AKADEMIA OBRONY NARODOWEJ

WYDZIAŁ BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

Opracowanie naukowe

DOŚWIADCZENIA ORGANIZACJI BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO POLSKI OD X DO XX WIEKU.

WNIOSKI DLA RP W XXI WIEKU

MARCZAK Józef

Warszawa STYCZEŃ 2010

	1	2				3	A
4 DOŚWIADCZENIA ORGANIZACJI BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO POLSKI OD X DO XX WIEKU. WNIOSKI DLA RP W XXI WIEKU.
5 Rozpoczęto: Zakończono:			6 kart:		7
8				9

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE METODOLOGICZNE

1. WSPÓŁCZESNE POJĘCIE BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO ORAZ

KRYTERIA JEGO OCENY I TWORZENIA.

2. TEZY ROZWIĄZANIA PROBLEMÓW BADAWCZYCH.

1. ŹRÓDŁA SUKCESÓW I ŚRODKI STWORZENIA I OBRONY NARODU I PAŃSTWA POLSKIEGO ORAZ ZBUDOWANIA POTĘGI I BEZPIECZEŃSTWA POLSKI KLASYCZNEJ X - XVI W.

2. PRZYCZYNY UPADKU I ROZBIORÓW I RP

3. CZYM BYŁY POWSTANIA NARODOWE W HISTORII POLSKI ORAZ JAKIE BYŁY ŹRÓDŁA SUKCESÓW I KLĘSK WOJSKOWYCH POWSTAŃ NARODOWYCH

4. CECHY CHARAKTERU NARODOWEGO I ICH WPŁYW NA BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE

5. CHARAKTERY NARODOWE WIELKICH SĄSIADÓW POLSKI ORAZ CHARAKTER ICH POLITYKI W STOSUNKU DO POLSKI

6. ŹRÓDŁA SUKCESÓW POLSKI W JEJ OBRONIE W LATACH 1918-1920

7. POLITYCZNO - STRATEGICZNE PRZYCZYNY KLĘSKI WRZEŚNIOWEJ W 1939 R.

8. NAUKA DLA PRZYSZŁOŚCI POLSKI Z OKRESU II WOJNY ŚWIATOWEJ I OKUPACJI, W TYM SZCZEGÓLNIE Z ORGANIZACJI I FUNKCJONOWANIA POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO I JEGO ARMII KRAJOWEJ

9. POSTULATY ORGANIZACJI BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO POLSKI W XXI W. WYNIKAJĄCE Z DOŚWIADCZEŃ HISTORYCZNYCH

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW

WPROWADZENIE METODOLOGICZNE

SUN TZU: Poznaj dobrze wroga i poznaj dobrze siebie, a w stu bitwach nie doznasz klęski.

CYCERON: Historia - świadek czasu, światło prawdy, nauczycielka życia, zwiastunka przyszłości.

Marsz. F. FOCH: Strategia jest nauką opartą na fundamencie historii.

O. von BISMARK: Bijcie Polaków, ażeby aż o życiu zwątpili.

Mam wielką litość dla ich położenia, ale jeżeli chcemy istnieć,

to nie pozostaje nam nic innego, jak ich wytępić.

Niniejsze opracowanie stanowi sprawozdanie z realizacji I etapu badań określonych tematem: „Doświadczenia organizacji bezpieczeństwa narodowego Polski od X do XX wieku. Tezy rozwiązania problemu” ujętych w Planie prac naukowo-badawczych AON na 2009 r. pod pozycją II 1.3.1.

Celem badań jest opracowanie strategicznej syntezy doświadczeń organizacji bezpieczeństwa narodowego Polski od X do XX wieku jako podstawowego, niezastępowalnego źródła wiedzy naukowej dla tworzenia bezpieczeństwa narodowego Polski w XXI wieku.

Główny problem badań zawiera się w pytaniu: jakie środki i działania w sferze bezpieczeństwa narodowego, wynikające z historii Polski są właściwe i konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa narodowego we względnie trwałych uwarunkowaniach geopolitycznych i geostrategicznych Polski oraz jakich błędów w organizacji bezpieczeństwa uniknąć by nie powtórzyć klęsk i tragedii, których doznał naród polski w swej wspaniałej
a zarazem tragicznej historii.

Założenie badawcze zostało sformułowane w następującej tezie: głównym determinantem (wyznacznikiem) tworzenia bezpieczeństwa narodowego Polski jest nasze geostrategiczne położenie w kluczowym dla bezpieczeństwa Europy obszarze geograficznym, w sąsiedztwie dwóch potężnych narodów (niemieckiego i rosyjskiego), przejawiających stała naturalną dążność do zewnętrznej ekspansji, w której dążenie do zdominowania Polski jest wspólnym interesem narodowym obydwóch mocarstw. Stanowi to naczelne wyzwanie dla tworzenia bezpieczeństwa narodowego, któremu sprostał naród polski w okresie tzw. Polski klasycznej (X-XVII w.) tworząc potęgę narodową i państwową, której podstawą była niepokonalna narodowa siła obronna oparta na powszechnej obronie Polaków, umocnieniu terytorium i wojnie podjazdowej (szarpanej, urywanej). Skuteczna ochrona
i obrona terytorium stworzyła z kolei podstawy do rozwoju cywilizacyjnego - przyjęciu chrześcijaństwa, rozwoju nauki i szkolnictwa oraz gospodarki.

Utratą bezpieczeństwa skutkująca upadkiem I Rzeczypospolitej, zaborami i klęską wrześniową 1939 można upatrywać w bezbronności Polski, wynikłej z niemalże całkowitego „upadku wojskowości...” Polski XVIII w. oraz całkowicie błędnej strategii obronnej II RP opartej na naiwnej wierze w trwałości i niezawodności sojuszy.

Główne nauki z historii Polski do tworzenia bezpieczeństwa narodowego Polski w XXI w. sprowadzają się do: zorganizowania narodowej niepokonalnej potęgi obronnej opartej na nowoczesnej strategii wojskowej C. v. Clausewitza, wykorzystania członkostwa w NATO
i UE oraz partnerstwa strategicznego z USA do doścignięcia cywilizacyjnego Zachodu,
a także strategicznego „rozdzielenia” Niemiec i Rosji, współudziału Polski w stabilizacji
i obronie wspólnoty euroatlantyckiej oraz włączeniu wschodnich sąsiadów Polski (Ukrainy, Białorusi, Litwy, Łotwy i Estonii oraz Gruzji) do UE i wspólnoty obronnej NATO.

Dla sprawdzenia wiarygodności założeń badawczych proces badawczy został ukierunkowany na rozwiązanie następujących problemów badawczych:

1. Jakie były źródła sukcesów i jakie zastosowano środki dla stworzenia i obrony narodu i państwa polskiego oraz zbudowania potęgi i bezpieczeństwa Polski klasycznej
   X-XVI w.?

2. Jakie były przyczyny upadku i rozbiorów I RP?

3. Czym były oraz jakie były źródła sukcesów i przyczyny klęsk wojskowych powstań narodowych?

4. jakie są cechy charakteru narodowego Polaków i jaki jest ich wpływ na bezpieczeństwo narodowe?

5. jaki jest charakter narodowy wielkich sąsiadów Polski i czym charakteryzuje się ich polityka w stosunku do Polski?

6. Jakie były źródła sukcesów w obronie Polski w wojnie 1918-1920?

7. Jakie były polityczno-strategiczne przyczyny klęski wrześniowej 1939 r.

8. Jakie nauki dla przyszłości Polski można wynieść z okresu II wojny światowej, w tym szczególnie z okupacji, organizacji i funkcjonowania Polskiego Państwa Podziemnego i jego Armii Krajowej?

9. Jak organizować bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku by kontynuować dziedzictwo potęgi i bezpieczeństwa oraz zapobiec powtórce błędów, klęsk i tragedii narodowych?

