06.10.2007r.
Prawo cywilne dr Zbigniew Wasiak
PRAWO RZECZOWE
W prawie rzeczowym interesują nas zagadnienia dotyczące własności, prawo użytkowania wieczystego, prawa rzeczowe ograniczone, posiadanie.
Mówiąc o własności mówimy o prawie do własności czyli o uprawnieniach do władztwa, a o posiadaniu mówimy o władztwie faktycznym nad rzeczą (np. o kimś kto jedzie samochodem możemy tylko powiedzieć, że jest on posiadaczem samochodu, nie możemy powiedzieć że jest on właścicielem). Przeważnie za posiadaniem idzie prawo własności czyli łączy się to.
Władztwo nad rzeczą.
Dzierżenie to władztwo faktyczne które jest sprawowane dla kogoś innego ( np. szatniarz, listonosz- jest dzierżycielem)
Posiadacz samoistny- osoba, która włada rzeczą tak jak właściciel, również właściciel jest posiadaczem samoistnym.
Posiadacz zależny- (np. najemca), osoba która zależy od właściciela, czyli osoba włada rzeczą, która jego własnością nie jest.
Z posiadaniem wiążą się dwa skutki prawne:
domniemanie, ze posiadacz jest posiadaczem samoistnym (domniemanie własności- ten co kwestionuje własność musi wykazać że to jego jest własność) oraz że
jest to zgodne z prawem.
Posiadanie czyli władztwo faktyczne nad rzeczą przeważnie wiąże się z własnością, bo z posiadaniem wiąże się ochrona.
Są 2 grupy ochrony środków posiadania:
I. środki poza sądowe, posiadacz może korzystać z dwóch środków pozasądowych:
obrona konieczna-żeby nie dopuścić do utraty posiadania. Jakie działania mieszczą sie w działaniach obrony koniecznej? Art. 343§1- obrona konieczna- gdy dobra osobiste przewyższają dobra majątkowe. Przekroczenie granic obrony koniecznej (np. ten kto kradnie jabłka a ten kto włamuje się do sypialni)
samopomoc-sytuacja w której doszło już do utraty posiadania i posiadacz może podjąć odzyskania utraconego posiadania. Przy ruchomościach ustawodawca pozwala na samopomoc pod warunkiem że:
a. działanie będzie działaniem natychmiastowym po utracie posiadania (czyli jestem naocznym świadkiem), nie ma odstępu czasowego, działanie podjęte natychmiast. Można użyć przemocy.
b.niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody . W przypadku nieruchomości- działanie musi być niezwłoczne, jest tu możliwy dystans czasowy, zakaz używania przemocy względem osób.
II. roszczenia sądowe- są dwa roszczenia w trybie sądowym:
roszczenie posesoryjne -art. 344 kc mówi o roszczeniu, które ma posiadacz w przypadku naruszenia posiadania i aby uruchomić to roszczenie muszą być dwie przesłanki:
a. Fakt posiadania;
b. Fakt naruszenia posiadania
jest to roszczenie, które przysługuje osobie naruszającej oraz do osoby na rzecz, której to roszczenie nastąpiło. Nie ma znaczenia kwestia uprawnień. Ten który naruszył posiadanie w świetle art. 344 kc pomimo, że jest uprawniony to posiadaczowi przysługuje roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to wygasa w ciągu roku od naruszenia.
Wyjątek! Jeśli w procesie sądowym przedstawimy orzeczenie sądowe, że jest się uprawnionym.
Dlaczego ustawodawca wiąże ochronę posiadania?
W ramach roszczenia posesoryjnego mamy dwa roszczenia:
a. Roszczenie o zaniechanie naruszenia;
b. Roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego.
roszczenia o wstrzymanie budowy- Do czego służy to roszczenie o wstrzymanie budowy? To roszczenie przysługuje posiadaczowi przy nieruchomości. Posiadacz nie musi udowadniać prawa własności, art. 347 kc mówi o wstrzymaniu budowy- daje możliwość po wstrzymaniu budowy rozstrzygnięcia racji prawnych w oddzielnym postępowaniu. Daje możliwość posiadaczowi wstrzymanie budowy przed rozpoczęciem budowy a najpóźniej na miesiąc po rozpoczęciu budowy.
Te dwa roszczenia przysługują posiadaczowi!!!!! a nie uprawnionemu.
WŁASNOŚĆ
Co to jest własność? Jak można scharakteryzować prawo własności?
Prawo własności- daje wyłączność właścicielowi, daje właścicielowi prawo korzystania z rzeczy, rozporządzania własnością.
Art. 140kc mówi , że są granice własności.
TRIADA uprawnień w prawie rzymskim. Treść prawa własności:
wyłączne posiadanie;
korzystanie z rzeczy;
rozporządzanie pożytkiem
Art. 142§1kc mówi, iż nawet jeśli mamy wyłączność to jeśli ma to służyć do odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym to właściciel nie może się sprzeciwić użyciu a nawet uszkodzeniu tej własności, można tylko żądać naprawienia ewentualnie powstałej szkody, art. 142§ 2 zasadę tą stosuje się również przy niebezpieczeństwie grożącym dobrom majątkowym chyba, że grożąca szkoda jest nie współmiernie mniejsza do uszkodzenia jakie mógłby ponieść właściciel.
Rozróżnienie rzeczy ruchomych a nieruchomością.
Pojęcie nieruchomości odnosi się do 3 rodzajów nieruchomości:
gruntowe - właściciel gruntu jest właścicielem tego co jest z tym gruntem związane, ale istnieje możliwość wyłączenia (np. budynku);
budowlane;
lokalowe.
Zakres prawa własności określony jest w art. 143kc. Prawo własności gruntu rozciąga się nad i pod jego powierzchnię, nie naruszając prawa do wód.
Prawa sąsiedzkie dotyczące nieruchomości określają przepisy art. 144 do 154kc, które regulują problemy wynikające z sąsiedztwa (np. owoce, które spadły na grunt sąsiada należą do sąsiada) Przepisy mające decydujące znaczenie w stosunkach sąsiedzkich :
Art. 144 kc - immisje- oddziaływania na sąsiedzki grunt, właściciel nieruchomości powinien przy wykonaniu swojego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiedzkich ponad przeciętna miarę.
Immisje materialne- oddziaływania, które w sposób fizyczny oddziaływają na sąsiednią nieruchomość (np. dym, hałas- jest to odczuwalne na sąsiedniej nieruchomości).
Immisje niematerialne- nie tyle oddziaływają na nieruchomości co na zmysły właściciela sąsiedniej nieruchomości (np. świadomość przechowywania materiałów wybuchowych, naturyzm). Oba rodzaje immisji mogą być przedmiotami oprotestowania.
Kiedy możemy mówić o niedozwolonych immisjach?
kryterium ponad przeciętną miarę (np. przy remoncie jest normalne, ale kucie czegoś cały czas to jest ponad przeciętna miarę);
społeczne przeznaczenie nieruchomości (np. nawożenie obornika w na wsi jest czynnością oczywista, ale w centrum miasta już nie)
Przepis art. 145kc musi być interpretowany łącznie z art. 242§2. Jeżeli nieruchomość nie ma dostępu do drogi publicznej właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej.
Takie samo roszczenie ma posiadacz określony w art. 146kc.
NABYCIE WŁASNOŚCI
W jaki sposób może dojść do nabycia własności?
Nabycie pierwotne- np. uwłaszczenie, reforma rolna- podmiot nabywa prawa niezależnie od tego, w jakim kształcie prawo to przysługiwało poprzedniemu właścicielowi. Dotychczasowy właściciel traci prawo własności a nowy nabywa je w sposób niezależny od sytuacji prawnej poprzedniego właściciela.
Nabycie pochodne- tzw. z drugiej ręki- przeniesienie własności. Nowy właściciel nabywa prawa w takim samym kształcie w jaki przysługiwały one poprzedniemu właścicielowi tzn. wraz ze wszystkimi obciążeniami własności.
Cztery szczególne sposoby nabycia własności:
przeniesienie własności- może wystąpić tu charakter zobowiązaniowy do przeniesienia własności. Są dwa skutki przy przeniesieniu własności: zobowiązujący i rozporządzający. Sprzedaż nie zawsze oznacza przeniesienie własności. Musimy rozróżnić co jest przedmiotem sprzedaży- art. 155kc. Przy oznaczeniu rzeczy co do tożsamości np. używany samochód, nieruchomość, obraz Malczewskiego czyli rzeczy indywidualnie oznaczone- przeniesienie własności następuje, już w momencie sprzedaży (nie musi nastąpić wydanie). Umowa odnosi podwójny skutek: zobowiązująco- rozporządzający np. umowa sprzedaży, darowizna, zamiana.
Przy oznaczeniu rzeczy co do gatunku np. nowy samochód, cukier, węgiel to przy sprzedaży następuje jedynie zobowiązanie art. 535kc (sprzedaż w tym przypadku jest umową zobowiązującą) do przeniesienia własności (np. zobowiązuję się do sprzedaży wszystkich rzeczy, które wyprodukuję do końca roku) . Przeniesienie prawa własności w tym przypadku następuje w momencie wydania danej rzeczy. Sprzedaż ma skutek zobowiązujący.
13.10.2007r.
Prawo pierwokupu- przy sprzedaży rzeczy oznaczonych co do tożsamości jest to czynność konsensualna a w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku jest to czynność realna.
Nabycie własności w drodze przeniesienia własności nieruchomości.
Przy przeniesieniu własności nieruchomości są dwie zasady:
zasada wymogu aktu notarialnego zarówno przy sprzedaży jak i przy pierwokupie.
zakaz przeniesienia własności pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu-art. 157kc - tylko i wyłącznie może wystąpić warunek i termin kiedy jest bezwzględna zgoda obu stron.
Jakie względy i dlaczego ustawodawca wymaga formy aktu notarialnego przy nieruchomości:
nieruchomość jest rzeczą o dużej wartości ;
obrót nieruchomościami musi być kontrolowany przez państwo np. zakup przez cudzoziemców;
obowiązek zapłaty podatków.
nabycie własności rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej- art. 169kc- w zasadzie nie można nabyć od drugiej osoby więcej niż ona posiada. W naszym prawie ustawodawca uznał, że od tej zasady jest wyjątek na rzecz osoby , która nabywa w dobrej wierze- ochrona takiej osoby. W niektórych wypadkach można od złodzieja nabyć w dobrej wierze. Są tu przesłanki, które muszą być spełnione, aby nabyć rzeczy od osoby nieuprawnionej . Są trzy sytuacje i w zależności od sytuacji to te przesłanki rożnie wyglądają:
I sytuacja- §1art. 169- nieuprawniony wszedł w posiadanie cudzej rzeczy zgodnie z wolą posiadacza rzeczy np. wypożyczenie książki, wynajęcie roweru roweru a potem jego sprzedaż ; jest to sytuacja § 1 art. 169 kc - to nabywca nabywa rzecz ruchomą od osoby nieuprawnionej i tu są łącznie spełnione 3 przesłanki:
1.zostanie zawarta umowa o przeniesienie własności między nieuprawnionym (osoba która nie jest właścicielem ani nie została upoważniona przez właściciela) do rozporządzania a tym który chce rzecz nabyć- jest to czynność prawna;
2. musi nastąpić wydanie rzeczy;
3. nabywca musi działać w dobrej wierze ( musi być przekonany, ze nabywa te rzecz od właściciela lub osoby upoważnionej).
