Co to jest własność intelektualna?
Są to dobra odnoszące się do umysłowej twórczości człowieka, takiej jak twórczości literackiej, naukowej czy wynalazczej. Ten szczególny rodzaj własności (własności intelektualnej) opiera się na konstrukcji praw podmiotowych bezwzględnych, które polegają na wolności prawnie chronionej określonego korzystania z danego dobra niematerialnego.
własność intelektualna to pojęcie odnoszące się do wytworów ludzkiego umysłu (ludzkiej twórczości), to jest: twórczości wynalazczej, dzieł literackich i artystycznych, a także symboli, nazw, znaków, wzorów używanych w działalności gospodarczej (przemyśle).
Podstawowymi przepisami regulującymi prawo własności intelektualnej w Polsce są w szczególności:
1. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity Dz. U. z 2003 r. nr 119, poz. 1117 ze zm.),
2. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity opublikowany w Dz. U. z 2006 r. nr 90, poz. 631 ze zm.),
Rodzaje własności intelektualnej.
Zakres pojęcia własność intelektualna obejmuje dwie odrębne kategorie:
własność przemysłową - pojecie to odnosi się do dóbr niematerialnych, będących rezultatem umysłowej twórczości człowieka, których rola i znaczenie ujawniają się w przemyśle, a zatem we wszystkich dziedzinach działalności gospodarczej, odnosi się także do dóbr niematerialnych, które są instrumentem podboju klienteli.
własność naukową, literacką, artystyczną - pojecie to odnosi się do utworów, czyli każdego przejawu działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalonego w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia, a także do artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów oraz nadań radiowych i telewizyjnych będących przedmiotem praw pokrewnych, jak również baz danych, niezależnie od ich przemysłowego zastosowania.
Co to są dobra niematerialne wchodzące w skład własności intelektualnej?
Dobra niematerialny, nie są zatem rzeczami. Istnieją niezależnie od rzeczy, stanowiących jedynie nośnik (substrat) dający możliwość korzystanie z nich czy też ich poznanie ( substratem takim dla utworu będzie konkretny egzemplarz książki; dla wynalazku np. konkretny środek farmaceutyczny). Posiadają one wartość majątkową.
Dobra własności przemysłowej to: wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, topografia układu scalonego, projekty racjonalizatorskie, oznaczenia geograficzne, zwalczanie nieuczciwej konkurencji. Można wyróżnić trzy zasadnicze postaci dóbr niematerialnych: utwory, rozwiązania i oznaczenia.
Utwory w znaczeniu prawa autorskiego i rozwiązania (wyrazki, wzory użytkowe i przemysłowe, topografie układów scalonych) - to rezultat intelektualnej pracy człowieka. Wysiłek twórczy (nowość, oryginalność) stanowi konieczna przesłankę za uznanie ich za dobra prawnie chronione.
Co to jest prawo własności intelektualnej w znaczeniu podmiotowym i przedmiotowym?
Można mówić o dwu znaczeniach pojęcia prawo własności intelektualnej (pwi):
prawo własności intelektualnej w znaczeniu przedmiotowym - to zespół przepisów regulujących powstanie, treść, zmianie, ustanie i ochronę praw podmiotowych do dóbr niematerialnych.
prawo własności intelektualnej w znaczeniu podmiotowym - to prawo podmiotowe o charakterze cywilno-prawnym, które odnosi się do dobra intelektualnego, prawo to ma charakter wyłączny. Wyłączny charakter oznacza, że podmiotowi uprawnionemu przyznany został pewna sfera monopolu, przy czym treść uprawnień składających się na dane prawo wyłączne określają ustawy. Dodatkowo przepisy prawa przyznają uprawnionemu uprawnienia zakazowe, które pozwalają na powszechne ściganie naruszeń. Ty samym na osobach trzecich ciąży obowiązek nie wkraczania w prawnie wyznaczoną sferę monopolu.
Na czym polega ochrona własności intelektualnej?
Pojecie „ochrona własności intelektualnej” to wnikające z przepisów prawa własności przemysłowej i prawa autorskiego, a także prawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, normy prawne regulujące stosunki związane z ochroną (zabezpieczeniem) przedmiotów tej własności.
Ochrona własności intelektualnej zasadniczo opiera się na zasadzie wyłączności polegającej na tym, ze podmiot uprawniony do danego przedmiotu własności intelektualnej uzyskuje wyłączność na korzystanie i decydowanie o obrocie danym dobrem niematerialnym.
Wymień znane Ci modele ochrony własności intelektualnej.