Przedmiotem badań jest historia bezpieczeństwa narodowego Polski w całym ponad tysiącletnim okresie jej istnienia. Z uwagi na tak szeroki zakres czasowy badań i ogrom istniejącej wiedzy historycznej konieczne było za podstawie badań wykorzystanie syntez historyczno-strategicznych odnoszących się do bezpieczeństwa Polski, których przykładem jest m.in. studium „Czy Polacy mogą się wybić na niepodległość” (1800 r.), którego autorstwo przypisywane jest patriotom skupionym wokół gen. T. Kościuszki oraz największe i fundamentalne dzieło nowoczesnej strategii jaką jest „O wojnie” (1832) C.v. Clausewitza.

Wykorzystanie syntez historyczno-strategicznych o charakterze naukowym polegało na ich krytycznej ocenie według kryteriów strategicznych bezpieczeństwa narodowego opartych na klasyce nauki o sprawnym państwie i sprawnym rządzeniu (N. Machiavelli) oraz klasyce strategii wojskowej (Sun Tzu, Napoleon, C.v. Clausewitz, Mao Tse Tung, J. Piłsudski).

Szczególną uwagę i wysiłek badawczy polityczno-strategicznych przyczyn klęski wrześniowej 1939 r. i wyciągnięcia z niej nauk dla tworzenia przyszłego bezpieczeństwa Polski.

Autorzy pracy byli inicjatorami zorganizowania, twórcami tez naukowych i głównego referatu oraz współorganizatorami konferencji naukowej z okazji 70. rocznicy wybuchu
II wojny światowej, zorganizowanej przez MON, AON i CBW na temat: nauka strategii
z wojny obronnej Polski w XXI wieku”.

Ta szczególna uwaga i wysiłek badawczy poświęcony wojnie 1939 r. z krytycznej oceny dotychczasowych, subiektywnych i koniunkturalnych ocen przyczyn klęski wrześniowej (słabość, przewaga niemiecka w czołgach i lotnictwie, blitzkrieg, nóż w plecy 17.09., zawiedli sojusznicy, itp.), które ukształtowały w społeczeństwie polskim tzw. kompleks niższości (J.M. Bocheński) - niemożność zapewnienia skutecznej obrony narodowymi środkami. Przełamanie tego kompleksu niższości - niemożności obronnej Polski, w świadomości społeczeństwa jest jednym z najważniejszych wyzwań dla polskiej nauki wojskowej, czego budującym przykładem jest publicystyka J. Nowaka-Jeziorańskiego.

Ważnym przedsięwzięciem badawczym o charakterze eksperymentu było wprowadzenie przez autorów zespołu badawczego przedmiotu: historia bezpieczeństwa do programu studiów na kierunku bezpieczeństwo narodowe na ówczesnym wydziale Strategiczno-Obronnym i obecnym Wydziale Bezpieczeństwa Narodowego. Tematyka poszczególnych zajęć najogólniej odpowiadała problemom badawczym niniejszej pracy. To cenne doświadczenie pozwoliło określić stan wiedzy i świadomości historycznej zarówno młodzieży (studia stacjonarne licencjackie i magisterskie) jak i osób dorosłych (studia podyplomowe i niestacjonarne). Z satysfakcją można stwierdzić duże zainteresowanie
i emocjonalne zaangażowanie studiujących historię bezpieczeństwa co wpisuje się
w ogólnonarodowe odrodzenie zainteresowania wiedzą historyczną czego symbolem jest olbrzymi sukces Muzeum Powstania Warszawskiego.

Podjęcie przez zespół autorski tematu badawczego, obejmującego doświadczenia organizacji bezpieczeństwa narodowego Polski ukierunkowanego na sformułowanie wniosków do tworzenia bezpieczeństwa narodowego Polski w XXI wieku, wynikło
z wyzwań, które stoją przed Polską, a które muszą podjąć nauki wojskowe i nauki historyczne by dostarczyć społeczeństwu, szczególnie młodemu pokoleniu Polaków, korzeni narodowego dziedzictwa dla budowy potęgi Polski.

Zespół autorski ma świadomości i pokorę naukową, że nie ustrzegł się w doborze metod i źródeł wiedzy oraz w formułowaniu tez naukowych błędów, które w krytycznej ocenie wykażą Szanowni recenzenci oraz inni naukowcy na przyszłych seminariach - co zostanie wykorzystane w opracowaniu finalnym zadania naukowego.

1. WSPÓŁCZESNE POJĘCIE BEZPIECZEŃSTWA NARODO­WEGO ORAZ KRYTERIA JEGO OCENY I TWORZENIA

Wyjściowym i koniecznym krokiem przystąpienia do rozpatrywania doświadczeń organizacji bezpieczeństwa narodowego Polski od X do XX wieku jest określenie samego pojęcia bezpieczeństwa narodowego.

Współcześnie bezpieczeństwo pojmuje się szeroko nie tylko w zakresie zapewnienia przetrwania, czyli ochrony i obrony, ale również w aspekcie tworzenia warunków do rozwoju ekonomicznego, kulturowego itp.

Stąd też w niniejszej pracy przez bezpieczeństwo narodowe rozumie się „naczelną,
eg­zystencjonalną potrzebę i wartość narodową oraz priorytetowy cel działalności organizacji państwowej dla zapewnienia przetrwania oraz tworzenia sprzyjających warunków rozwoju obecnego i przyszłych pokoleń Polaków we wspólnocie narodowej i europejskiej”.

Tak więc bezpieczeństwo narodowe - nie jest stanem (Heraklit: panta rhei - wszystko płynie, zmienia się) ale naczelną wartością i potrzebą, do której ciągle i stale się dąży.

Przesłanie Jana Pawła II do Polaków: wolności się nie posiada... wolność się stale zdobywa... łatwiej jest wolność zdobyć niż utrzymać... przyszłość od Was zależy... musicie mieć siłę! - oddaje istotę ciągłości „stałego zdobywania” bezpieczeństwa narodowego często utożsamianego współcześnie z wolnością.

Podstawą tworzenia lub posługując się słowami Jana Pawła II „stałego zdobywania” bezpieczeństwa narodowego jest powszechna ochrona i obrona narodowa rozumiana jako „naczelna misja i obowiązek” kolejnych pokoleń Polaków a zarazem zasadnicza część organizacji państwa, obejmująca przygotowanie społeczeństwa, zasobów i terytorium do zapobiegania, ochrony i odstraszania oraz obrony przed zagrożeniami militarnymi i niemilitarnymi, wewnętrznymi i zewnętrznymi”.

Powszechna ochrona i obrona narodowa zapewniając przetrwanie tworzy warunki niezbędne do rozwoju: kulturalnego, gospodarczego, demograficznego itd. Innymi słowy powszechna ochrona i obrona narodowa jest warunkiem koniecznym do realizacji drugiej misji tworzenia bezpieczeństwa narodowego jaka jest budowa potęgi (siły) narodowej: duchowej i moralnej, gospodarczej, kulturalnej, demograficznej, obronnej itd.

Całość przygotowań i działań ochrony i obrony narodowej dzieli się, jak to ujął
gen. W. Sikorski, na cywilną i wojskową organizację obrony narodowej.

Wojskowa organizacja obrony narodowej nazywana również (krócej) siłą zbrojną narodową (art. 11. Konstytucji 3.05.1791) jest fundamentalną częścią organizacji państwa, której morale, siła bojowa oraz sprawność decyduje o trwałości, stabilności i sile państwa oraz zapewnieniu bezpieczeństwa narodowego i w otoczeniu międzynarodowym dla tworzenia korzystnych warunków życia i rozwoju kolejnych pokoleń Polaków.

Po przedstawieniu współczesnego pojęcia bezpieczeństwa narodowego i ściśle z nim związanych pojęć ochrony i obrony narodowej oraz siły zbrojnej narodowej warto określić kryteria jakimi można ocenić organizację bezpieczeństwa narodowego.

