resuscytacji ( www.prc. krakow.pl ) Polska rada resuscytacji

Egzystencjalizm

Kierkegaart Sóren ( 1813-1855)

uważa się go za twórcę egzystencjalizmu

• bezwarunkowa afirmacja wartości i wyjątkowości życia jednostki.

• występuje przeciw filozofii Hegla

• analizuje lęk, samotność i przeznaczenie człowieka. Analiza ta prowadzi do filozofii stawiającą człowieka twarzą w twarz z Bogiem

• analiza czasu prowadzi do kontaktu z wiecznością

Koncepcja stadiów na drodze życia:

• stadium estetyczne ( zmysłowe)

• stadium etyczne ( refleksyjne)

• stadium religijne

Myśl Kierkegaarda naznaczyła współczesną filozofię Heideggera, Jaspera, Sartre'a

Najważniejsze dzieła:

• „Okruchy filozoficzne”,

• „Bojaźń i drżenie ( Frucht und Zittern)

• „Choroba na śmierć”

• „Albo - Albo”

Egzystencjalizm ( od łac. existens- istniejący)

Doktryna filozoficzna mająca za przedmiot egzystencję człowieka rozpatrywaną w jej konkretnej realności i na poziomie człowieka zaangażowanego w życie społeczne.

• Podejmuje program analizy indywidualnego istnienia ludzkiego jako właściwego przedmiotu filozofii. Opisuje istnienie człowieka jako niezdeterminowane żadną ogólną ,,naturą ludzką", więc akceptuje przypadkowość istnienia, wolność absolutną, która jest ciężarem człowieka i uniemożliwia racjonalny wybór dróg postępowania, podkreśla stan samotności i opuszczenia, nicość otaczająca człowieka, przeżycie trwogi wobec nicości i wolności, niemożność ustalenia racjonalnego sensu życia, a zarazem bezwzględną odpowiedzialność człowieka za własne czyny i życie. Niektórzy stronnicy egzystencjonalizmu łączą go z katolickim poglądem na świat.(Np. G. Marcel).

Historycznie rzecz biorąc, termin egzystencjalizm został stworzony w 1927 roku przez Heideggera w jego pracy „Bycie i czas”, następnie podjęty przez Jaspersa „Filozofia egzystencji” w 1938 roku.

We Francji głównymi przedstawicielami tego gatunku był: Marcel, Sartre

Zazwyczaj rozróżnia się dwa nurty filozofii egzystencjalnej: chrześcijański (Jaspers, Marcel), ateistyczny (Sartre, Camus)

Sartre 1905-1980

Egzystencja poprzedza esencję-człowiek istnieje zanim jest(człowiek najpierw istnieje, zdarza się, powstaje w świecie, a dopiero później definiuje). Zatem sam człowiek musi nadać sens swojej egzystencji, by stać się w trakcie swojego istnienia istotą rozumną.

Istnienie ludzkie nie ma poza sobą oparcia, nie ma swojej istoty, nie jest z góry wyznaczone, człowiek je sam tworzy.

Człowiek jest tylko tym, co sam czyni. Życie składa się z ciągu wolnych wyborów, których nigdy nie da się do końca usprawiedliwić.

Człowiek jest skazany na wolność. Stąd metafizyczny lek sprawiający, że człowiek odczuwa nicość, z której się wyłonił i przeczuwa niepewność wyboru, który podnosi go do rangi „bytu”.

Sartre rozróżnia:

Byt sam w sobie(en soi)-niezależny od świadomości byt rzeczy(nieświadomy siebie).

Wszystko to, co jest istnieniem przedmiotowym bez świadomości tego, że istnieje.

Byt dla siebie(pour soi)-określony przez świadomość byt człowieka. Byt istot świadomych, nie tylko istniejących, ale też mających pewien stosunek do swego istnienia.

Jedyny byt dla siebie to człowiek.

W etyce określenie J.P.Sartre'a egzystencja wyprzedza esencję-Człowiek nie zastaje norm, według których powinien żyć. On sam musi te normy tworzyć.

Człowiek stawiany jest wobec rozmaitych wyborów, lecz nie reguł, które pozwoliłyby mu dokonać wyboru.

(podstawowa kwestia etyki sytuacyjnej).