Wyróżniamy 2 podstawowe modele ochrony prawnej przyznanej dobrom niematerialnym:
ochrona powstająca, ex lege, to jest z mocy samego prawa na skutek spełnienia pewnych warunków - np. powstanie ochrony prawno-autorskiej, która powstaje na skutek stworzenia (ustalenia w jakiejkolwiek postaci) konkretnego utworu, bez potrzeby dokonywania jego rejestracji; ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa - po spełnieniu warunków określonych ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji;
Ochrona powstająca na mocy decyzji administracyjnej - ochrona powstaje dopiero na mocy decyzji organu państwowego, w której to decyzji organ udziela ochrony, precyzując jej zakres, np. ochrona wynalazku wynikająca z decyzji o udzieleniu patentu. W Polsce takim organem jest Urząd Patentowy RP.
Funkcje ochrony własności intelektualnej
Podstawowe funkcje ochrony własności intelektualnej to:
funkcja własnościowa: funkcja ta przyporządkowuję poszczególne dobra do konkretnych podmiotów uprawnionych, przyznając im swego rodzaju władztwo
funkcja monopolizująca: rozumiane w ten sposób, że wszystkie osoby trzecie, które chcą z tych dóbr korzystać muszą uzyskać zgodę podmiotu uprawnionego
funkcja wynagradzająca - polega na uznaniu pracy umysłowej w dziedzinie praw majątkowych. Swoisty monopol prawny wynikających z przyznanych przez przepisy praw podmiotowych wyłącznych pozwala żądać przez uprawnionego wynagrodzenia
Co to jest prawo autorskie?
Prawo autorskie „stanowi część praw własności intelektualnej i oznacza węższym znaczeniu zbiór przepisów wydanych z myślą o ochronie interesów twórców oraz stosunków prawnych związanych z tworzeniem utworów, korzystaniem z nich i ich ochroną. W szerszym znaczeniu pojęcie to obejmuje także regulacje odnoszące się do tzw. praw pokrewnych, a wiec praw wyłącznych przyznanych m.in. artystom wykonawcom, producentom fonogramów, nadawcom radiowym i telewizyjnym"
Prawo autorskie w szerszym zakresie zawiera uregulowania dotyczące dwu grup praw: praw autorskich w znaczeniu wąskim oraz praw pokrewnych do praw autorskich, chroniąc tym samy zatem dwie grupy interesów: z jednej strony interesy twórców, którzy stworzyli dany utwór oraz interesy
innych podmiotów którym ustawa przyznała prawa pokrewne do praw autorskich, także prawa wyłączone przyznane w
szczególności artystom wykonawcom, producentom fonogramów, nadawcom radiowym i telewizyjnym.
Co to są prawa pokrewne?
Prawa pokrewne to zbiorcze określenie na prawa wyłączne obejmujące różne dobra niematerialne, których ochrona została przyznana w ramach regulacji zawartych w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych w art. 85 - 103 prawa autorskiego. Są to prawa podmiotowe bezwzględne mogące być przedmiotem obrotu prawnego, za wyjątkiem dziedziczenia.
Rodzaje praw pokrewnych:
- prawo do artystycznych wykonań
- prawo do fonogramów i wideogramów
- prawo do nagrań programów
- prawo do pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych
Wymień podstawowe zasady prawa autorskiego.
Spośród ogółu norm prawnych regulujących ochronę prawno autorską wywieść można następujące zasady o charakterze zasadniczym:
Ochrona prawno autorska obejmuje utwory i przedmioty praw pokrewnych - ochrona nie dotyczy rzeczy, lecz dóbr niematerialnych.
Warunkiem powstania ochrony prawno autorskiej jest ustalenie utworu, bez konieczności dokonywania rejestracji czy dopełnienie innych formalności.
Prawo autorskie obejmuje autorskie prawa osobiste oraz autorskie prawa majątkowe. Prawa osobiste są nieprzenoszalne i bezterminowe. Prawa majątkowe są przenoszalne i ograniczone w czasie - czas życia autora plus 70 lat od jego śmierci. Przedmioty praw pokrewnych podlegają ochronie od 25 do 50 lat.
Zakres ochrony autorskich praw majątkowych jest zróżnicowany: najszersza ochrona została przyznana utworom, natomiast przedmioty praw pokrewnych objęte są ochroną jedynie w zakresie ustawowo określonych pól eksploatacji.
Ochrona prawa autorskich ma co do zasady charakter terytorialny, przy czym ochrona praw polskich twórców za granicą wynikać może zarówno z zawartych prze Polskę umów międzynarodowych, jak i ustawodawstwa państw obcych.