Godne przytoczenia są w tym względzie spostrzeżenia Jana Nowaka-Jeziorańskiego, który w swojej ostatniej książce - przesłaniu do Polaków „Polska z bliska” poświęcił odrębny fragment zatytułowany „Kryteria bezpieczeństwa”. W jego ocenie „powszechnie przyjętym kryterium bezpieczeństwa jest własny potencjał obronny połączony z układami sojuszniczymi, zapewniającymi skutecznie odstraszanie potencjonalnego napastnika (...) Drugim elementem bezpieczeństwa jest pokój wewnętrzny zapewniający obronę konstytucyjnego porządku prawnego przed próbami obalenia go siłą, a więc przed zamachem stanu, wybuchami konfliktu społecznego albo atakami terrorystycznymi. Utrzymanie wewnętrznej stabilności jest podstawowych zadaniem państwa (...)”.

Wracając do czołowego klasyka sprawnego rządzenia N. Machiavellego warto przytoczyć jego postulat (najwyższy cel polityczny) jakim jest „samoutrzymanie państwa za pomocą wszelkich środków i za wszelką cenę” oraz postulat posiadania trzech „dobrych instytucji”, którymi są: religia, własne siły zbrojne i ustawy”.

Najbardziej radykalne określenie kryterium bezpieczeństwa narodowego sformułował prof. O. Balzer (1858-1933): „ma prawo do życia tylko to, co zdoła się obronić”.

Podsumowując, w dalszych rozważaniach w pracy za kryterium oceny organizacji bezpieczeństwa narodowego i kryterium jego tworzenia przyjęte będzie silne i sprawne państwo, jako najwyższa forma organizacji narodu, kondensująca jego energię i zasoby dla zapewnienia przetrwania i tworzenia warunki rozwoju.

Przez silne i sprawne państwo będzie się rozumieć państwo, którego przywództwo, religia, własne wojsko i system prawny, dyplomacja oraz gospodarka, a także potencjał ludnościowy są skuteczne w ochronie i odpieraniu pokojowego i zbrojnego naporu sąsiadów („miarą czyjejś siły jest siła jego wrogów”).

2. TEZY ROZWIĄZANIA PROBLEMÓW BADAWCZYCH

Przeprowadzone badania doświadczeń organizacji bezpieczeństwa narodowego Polski od X do XX wieku w oparciu o kryteria oceny i tworzenia bezpieczeństwa narodowego pozwalają na przedstawienie możliwie zwięzłych tez rozwiązania dziewięciu problemów badawczych.

Działania lub środki organizacji bezpieczeństwa w poszczególnych tezach są ujmowane w kolejności odpowiadającej ich ważności.

2.1. ŹRÓDŁA SUKCESÓW I ŚRODKI STWORZENIA I OBRONY NARODU I PAŃSTWA POLSKIEGO ORAZ ZBUDOWANIA POTĘGI I BEZPIECZEŃSTWA POLSKI KLASYCZNEJ X-XVII W.

Nasi praprzodkowie - liczne plemiona słowiańskie, które od VII wieku rozpoczęły napływ i opanowały obszary dorzecza Bugu, Wisły i Odry, to by potrafiły zapewnić sobie bezpieczeństwo, na tak newralgicznym bo „przechodnim” obszarze Europy. Nie tylko przetrwały (w odróżnieniu od Słowian Połabskich, Prusów i Jadźwingów) skutecznie broniąc się przed najazdami sąsiadów ale również potrafiły zbudować wielki naród i wielkie państwo polskie, które w XIV-XVIII wieku osiągnęło pozycję europejskiego mocarstwa. Do najważniejszych źródeł tego sukcesu i środków zapewnienia bezpieczeństwa narodowego można zaliczyć:

1. Zdolności narodowotwórcze i państwowotwórcze plemiona Polan połączone z ich wojowniczością oraz wysokim poziomem sztuki wojennej;

2. Skuteczna dla obrony Polski strategia wojskowa oparta na: powszechnym obowiązku obrony (pospolitym ruszeniu) realizowanym obowiązku obrony (pospolitym ruszeniu) realizowanym w dwóch komponentach: ówczesnych wojskach operacyjnych - drużynie królewskiej a następnie chorągwiach ziemskich i królewskich oraz ówczesnej obronie terytorialnej - obronie ziemi (miejscowej) obejmującej obronę grodów warownych, miast oraz wsi; umocnieniu terytorium systemów grodów warownych, umocnień miast o linii wałów obronnych; sprawnej taktyce ówczesnych działań nieregularnych (wojna - szarpana, podjazdowa, urywcza);

3. Przyjęcie chrześcijaństwa było największym i najważniejszym działaniem narodowo
   i państwowotwórczym pierwszych Piastów o fundamentalnym znaczeniu dla tworzenia bezpieczeństwa Polski ponieważ:

• wprowadziło tworzący się naród polski z barbarzyństwa i wprowadziło do przodującej i największej cywilizacji łacińskiej (zachodniej), której chrześcijaństwo jest fundamentem;

• uchroniło tworzące się państwo polskie od nieuchronnej chrystianizacji i kolonizacji ze strony Niemiec co groziło narzuceniem języka niemieckiego, niemieckiej administracji kościelnej i obcej władzy (los Słowian Połabskich i Prusów);

• państwo polskie znalazło silne oparcie w papiestwie (Watykanie);

• system organizacji Kościoła katolickiej (parafie, diecezje, zakony, administracja kościelna, szkoły i uczelnie kościelne, itd.) stał się najbardziej trwałą częścią organizacji i tożsamości narodu, pełniąc funkcję niezachwialnej ostoi polskości w tragicznych okresach historii (rozbicia dzielnicowego, rozbiorów, okupacji, dominacji sowieckiej po II wojnie światowej);

4. silne, sprawne i stabilne przywództwo narodowe, które stanowiła dynastia Piastów ze szczególnym wyróżnieniem takich władców jak: Mieszko I, Bolesław Chrobry, Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki. Oprócz królów przywództwo narodowe tworzyła wykształcona szlachta i magnateria oraz kadra dowódcza na czele z hetmanią. Warto podkreślić, że wszyscy wielcy królowie - to zarazem utalentowani wodzowie. Oprócz wymienionych Piastów do nich można zaliczyć W. Jagiełłę, S. Batorego, Władysława IV i Jana Sobieskiego;

5. Rozwój szkolnictwa, nauki, prawodawstwa oraz kultury narodowej (szczególnie literatury polskiej i historiografii) był początkowo owocem wejścia w krąg cywilizacji łacińskiej szerokiego korzystania z dziedzictwa Grecji i Rzymu a następnie utworzenia własnych narodowych instytucji na czele z Uniwersytetem Jagiellońskim;

6. Rozwój gospodarczy wyrażający się w zakładaniu nowych wsi i miast, eksporcie produktów rolniczych i leśnych na zachód, ściąganiu do Polski rzemieślników i artystów oraz kupców;

7. Sprawna dyplomacja oparta o wykształcone za granicą kadry dyplomatów oraz tworzenie koneksji małżeńskich i rodzinnych z obcymi dworami królewskimi (cesarskimi) i możnowładcami;

8. Umiejętnie zawierane i wykorzystywane sojusze, głównie z Litwą, które pozwoliły obronić się a następnie zwasalizować państwo krzyżackie - stanowiące od XXIII do XV wieku największe zagrożenie bezpieczeństwa narodowego.

2.2. PRZYCZYNY UPADKU I ROZBIORÓW I RP

W XV i XVI wieku Rzeczypospolita Obojga Narodów dzięki wszechstronnemu rozwojowi gospodarczemu i kulturalnemu oraz sile wojskowej, która pozwoliła ostatecznie pokonać największe zagrożenie bezpieczeństwa narodowego - państwo krzyżackie oraz skutecznie powstrzymać ekspansję państwa moskiewskiego budzącego podziw i szacunek a także respekt całej Europy.