Zasadniczy element etyki sytuacyjnej to wolność. Sartre absolutyzuje również wolność:

„Człowiek jest absolutnie niezdeterminowany-człowiek tworzy sam siebie”.

Nie ma definicji istoty człowieka-jest on więc wolny i nieograniczony w swej wolności.

Heidegger 1889-1976

„Ja jestem”- pisał Heidegger.

Człowiek jest wrzucony w istnienie(ale może istnienie uznać albo potępić).

Istnienie człowieka jest przypadkowe, kruche, wypełnione troską i trwogą, otoczone przez nicość, ciążące do śmierci.

Musimy temu przeciwdziałać, bronić swego istnienia.

Nastrój troski i trwogo przenika filozofię egzystencjalną.

Heidegger- istnienie jest skierowane ku śmierci Sein zum Tode (bycie ku śmierci).

Zagadnienie śmierci jest jedną z najważniejszych kwestii dla Heideggera.

Heideggerowska skończoność bytu ludzkiego to egzystencjalne ujecie fenomenu śmierci.

Według Heideggera skończoność, śmiertelność nasza jest źródłem tego, kim jesteśmy.

Sumienie

Każdy jest skazany na własne sumienie.

Sumienie jest pojęciem dwuznacznym.

1. nierefleksyjna rządząca nami wewnętrzna władza moralna( głos wewnętrzny), który mówi nam, co powinniśmy, a czego nie powinniśmy robić.(władza lub zasada, która wyraża sąd o moralnej wartości czyichś intencji lub postępowania) aprobacja, potępienie.

Zgodna z tą definicją jest Freudowska koncepcja "idealnego ego czy później superego.

Superego to władza umysłu, w której nakazy i zakazy; ojca, matki, nauczyciela, innych autorytetów trwają w postaci sumienia, które spełnia funkcje cenzora moralności.

2. pojęcie sumienia jako wewnętrzna wiedza(poznanie moralnej wartości czyichś motywów i działań).

Sumienie to władza w istocie swej racjonalna, jest to nazwa naszej zdolności do refleksji w kwestiach moralnych. " Beauchamp, Childress napiszą "W ogólności sumienie jest sposobem myślenia o tym, czy czyjeś czyny są słuszne czy nie, dobre czy złe.

Znaczenie sumienia w praktyce lekarskiej

Trzeba wyjaśnić, o które z tych dwu pojęć chodzi:

Jeśli sumienie pojmuje się jako nierefleksyjną, nieracjonalna władzę, to problem konfliktu we własnym sumieniu, jest niedostępne rozumowi.

Przykład:

Świadek Jehowy potrzebuje przetoczenia krwi dla ratowania jego życia;

Sumienie lekarza A mówi mu, by przetoczył krew świadkowi Jehowy nie zważając na życzenie pacjenta.

Sumienie lekarza B mówi mu, by krwi nie przetaczał.

Które stanowisko jest słuszne i dlaczego?

Możliwa i pożądana próba rozwiązania.

Czy można odwołać się do dobrego charakteru i prawości. Jakie jest wyjścia z tego impasu.

Prawy, dobry człowiek, znaczenie głosu.

Pamiętaj o prawach człowieka. Prawo do poszanowania OSOBY LUDZKIEJ, Jej prywatności, wyznawanych wartości kulturowych i religijnych itd. Wykład z prawa.

Znajomość ogólnych norm etycznych czy zakazów nie prowadzi wprost do sformułowania sądów determinujących nasze konkretne decyzje w skomplikowanych sytuacjach. Konkretne sądy musimy w sumieniu sformuować sami.

Zasada podwójnego skutku, środki proporcjonalne i nieproporcjonalne.

Skutek pośredni i bezpośredni ( muszą być równoważne, moralnie dobre lub obojętne)

Zasada podwójnego skutku głosi - działanie może spowodować zamierzony skutek dobry, jak również niezamierzony skutek zły. Zasada mniejszego Zła

Środki zwyczajne: uważa się środki, których zastosowanie daje "racjonalną nadzieje" na wyleczenie, jak również nie powodują u pacjenta nieznośnego cierpienia.