II sytuacja- § 2 art. 169 zdanie 1, jeżeli rzecz została zagubiona, skradziona, lub w inny sposób utracona -czyli rzecz została uzyskana wbrew woli właściciela ( czyli nie ma zgody właściciela) i tu żeby mogło dojść do nabycia przez nabywcę dodatkowo do tych ww. 3 przesłanek musi być czwarta przesłanka ( muszą być łącznie 4 przesłanki)
4. nabywca stanie się właścicielem dopiero po upływie 3 lat od momentu utracenia tej rzeczy przez właściciela, jeśli w tym terminie 3 lat właściciel nie odzyska rzeczy . Ten termin 3 lat to termin w którym ten właściciel może odzyskać tę rzecz- termin przemilczenia.
III sytuacja- § art. 169 zdanie 2 ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy, dokumentów na okaziciela, rzeczy nabytej na licytacji- czyli ten termin 3 lat nie jest wymagany tu wystarczą te 3 przesłanki z I sytuacji
nabycie w drodze zasiedzenia—można to określić jako sposób nabycia własności polegający na długotrwałym władaniu cudzą rzeczą. Są dwa rodzaje zasiedzenia;
zasiedzenie nieruchomości;
zasiedzenie ruchomości- tylko posiadacz samoistny może stać się właścicielem w drodze zasiedzenia ruchomości, musi być 3 letni termin zasiedzenia w dobrej wierze.
Nabycie własności nieruchomości w drodze zasiedzenia:
Art. 172 kc przesłanki jakie muszą być spełnione aby dokonać nabycie nieruchomości w drodze zasiedzenia:
posiadanie samoistne- posiadacz samoistny ( czyli ten kto włada rzeczą tak jak właściciel) może stać się właścicielem w drodze zasiedzenia (najemca czyli posiadacz zależny nie stanie się właścicielem w drodze zasiedzenia);
upływ określonych terminów:
-20 lat posiadania jako posiadacz samoistny aby uzyskać posiadanie w dobrej wierze
-30 lat posiadania jako posiadacz samoistny aby uzyskać posiadanie w złej wierze.
Dobra wiara nie jest samoistną przesłanką. Nie trzeba wykazywać ciągłości posiadania art. 340 kc- domniemania posiadania. Do zasiedzenia stosuje się odpowiednio terminy przedawnienia roszczeń + art. 176 . Pojęcie dobrej wiary:
w ścisłym (wąskim) tego słowa znaczeniu- do 1956r. posiadacz jest błędnie przekonany że jest właścicielem nieruchomości- obecnie znów to pojęcie obowiązuje;
w szerokim tego słowa znaczeniu- posiadacz jest przeświadczony że władając rzeczą niczyjego prawa nie narusza- nie funkcjonuje już to pojęcie
Dobra wiara oceniana jest w momencie objęcia rzeczy w posiadanie -późniejsza zła wiara nie szkodzi. Nie można nabyć w drodze zasiedzenia rzeczy należących do skarbu państwa.. Obecnie można zasiedzieć nieruchomość państwową ale ten termin zasiedzenia liczy się od 1990r. czyli od tego roku biegną terminy ale jeśli do 1990r. ktoś posiadał tę nieruchomość przez dłuższy termin to zaliczano mu połowę tego terminu posiadania np. posiadał 20 lat przed 1990r. to tylko jeszcze 10 lat musiał zasiedzieć żeby nabyć w dobrej wierze. Zasiedzenie ma charakter deklaratywny a nie konstytutywny . Zasiedzenie w drodze orzeczenia sądowego tylko stwierdza fakt nabycia w drodze zasiedzenia ale to nabycie następuje po spełnieniu przesłanek np. to że nie mamy orzeczenia sądu nie oznacza że ktoś może nam to odebrać jeśli poosiadano nieruchomość 20 lat.
nabycie własności w drodze znalezienia - Ustawa wprowadza ograniczenia przy nabyciu własności w drodze znalezienia- art. 184.
pierwsze ograniczenie dotyczy pewnych kategorii rzeczy, które nie mogą zostać własnością w drodze znalezienia np. pieniądze, klejnoty, papiery wartościowe oraz rzeczy mające wartość naukową, ekwipunku wojskowego. Znalazca powinien oddać niezwłocznie na przechowanie właściwemu organowi państwowemu np. wydz. fin. UM;
drugie ograniczenie wyłącznie dotyczy miejsca znalezienia- art. 188 kc np. w budynkach publicznych lub otwartych dla publiczności, na statku, w wagonie kolejowym- wówczas również znalazca nie może zostać właścicielem tej rzeczy tylko musi oddać zarządcy budynku lub środka transportu ( czyli ni może nabyć rzeczy w określonym miejscu)
Kiedy znalazca może stać się właścicielem? Wówczas kiedy są spełnione określone obowiązki:
1.po zawiadomieniu właściciela rzeczy;
jeśli nie może zawiadomić właściciela rzeczy to powinien zawiadomić właściwy organ państwowy;
po upływie 1 roku od zawiadomienia właściciela, a po 2 latach jeśli nie został powiadomiony.
Jeżeli właściciel zgłosił się po rzecz to znalazcy należy się znaleźne czyli 1/10 wartości rzeczy , najpóźniej musi zgłosić to roszczenie w momencie zwrotu tej rzeczy właścicielowi. Znaleźne nie należy się kiedy rzecz została znaleziona w tych miejscach oznaczonych w art. 188 kc.
3. trzecie ograniczenie art. 189 kc znalezienie tzw. skarbu państwa czyli rzecz 1- mającą znaczniejszą wartość materialna lub wartość naukową lub artystyczna; 2- poszukiwanie właściciela jest bezcelowe. Te dwie przesłanki muszą być spełnione. Znalazca musi je oddać odpowiedniemu organowi właściwemu. Rzecz staje się własnością skarbu państwa, a znalazcy należy się odpowiednie wynagrodzenie.
Pkt. 2 do 4 są to SZCZEGÓLNE PRZYPADKI NABYCIA WŁASNOŚCI
17.11.2007
WSPÓŁWŁASNOŚĆ
Współwłasność- jest to sytuacja w której prawo własności do jednej rzeczy należy do kilku osób.
Na gruncie naszego prawa wyróżniamy dwa rodzaje współwłasności:
współwłasność w częściach ułamkowych;
współwłasność łączna ( tzw. niepodzielnej ręki).
Różnice w unormowaniach współwłasności w częściach ułamkowych i w współwłasności łącznej:
prawo współwłasności w częściach ułamkowych jest podzielne i każdemu ze współwłaścicieli przysługuje część tego prawa określona ułamkiem przy współwłasności łącznej nie ma określonego udziału;
współwłasność w częściach ułamkowych charakteryzuje się tym, że jest stosunkiem samoistnym, nie musi być oparta na innym stosunku prawnym, współwłasność łączna nie jest stosunkiem samoistnym, jest zawsze połączona ze stosunkiem osobistym, który łączy tych współwłaścicieli np. małżeństwo.
We współwłasności w częściach ułamkowych każdy ma swobodę w dysponowaniu (rozporządzaniu) swoim udziałem niezależnie od zdania współwłaścicieli, przy współwłasności łącznej nie ma takiej możliwości;
Współwłasność ułamkowa daje możliwość każdemu ze współwłaścicieli swobodę podjęcia decyzji czy trwać w tej współwłasności czy nie czyli istnieje możliwość zniesienia współwłasności, przy współwłasności łącznej nie ma takiej swobody, ze w każdym czasie i bez zgody drugiego współwłaściciela można znieść współwłasność.
Przy współwłasności łącznej następuje wygaśnięcie tej współwłasności i wówczas ta współwłasność łączna przekształca się we współwłasność w częściach ułamkowych;
współwłasność w częściach ułamkowych jest uregulowana w prawie rzeczowym w II księdze kc, a współwłasność łączna w stosunkach osobistych z którymi się łączy np. kodeks rodzinny.
Współwłasność w częściach ułamkowych- źródłem tej współwłasności jest przede wszystkim dziedziczenie, zawarcie umowy-czyli czynność prawna, mogą tez być przepisy ustawy, orzeczenia sadowego, ze spadkobrania.
Współwłasność w częściach ułamkowych określa udział w prawie własności!!! I to nie rzecz jest podzielona na ilość części tylko to prawo własności jest podzielone.
Podział qwo aduzum do użytkowania. Mamy tu swobodę dysponowania udziałem- można nim dowolnie dysponować np. obciążać, zbyć. Rzecz, która stanowi współwłasność może być zarządzana przez zarządcę, który dzieli przychody. Może to być jeden ze współwłaścicieli a także osoba trzecia.
Jak współwłaściciele mogą korzystać z tej rzeczy?
Zasady korzystania i rozporządzania współwłasnością w częściach ułamkowych.
Każdy ze współwłaścicieli może korzystać z tej rzeczy wspólnej chyba, że dojdzie do umowy qwo aduzum. Decyzję ustawodawca wprowadza zasadę, żeby rozstrzygnąć trzeba rozróżnić czynności zwykłego zarządu od czynności przekraczające zwykły zarząd.
Czynności zwykłego zarządu należy przez nie rozumieć czynności zapewniające korzystanie z rzeczy i utrzymanie jej np. bieżące remonty. Ta zasada mówi, że takie czynności mogą być podejmowane przez współwłaścicieli, których udziały wynoszą więcej niż 50% udziałów, jeżeli nie można uzyskać zgody współwłaścicieli na dokonanie określonej czynności, to każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o zgodę na dokonanie tej czynności.
Czynności przekraczające zwykły zarząd- to czynności odbiegające od normalnego korzystania z rzeczy, należą do nich: zbycie rzeczy wspólnej, czynności zmieniające dotychczasowe korzystania z rzeczy, remonty kapitalne, jej obciążenie ( np. służebnością). Czynności te mogą być wykonane wyłącznie za zgoda wszystkich współwłaścicieli. Jeżeli tej zgody nie można uzyskać, to współwłaściciele, którzy mają większość lub co najmniej połowę udziałów mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd.