Naruszenie praw autorskich powoduje odpowiedzialność karną i cywilną.
Rodzaje praw autorskich
Prawa autorskie w znaczeniu ścisłym składają się z 2 kategorii praw:
autorskich praw majątkowych (zbywalnych i ograniczonych w czasie - życie autora plus 70 lat po jego śmierci)
autorskich praw osobistych ( niezbywalnych i nieograniczonych w czasie) - art. 16 i 17 prawa autorskiego. W stosunku do każdej z wymienionych grupy praw stosuje się odrębne uregulowania prawne.
Prawa autorskie mają charakter bezwzględny, wyznaczają monopol przysługujący uprawnionemu, zatem co do zasady każde wykorzystanie utworu chronionego prawem autorskim wymaga zgody osoby uprawnionej z wyjątkiem tzw. dozwolonego użytku oraz prawa cytatu. Brak zgody uprawnionego stanowi naruszenie praw autorskich.
Majątkowe prawa autorskie - treść i charakter
Autorskie prawa majątkowe to cywilne prawa podmiotowe o charakterze bezwzględnym, terminowym
i zbywalnych (w drodze dziedziczenia lub umowy).
Autorskie prawa majątkowe obejmują prawa:
prawo do korzystania z utworu (obejmuje eksploatację dzieła w postaci materialnej
i niematerialnej);
prawo do rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji
prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Osobiste prawa autorskie - treść i charakter
Autorskie prawa osobiste to prawa, które chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem o charakterze osobistym.
Autorskie prawa osobiste obejmują w szczególności prawa:
prawo do autorstwa utworu - prawo do oznaczania dzieła i jednocześnie skierowany do innych zakaz przywłaszczania autorstwa;
prawo do oznaczania utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem, albo udostępniania go anonimowo;
prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
prawo do decydowania o pierwszym udostępnianiu utworu publiczności;
prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu
Istota instytucji dozwolonego użytku w prawie autorskim.
Dozwolony użytek to instytucja pozwalająca na ograniczenie monopolu autorskiego, dająca możliwość korzystania z chronionego utworu bez zgody osoby uprawnionej. Tym samym uprawniony do praw autorskich pozbawiony jest możliwości skutecznego sprzeciwienia się eksploatacji jego utworu. Przy czym wykorzystanie cudzego utworu powinno być połączone z wymienieniem imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.
Rodzaje dozwolonego użytku:
osobisty - bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu; cele: rozrywkowy, naukowy, edukacyjny, archiwalny, kolekcjonerski; zakres: korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworu prze krąg osób pozostających w związku osobistym; wyłączenia: budowanie wg cudzego utworu architektonicznego, korzystanie z elektronicznych baz danych, korzystanie z programów komputerowych.
publiczny - na mocy ustawy dopuszczalne jest korzystanie z cudzego dzieła bez zezwolenie osoby uprawnionej i bez obowiązku zapłaty, ze względu na potrzeby kulturalnooświatowe
(cele: informacyjne, dokumentacyjne, edukacyjne, państwowe, gospodarcze)
Co to jest utwór w rozumieniu prawa autorskiego?
Utwór to niematerialne dobro prawne, stanowiące określoną konstrukcję ludzkich myśli i wyobrażeń. Utwór jako dobro niematerialne powinien być odróżniany od przedmiotu materialnego na którym jest utrwalony (papier, płyta CD, DVD). Przedmiot materialny pełni tu rolę swego rodzaju nośnika.
Utwór:
stanowi rezultat pracy człowieka - tym samym twórcą może być tylko człowiek
jest oryginalny (stanowi przejawi przejaw działalności twórczej) - może być uznany subiektywnie za nowy wytwór intelektu
ma indywidualny charakter - można go uznać za niepowtarzalny, nieposiadający wiernego odpowiednika nastąpiło jego ustalenie - co oznacza, że został uzewnętrzniony w sposób dowolny, ale umożliwiający percepcję przez osoby trzecie ( wykonanie improwizacji
muzycznej, wygłoszenie referatu, zaśpiewanie piosenki); warunek ustalenia uznaje się za spełniony jeżeli z utworem zapoznała się co najmniej jedna osoba poza twórcą
Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną.
Wymień znane ci rodzaje utworów.