Jednak już w XVI wieku w „złotym wieku Rzeczpospolitej” wystąpiły wyraźnie objawy kryzysu państwa, które stopniowo pogłębiały się w XVII wieku by w XVIII wieku osiągnąć stan zupełnej anarchii upadku organizacji państwa gospodarki, moralność i siły obronnej czego finałem były nieuchronne rozbiory i zniewolenie narodu polskiego.

Przyczyny upadku I Rzeczypospolitej zostały trafnie zdiagnozowane już w XVI wieku czego przykładem są kazania sejmowe królewskiego kaznodziei Piotra Skargi (1536-1612). Również w XVI wieku szukano i wskazywano drogi ratowania Rzeczpospolitej, czego przykładem jest znakomite dzieło - polskiego Machiavellego Andrzeja Frycza-Modrzewskiego.

Trwający ponad dwa wieki rozkład i upadek takiego wielkiego państwa był przedmiotem licznych analiz i ocen, które weszły do klasyki nauk o państwie i strategii. Przykładem jest ocena C. v. Clausewitza zawarta w największym dziele klasyki strategii „O wojnie”,
w której określił Polskę XVIII wieku mianem „bezbronnego stepu… drogi publicznej dla obcych wojsk” obwiniając równocześnie przywódców Polski „ich nikczemne obyczaje państwowe i niezmierzona lekkomyślność szły ręka z rękę i w ten sposób pędzili w przepaść”.

Wychodząc z kryteriów bezpieczeństwa narodowego do głównych przyczyn jego utraty a w konsekwencji upadku i rozbioru I RP można zaliczyć:

1. stopniowe osłabianie przywództwa państwowego w wyniku elekcji (wyboru) królów przez szlachtę i magnaterię w czasie której kandydaci na władców deklarowali nadanie przywilejów osłabiających władzę królewską i skarbiec państwa. W końcu doszło do tego, że zdemoralizowani wyborcy (szlachta i magnateria) byli przykupywani przez obce mocarstwa i głosowali na wskazywanych przez nich kandydatów (np. August II i August III) dodatkowo byli „motywowani” obecnością obcych wojsk podczas elekcji;

2. utrata przez szlachtę i magnaterię świadomości narodowej państwowej, zwanej „odwróceniem się od państwa”, a także podstawowej cechy szlacheckiej - rycerskości (bojowości), czego wyrazem był upadek powszechnej organizacji wojskowej (pospolitego ruszenia) zastąpiony zawołaniem „królu najmij sobie wojsko”;

3. upadek organizacji i siły wojskowej Polski wyrażający się: w załamaniu powszechnego obowiązku obrony szlachty, chłopstwa i mieszczan zastąpionego wojskiem najemnym, na które nie było pieniędzy (pusty skarb); ………i braku modernizacji bądź budowy nowych umocnień (miast, zamków, twierdz); braku szkół wojskowych oraz wytwórni uzbrojenia.

Upadek siły wojskowej już w XVIII wieku skutkował nieustannymi najazdami Szwedów, Rosjan, Tatarów i Turków, Wołochów, rebeliami, kozackimi, które doprowadziły do ruiny gospodarkę, miasta, wsie.

Od początku XVIII wieku po prawie całkowitym zniszczeniu przez Augusta II, Augusta III i Piotra I wojsk koronnych i litewskich Rzeczpospolita stała się owym „bezbronnym stepem… drogą publiczną dla obcych wojsk” (C.v. Clausewitz) - saskich, szwedzkich, rosyjskich, pruskich i austriackich;

4. anarchizacja państwa wyrażająca się w bezsilności władzy państwowej, załamaniu prawa, braku służby dyplomatycznej, braku wojska, pustym skarbie, demoralizacji szlachty i magnaterii, panoszeniu się obcych ambasadorów i obcych wojsk;

5. załamanie gospodarki, handlu, upadek miast i wsi.

2.3. ROLA POWSTAŃ NARODOWYCH W BEZPIECZEŃSTWIE NARODOWYM POLSKI - ŹRÓDŁA ICH SUKCESÓW I PRZYCZYNY KLĘSK WOJSKOWYCH

Powstanie narodowe (ludowe) to odrębny potężny środek obrony bądź wyzwolenie narodów a według C. v. Clausewitza „każdy naród, który posługuje się nim rozsądnie, uzyskać może stosunkową przyczynę nad tymi, którzy nim gardzą”. Stąd też „żadne państwo nie powinno sądzić, że los jego, a mianowicie cały jego byt zawisł od jednej bitwy, chociażby najbardziej rozstrzygającej (…) niezależnie od tego, jak bardzo małe i słabe jest dane państwo w stosunku do swego wroga, nie powinno ono skąpić tego ostatniego wysiłku, pod grozą stwierdzenia, że nie ma już w nim duszy”.

To wprowadzenie C. v. Clausewitza określające wielką rolę powstania narodowego
w obronie narodu jest konieczne dla ostatecznego przełamania w świadomości społeczeństwa polskiego negatywnej opinii o powstaniach narodowych - wykreowanej przez zaborców oraz „pożytecznych idiotów”. Tak więc powstanie narodowe to nie polska „specjalność” ale powszechnie stosowany środek obrony przez większość państw i narodów na czele z… narodem amerykańskim, rosyjskim, chińskim.

Polskie powstania narodowe były najbardziej wzniosłymi i heroicznymi w naszej historii wysiłkami społeczeństwa polskiego dla wyzwolenia się spod obcej dominacji i odbudowy niepodległego, suwerennego państwa polskiego. Wszystkie polskie powstania narodowe, i te zwycięskie i te kończące się klęską wojskową, stanowiły wielkie zwycięstwa moralne, przybliżające odzyskanie wolności oraz mobilizujące kolejne pokolenia Polaków do walki o wolność. Powstania narodowe są symbolami polskiego bohaterstwa, patriotyzmu i umiłowania wolności.

Uprawniona jest teza, że ruch 10-milionowej Solidarności był niezbrojnym powstaniem narodowym, po raz kolejny ukazując światu potęgę i niezwyciężalność tego środka walki
o wolność.

Czym się charakteryzuje powstanie narodowe? Jest ono powszechnym zrywem (ruchem) wyzwoleńczym całego lub większości społeczeństwa w zbrojnym ale również i niezbrojnym działaniu na całym lub większości terytorium narodowego mającym na celu zniszczenie bądź wyparcie najeźdźcy (okupanta). Podstawową forma walki zbrojnej w powstaniu narodowym są działania nieregularne (wojna podjazdowa, szarpana, urywcza, partyzantka, dywersja) a gdy to możliwe (słaby przeciwnik) również działania regularne. Nieorężne formy walki w powstanie narodowym to obrona i walka cywilna oraz cywilne wsparcie walki zbrojnej (dostarczenie informacji; logistyka - zaopatrywanie, pomoc medyczna; prace inżynieryjne, itp.).

Jakie były źródła sukcesów powstań narodowych zakończonych zwycięstwami wojskowymi (Powstania przeciwko Szwedom (1655-1960), Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, Powstań Śląskich (1919-1921):

1. powszechna wola społeczeństwa walki o wolność połączona z gotowością poniesienia trudów i ofiar;

2. powszechność udziału społeczeństwa w powstaniu - bezpośrednio w walce czy w cywilnym wsparciu powstania;

3. utalentowane przywództwo mające wizję zwycięstwa, potrafiące porwać masy do powstania, potrafiące zorganizować powstanie oraz sprawnie kierować powstaniem;

4. powszechne wyszkolenie wojskowe społeczeństwa;

5. posiadanie lub zdobycie uzbrojenia i sprzętu wojskowego w liczbie i jakości pozwalającej prowadzić walkę zbrojną z wrogiem;

6. umiejętność prowadzenia działań nieregularnych (wojny: podjazdowej, szarpanej, urywczej, partyzantki, dywersji) w narodowej skali w połączeniu z działaniami regularnymi i obroną miast (miejscowa) oraz umiejętnością wykorzystania w walce zbrojnej obszarów leśnych;

7. skuteczne wsparcie powstania narodowego z zewnątrz (polityczne, kadrowe, szkoleniowe, logistyczne, w tym dostawy broni i innych środków walki).