Zniesienie współwłasności- jest to prawo żądania zniesienia współwłasności jest to prawo żądania zniesienia współwłasności przysługujące każdemu. Prawo to przysługuje każdemu poza dwoma wyjątkami:
jeśli zostanie zawarta umowa przez współwłaścicieli, która wyłączy prawo zniesienia współwłasności na okres 5 lat, ta umowa w ostatnim roku jej trwania może być przedłużona na okres 5 lat;
współwłasność, która dotyczy nieruchomości i gruntu w którym została wydzielona odrębna własność lokali.
Rozróżnienie między trybami a sposobami zniesienia współwłasności.
Dwa tryby zniesienia współwłasności.
Tryb umowny- współwłaściciele porozumiewają się miedzy sobą, warunkiem jest porozumienie współwłaścicieli (zniesienie na podstawie zawartej umowy);
Tryb sądowy nie można uzyskać zgody wszystkich współwłaścicieli na zniesienie współwłasności . Ten tryb zawsze może wchodzić w grę niezależnie czy jest porozumienie czy nie.
Trzy sposoby zniesienia współwłasności:
podział fizyczny rzeczy, która stanowi przedmiot współwłasności wtedy gdy jest on możliwy, na tyle części ilu jest współwłaścicieli;
podział cywilny-zbycie rzeczy, która jest przedmiotem własności i podział ceny (pieniędzy) uzyskanej ze sprzedaży;
przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli i obciążenie go obowiązkiem pozostałych zgodnie z ich udziałami.
Różnice między współwłasnością w częściach ułamkowych a współwłasnością łączna.
Zarząd rzeczą wspólna.
Zniesienie współwłasności.
OCHRONA WŁASNOŚCI
Nie jest to tylko domena prawa cywilnego ale i prawa karnego. Ochrona własności jest ochroną petytoryjną, co oznacza ochronę prawa w odróżnieniu od ochrony posesoryjnej chroniącej posiadanie.
Trzy środki ochrony własności:
roszczenie windykacyjne- inaczej wydobywcze-odzyskanie rzeczy, która jest we władaniu osoby nieuprawnionej ( jest to roszczenie nieposiadającego właściciela przeciwko posiadającemu niewłaścicielowi). Żeby móc wystąpić z takim roszczeniem muszą być spełnione 2 przesłanki:
powód musi udowodnić swoje prawo własności i tu jest problem dowodowy- dowód własności jest określany jako dowód diabelski (probacio diabolika) bo bardzo trudno jest udowodnić prawo własności. Udowodnienie prawa własności np. dowód zakupu, wpis do księgi wieczystej, świadkowie;
posiadacz (pozwany) nie może być uprawniony do władania rzeczą. Posiadacz może podnieść dwojakiego rodzaju zarzuty:
zarzuty niweczące- zarzut, który niweczy roszczenie windykacyjne-posiadacz może twierdzić że jest właścicielem np. nabył nieruchomość w drodze zasiedzenia, a właściciel żąda jej zwrotu, posiadacz niweczy to roszczenie bo nabył ja zgodnie z prawem w drodze zasiedzenia i nie ma tu konfliktu w przepisach bo posiadacz stał się właścicielem w drodze zasiedzenia a właściciel stracił prawo własności i nie jest już właścicielem.
Zarzuty oddalające ( dylatoryjne) -powodują, że roszczenie nie jest niweczące, ale zostaje oddalone bo pozwany wykaże, że ma jakieś uprawnienia
Roszczenia windykacyjne nie podlegają przedawnieniu w przypadku nieruchomości, przy ruchomościach przedawniają się po 10 latach.
Roszczenie negatoryjne art. 222 § 2 kc przysługuje właścicielowi w przypadku gdy naruszenie prawa własności następuje w inny sposób niż przez pozbawienie rzeczy np. mam działkę nie ogrodzoną i ktoś przychodzi i wycina drzewka, wysypuje śmieci na teren mojej posesji czy przejeżdżanie przez posesję wówczas mogę wystąpić z roszczeniem negatoryjnym. Roszczenie negatoryjne może polegać na:
żądaniu zaniechania naruszenia-zaprzestanie działalności niezgodnej z prawem- jest ono uzasadnione, wówczas jeżeli naruszenia trwają np. ktoś ciągle przejeżdża przez mój teren, ale również gdy nie ma ciągłości naruszenia o ile jest obawa ponowienia tego naruszenia;
roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem- usuniecie skutków nieprawnej działalności.
To roszczenie negatoryjne się nie przedawnia jeśli chodzi o nieruchomości. Właściciel występujący z tym roszczeniem nie musi udowadniać że jest właścicielem (bo nie utracił posiadania), korzysta z domniemania własności. Ciężar dowodu przerzucony jest na pozwanego. Domniemanie związane jest z posiadaniem a wiec zwalnia z obowiązku udowodnienia prawa własności, a ciężar dowodu przerzucony jest na pozwanego.
3. Roszczenia uzupełniające- uzupełniają roszczenia windykacyjne.
1.roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy;
2.roszczenie o zwrot pożytków- jeżeli rzecz przynosiła pożytki a jeśli pożytki zostały zużyte to mamy roszczenie o zapłatę równowartości.
3.roszczenie o zapłatę odszkodowania za uszkodzenie lub zniszczenie rzeczy.
Jaki jest zakres tych roszczeń po odzyskaniu rzeczy w wyniku roszczenia windykacyjnego?
Zakres tych roszczeń zależy od tego czy ta rzecz była w rękach posiadacza w dobrej wierze lub złej wierze. Posiadacz w dobrej wierze odpowiada za uszkodzenia dokonane z jego winy dopiero od momentu dowiedzenia się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa. Posiadacz w złej wierze odpowiada za cały okres władania rzeczą, odpowiada również za pożytki które odniósł a także za pożytki , które w wyniku złej gospodarki nie zostały uzyskane. Posiadacz w złej wierze odpowiada także za zniszczenie lub uszkodzenie które nie nastąpiły z jego winy, chyba że udowodni że ta rzecz mogłaby ulec zniszczeniu lub uszkodzeniu także wtedy gdy by znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.
Roszczenia te przedawniają się po upływie roku od dnia wydania rzeczy.
Roszczenia odwrotne czyli posiadacza do właściciela. Posiadacz może żądać zwrotu dokonanych nakładów Nakłady mogą być: konieczne, użyteczne, zbytkowe. Koniecznych i innych nakładów może domagać się posiadacz w dobrej wierze, jeżeli zwiększają one wartość rzeczy. Posiadacz w złej wierze może domagać się tylko zwrotu nakładów koniecznych.
Problem zniesienia budynku na cudzym gruncie- w prawie cywilnym jest zasada co jest powiązane z gruntem należy do posiadacza gruntu art. 231kc posiadacz samoistny w dobrej wierze jeśli wzniósł budynek i jeśli wartość budynku przekracza wartość tego gruntu może żądać od właściciela przeniesienia własności działki pod budowę za odpowiednim wynagrodzeniem.
Kiedy roszczenie negatoryjne jest stosowane?
Jakie to są roszczenia negatoryjne?
Jak wygląda sprawa udowodnienia własności.
UŻYTKOWANIE WIECZYSTE- prawo na rzeczy cudzej.
Prawo użytkowania wieczystego jest to prawo do korzystania z nieruchomości, która jest własnością państwową lub samorządową. Przysługuje osobom fizycznym i niepaństwowym osobom prawnym.
Ustawa z 1961r. wprowadziła użytkowanie wieczyste. Ideą powstania tego prawa była możliwość nie przenoszenia własności państwowej ale żeby istniała możliwość zabudowy. Związanie prawa własności budynku z użytkowaniem wieczystym.
Przy użytkowaniu wieczystym grunt jest państwowy , ale budynki zbudowane przez użytkownika staja się własnością użytkownika. Działkę otrzymywano bezpłatnie. Składa się opłatę roczna za użytkowanie. Jest to prawo zbywalne i dziedziczne. Prawo użytkowania wieczystego obowiązywało przez 99 lat. Od 1997r. istnieje możliwość przekształcenia użytkowania wieczystego we własność.
Własność komunalna- właścicielem jest gmina lub miasto.
Różnice pomiędzy użytkowaniem wieczystym a prawem własności:
czasowość tego prawa- użytkowanie wieczyste od 40 do 99 lat;
obowiązek uiszczenia opłaty rocznej.
zakres prawa użytkowania wieczystego jest określony również przez umowę- akt notarialny;
użytkowanie wieczyste musi w określonym czasie zbudować określony w umowie budynek. Jeśli obowiązki przyjęte w umowie nie zostaną wykonane może nastąpić rozwiązanie umowy czyli wygaśniecie użytkowania wieczystego.
PRAWA RZECZOWE OGRANICZONE
Ich wspólną cechą jest to, że:
są to prawa na rzeczy cudzej
istnieje katalog praw rzeczowych-art. 244kc.
są to prawa podmiotowe bezwzględne - erga omnes (dla wszystkich).
Prawa rzeczowe:
użytkowanie
służebność
zastaw - te 3 prawa są prawnie uregulowane w II księdze kodeksu cywilnego
hipoteka
własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu.
- te 2 prawa są uregulowane poza kodeksem cywilnym są zawarte w ustawach szczególnych.
Prawa rzeczowe ograniczone powstają najczęściej w drodze:
umowy miedzy właścicielem rzeczy a osoba która uzyskuje to prawo rzeczowe;
orzeczenia sądu
decyzji administracyjnej (rzadkość);
zasiedzenia (wyjątkowo)- dotyczy to tylko i wyłącznie służebności, pod warunkiem, że będzie polegała ona na trwałym i widocznym urządzeniu.
PIERWSZEŃSTWO PRAW RZECZOWYCH
Przyjęto zasadę pierwszeństwa praw rzeczowych ograniczonych.
Gdy jest kolizja miedzy uprawnionymi to pierwszeństwo przysługuje temu uprawnionemu, który ma prawo przyznane wcześniej.
W przypadku gdyby to prawo było wpisane do księgi wieczystej to prawo będzie miało pierwszeństwo. Prawo wpisane bez względu na czas jego powstania ma pierwszeństwo przed prawem niewpisanym.
Przy zbiegu kilku praw wpisanych do księgi wieczystej o pierwszeństwie decyduje dzień złożenia wniosku o wpis. Przy prawach wpisanych na podstawie wniosków złożonych równocześnie prawa te mają równe pierwszeństwa.