Szczególne rodzaje utworów:
utwory zależne
utwory współautorskie
utwory połączone
utwory zbiorowe
utwory pracownicze
utwory naukowe
Warunki uzyskania ochrony prawno autorskiej
Ochrona praw autorskich powstaje samoczynnie w chwili stworzenia utwory i nie potrzebna jest żadna ochrona certyfikacyjna. Autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby poprzez dziedziczenie lub podpisanie stosownej umowy (o przeniesienie majątkowych praw autorskich lub licencji - umowy o korzystaniu z utworu).
Konsekwencją prawną naruszenia praw autorskich jest odpowiedzialność karna, m. in. grzywna, ograniczenie lub pozbawienie wolności do 5 lat oraz zabranie własności powstałej na drodze przestępczej.
Aby uniknąć nieprzyjemności związanych z łamaniem praw autorskich można starać się o licencję. Licencja może być pełna lub niepełna, w zależności od rodzaju zawartej umowy licencyjnej.
Na utworach różne symbole odpowiedniego urzędu określa prawa własności:
- (copyright) oznacza zastrzeżenie prawa autorskiego, obok znaku ©ၶSymbol © powinno znajdować się wskazanie uprawnionego z tytułu prawa autorskiego i roku pierwszej publikacji utworu, np.: © Copyright by Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o., Warszawa 2003.
- Symbol ® (reserved) to zastrzeżenie znaku towarowego, Microsoft® Word 9ၶnp.:7.
ၶ- Symbol ™ (trademark) to znak towarowy (handlowy) właściciela produktu, zgłoszony do itp.
Prawa autorskie w odróżnieniu do bezterminowości charakteryzują się tym, że trwają nawet po ustaniu podmiotowości osoby uprawnionej (śmierć). Nie przechodzą one na inne osoby, a jedynie są wykonywane i chronione przez osoby żyjące (osoby najbliższe).
Wyróżniamy wiele rodzaj licencji:
* Licencja Firmware Licencja obejmująca oprogramowanie układowe, tzn. umieszczone na stałe w sprzętowej części systemu komputerowego
* Licencja Freeware Oprogramowanie darmowe, rozpowszechniane po kosztach nośnika
danych. Oprogramowanie freeware może być objęte ochroną praw autorskich lub nie
* Licencja GNU Powstały w ramach projektu GNU zbiór reguł, zgodnie z którymi rozprowadzane jest tzw. "wolne oprogramowanie". Na zasadach Powszechnej Licencji
Publicznej udostępniane jest m.in. jądro systemu operacyjnego Linux oraz większość oprogramowania dla niego przeznaczona. Podstawowym celem przyświecającym twórcom licencji było umożliwienie producentom oprogramowania prawnie zagwarantowanej możliwości tworzenia produktów wolno dostępnych dla wszystkich użytkowników
* Licencja GPL (General Public Licence) Zasady licencyjne określone przez konsorcjum Free Software Foundation, zakazujące redystrybucji oprogramowania w formie czysto binarnej. Jeżeli ktoś wprowadza do obiegu oprogramowanie zawierające jakąkolwiek część podlegającą licencji GPL, to musi udostępnić wraz z każdą dystrybucją binarną jej postać
źródłową
* Licencja grupowa (ang. Site licence) Określa, że zakupiony program może być użytkowany w sieci lub innym zestawie komputerów (np. szkolna pracownia) w określonej ilości, tzn.
może być instalowany tylko na określonej maksymalnej liczbie stanowisk. Podobną zasadą określone są programy sprzedawane z licencją sieciową (Network licence)
* Licencja jednostanowiskowa (ang. One-site licence) To licencja uprawniająca użytkownika do zainstalowania nabytego oprogramowania tylko na jednym stanowisku komputerowym. Użytkownikowi nie wolno udostępniać takiego oprogramowania w sieci ani używać na więcej niż jednym komputerze w tym samym czasie. Zezwala natomiast na sporządzanie kopii zapasowej oprogramowania
* Licencja typu Linux Rozwiązanie licencyjne odnoszone do systemu Linux, którego jądro jest upowszechniane według praw Licencji GPL. System Linux nie jest oprogramowaniem
będącym własnością ogółu. Prawa autorskie do kodu Linuxa należą do różnych autorów kodu. Jednakże Linux jest oprogramowaniem w wolnym obiegu w tym sensie, że jego
użytkownikom wolno go kopiować, zmieniać i stosować w dowolny sposób oraz rozdawać własne kopie bez ograniczeń. Spowodowane to jest zakazem prywatyzacji produktów pochodnych systemu Linux. Ograniczenia tej licencji wynikające z zasad licencji GPL nie zakazują tworzenia ani