Środki nadzwyczajne: to taka forma leczenia, której użycie nie niesie ze sobą racjonalnej nadziei na wyzdrowienie albo złagodzenia bólu lub które pociągają za sobą skutki uboczne nieznośnego cierpienia.

Godność- wartość osoby.

Człowiek jest pewna wartością

Norma personalistyczna dotyczy godności człowieka

Godność osoby wynika z jej indywidualnego istnienia i z jej istnienia

Poszanowanie godności człowieka

Szacunek do zycia i zdrowia

Poszanowanie autonomii , wolności jednostki. Wolność jest wartością etyczną od realizacji której zależą inne wartości osobowe. Żeby dobrze rozumieć naszą wolność musimy przekroczyć tę wolność opierając się na prawdzie, dobru. Do wolności człowieka potrzebna jest prawda.

Dobro chorego naczelnym prawem

Personalizm

Persona - Osoba jest indywidualną substancją o naturze rozumnej.

Personalizm - to jest dobre co afirmacja godności osoby i słuszne, co służy rozwojowi jej osobowej natury. Boecjusz 480-524, Tomasz z Akwinu1225-1274, Jan Paweł II

Godność osoby (OSOBA _ PERSONA, godność norma personalistyczna)

Godność osobowa (osobowość, zbiór cech nabytych, charakter, cechy indywidualne)

Godność osobista ( moje poczucie mnie samego, osoba ujawnia się w osobowości).

Pojęcie osoby i jej godności:

- uwzględnia podmiotowość człowieka

• jego wyjątkowość

• wolność

• i rodzący się w ten sposób świat wartości

Kant - Autoteliczny cel- człowiek jest celem nie środkiem. Byś człowieczeństwa w swej osobie jak i w osobie każdego innego używał zawsze jako celu nigdy jako środka do osiągnięcia celu.

K. Wojtyła - Godność osoby wynika z jej indywidualnego istnienia i z jej istnienia, nie zaś z działań jakie podejmuje.

Status bycia człowiekiem otrzymujemy z natury z tego KIM JESTEŚMY.

Pytania do egzaminu:

Etyczne aspekty podejmowania działań analgetycznych.

1. Czy wolno z punktu widzenia etyki personalistycznej podawać środki analgetyczne pacjentowi cierpiącemu u schyłku jego życia, które wyłączają świadomość pacjenta.

• Nie wolno

• Wolno, ale musi być zgoda pacjenta

• Wolno bez zgody, jeżeli pacjent jest osobą dorosłą

• Decyzja należy do lekarza

2. Ortotanazja to:

• Eutanazja czynna

• Rezygnacja z uporczywej terapii (środki nadzwyczajne, nieproporcjonalne)

• Rezygnacja z opieki podstawowej wobec pacjenta (odżywianie, pielęgnacja itd.)

Przeszczepianie komórek tkanek i narządów- Dziennik ustaw 2005

3. Wolno przeszczepiać narządy od osoby zmarłej ( in motruo), jeżeli:

-stwierdzono śmierć pnia mózgu, ale pacjent miał uogólnioną chorobę nowotworową,

-pacjent nie wyraził sprzeciwu przed śmiercią /zgoda domniemana/

-nie potwierdzono śmierci pnia mózgu.

4. Etyka normatywna to:

-etyka opisowa, nauka o zachowaniu, nauka o moralności,

-to studia porównawcze polegające na próbie porównania różnych zachowań etycznych.

-etyka w sensie właściwym posługująca się normami, poucza o obowiązkach etycznych i o tym, co człowiek powinien czynić.

5. Wyjaśnij słowo Bioetyka wg. T. Ślipko /def/

Dział filozoficznej etyki szczegółowej, która ma ustalić oceny

i normy (reguły) moralne, ważne w dziedzinie działań ludzkich polegających na ingerencji w granicznych sytuacjach związanych
z zapoczątkowaniem, jego trwaniem i śmiercią. (Biogeneza, bioterapia, tanatologia).

6. Personalizm podkreśla :

-to jest dobre co jest korzystne dla społeczeństwa

-to jest dobre co afirmacją godności osoby i słuszne co służy rozwojowi jej osobowej natury.

-państwo jest ponad prawami, godnością, wolnością pacjenta - osoby.

• „Etyka i deontologia” Ewa Kurleto- Kalitowska

32

---