Użytkowanie jest prawem rzeczowym, które daje możliwość korzystania z rzeczy cudzej i pobieranie pożytku. Cechą prawa użytkowania jest to, że jest to prawo niezbywalne i związane jest z tą określoną osoba , może być ustanowione czasowo ale najczęściej wygasa z chwilą śmierci osoby, której to prawo przyznano. Użytkowanie może być ustanowione na nieruchomościach lub ruchomościach ( np. zwierzęta). W przeszłości było to prawo alimentacyjne, obecnie użytkowanie wiąże się często z prawem dożywocia (przepisy księgi III- zobowiązania). Prawo dożywocia jest ustanowione najczęściej w stosunkach wiejskich np. gdy rodzice są starzy i nie są w stanie prowadzić gospodarstwa to w przypadku przeniesienia własności tacy rodzice mogą zastrzec sobie prawo dożywocia czyli zobowiązują następcę do utrzymania aż do śmierci. To prawo dożywocia jest skuteczne dla każdego następnego nabywcy.
Użytkowanie powstało jako prawo alimentacyjne a nie jako prawo inwestycyjne.
Służebność mówimy zazwyczaj w lm. o służebnościach. Służebności są drobnymi prawami związanymi z nieruchomościami, prawo które przysługuje właścicielowi jednej nieruchomości po to by zwiększyć, poprawić użyteczność drugiej, przy czym jedna nieruchomość określana jest jako nieruchomość władnąca- nieruchomość której to prawo przysługuje do korzystania z drugiej nieruchomości , która ma miano nieruchomości obciążającej. Służebności to prawo, które przysługuje właścicielowi nieruchomości władnącej od właściciela nieruchomości obciążonej Celem tej służebności jest poprawienie użyteczności nieruchomości władnącej.
Rodzaje służebności:
I podział:
służebności gruntowe- przysługuje każdemu właścicielowi nieruchomości władnącej (bo jest związana z tym gruntem);
służebności osobiste- przysługuje konkretnemu właścicielowi nieruchomości władnącej.
II podział:
służebności czynne- daje właścicielowi nieruchomości władnącej prawo z czynnego (fizycznego) korzystania z nieruchomości obciążonej (np. służebność przejazdu);
służebności bierne- pozbawia właściciela nieruchomości obciążonej określonego sposobu korzystania z własnej nieruchomości (np. służebność widoku- niekiedy dla właściciela nieruchomości ważne jest żeby sąsiad w określonym miejscu nie zasadził drzew lub nie postawił budynku bo zasłania widok a właściciel ma turystów, którzy chcą podziwiać Giewont).
Służebność najczęściej powstaje w drodze umowy.
EGZAMIN
Zastaw jest to prawo, które służy zabezpieczeniu wierzytelności na ruchomościach lub prawach majątkowych. Zastaw należy odróżnić od hipoteki, która dotyczy zabezpieczenia wierzytelności na nieruchomości.
Podobieństwem jest to, że:
Zastaw art. 306kc to prawo rzeczowe ograniczone, które daje prawo zaspokojenia się z rzeczy będącej przedmiotem zastawu. To prawo ma zastawnik (wierzyciel). Ma on pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy i ma to prawo ten zastawnik niezależnie od tego czyją rzecz stała się własnością.
Co to jest zastaw?- trzeba podać co daje to prawo, na czym ono polega czyli definicja i różnice.
Przy tym prawie występuje zastawnik (wierzyciel) i zastawca (właściciel który daje rzecz w zastaw).
Rodzaje zastawu:
I Podział:
zastaw uregulowany w kodeksie cywilnym tzw. zastaw zwykły- powstaje w drodze umowy między wierzycielem a właścicielem rzeczy ruchomej, która będzie przedmiotem zastawu, umowa ta jest ważna przy wydaniu rzeczy (czynność realna). Zastaw skoro łączy się z wydaniem rzeczy to nie daje zastawnikowi (wierzycielowi) możliwości z korzystania z tej rzeczy. Ta rzecz nie musi być rzeczą dłużnika (może być rzeczą kogoś innego). Jest to zastaw z wydaniem rzeczy ;
zastaw rejestrowy- jest uregulowany poza kc, funkcjonuje od 1998r. zastąpił zastaw bankowy. Ustawa z 1996r. która weszła w życie w 1998r. zastąpiła zastaw bankowy. Obecnie jest jeden Centralny Rejestr Zastawu prowadzony w trybie elektronicznym przez sądy rejonowe, w miastach w których siedzibę ma wojewoda. Zastaw powstaje w drodze umowy między np. skarbem państwa a dłużnikiem i tu nie występuje wydanie rzeczy.
Różnice pomiędzy zastawem zwykłym a zastawem rejestrowym:
zastaw zwykły uregulowany jest w kodeksie cywilnym, zastaw rejestrowy uregulowany jest poza kodeksem w ustawach.
przy zastawie zwykłym następuje wydanie rzeczy, przy zastawie rejestrowym nie ma wydania rzeczy;
zastaw rejestrowy służy do ochrony wierzyciela np. banków, skarbu państwa, zastaw zwykły dotyczy umów powszechnych w zwykłym obrocie;
przy zastawie zwykłym istnieje możliwość zaspokojenia się z rzeczy co nie oznacza, że zastawnik stanie się właścicielem rzeczy, ten zastaw daje tylko możliwość zaspokojenia się z tej rzeczy w trybie egzekucyjnym (komornik sprzedaje rzecz) i wierzyciel odzyskuje tylko swoją część wierzytelności, a resztę zatrzymuje dłużnik. Obowiązuje w tym przypadku cena zbytu nie rzeczywista wartość tej rzeczy. Przy zastawie rejestrowym jest możliwość że zastawnik stanie się właścicielem rzeczy będącej przedmiotem zastawu.
II Podział:
zastaw umowny-powstaje w drodze umowy miedzy zastawcą a zastawnikiem;
zastaw ustawowy- są to przypadki zastawu, które określa ustawodawca źródłem jest ustawa. Zabezpiecza w pewnych sytuacjach pewne wierzytelności np. prawo wynajmu lokalu ma zabezpieczyć prawo czynszu.
Różnica jest w źródłach zastawu np. zastaw ustawowy-art. 432§ 2- zatrzymanie krowy i czekanie na zapłacenie za wyrządzone szkody, art. 670- tryb egzekucyjna, art. 850 -zabezpieczenie hotelarza na bagażu.
III Podział:
zastaw na rzeczach - zastaw którego przedmiotem są rzeczy ruchome;
zastaw na prawach - tu jest inny przedmiot zastawu.
IV Podział
zastaw antyhrytyczny- ustanowiony jest na rzeczy przynoszącej pożytki ( np. krowa daje mleko, więc pożytkiem jest mleko i z tych pożytków można się zaspokoić). Pożytki będą zaliczane na poczet długu.
Zastaw jest prawem akcesoryjnym tzn. że jest prawem pomocniczym.
01.12.2007
Hipoteka jest prawem rzeczowym ograniczonym, służy zabezpieczeniu wierzytelności na nieruchomości lub służy zabezpieczeniu udziałów we współwłasności nieruchomości, zabezpieczeniu użytkowania wieczystego czy też własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu, możemy też obciążyć hipoteką hipotekę ( tzw. hipoteka piętrowa).
Hipoteka daje podobne uprawnienia jak zastaw, cel jest też podobny jak przy zastawie. Hipoteka daje prawo zaspokojenia się z przedmiotu wierzytelności z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy i ma to prawo niezależnie od tego czyją rzecz stała się własnością.
Istotne kwestie określające istotę hipoteki:
hipoteka nie daje prawa korzystania z przedmiotu hipoteki;
możliwość zaspokojenia, którą stwarza hipoteka nie prowadzi do nabycia własności, wierzyciel może zaspokoić się w trybie egzekucyjnym (sąd, komornik sprzedaje rzecz na licytacji)
w przypadku hipoteki, nieruchomość, która jest przedmiotem zabezpieczenia nie musi być własnością dłużnika, ważne jest by była zgoda właściciela, który zgodzi się na ustanowienie hipoteki na swojej nieruchomości.
SPOSÓB POWSTANIA HIPOTEKI
Są dwa rodzaje hipotek ze względu na sposób powstania :
hipoteka umowna- powstaje w drodze umowy pomiędzy właścicielem nieruchomości a wierzycielem, i poza umową konieczny jest zapis w księdze wieczystej. Umowa musi być sporządzona w formie aktu notarialnego.
hipoteka przymusowa- powstaje bez udziału dłużnika, na podstawie prawomocnego wyroku sądu opatrzonego klauzulą wykonalności. Wierzyciel z tytułem wykonalności , dokonuje wpisu w księdze wieczystej dotyczące hipoteki. Musi tu być nieruchomość właściciela, a nie osoby trzeciej.
Zaspokojenie się z tej nieruchomości następuje w trybie egzekucyjnym czyli trzeba uruchomić postępowanie egzekucyjne i w trybie egzekucyjnym następuje sprzedaż, komornik sprzedaje poprzez licytacje.
Możemy jeszcze wyróżnić dwa rodzaje hipotek:
hipoteka kaucyjna- zabezpiecza wierzytelność przyszłą lub istniejącą ale o nieustalonej wysokości, zabezpiecza zawsze do pewnej górnej granicy (wartość nieustalona). Ma ona stanowić zabezpieczenie dla właściciela, kiedy zostanie określona wysokość. Hipoteka kaucyjna jest wyjątkiem od zasady akceseryjności, która dotyczy zabezpieczenia wierzytelności bo zastaw i hipoteka są prawami akcesoryjnymi- prawa które zależą od istnienia wierzytelności i dzielą losy tej wierzytelności;
hipoteka łączna- zabezpiecza wierzytelności na kilku bądź wszystkich nieruchomościach dłużnika. Jest to umocnienie zabezpieczenia.
Hipoteka jest uregulowana poza kodeksem cywilnym, w ustawie z 06.07.1982r. o księgach wieczystych i hipotece.
Rodzaje hipotek, jak wygląda zaspokojenie się z hipoteki, źródła umowy.
WŁASNOŚCIOWE SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU
Prawa do lokali:
prawo najmu- prawo, które określone jest jako prawo, które daje możliwość korzystania najemcy z lokalu na podstawie umowy najmu. Najemca w zamian za płacony czynsz ma prawo mieszkać w tym lokalu- najemca tylko mieszka. W określonych sytuacjach można tę umowę rozwiązać bądź wypowiedzieć.
prawo lokatorskie w spółdzielni mieszkaniowej- to prawo jest bardzo podobne do prawa najmu, tu nie ma umowy ale jest stosunek prawny pomiędzy spółdzielnią a lokatorem;
własnościowe prawo- szerokie prawa do posiadania lokalu. Tu trzeba było wnosić wkład budowlany, istnieje możliwość zbycia tego prawa.
własność lokalu- od 1992 r. mamy możliwość ustanowienia własności lokalu, wówczas lokal traktuje się jako odrębna nieruchomość. Jest tu taka sama sytuacja jak przy własności rzeczy, nieograniczona możliwość korzystania. ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Są trzy możliwości ustanowienia własności lokalu :
umowa między właścicielem budynku a nabywcą lokalu, poprzez umowę następuje wyodrębnienie lokalu. Warunek! Forma aktu notarialnego.
wyodrębnienie tego lokalu następuje przez samego właściciela poprzez jednostronne oświadczenie, sporządzone w postaci aktu notarialnego.
orzeczenie sądu - sąd znosząc współwłasność może ustanowić dla poszczególnych współwłaścicieli odrębne budynki.
Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu - art. 244kc. Przed 2005r. było rozróżnienie na własnościowe prawo lokalowe mieszkalne i własnościowe prawo użytkowe. Teraz jest to jedno prawo.
Własność nie oznacza własności ale jest to prawo rzeczowe ograniczone, ale zakres uprawnień przysługujących uprawnionemu jest dość szeroki:
-daje możliwość rozporządzania tym lokalem;
-daje możliwość dziedziczenia lokalu spadkobiercom.
Różnice między prawem własności lokalu a własnościowym do lokalu:
może być przedmiotem zbycia na rzecz członka spółdzielni;
spadkobiercy powinni określić osobę która dziedziczy to prawo..........................................................................................................................
właściciel lokalu może swobodnie dokonywać wynajmu lokalu a przy własnościowym prawie do lokalu musi być zgoda spółdzielni.
PRAWO DOŻYWOCIA
III księga kodeksu cywilnego art. 908-916
Dożywocie jest prawem obligacyjnym, ale art. 910kc mówi, że przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie następuje z jednoczesnym obciążeniem nieruchomości prawem dożywocia. Do takiego obciążenia stosuje się odpowiednio przepisy o prawach rzeczowych ograniczonych.
Prawo dożywocia powstaje najczęściej w stosunkach wiejskich np. gdy rodzice są starzy i nie są w stanie prowadzić gospodarstwa to w przypadku przeniesienia własności tacy rodzice mogą zastrzec sobie prawo dożywocia czyli zobowiązują następcę do utrzymania aż do śmierci. To prawo dożywocia jest skuteczne dla każdego następnego nabywcy.
Wymagana jest forma aktu notarialnego. W ramach tego dożywocia nabywca jest zobowiązany przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Prawo dożywocia uzyskuje poprzez stosowanie przepisów prawa rzeczowego ograniczonego charakter prawa skutecznego w stosunku do wszystkich . Sąd na żądanie jednej ze stron może postanowić zamianę prawa dożywocia na dożywotnią rentę, wówczas nabywca musi płacić zbywcy dożywotnią rentę. Prawo dożywocia może być ustanowione na rzecz kilku osób i ulega odpowiedniemu pomniejszeniu po śmierci jednego ze zbywców. Prawo to jest niezbywalne.
KSIĘGI WIECZYSTE
Celem ksiąg wieczystych jest odzwierciedlenie stanu prawnego nieruchomości. Mają zwiększyć bezpieczeństwo obrotu. Księgi wieczyste są uregulowane w ustawie z 06.07.1982r. o księgach wieczystych i hipotece. Dla każdej nieruchomości prowadzona jest odrębna księga wieczysta. Zasadą jest jawność ksiąg wieczystych. Istnieje domniemanie, że wszyscy znają treść księgi wieczystej skoro są jawne.
Z wpisem do księgi wieczystej wiążą się dwa domniemania:
domniemanie, że to prawo jawne z księgi wieczystej jest spisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym;
domniemanie, że to prawo wykreślone z księgi wieczystej nie istnieje.
Przeciwko domniemaniu prawa wynikającego z wpisu w księdze wieczystej nie można powoływać się na domniemanie z posiadania. Domniemanie z posiadania jest słabsze od domniemania z ksiąg wieczystych.
Prawo rękojmii wiary publicznej ksiąg wieczystych wynika z tych dwóch domniemań- art. 5 ustawy- w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawna z osobą uprawnioną według księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe.
Czyli osoba, która dokonuje czynności prawnej dotyczącej tej nieruchomości dla której istnieje księga wieczysta i dokonuje ją z osobą która jest wpisana w księgę wieczysta jest chroniona czyli nabywa prawo własności lub inne prawo nawet jeżeli osoba wpisana do księgi wieczystej nie jest właścicielem. Ta rękojmia chroni nabywcę. Rękojmia będzie działała wówczas jeżeli będą spełnione dwie przesłanki:
czynność prawna będzie miała charakter odpłatny;
istnieje dobra wiara nabywcy, w zlej wierze działa ten kto wiedział że treść księgi wieczystej nie odpowiada stanowi rzeczywistemu lub mógł się z łatwością dowiedzieć.
BUDOWA KSIĘGI WIECZYSTEJ
Księga wieczysta składa się z IV Działów:
Dział I służy wpisom dotyczącym nieruchomości (powierzchnia, usytuowanie). Jednocześnie w tym dziale są wpisy dotyczące wszystkich praw przysługujące tym nieruchomościom oraz praw związanych z własnością tych nieruchomości.
Dział II służy wpisom dotyczącym właścicieli nieruchomości.
Dział III poświecony jest wpisom praw obciążających nieruchomości np. obciążenie z racji obciążenia służebności.
Dział IV wpisy dotyczące hipotek.
Istnieje obowiązek nałożony na właściciela (art. 35) do niezwłocznego złożenia wniosku o ujawnienie prawa w księdze wieczystej.
Czemu służą księgi wieczyste, jak są zbudowane, sprawa domniemań, rękojmia.
08.12.2007
PRAWA OBLIGACYJNE
Zobowiązania- jest to dział prawa cywilnego, który zajmuje się wymianą dóbr i usług oraz odpowiedzialnością.
Art. 353 kc stanowi, że zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.
Przedmiotem tych stosunków zobowiązania jest świadczenie, które ustawodawca definiuje jako możliwość działania lub zaniechania. W tym stosunku zobowiązaniowym ten stosunek od strony wierzyciela nazywamy wierzytelnością, a od strony dłużnika długiem.
Uprawnienia wierzyciela:
główne;
dodatkowe ( np. możliwość dochodzenia karnych odsetek)
Patrząc od strony dłużnika to dłużnik ma obowiązek świadczenia, który całą osobą co oznacza cały majątek tego dłużnika co nie znaczy że dłużnik odpowiada osobą. Są dwa ograniczenia tej odpowiedzialności:
odnosi się do pewnych tylko przedmiotów majątkowych (ograniczenie rzeczowe);
odpowiedzialność ograniczona rachunkowo co wynika z ustawy lub umowy (np. ustawa - przewoźnik lotniczy za szkody, umowa- ograniczenie zakładu ubezpieczeniowego od ubezpieczenia AC do max. kwoty ubezpieczenia
Przedmiotem stosunku zobowiązaniowego jest świadczenie.
Jakie wyróżniamy rodzaje świadczeń ze względu na przedmiot świadczeń?
Rodzaje świadczeń:
świadczenia pieniężne- pojecie pieniądz- są to pewne znaki emitowane przez państwo którym nadaje się pewna wartość ( monetom lub banknotom). Mamy wartości pieniądza:
wartość nominalna
wartość realna- oznacza ilość towarów, którą można za dana wartość nominalną otrzymać
wartość realna się zmienia w przeciwieństwie do wartości nominalnej. Są dwa rodzaje zjawisk zmiany wartości realnej:
wartość pieniądza spada- inflacja;
wartość pieniądza rośnie- inflacja
wartość wewnętrzna- kruszcowa
wartość kursowa-wartość pieniądza
Problemem jest gdy zobowiązanie powstaje ale od momentu powstania zobowiązania do momentu jego wykonania nastąpiła inflacja lub deflacja.
Według wartości nominalnej obowiązuje zasada nominalizmu- czyli dłużnik ma spełnić zobowiązanie wg. wartości nominalnych. Przeciwieństwem do zasady nominalizmu jest zasada waloryzacji- trzeba uwzględnić spadek/wzrost wartości pieniądza. Trzeba dokonać przeliczenia wartości nominalnej na wartość rzeczywista.
Przy inflacji galopującej lub hiper inflacji stosowanie zasady nominalizmu może prowadzić do niesprawiedliwych rozstrzygnięć. W 1940r. wprowadzono dekretem zasadę nominalizmu, która obowiązywała do 1990r. kiedy wprowadzono klauzule waloryzacyjne. Do roku 1990 nie wolno było stosować klauzul waloryzacyjnych. Transformacja ustrojowa doprowadziła do zmian. Zostały do kodeksu cywilnego dołożone przepisy art. 3571,3581 - z tych przepisów wynika dziś stosowanie klauzul waloryzacyjnych. Jeśli została zawarta umowa np. o pożyczenie pieniędzy w wysokości 10.000zł to żeby się zabezpieczyć przed zjawiskiem inflacji, to w umowie można określić że te 10.000zł jest warte ileś??? Dolarów. Ten pożyczkobiorca za np. 3 lata musi oddać tyle złotówek ile będzie warte te ileś dolarów. Jest to klauzula walutowa lub może też być klauzula złota wówczas zamiast waluty obcej wartość przeliczana jest na uncje złota. Klauzula indeksowa polega na przeliczaniu pieniądza na wartość jakiejś rzeczy ( np. butelki spirytusu). Art. 3581 §2 daje możliwość stosowania tych klauzul waloryzacyjnych- strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Drugą zmiana wprowadzona jest możliwość wprowadzenia waloryzacji przez sad. Art. 3581 §3 kc w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.
Obowiązuje zasada nominalizmu ale przepisy pozwalają na stosowanie klauzul waloryzacyjnych oraz waloryzacja przez sąd.
Ze świadczeniami pieniężnymi wiążą się dwie zasady:
tzw. zasada długu oddawczego- przy świadczeniu pieniężnym dłużnik zobowiązany jest spełnić świadczenie pieniężne do rąk wierzyciela. W stosunku do innych świadczeń z wyjątkiem świadczenia pieniężnego obowiązuje zasada długu odbiorczego. Wierzyciel musi zgłosić się do dłużnika i od niego odebrać świadczenie.
tzw. zasada dotycząca nie wykonania świadczenia w terminie. Jeśli w terminie dłużnik nie wykonał świadczenia to powoduje to odpowiedzialność dłużnika za niespełnienie tego świadczenia w terminie niezależnie od przyczyn. Dłużnik zawsze odpowiada ( obciąża dłużnika odpowiedzialnością) już nawet za opóźnienie świadczenia. Jest to przeciwstawne znaczenie do zwłoki- zwłoka jest z przyczyn niezawinionych. Konsekwencja niewykonania świadczenia pieniężnego w terminie jest obowiązek zapłacenia tzw. karnych odsetek. Nie ma znaczenia przyczyna niewykonania świadczenia. Przy innych świadczeniach nie ma takich konsekwencji bo dopuszcza się zwłokę- tu konsekwencje powstają dopiero kiedy .............................................................. Odsetki- w przypadku świadczenia pieniężnego istnieje możliwość zastrzeżenia odsetek tzw. umownych, ale mogą one wchodzić jako dodatkowe świadczenie. Jeśli w umowie nie były zastrzeżone odsetki to obowiązują odsetki ustawowe określone przez Rade Ministrów. W przypadku odsetek nie ma ograniczeń co do ich wysokości. ( niegdyś lichwa - kiedy strona ustala odsetki umowne , które przekraczają odsetki ustawowe). Świadczenie pieniężne może być świadczeniem sensu stricto lub możemy mówić o wartości pieniężnej.