Jakie były przyczyny klęsk wojskowych powstań narodowych (Powstań: Kościuszkowskiego, Listopadowego, Styczniowego, Warszawskiego)?:

1. brak powszechnej walki społeczeństwa walki o wolność;

2. brak powszechnego zaangażowania społeczeństwa w powstanie;

3. improwizacja (brak przygotowania) powstania;

4. brak broni i wyposażenia wojskowego w czasie wybuchu powstania i niemożności zdobycia lub pozyskania w czasie powstania;

5. brak kadr dowódczych;

6. brak powszechnego wyszkolenia wojskowego społeczeństwa;

7. zlekceważenie lub nieumiejętność prowadzenia działań nieregularnych w masowej skali;

8. brak skutecznego wsparcia powstania z zewnątrz kraju lub z zewnątrz obszaru objętego powstaniem.

Wykorzystanie dziedzictwa powstań narodowych do stworzenia odstraszającej, niepokonanej potęgi obronnej Polski w XXI w. powinno obejmować:

1. powszechne wyszkolenie wojskowe Polaków połączone z powszechnym szkoleniem obronnym młodzieży;

2. inspiracja tworzenia i wpierania przez państwo pozarządowych organizacji paramilitarnych i harcerstwa, Strzelca, stowarzyszeń strzeleckich i myśliwskich, Ochotniczych Straży Pożarnych, grup rekonstrukcji militarnych, itp.;

3. utworzenie powszechnej Obrony Terytorialnej kontynuatorki Obrony Narodowej 1937-1939 i Armii Krajowej, drugiego obok wojsk operacyjnych komponentu obronnego systemu wojskowego demokratycznego państwa;

4. przygotowanie całych Sił Zbrojnych (wojsk operacyjnych, wojsk specjalnych i wojsk obrony terytorialnej) do prowadzenia działań nieregularnych w masowej skali w połączeniu z działaniami regularnymi wojsk operacyjnych własnych i wsparcia sojuszniczego.

2.4. CECHY CHARAKTERU NARODOWEGO POLAKÓW I ICH WPŁYW NA BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE

W klasycznym dziele strategii „Sztuka wojny” jej autor Sun Tzu zawarł dyrektywę strategiczną ”poznaj dobrze wroga i poznaj dobrze siebie, a w stu bitwach nie doznasz klęski”.

Chcąc dobrze poznać siebie - tzn. naród polski by zapewnić Polsce bezpieczeństwo konieczne jest odniesienie się do naszego charakteru narodowego.

Charakter narodowy, to względnie trwałe, ukształtowane przez stulecia historii, cechy wyróżniające dany naród od innych obejmujące zespół uznawanych wartości i sposobów postępowania, którymi kierują się poszczególne osoby, grupy społeczne i całe społeczeństwo
w działaniach wspólnoty narodowej, a także i jego organizacji państwowej.

Spośród ogółu cech charakteru narodowego szereg występujących cech (ich posiadanie lub brak): poczucie godności osobistej, umiłowanie wolności, patriotyzm, bojowość (waleczność), wytrwałość, szacunek do prawa, stosunek do państwa, przezorność, pracowitość, religijność, dbałość o rodzinę, itd. Na decydujący wpływ na bezpieczeństwo narodów.

Zależność bezpieczeństwa narodowego Polski od naszego charakteru narodowego jest podkreślana przez rodzimych i obcych strategów, polityków i mężów stanu. Co więcej
w największym klasycznym dziele strategii „O wojnie” C.v. Clausewitz za główną przyczyną utraty bezpieczeństwa przez Polskę uznał ówczesne cechy narodowe naszych przywódców narodowych: „ich nikczemne obyczaje państwowe i niezamierzona lekkomyślność szły ręka w rękę i w ten sposób pędzili w przepaść”. Ze wstydem trzeba C.v. Clausewitzowi przyznać rację a najgorsze jest to, że tą ocenę można odnieść również do współczesności - jak poznamy dalej oceny marsz. J. Piłsudskiego i Jana Nowaka-Jeziorańskiego.

A jakie cechy narodowe mieli starodawni Polacy, ci którzy zapewnili bezpieczeństwo narodowe Polski klasycznej ?

Najważniejszą, najtrwalszą cechę narodowego Polaków - umiłowanie wolności - sygnalizuje charakteryzując pierwszych Słowian cesarz Bizancjum Murycjusz: „w żaden sposób nie można ich nakłonić do uznania się za niewolników lub do posłuszeństwa obcym (..) Są odporni, łatwo znoszą skwar, zimno, deszcze, brak odzienia, niedostatki pokarmu” („Strategik on /Ars Militaria/ VI w.). Kolejną cechą, ściśle związaną z umiłowaniem wolności była i jest wojowniczość (bitność) Polaków, która określa się również szlachetnością (symbolem szabla) bądź rycerskością Polaków.

Przyszły feldmarszałek i geniusz strategiczny H. von Moltke chyba najtrafniej ujął cechy narodowe starodawnych Polaków: „nigdzie szlachta i państwo tak się nie utożsamiały (…) zupełna równość wszystkich (…) szlachcic polski poddawał się prawu, ale prawo musiało być zbiorową wolą narodu (…) piękną właściwością tej wojowniczej szlachty była prostota obyczajów (…) starodawni Polacy byli nadzwyczaj surowi w przestrzeganiu zewnętrznych przepisów kościelnych (…) Polska w 15 wieku była jednym z najoświeceńszych państw w Europie”.

Warto przytoczyć również fascynację, przyszłego feldmarszałka i twórcy nowoczesnej powszechnej organizacji wojskowej (II połowa XIX w.), organizacją wojskową starodawnej Polski „W czasach nadzwyczajnych przedstawiała Polska niezwykłe widowisko 150-200000 szlachty, którzy wsiadali na koń i tworzyli ogromną lecz nieregularna armię, zbiorowiska tak zwane były pospolitym ruszeniem”.

A jakie zmiany charakteru narodowego wpłynęły na utratę przez Polskę bezpieczeństwa narodowego?

Oto Piotr Skarga dostrzegł niebezpieczeństwo tego, co współcześnie J. Nowak-jeziorański nazywa „odwróceniem od państwa” określając jako pierwszą (z sześciu) chorób Rzeczypospolitej; „nieżyczliwość ludzką ku Rzeczypospolitej i chciwość domowego łakomstwa”. Stwierdzam również, że „zaginęła w królestwie karność i dyscyplina, bez której żaden rząd uczynić się nie może, którą Pismo ś. Pilnie wszędzie zaleca”. Dostrzegł również objawy anarchii: „wszyscy się wolnością szlachecką bronią”.

Utratę bojowości szlachty dostrzegł H.v. Moltke: „ta zwykle tak bitna i waleczna szlachta, wskutek zbytku, rozkoszy a w części z winy samego, wskutek zbytku, rozkoszy a w części z winy samego rządu zniewieściała i straciła pierwotną siłę”.

Po upadku I Rzeczypospolitej, oprócz przytoczonej oceny o nikczemności i lekkomyślności przywództwa polskich ważkie oceny naszego charakteru narodowego wyraził gen.
T. Kościuszko. Za źródło upadku Polski uznał: „słabość, brak stałości, zwątpienie o sobie samych - to uważam za najsroższego nieprzyjaciela za najokropniejszą dla Polski klęskę”.