Omówić 2 rodzaje wartości pieniądza, dwie zasady, 3 rodzaje klauzul waloryzacyjnych + sąd.
EGZAMIN
świadczenia odszkodowawcze- odpowiedzialność cywilna. Prawo cywilne zajmuje się również odpowiedzialnością cywilna. Żeby moc dochodzić tego świadczenia odszkodowawczego czyli odpowiedzialności cywilnej muszą być spełnione łącznie trzy przesłanki:
musi być szkoda- szkoda uszczerbek w dobrach prawnie chronionych. Uszczerbek może mieć charakter dwojakiego rodzaju:
majątkowy i mówimy wówczas o szkodzie majątkowej czyli nastąpił uszczerbek majątku poszkodowanego. Szkoda majątkowa może wystąpić w dwóch postaciach:
1. strata majątkowa- oznacza to, że z majątku jakiś element ubył i nastąpiła przez to strata np. ktoś podpalił dom innej osoby,, strata będzie tez wydatek związany z uszkodzeniem ciała
2. nieosiągnięta korzyść- szkoda będzie polegać tez na tym, że do majątku nie wpłynęła wartość majątkowa, która zwiększyłaby ten majątek;
nie majątkowy ale dotyczy cierpień fizycznych i psychicznych czyli jest to szkoda nie majątkowa i mówimy wówczas o krzywdzie.
Naprawienie szkody może być dwojakiego rodzaju:
Przy szkodzie majątkowej może nastąpić naprawienie szkody przez:
restytucje naturalna- przywrócenie stanu poprzedniego;
odszkodowanie- odpowiednia suma pieniędzy jest zasadzona poszkodowanemu by mógł naprawić szkodę.
Jak obliczyć szkodę? Jakie ceny uwzględniać? Nie ma przeszkód by uwzględniać wartość indywidualną. Czy stosować ceny z momentu zakupu, powstania szkody, zasadzenia odszkodowania? Odpowiedzialność cywilna ma służyć kompensacji szkody. Przyjmujemy ceny z momentu zasądzenia odszkodowania. Odszkodowanie powinno odpowiadać szkodzie,. Od tej reguły są wyjątki, kiedy to odszkodowanie nie będzie odpowiadało szkodzie. Jednym z wyjątków jest:
Art. 362 kc- przyczynienie się poszkodowanego- Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Ten przepis wyraźnie mówi kiedy można postawić zarzut winy.
lub
Art. 440kc W stosunkach między osobami fizycznymi zakres obowiązku naprawienia szkody może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego. Czyli jeśli sprawca jest w ciężkiej sytuacji i nie jest w stanie utrzymać rodziny ani siebie a poszkodowany jest dobrze sytuowany to sad może obniżyć to odszkodowanie.
2) musi nastąpić zdarzenie z którym ustawa łączy odpowiedzialność. Kodeks cywilny wiąże tę odpowiedzialność z winą, na zasadzie ryzyka lub na zasadach słusznościowych - porównuje się stan majątkowy poszkodowanego i sprawcy. Podstawową zasadą odpowiedzialności za szkodę jest zasada winy- art. 415 kc Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka jest odpowiedzialnością za to, że ktoś podejmuje taka działalność, która dąży do wyrządzenia szkody- te osoby są odpowiedzialne niezależnie od winy. Odpowiedzialność na zasadzie słuszności. Zasady słusznościowe występują w trzech przypadkach:
1.szkodę wyrządza osoba, która nie ponosi winy bo ma np. opiekuna to opiekun ponosi odpowiedzialność lub wynika z umowy , nawet jeśli nie ma opiekuna to może być wyjątkowo uczynionym sam sprawca
2.ktoś ma zwierzę, które wyrządza szkodę- domniemanie winy tego który chowa zwierzę
3. państwo może być odpowiedzialne za wyrządzenie szkody. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.
3)wymóg istnienia związku przyczynowego między zdarzeniem z którym ustawa wiąże odpowiedzialność a szkodą a szkoda będzie normalnym następstwem określonego zdarzenia. Związek przyczynowy musi być powiązanie przyczynowo-skutkowe art. 361§ 1 kc, odpowiedzialność będzie gdy szkoda jest normalnym następstwem. Teoria normalnego związku przyczynowego. Sprawca odpowiada tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania.
15.12.2007r.
Wielość podmiotów w stosunku zobowiązaniowym.
Zasadą jest zasada podzielności świadczenia- to świadczenie podlega podzieleniu na tyle części ile jest uprawnień lub zobowiązań, jeśli to świadczenie daje się podzielić. Jeżeli jest możliwość podziału świadczenia to ulega podziałowi na tyle części ile jest uprawnionych lub zobowiązanych.
Konsekwencja braku możliwości zrealizowania świadczenia przez dłużnika (niewypłacalności) przy tej zasadzie jest strata przez wierzyciela tej części , tej części której dłużnik jest niewypłacalny. Może być odstępstwo od tej zasady. WYJATEK-przyjmowanie odpowiedzialności solidarnej.
Ta solidarność może wystąpić jeżeli ustawa lub umowa przewiduje taką solidarność czyli źródłem tej solidarności będzie ustawa lub umowa.
Są dwa rodzaje solidarności po stronie wierzyciela lub dłużnika:
1.Jeśli solidarność jest po stronie wierzyciela to mówimy o solidarności czynnej.
2.Jeśli solidarność jest po stronie dłużnika to mówimy o solidarności biernej.
Konsekwencje istnienia solidarności:
Przy solidarności wynikającej z umowy lub ustawy po stronie dłużnika (to tej solidarności biernej) wierzyciel ma wybór w postaci żądania spełnienia całego świadczenia od wszystkich dłużników, kilku z dniach lub jednego z nich. Konsekwencją spełnienia zobowiązania jest wygaśniecie zobowiązania od pozostałych. W tym przypadku gdy jeden z dłużników spełni zobowiązanie to ten dłużnik ma świadczenia regresowe w stosunku do pozostałych.
Przy solidarności po stronie wierzyciela to skutkiem tej solidarności czynnej jest to, że wówczas dłużnik ma możliwość spełnienia świadczenia całego do rąk jednego z tych wierzycieli i w ten sposób zwalnia się od tego zobowiązania w stosunku do pozostałych , a ten który przyjął świadczenie ma się rozliczyć z pozostałymi wierzycielami.
Jeśli świadczenie nie jest podzielne to wierzyciel lub dłużnik są traktowani jak w przypadku istnienia solidarności ( art. 366 i nastepne0
Przerwanie lub przedawnienie terminu biegu przedawnienia nie ma skutków względem innych.
Gdy nie ma ustawy lub umowy to obowiązuje zasada podzielności.
Pojęcie solidarność dłużnika lub wierzyciela, źródła solidarności, co to jest solidarność bierna i czynna, i jakie są ich konsekwencje.
ŻRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ
Wynikają z :
Umowy (odpowiedzialność kontraktowa)
Czynność jednostronna np. publiczne przyrzeczenie nagrody
Czyn niedozwolony (odpowiedzialność deliktowa)
Bezpodstawne wzbogacenie
Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia
Bezpodstawne wzbogacenie- art. 405 kc - każda sytuacja która , doprowadziła do tego, że jedna osoba uzyskała korzyść kosztem drugiej osoby bezpodstawnie.. W tej sytuacji powstaje zobowiązanie. Obowiązkiem tego wzbogaconego (dłużnik) jest zwrot tego świadczenia temu zubożonemu (wierzyciel) przez wydanie w naturze lub zwrot równowartości. Przy bezpodstawnym wzbogaceniu nie ma tu znaczenia zła czy dobra wiara lub czy ktoś wiedział czy nie wiedział, jest to każda sytuacja np. pomyłka- podwójna wyplata, kradzież.
Realizacja tego świadczenia jest bardzo łatwa, ale pod pewnymi warunkami czyli muszą wystąpić pewne przesłanki:
musi nastąpić uzyskanie korzyści - uzyskanie korzyści nie ma znaczenia w jaki sposób ta korzyść została uzyskana , wystarczy że to miało miejsce. Źródłem tego wzbogacenia może być:
a)działanie samego zubożałego
b)działanie wzbogaconego
c)działanie osoby trzeciej
d)działanie sił przyrody
musi to być korzyść majątkowa- która będzie polegała na :
uzyskaniu jakiejś wartości- efektywne uzyskanej wartości
korzyść uzyskana na zaoszczędzonym wydatku
konieczny jest związek bezpośredni między wzbogaceniem po jednej stronie a zubożenie po drugiej stronie
Różnica między sytuacja kiedy mówimy o odpowiedzialności za szkodę bo szkoda pozostaje w związku przyczynowym z działaniem sprawcy a przy bezpodstawnym wzbogaceniu jest związek bezpośredni miedzy wzbogaconym a zubożonym
to wszystko wystąpiło bezpodstawnie art. 407 ten kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, rozporządził korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią.
Roszczenie to jest bardzo łatwe w realizacji i ma szeroki zakres - art. 406, 407 kc, ale art. 409 kc wprowadza ograniczenie - obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu np. (złodziej)
Kiedy istnieje obowiązek liczenia się ze zwrotem?
Kiedy ktoś uzyskał te szkodę (wiedza pozytywna) wiedział że musi liczyć się ze zwrotem a nawet kiedy powinien wiedzieć. Od tej zasady obowiązku zwrotu jest jeszcze jeden wyjątek: art. 412 kc. świadczenie niegodziwe. Sąd może orzec przepadek świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli świadczenie to zostało świadomie spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym. Jeżeli przedmiot świadczenia został zużyty lub utracony, przepadkowi może ulec jego wartość.
Co to jest bezpodstawne wzbogacenie, źródła zobowiązania, które powstało bez podstawy prawnej
Czyn niedozwolony- obejmuje wszelkie sytuacje w których doszło do wyrządzenia szkody, czyli są to sytuacje w których fakt wyrządzenia szkody jest źródłem zobowiązania.
Rodzaje czynów niedozwolonych:
czyny własne- szkodę wyrządza sprawca i odpowiada za ten czyn art. 415 kc- czyn oparty na winie sprawcy. Wina w rozumieniu prawa cywilnego jest rozumiana jako działanie niewłaściwe czyli kiedy sprawcy szkody możemy postawić zarzut niewłaściwego działania.
Przesłanki winy:
a)Działanie bezprawne jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego
b)Umyślność lub nieumyślność działania sprawcy szkody- możemy postawić subiektywny zarzut wyrządzenia szkody lub zarzut niedbalstwa. Kiedy jest wina, gdzie się kończy wina? Niedbalstwo (wina) jest wtedy gdy nie dołożono należytej staranności w stosunkach danego rodzaju.
WINA UMYŚLNA |
WINA NIEUMYŚLNA |
||
Zamiar bezprawny |
efektywne |
lekkomyślność |
niedbalstwo |
Są trzy etapy ustalania staranności:
ustalenie wzorca staranności
ocena jak wygląda sytuacja, która doprowadziła do szkody
porównanie wzorca staranności ze stanem który doprowadził do wyrządzenia szkody
c)Poczytalność sprawcy- brak poczytalności to sytuacja w której sprawca nie miał świadomości w podjęciu decyzji czy swobody wyrażenia woli. Są dwa rodzaje wyłączenia poczytalności (świadomości):
kryterium formalne- do 13 roku życia osoba nie ma możliwości kierowania swoim postępowaniem
brak świadomości czy swobody wyrażania woli art. 425§2
Sa tylko dwa stany stan pełnej świadomości lub brak świadomości, nie ma nic pośredniego.
Przy winie osoby prawnej jest pytanie czy trzeba szukać bezpośredniego sprawcy i wówczas stosujemy ww. kryteria ? W przypadku osoby prawnej występuje tzw. wina bezimienna (wywodzi się z orzecznictwa francuskiego).Przy winie osoby prawnej nie trzeba wskazywać bezpośredniego sprawcy. Wystarczy ustalić, że to osoba prawna była zorganizowana i działała w sposób niezależny
odpowiedzialność skarbu państwa za działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej art. 417 i 4171kc. W 1956r. nastąpił w Polsce przełom w odpowiedzialności państwa. - ustawa z 30.11.1956 o odpowiedzialności państwa za wyrządzona szkodę przez funkcjonariuszów władzy państwowej. Obecnie w każdym przypadku w którym doszło do wyrządzenia szkody przez wykorzystanie władzy publicznej to muszą być spełnione dane wymogi: został wydany akt normatywny………………………………………………………………………… Odpowiedzialność jest możliwa też za działanie, które było zgodne z prawem ale to wykonywanie doprowadziło do szkody na osobie jeżeli przemawiają za tym względy słuszności.
odpowiedzialność za cudze czyny- art. 427,429 kc- przy odpowiedzialności cywilnej ma nastąpić rekompensata dla poszkodowanego .
Odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru np. dziecko wyrządziło szkodę a odpowiadają rodzice. Mogą być pociągnięte do odpowiedzialności osoby które z mocy ustawy lub umowy były zobowiązane do nadzoru nad tą osoba, która prawnie nie odpowiada np. osoby zobowiązane do nadzoru z mocy ustawy - rodzice, nauczyciele w szkole, pracownicy szpitali psychiatrycznych, a z umowy wynikający obowiązek np. opiekunka do dziecka, wychowawca kolonijny. Ta odpowiedzialność jest na zasadzie domniemania winy- poszkodowany nie musi udowadniać. Jest to domniemanie w nadzorze, jest ono wzruszane, ta osoba, która ma obowiązek nadzoru może udowodnić, że ona zrobiła wszystko że by nie doszło do szkody. Zakres nadzoru nie oznacza tylko fizycznego nadzoru. Wina bezimienna- np. w przypadku wyrządzenia szkody w szkole to wina jest szkoły.
II grupa odpowiedzialności za cudze czyny- art. 429kc można dochodzić odszkodowania od osoby, która poleciła wykonanie czynności. Nie ma przeszkód by sprawca tez poniósł odpowiedzialność. Tu również występuje domniemanie winy w wyborze . Np. jeżeli ten polecający wykaże, że polecił zakład, który się trudni w tych czynnościach to będzie zwolniony od odpowiedzialności, ale jeśli to będzie firma krzak to już nie.
Odpowiedzialność przełożonego za podwładnego- art. 430 kc. Przełożony to ten który powierza wykonanie czynności na własny rachunek. Tu jest odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Zwierzchnik odpowiada wtedy jeżeli udowodnimy winę podwładnemu. Tu ten wykonujący musiał działać na zasadzie zawinienia. To musi być osoba która na własny rachunek powierza wykonanie czynności czyli ta osoba prawna. Chodzi tu o osobę która na bieżąco kieruje przedsiębiorstwem.
odpowiedzialność za szkodę wyrządzona przez zwierzęta i rzeczy art. 431, 434kc-obciąża odpowiedzialnością osobę, która zwierzę chowa lub nim się posługuje. Nie mówi się tu o właścicielu, jest to kryterium faktyczne a nie formalne. Tu jest odpowiedzialność na zasadzie winy. Ta osoba może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że właściwie zrobił wszystko co można było zrobić. § 2 art. 431 odpowiedzialność na zasadzie słuszności, nawet przy braku winy, poszkodowany może żądać naprawienia szkody przy porównaniu rzeczy. Art. 435 odpowiedzialność za szkodę przez wylanie lub wyrzucenie z pomieszczenia. Art. 434 posiadacz budowli odpowiada za szkody, które powstały w wyniku zawalenia się budowli lub oderwania jej części (np. balkon, kaloryfer). Chodzi tu o różnego rodzaju budynki- stałe połączenie z gruntem.
szkoda wyrządzona w związku z wykorzystaniem sił przyrody. Art. 435 kc. Odpowiedzialność prowadzącego przedsiębiorstwo wprawione w ruch za pomocą sil przyrody: np. para, gaz. Na zasadzie ryzyka niezależnie od winy. Występuje tu odpowiedzialność na zasadzie ryzyka (jest to odpowiedzialność niezależna od winy), ale istnieją okoliczności egzoneracyjne wyłączające te odpowiedzialność:
siła wyższa- zdarzenie pochodzące z zewnątrz, którego nie można było zapobiec ani przewidzieć;
wyłączna wina poszkodowanego;
wyrządzenie szkody z wyłącznej winy osoby trzeciej. Osoba trzecia to osoba w żaden sposób nie związana z tym przedsiębiorstwem.
Odpowiedzialność przedsiębiorstwa wprowadzającego w ruch za pomocą sił przyrody:
przedsiębiorstwo musi być zaliczone do przedsiębiorstw wprawianych w ruch za pomocą sił przyrody i które siły przyrody wykorzystują do swej działalności : np. para, gaz.
Szkoda musi mieć związek z uchem tego przedsiębiorstwa- nie ma znaczenia czy szkoda ma związek z wykorzystywaniem sil przyrody musi wiązać się z ruchem. Siły przyrody musza wpływać na ruch przedsiębiorstwa szkoda musi się wiązać z ruchem. Odpowiedzialność ponosi prowadzący to gospodarstwo
Art. 436 odpowiedzialność za szkodę posiadacza mechanicznego pojazdu komunikacyjnego. Odpowiedzialnością za szkodę wyrządzona za pomocą mechanicznego pojazdu komunikacyjnego wprowadzonego w ruch za pomocą siły przyrody np. samochód, motocykl, motorówka obciąża się posiadacza samoistnego. Tu odpowiada posiadacz samoistny. Szkoda musi być związana z ruchem pojazdu mechanicznego. Pojecie ruchu jest szeroko rozumiane pojazd jest w ruch od momentu rozpoczęcia jazdy do chwili osiągnięcia celu przeznaczenia z wyłączeniem planowanych postojów ( czyli nie chodzi tu o fizyczne znaczenie). Tu również jest odpowiedzialność na zasadzie ryzyka czyli odpowiedzialność nie zależna od winy. Są tu dwa wyjątki od tej odpowiedzialności, kiedy przyjmuje się odpowiedzialność na zasadzie winy art. 436§ 2 kc :
1) zderzenie- kolizja 2 pojazdów będących w ruchu- odpowiedzialność na zasadzie ryzyka wynika z niebezpieczeństwa jakie stwarza ruch pojazdów, a w przypadku zderzenia te niebezpieczeństwa się nawzajem znoszą ;
szkody wyrządzonej przez osobę przewożoną grzecznościowo (przewóz z grzeczności)- jest to przewóz nieodpłatny, bez obowiązku przewóz, przewóz był wykonywany w interesie przewożonego a nie przewożącego.
Te przypadki przedawniają się po upływie 3 lat od dowiedzenia się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia( termin ruchomy) ale nie można przekroczyć 10lat (termin stały)
Jeśli szkoda wyniknęła ze zbrodni lub występku to termin przedawnienia upływa w terminie 10 lat od momentu kiedy się szkoda wyrządziła
Wyjaśnij co oznacza odpowiedzialność na zasadzie ryzyka i podaj okoliczności wyłączające te odpowiedzialność.
Podaj przykład odpowiedzialności za cudze czyny?
Jak ma wystąpić naprawienie szkody na osobie?
Szkoda na osobie może mieć podwójny charakter. Może być szkodą:
majątkową- art. 444 będą to wszystkie koszty, które wiążą się z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia. Poszkodowany może wystąpić przeciwko sprawcy o zwrot poniesionych kosztów, związanych np. z leczeniem, porady specjalistów (prywatnie), zakup leków, rehabilitacja, dieta, wizyty rodziny w szpitalu u tego chorego (wydatki terapeutyczne). Przy leczeniu które nie daje rezultatu są 3 rodzaje przyznania renty ( świadczenia periodyczne). Można dochodzić renty w przypadku utraty w całości lub części zdolności do pracy zarobkowej.
Są tu dwa rodzaje renty:
-renta która zastąpi to wynagrodzenie;
-renta wyrównawcza
1.Renta będzie obliczana w stosunku do dochodu jaki osiągał przed zdarzeniem. O wysokości tej renty decyduje to czy on może te swoje dotychczasowe zajęcia wykonywać, jeśli nie to będzie renta równoważna do wynagrodzenia.
Przy osobie która nie nabyła zdolności do pracy- tu też jest podstawa do dochodzenia renty, która będzie wypłacana do momentu zakończenia procesu edukacji.
2.Renta będzie dochodzona kiedy zwiększyły się potrzeby poszkodowanego.
3.Renta z powodu zmniejszenia możliwości na przyszłość (zmniejszenie się widoków powodzenia na przyszłość)
Przy śmierci poszkodowanego tu powstaje pojęcie osób pośrednio poszkodowanych tj. osób które poniosły szkodę na skutek śmierci poszkodowanego.
Jakie roszczenia przysługują pośrednio poszkodowanym?