Równocześnie gen. T. Kościuszko określił, że „Polacy mają wadę ślepego naśladowania, co skutkiem jest małego myślenia i rozważania rzeczy (…) szukajmy nie naśladując rozwagi innych, miedzy sobą sposobów; znalezione umiejmy użyć, a pomyślny zapewne odbierzemy skutek”.

Po odzyskaniu w 1918 roku niepodległości słabości naszego charakteru ostro wytykał marsz. J. Piłsudski: „poważnymi przeszkodami w budowie państwa polskiego będzie: nasza abnegacja państwowa i nasza państwowa kultura (…) Polacy chcą niepodległości, lecz pragnęliby, by ta niepodległość kosztowała dwa grosze wydatków i dwie krople krwi.”

Współcześnie największe znaczenie charakteru narodowego dla tworzenia bezpieczeństwa narodowego Polski w XXI wieku przywiązuje J. Nowak-Jeziorański jeden z głównych, obok Jana Pawła II, przywódców narodu polskiego przełomu XX/XXI wieku. Uważa on, że „największym zagrożeniem dla Polski są obecnie sami Polacy - dziedziczne cechy naszego charakteru narodowego, które doprowadziły do upadku Rzeczypospolitej szlacheckiej, ujawniły się w pierwszych latach Polski odrodzonej i występują dziś znowu coraz wyraźniej. Tą dziedziczną cechą jest patologiczny przerost indywidualizmu, który nie pozwala jednostce albo grupie złączonej wspólnym interesem podporządkować się woli większości. W skutkach swoich prowadzi to do anarchii i rozkładu władzy państwowej”.

Uważa on, że podobnie jak… P. Skarga i A. Frycz-Modrzewski w XVI w., że „Polsce grożą nie rozbiory, lecz rozbiórka wspólnego gmachu przez tych, którzy traktują państwo jako źródło korzyści dla siebie albo dla swej grupy wspólnych interesów (…). Równocześnie J. Nowak-Jeziorański, świadek i uczestnik przełomowych wydarzeń XX wieku optymistycznie ocenia, że „tkwi w Polakach nie tylko ogromny dynamizm, ale jakaś siła oporu, która ujawniła się już w zaraniu naszych dziejów. Ona to sprawiła, ze niepokonaną tama dla podboju Słowiańszczyzny Zachodniej przez Niemców stała się dopiero państwowość polska. Dzięki tej sile oporu stulecie niewoli i rozbiorów stało się złotym wiekiem polskiej poezji i literatury, które łączyły kraj poprzez rozbiory kordonowe (…) Ta sama siła oporu - aż do powstania Solidarności (…) zmieniła klęskę jałtańską w triumf zwycięstwa”.

Podsumowując rozpatrywanie doświadczeń wpływu charakteru narodowego Polaków na bezpieczeństwo narodowe można stwierdzić, że stanowią one ogromne wyzwanie dla organizacji bezpieczeństwa narodowego Polski w XXI wieku, stwarzając zarazem szanse wykorzystania pozytywnych cech charakteru narodowego Polaków przede wszystkim umiłowania wolności, patriotyzmu i bojowości do budowy potęgi państwa ale i konieczność eliminacji słabości narodowych przede wszystkim abnegacji państwowej w procesie wychowania młodego pokolenia oraz w polityce historycznej państwa.

2.8. NAUKA DLA PRZYSZŁOŚCI POLSKI Z OKRESU II WOJNY ŚWIATOWEJ I OKUPACJI, W TYM SZCZEGÓLNIE Z ORGANIZACJI I FUNKCJONOWANIA POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO I JEGO ARMII KRAJOWEJ

Nieodzownym i podstawowym punktem wyjścia nauk dla przyszłości Polski, wynikających z czasów II wojny światowej, są ubytki terytorialne państwa z centrami polskiej kultury, nasze straty demograficzne, zniszczenie majątku narodowego, dewastacja i rozgrabienie dziedzictwa narodowego oraz środowiska przyrodniczego. W konsekwencji skutkowało to zapóźnieniem cywilizacyjnym i wieloletnią biedą narodu. Wynika to m.in. z tego, ze Rzeczpospolita Polska straciła 12 mln obywateli (straty bezpowrotne, deportacje, zmiany granic). Ubytek majątku narodowego szacowany jest na około 1 bilion $ - stanowiło to 38 % majątku narodowego. Środowisko naturalne kraju utraciło 30 % powierzchni lasów (stan przedwojenny zalesienia kraju osiągnęliśmy dopiero w 2001 r.). Straty dóbr kultury do dnia dzisiejszego są nie do określenia w ujęciu finansowym, materialnym i niematerialnym kształtowania dumy i tożsamości narodowej. Wśród inteligencji, zwalczanej szczególnie zajadle przez okupantów, straty to ponad 30 % w każdej z grup (naukowcy, księża, lekarze, nauczyciele, oficerowie). Powyższe „hamulce” spowodowały regres cywilizacyjny narodu w stosunku do innych narodów Europy oraz utratę pozycji międzynarodowej Polski. Po wojnie praktycznie nie było rodziny, która nie straciłaby najbliższych i swojego majątku. Nie do oszacowania jest bezmiar rozpaczy ofiar i ich rodzin.

Rodzą się zatem naturalne pytania, czy wykorzystywano i wykorzystuje się doświadczenia II wojny światowej w zasobie metod działania państwa? Czy w sposób trwały są lub winny się pojawić strategie i metody działania, które zapewnia nam i następnym pokoleniom bezpieczeństwo, skuteczną obronę, minimalizację strat, mobilizację całego narodu oraz systematyczną poprawę dobrobytu ludności oraz pozycji międzynarodowej Polski w Europie i świecie.

Wśród zdarzeń i procesów, którym winniśmy się przeciwstawić, wykorzystać lub się do nich przygotować są:

1. tysiącletnie wiarołomstwo naszych sąsiadów z zachodu i wschodu oraz ich wielowiekowe współdziałanie w niszczeniu Polski a także deprecjonowaniu jej znaczenia i państwowości. W świadomości polskich pokoleń trwale zapisało się określenie naszego kraju jako „sezonowego” i „bękarta traktatu wersalskiego”;

2. skuteczność i lojalność sojuszników oraz trwałość zawartych sojuszy, a także podpisanych paktów. Statystyka w historii ludzkości odnotowuje, ze tylko ok. 5 % ze wszystkich zawartych sojuszy, traktatów i paktów militarnych okazała się skuteczna. W naszym przypadku sojusznicy nawet w trakcie działań zbrojnych II wojny światowej, przy pełnym zaangażowaniu sił polskich, okazali nielojalność, bierność i nieliczenie się z polskimi interesami. Konferencje sojuszników w Teheranie i Jałcie są dowodem i symbolem zdrady sojuszniczej wobec żywotnych interesów narodu i państwa polskiego;

3. sojusze i układy z innymi nieagresywnymi czy zaprzyjaźnionymi państwami lub zmuszonymi do stosunków dyplomatycznych w końcowym stanie doprowadziły do osamotnienia politycznego i militarnego w oporze przeciwko agresorom. W rezultacie nieistotnych dla bezpieczeństwa narodowego nabytków terytorialnych pozycja międzynarodowa i autorytet państwa w przededniu agresji na Polskę został roztrwoniony i nie pozwolił na przezwyciężenie osamotnienia w latach wojny ;

4. wykorzystanie dorobku metod organizacji i funkcjonowania Polskiego Państwa Podziemnego. Istnienie i funkcjonowanie Państwa Podziemnego jest dowodem na ponadprzeciętne zdolności narodu polskiego organizowania się oraz przedsiębiorczości w skrajnie trudnych warunkach. Było ewenementem w okupowanej Europie. Okazało się sprawnym organizmem, który był uznany za reprezentatywną władzę przez przygniatająca większość narodu. Struktury cywilne i wojskowe wzajemnie się uzupełniały i wspierały. Polskie państwo Podziemne realizowało wszelkie obowiązki państwa, od edukacji, troski o rozwój kultury, pomoc społeczną i humanitarną po walkę zbrojna. Organizowało walkę cywilną (niezbrojną formę oporu) społeczeństwa, sądownictwo, aparat ścigania przestępstw pospolitych, samoobronę zbrojną i wywiad. Kilkuletni okres funkcjonowania w warunkach eksterminacji narodu pozwolił ograniczyć straty ludności, materialne i moralne w narodzie. Państwo dało dowód troski o ludność rdzenną i mniejszości narodowe;