Są 3 rodzaje roszczeń:
roszczenie o zwrot kosztów leczenia i pogrzebu dla osób, które je poniosły (trzeba te koszty udowodnić). Kryterium, które jest decydujące to art. 922§ 3 do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku.. Do kosztów pogrzebu wchodzi nagrobek.
roszczenie osób w stosunku do których zmarły miał ustawowy obowiązek alimentacyjny- alimenty obligatoryjne lub w stosunku do których dobrowolnie i stale zmarły dostarczał tych środków utrzymania- alimenty fakultatywne. O przyznaniu tych alimentów (renty) sąd będzie rozpatrywał czy przemawiają za tym względy słusznościowe. Wysokość alimentów zależy od potrzeb pośrednio poszkodowanego ale także do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego.
roszczenia o odszkodowanie jednorazowe jakie mogą żądać najbliżsi członkowie rodziny zmarłego o ile udowodniła, że śmierć tego zmarłego spowodowała znaczne pogorszenie ich sytuacji rodzinnej.
12.01.2008
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONTRAKTOWA
Do tej pory mówiliśmy o odpowiedzialności deliktowej- powstaje ona przez fakt wyrządzenia szkody (najczęściej). Odpowiedzialność kontraktowa to odpowiedzialność za szkodę majątkową.
Odpowiedzialność kontraktowa to odpowiedzialność za :
Niewykonanie lub nienależyte wykonanie istotnego zobowiązania. Tu już istnieje to zobowiązanie i albo jest nie wykonane lub nienależycie wykonane. Przy odpowiedzialności kontraktowej podstawą jest art. 471 Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi . (ustawodawca przyjmuje odpowiedzialność na zasadzie domniemania winy dłużnika). Domniemanie winy- skutkuje przerzuceniem ciężaru, to nie wierzyciel musi udowadniać winę, tylko dłużnik musi udowadniać, że jest niewinny.
Nie zawsze wina jest podstawą odpowiedzialności. Odpowiedzialność może być surowsza (obostrzona) lub złagodzona. Np. dłużnik jest odpowiedzialny za każde zobowiązanie niezależnie od winy np. hotel ponosi odpowiedzialność za szkody gościa chociaż nie ponosi winy. Ta surowość i łagodność może wynikać z umowy lub ustawy.
Odpowiedzialność kontraktowa może mieć miejsce w przypadku nie wykonania umowy . Jeżeli nie jest wykonywana umowa może powstać odpowiedzialność z tytułu zwłoki (nie wykonanie zobowiązania w terminie) co nie zwalnia dłużnika od wykonania zobowiązania po terminie. Możliwa jest też sytuacja nie wykonania zobowiązania w ogóle ( bo np. ktoś utracił koncesję).
Do umowy mogą być dodawane dodatkowe postanowienia poprzez:
zastrzeżenie kary umownej- w przypadku nie wykonania umowy dłużnik będzie musiał zapłacić karę ( tę umowną) albo jeśli było w umowie wskazane ile będzie kosztował jeden dzień zwłoki nie będzie musiał udowadniać szkody ani kwoty. Kara umowna nie należy się w każdej sytuacji.
zadatek (postanowienie umacniające umowę) umacniania umowę w taki sposób że przy nie wykonaniu zobowiązania przez osobę, która wydała zadatek, to zadatek przepada a jeśli zobowiązanie nie zostało wykonane to osoba która przyjęła zadatek musi go zwrócić w podwójnej wysokości.
zwłoka- podstawą konsekwencji zwłoki jest żądanie naprawienia szkody. Kiedy doszło do zwłoki ustawodawca przewiduje dodatkowe konsekwencje zwłoki:
jeżeli zobowiązanie nie zostało wykonane i zobowiązanie utraciło znaczenie to można odmówić przyjęcia świadczenia i żądać naprawienia szkody
odpowiedzialność surowsza- dłużnik w przypadku świadczenia rzeczy oznaczonej co do tożsamości - konsekwencją będzie dodatkowo odpowiedzialność za utratę lub uszkodzenie przedmiotu świadczenia.
Zobowiązanie jakie ciążyło na dłużniku do rzeczy oznaczonych co do gatunku to poza szkodą dodatkową konsekwencja jest to, że w razie zwłoki można nabyć na koszt dłużnika taka sama ilość rzeczy tego samego gatunku albo żądać od dłużnika zapłaty.
Dłużnik nie wykonał zobowiązania polegającego na czynieniu lub nieczynieniu, poza szkoda można dokonać wykonania zastępczego na koszt dłużnika
Jeżeli w ogóle nie dochodzi do wykonania zobowiązania bo jest niemożliwe to odpowiedzialność jest:
-podmiotowa
-przedmiotowa
Wszystko zależy od tego czy dłużnik zawinił czy nie.
Różnica pomiędzy odpowiedzialnością deliktową a kontraktową:
istniejące zobowiązania a fakt wyrządzenia szkody
zbieg odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej- różnica w przypadku odpowiedzialności kontraktowej nie ma możliwości dochodzenia zadośćuczynienia .
RĘKOJMIA I GWARANCJA
Odpowiedzialność za nabycie rzeczy ruchomej;
Rękojmia;
Gwarancja
Od 2003r. istnieje jeszcze odpowiedzialność za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową, która weszła w niektórych miejscach za rękojmię.
Rękojmia i gwarancja są uregulowane w kodeksie cywilnym a odpowiedzialność za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jest uregulowana w ustawie o umowach konsumenckich . Została ona wprowadzona w celu naprawienia ochrony konsumenta. W przypadkach kiedy nabywana jest rzecz od osoby która zawodowo się trudni sprzedażą (sklep, działalność handlowa) to jesteśmy konsumentami i tu nie ma odpowiedzialności z tytułu rękojmi tylko jest odpowiedzialność za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową.
Rękojmia dotyczy tylko następujących rodzajów stosunków:
w stosunkach między osobami które nie są w stosunku konsument-przedsiebiorca ale np. kupno auta od sąsiada czyli między osobami;
po obydwu stronach są przedsiębiorcy (jeden nabywa towar od drugiego)
Rękojmia ma tylko zastosowanie tylko w tych dwóch stosunkach.
Sprzedawca odpowiada niezależnie od swojej winy bo jest tutaj nierównowaga świadczeń.
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi wynika z ustawy niezależnie czy strony wprowadziły ją w umowie. Jest to odpowiedzialność absolutna! Ale ta odpowiedzialność może zostać w umowie wyłączona! Czyli odpowiedzialność z tytułu rękojmi wynikająca z ustawy będzie obowiązywała dopóki nie została ona wyłączona.
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi jest odpowiedzialnością w przypadku wad fizycznych i prawnych.
Odpowiedzialność za wady fizyczne to odpowiedzialność za to że rzecz jest:
wydana w stanie w którym nie nadaje się do użytku
rzecz nie ma właściwości o których zapewnia zbywca
rzecz nie została wydana w stanie niekompletnym.
Odpowiedzialność za wady prawne:
ktoś wydaje rzecz której nie jest właścicielem.
Aby odpowiedzialność z tytułu rękojmii i odpowiedzialność za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową mogły wchodzić w grę muszą być spełnione przesłanki:
musi być wada;
kupujący nie wiedział o wadzie;
wada musi istnieć w rzeczy lub przyczyna z której ta wada powstała;
konieczność zawiadomienia sprzedawcy w odpowiednim terminie generalnie 1 m-c chyba, że chodzi o art. żywnościowy - to termin jest krótszy.
UPRAWNIENIA wynikające z rękojmii i odpowiedzialności za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową:
odstąpienie od umowy i zwrot ceny. Nie będzie możliwe to uprawnienie jeżeli sprzedawca uwolni te rzecz od wad od ręki lub dokona wymiany
wymiana na rzecz wolną od wady;
roszczenie o obniżenie ceny
roszczenie o naprawę wadliwej rzeczy (możliwe gdy sprzedawca jest producent)
Te roszczenia wygasają po 1 roku od zawarcia umowy
Różnice pomiędzy rękojmia a odpowiedzialnością za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową:
odpowiedzialność za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową trwa 2 lata a rękojmia 1 rok;
zawiadomienie o wykryciu wady przy odpowiedzialności za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową musi nastąpić w terminie 2 miesiące przy rękojmii 1 miesiąc
przy rzeczach o dużych gabarytach to sprzedawca ponosi koszty transportu, demontażu;
jest wprowadzone rozróżnienie przy odstąpieniu od umowy bo przy:
przy wadach istotnych - można odstąpić od umowy;
przy wadach nieistotnych- nie można odstąpić od umowy.
GWARANCJA
Zapewnienie że rzecz jest odpowiedniej jakości ale jeśli by się zepsuła to następuje naprawa darmowa. Gwarancja będzie miała miejsce jeśli została przewidziana w umowie.
Odpowiedzialność z tytułu gwarancji obciąża producenta, a czasami sprzedawcę.
Przesłanki gwarancji:
rzecz jest wadliwa
wada musi istnieć w rzeczy albo powstać z przyczyny tkwiącej w rzeczy.
UPRAWNIENIA wynikające z gwarancji:
naprawa rzeczy- ewentualnie może być wymiana na rzecz wolna od wady jeżeli naprawa jest niemożliwa lub gdy gwarant nie potrafi dokonać naprawy.
Rozróżnienie co do gwarancji, rękojmi, odpowiedzialności, jakie są uprawnienia, przesłanki?
PRAWO RODZINNE
Reguluje stosunki w rodzinie, możemy rozróżnić rodzinę oparta na związku małżeńskim oraz coraz więcej jest rodzin funkcjonujących w konkubinacie.
Zawarcie małżeństwa- 2 formy:
świeckie;
wyznaniowe
Różnica jest jedna przy małżeństwie świeckim są 4 przesłanki materialno prawne, które decydują o zawarciu małżeństwa i tylko one maja znaczenie:
małżeństwo musi być zawarte pomiędzy mężczyzna a kobietą
muszą być one ( w zasadzie ) równocześnie obecne podczas zawarcie małżeństwa ( jedna osoba może być reprezentowana przez pełnomocnika)
musza złożyć zgodne oświadczenia
musza oświadczenia złożyć przed kierownikiem USC
przy małżeństwie wyznaniowym są ww. przesłanki tylko w 4 oświadczenie złożone jest przed duchownym, ale dochodzi jeszcze jedna przesłanka:
musi zostać sporządzony akt zawarcia małżeństwa w USC. Muszą młodzi najpierw udać się do USC gdzie składają oświadczenie i w USC wydawane jest zaświadczenie że nie istnieją przeszkody do zawarcia małżeństwa. Wówczas jest ślub wyznaniowy. I w ciągu 5 dni od ślubu duchowny musi dostarczyć do USC dokumenty potwierdzające zawarcie związku małżeńskiego wraz z tym zaświadczeniem z USC i wówczas zostaje wydany akt zawarcia związku małżeńskiego i dopiero zawarte jest małżeństwo które wywołuje skutki prawne.
1