5. organizacja struktury wojskowej w okupowanej Polsce, mimo ze spóźnione okazało się wzorcowe. Wysiłek organizacyjnego „spojenia” różnych konspiracyjnych organizacji wojskowych od prawicy do lewicy polskiej, szkolenie ich i uzbrojenie skutkował efektem końcowym w zaprzysiężeniu ok. 400 tys. żołnierzy oraz wielomilionową rzeszą społeczeństwa uznających Armię Krajową za Siły Zbrojne Rzeczypospolitej, które należy wspierać materialnie, informacyjnie i moralnie;

6. uzbrojenie sił konspiracyjnych, którego brak był wielkim problemem wszystkich konspiracyjnych organizacji, w tym i AK. Szacunki określają, że w podstawowej jednostce taktycznej i kalkulacyjnej jakim był pluton, uzbrojenia wystarczało na 10 - 30 % stanu osobowego. Konspiracyjna produkcja, innowacyjność w wykorzystaniu różnych materiałów, zakupy, zdobywanie na nieprzyjacielu oraz zalecenia wykorzystania środków podręcznych było niewystarczające.

7. działalność planistyczna dowódców i sztabów AK, która stanowi „perłę” pracy sztabowej. Opracowanie planów powstania narodowego w różnych wariantach (uzależnione od sytuacji na frontach, stosunków dyplomatycznych), planu „Burza”, planów mobilizacyjnych, planów odtworzenia Sił Zbrojnych, akcji wywiadowczych, dywersyjnych i eliminacyjnych to obraz potrzeb w warunkach okupacji i wysiłku sztabowców w warunkach konspiracyjnych;

8. nielojalność mniejszości narodowych, które stanowiły 1/3 ludności przedwojennej Polski. Niechęć i brak identyfikacji z państwem polskim wynikała z polityki wewnętrznej II RP polonizacji lub wiązania rozwoju i znaczenia mniejszości z ustrojem komunistycznym i państwem urzeczywistniającym ten ustrój. Taka postawa mniejszości zwiększała poczucie samotności narodu polskiego i wyzwalała żale i represalia za czystki etniczne, zdrady i rabunki ze strony mniejszości na Polakach oraz ułatwiała okupantom politykę eksterminacji narodu polskiego;

9. wola walki i niezłomność postawy oporu większości społeczeństwa wobec okupantów. Postawa ta jest trwałą cechą narodu polskiego potwierdzoną wielowiekową walką z wrogami państwa polskiego. Zachodzi zatem konieczność ujęcia społeczeństwa w rygor organizacji przy wykorzystaniu tego niematerialnego potencjału i przewagi nad każdym przeciwnikiem w celu uzyskania efektu synergii.

Zakończenie

Przedstawione w pracy tezy rozwiązania problemów badawczych ujmują możliwie zwięzłą syntezę strategiczną doświadczeń organizacji bezpieczeństwa narodowego Polski
w jej ponad tysiącletniej historii.

Zespół autorski starał się zrealizować na polu naukowym słynną sentencję Konfucjusza: „opowiedz mi swoją historię, to ja ci przepowiem twoja przyszłość” w odniesieniu do naczelnej wartości i potrzeby narodowej oraz priorytetowego celu organizacji państwowej jaką jest bezpieczeństwo narodowe. Możemy być dumni, że nasi przodkowie już tysiąc lat temu potrafili, w podobnych a może i gorszych uwarunkowaniach geostrategicznych i geopolitycznych, zapewnić przez stulecia bezpieczeństwo narodowe w Polsce oraz wnieść wkład w tworzenie bezpieczeństwa europejskiego.

Najwyższy czas by źródeł klęsk i upadku nie szukać w zaborczości sąsiadów lub zawodności sojuszników, lecz we własnych błędach i we własnej słabości. Wiersz znakomitego poety, historyka i jezuity A. Naruszewicza (1733-1796): Głos umarłych (1778) - „czegóż się błędny oskarżasz narodzie / zwalając los twój na obce uciski? / Szukaj nieszczęścia w twej własnej swobodzie / i bodaj na jej opłakane zyski. / Żaden kraj cudzej potęgi nie zwabił, który sam siebie pierwej nie osłabił./ stanowi trafną ocenę a zarazem ostrzeżenie dla przyszłych pokoleń.

W dalszej pracy zespół autorski wykorzysta uwagi krytyczne Recenzentów do przedstawionych tez oraz uwagi szerszego grona naukowców na sympozjum naukowym.

Bibliografia

1. Źródła historyczne

Bazylow L. , Historia Rosji, T. 1- 2, Warszawa 1985

Bocheński A., „Dzieje głupoty w Polsce”, Warszawa 1996

Czubiński A. , Strzelczyk J. , Zarys dziejów Niemiec i państw niemieckich powstałych po II wojnie światowej, Poznań 1986

Czupkiewicz L., „Polanie zachodni i ich państwo”, Wrocław 1998

Czupkiewicz L., „Pochodzenie i rasa Słowian”, Wrocław 1996

Davies N., „Europa”, Wydawnictwo Znak, Kraków 1999

Bór-Komorowski T., „Armia Podziemna”, Bellona, Warszawa 1989

Bezat P., „Teoria cywilizacji Feliksa Konecznego, Krzeszowice 2002

Davies N. , Boże Igrzysko. Historia Polski, Kraków 1991

Gall Anonim, „Kronika polska”, Ossolineum, Wrocław 2003

Górski G., „Polskie Państwo Podziemne 1939-1945, Toruń 1998

Jasienica P., „Polska anarchia”, Czytelnik, Warszawa 1993

Jurga T., „Obrona Polski 1939”, Warszawa 1990

Kaczmarczyk Z, Neyman S., „Reformy wojskowe i organizacje siły zbrojnej za Kazimierza Wielkiego”, Warszawa 1958

Koneczny F., „Bizantynizm niemiecki”, Warszawa 2002

Korab - Żebryk R., Operacja wileńska AK, Warszawa 1985

Kronika Thietmara, Ossolineum, Wrocław 2004

Kromer H., „Polska (...)”, Olsztyn 1984

Kuczyński S. M. , Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409 - 1411, Warszawa 1987

Kukiel M., „Zarys historii wojskowości w Polsce”, Orbis, Londyn 1949

Lisiewicz D.M., „Plan Burza”, Warszawa 1990

Mistrz Wincenty Kadłubek, „Kronika polska”, Ossolineum, Wrocław 2003

„Najstarsza kronika kijowska. Powieść z minionych lat”, Ossolineum, Wrocław 2005

Piłsudski J., „Rok 1863”, Warszawa 1989

Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, T. III Armia Krajowa, Londyn 1950

Porwit M., Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku, T 1-3, Warszawa 1983

„Powstanie Warszawskie. Służby w walce”, Warszawa 1999

Piłsudski J., „Rok 1920”, Tuchaczewski M., „Pochód nad Wisłę”, Łodź 1989

Salmanowicz S., Prusy. Dzieje państwa i społeczeństwa, Poznań 1987

Strzembosz T. , Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939 - 1945, Warszawa 1983

Trawkowski S., „Jak powstała Polska”, WP, Warszawa 1966

Śledziński K., „Wojowie i grody. Słowiańskie Barbaricum”, Wyd. EGIS, Kraków 2008

2. Źródła strategiczne

Beaufre A., „Wstęp do strategii. Odstraszanie i strategia”, Warszawa

Brzeziński Z., „O Polsce, Europie i świecie 1988-2001”, Warszawa 2002

Clausewitz v.C., „O wojnie”, Lublin 1995

Bocheński J.M., „Polski testament. Ojczyzna, Europa, Cywilizacja”, Komorów 1999

Bocheński A., Bocheński Aleks., „tendencje samobójcze narodu polskiego”, Wrocław 1995

Friedman G., „Następne 100 lat. Prognoza na XXI wiek (Mocarstwo nad Wisłą?)”, Warszawa 2009

Frycz-Modrzewski, „O poprawie Rzeczypospolitej”, Księga I. „O dziejach”, Kielce 1997

(Kościuszko T.), „Czy Polacy mogą się wybić na niepodległość”, Warszawa 1968

Nowak-Jeziorański J., „Polska z bliska”, Kraków 2003

Nowak-Jeziorański J., „Polska wczoraj, dziś i jutro”, Warszawa 1999

Kuźniar R., „Polityka i siła”, Warszawa 2005

Kuźniar R. (red.), „Między polityką a strategią”, Warszawa 1996

Machiavelli N., „Książę. Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza”, PIW, Warszawa 1994

Kutrzeba T., Mossor S., „Studium planu strategicznego Polski przeciw Niemcom”, Warszawa 1987

Moltke v.H., „O Polsce”, Warszawa 1989

Pindel K., „Obrona Narodowa 1937-1939”, MON, Warszawa 1979

Jakubczak R., Flis J. (red.), „Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku. Wyzwanie
i strategie, Bellona, Warszawa 2006

Sikorski W., „Przyszła wojna”, Warszawa 1984

Skarga P., „Kazania sejmowe”, Warszawa 1995

Sun Tzu, „Sztuka wojny”, Warszawa 1994

„Działania nieregularne w Polsce i Europie”, Akademia Podlaska, Warszawa 2007

WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW

Zał. 1 GEOGRAFIA (MAPA) BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO POLSKI

Zał. 2 HISTORIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

Zał. 3 CENA BEZBRONNOŚCI POLSKI XVII - XX WIEK

Zał. 4 GŁÓWNY PROBLEM STRATEGICZNY OBRONY III RP

Zał. 5 SIŁA OBRONNA POLSKI

Por.: Napoleon: Politykę wszystkich państw wyznacza geografia.

Bocheński A., „Dzieje głupoty w Polsce”, Warszawa 1996, s. 71.

Por.: C. v. Clausewitz określił Polskę XVIII w. jako: „bezbronny step... drogę publiczną dla obcych wojsk”, [w:] „O wojnie”, Lublin 1995, s. 450.

Por.: Koncepcja strategiczna obrony Polski [w:] J. Nowak-Jeziorański, „polska z bliska”, Kraków 2003, s. 135.

C. v. Clausewitz, „O wojnie”, księga VI, rozdział VI: Zakres środków obrony (państwa), Lublin 1995, s. 443-450.

Por.: Nowak-Jeziorański, „ Słoń i jeż”, [w:] Wprost, 19. 07. 1998 r.

Por.: Stańczyk J., „Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa”, PAN, Warszawa 1996.

Zbiorowe „Podstawy bezpieczeństwa narodowego Polski w erze globalizacji”, AON, Warszawa 2008, s. 5.

Art. 85 Konstytucji III RP (1997): Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.

„Podstawy bezpieczeństwa narodowego (...) op. cit., s. 164.

Sikorski W., „Przyszła wojna”, Warszawa 1984, s. 89.

Por.: N. Machiavelli.: fundamentem każdego państwa jest dobra armia, i że tam, gdzie jej brak, trudno o dobre prawa i w ogóle o powstanie czegoś dobrego, [w:] Riklin A., „Niccolo Machiavellego nauka o rządzeniu”, Poznań 2000, s. 73.

Nowak-Jeziorański J., „Polska z bliska”, Kraków 2003, s. 127.

Riklin A., op.cit., s. 31.

Tamże, s. 72.

Bocheński A., Dzieje głupoty w Polsce, Warszawa 1996, s. 59.

Por.: R. Dmowski: Między Niemcami a Rosją nie ma miejsca na małe i słabe państwo.

„Mieć przez długi okres pierwszorzędnego przywódcą jest jednym z największych rodzajów szczęścia”, [w:] Jay A., „Machiavelli i zarządzanie”, Warszawa 1996, s. 142.

W ocenie P. Jasienicy Kazimierz Wielki to „monarcha cieszący się sławą męża usposobionego wybitnie pokoju, miał niemały talent wojskowy, a w dziedzinie organizacji siły zbrojnej - prawdziwy geniusz”[w:] „Myśli o dawnej Polsce, Warszawa 1990, s. 171.

Por.: Erazm z Rotterdamu (1467-1536) w liście do Decjusza, doradcy króla polskiego: „składam powinszowania narodowi, który - chociaż niegdyś uważany był za barbarzyński - teraz tak pięknie rozwija się w dziedzinie nauki, praw, obyczajów, religii i we wszystkim co przeciwne jest wszelkiemu nieokrzesaniu, że współzawodnicząc może z najbardziej kulturalnymi narodami świata”, [w:] R. Palacz, „Klasycy filozofii”, Warszawa 1987, s. 102.

Skarga P.., „Kazania sejmowe”, Warszawa 1995.

Frycz - Modrzewski A., „O poprawie Rzeczpospolitej”, Księga I „O obyczajach”, Kielce 1997.

C.v. Clausewitz, „O wojnie”, Lublin 1995, s. 449-450.

„Piotr I potrafił w roku 1717 zredukować stopę liczebną naszego wojska do cyfry 18000, co w proporcji do obszaru kraju jest niczym” - ocena Stanisława Augusta, [w:] Bocheński A., „Dzieje głupoty w Polsce”, Warszawa 1996, s. 138.

C.v. Clausewitz, „O wojnie”, Lublin 1995, s. 614.

Tamże, s. 620.

Por.: Marsz. J. Piłsudski: „być zwyciężonym i nie ulec to zwycięstwo, zwyciężyć i polec na laurach to klęska”.

Napoleon: Gdy cały lud chce walczyć w swojej obronie i jest uzbrojony jest niezwyciężony.

„Obrona terytorialna - komponent nowoczesnej struktury wojskowej, którego powiązanie z systemem niemilitarnym w decydujący sposób wpływa na skuteczność obrony narodowej”, „International Military and Defence Encyclopedia”, Washington 1993, t. 2, s. 2217-2218

Konstytucja USA: „dobrze zorganizowana milicja (współcześnie Homeland Defense / Obrona Terytorialna - przyp. autora) jest niezbędna dla bezpieczeństwa wolnego państwa”

Sun Tzu, „Sztuka wojny”, Warszawa 1994, s. 43,

Tak określa dawnych Polaków H.v. Moltke w „O Polsce”, Warszawa 1996, s. 12.

Tamże, s. 12-14.

C.v. Clausewitz, op. cit., s. 449.

Moltke v.H., op. cit., s. 11.

Skarga P., „Kazania sejmowe”, Warszawa 1995, s. 7.

Tamże, s. 29.

Tamże.

„Tadeusza Kościuszki wskazania obywatelskie”, Warszawa 1992, s. 11.

Tamże, s. 15.

Piłsudski J., „Myśli, mowy i rozkazy”, Warszawa 1989, s. 27.

J. Nowak-Jeziorański, „Polska wczoraj, dziś i jutro”, Warszawa 1998, s. 211.

Tamże, s. 271.

Tamże, s. 205.

Według szacunków jest to połowa rocznego PKB Niemiec. Gdyby Niemcy miały spłacić taką sumę (bez krachu gospodarki) zajęło by to około 40 lat, [w:] Niemiecki koń trojański, www.wp.pl z 15.09. 2003 (na podstawie publikacji „Wprost”).

---