sprzedawania wyłącznie binarnych dystrybucji oprogramowania, jeżeli tylko każdy, kto otrzymuje kopie binarne, będzie miał szansę uzyskania również kodu źródłowego za rozsądną opłatą dystrybucyjną
* Licencja na obszar To określenie umowy między producentem oprogramowania a nabywcą, uprawniająca go do sporządzenia określonej liczby kopii zakupionego oprogramowania na swój własny użytek. Takie rozwiązanie jest czasem stosowane przez firmy korzystające z sieci lokalnych LAN, umożliwia to wykorzystanie oprogramowania na wielu stanowiskach komputerowych ponosząc przy tym mniejsze koszty
* Licencja Public Domain Licencja dobroczynna czyniąca z oprogramowania własność ogółu, w myśl której autor lub autorzy oprogramowania zrzekają się praw do upowszechniania oprogramowania na rzecz ogółu użytkowników
* Licencja Shareware Rodzaj licencji oraz oprogramowanie rozpowszechniane na jej zasadach, która zezwala na bezpłatne korzystanie z oprogramowania przez okres próbny
(zazwyczaj 1 miesiąc), który ma zachęcić użytkownika do zakupu oprogramowania. W przypadku korzystania z oprogramowania w sposób niekomercyjny licencja typu shareware umożliwia przedłużanie tego okresu (w celach propagandowo-reklamowych)
Podmiot praw autorskich
Podmioty praw autorskich szczególnych:
utwór zależny - opracowanie jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego, ale rozporządzania i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego, chyba że autorskie prawa majątkowe do tego utworu wygasły
utwór współautorski - współtwórcom przysługuje prawo wspólnie, domniemywa się że wielkości udziałów (zakres uprawnień) są równe - dla wykonywania prawa w
odniesieniu do całości dzieła wymagana jest zgoda wszystkich, wykonywanie prawa w odniesieniu do poszczególnych części: każdy może wykonywać prawo do swojej części mającej samodzielne znaczenia
utwór połączony - nie powstaje nowy podmiot uprawniony, każdy zachowuje prawa do swojego własnego utworu, ale, jeżeli zawarto umowę w celu wspólnego rozpowszechniania, to każdy może żądać od pozostałych udzielenia zezwolenia na rozpowszechnianie tak powstałej całości, chyba że istnieje słuszna podstawa odmowy, a umowa nie stanowi inaczej;
utwór zbiorowy- autorskie prawa majątkowe przysługują producentowi lub wydawcy, a do poszczególnych części mających samodzielne znaczenie - ich twórcom
utwór pracowniczy - pochodnym właścicielem nabywającym z mocy ustawy majątkowe prawa autorskie jest pracodawca w odniesieniu do utworów pracowniczych stworzonych w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy
Na czym polega cywilnoprawna ochrona praw autorskich?
Na cywilnoprawna ochronę praw autorskich składają się wszystkie środki i instrumenty prawne przewidziane przez cywilnoprawne normy zawarte w szczególności w przepisach ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w tym roszczenia dochodzone w trybie postępowania cywilnego przez uprawnionego przez sądami powszechnymi w związku z naruszeniem jego praw wyłącznych.
W przypadku zagrożenia, a tym bardziej naruszenia swoich osobistych praw autorskich osobistych twórca może wystąpić z roszczeniami majątkowymi jak i niemajątkowymi przeciwko każdej osobie, której działania w sposób bezprawny naruszyły lub zagroziły tym prawom. Uprawnionym do wystąpienia z powództwem za życia twórcy przysługuje samemu twórcy lub w sytuacji nieujawnienia autorstwa twórcy: producentowi, wydawcy lub organizacji zbiorowego zarządzania. Po śmierci twórcy (nie następuje wygaśniecie jego autorskich praw osobistych), a powództwem mogą wystąpić osoby wskazane w art. 78 ust. 2 prawa autorskiego) lub osoba wskazana w testamencie.
W przypadku naruszenia autorskich praw majątkowych uprawniony może dochodzić przed sądem cywilnym zarówno majątkowych jak i niemajątkowych roszczeń w drodze powództwa. Uprawnionym do dochodzenia tych roszczeń może być: twórca lub jego następca prawny; innych niż twórca pierwotny podmiot praw autorskich; uprawniony z licencji wyłącznej, w zakresie objętym umową licencyjną; organizacja zbiorowego zarządzania w odniesieniu do pół eksploatacji objętych zbiorowym zarządzaniem.
Na czym polega karna ochrona praw autorskich?
Ochronę autorskich praw majątkowych przebiega na płaszczyźnie zarówno cywilno-prawnej jak i karnej. Zgodnie z art. 79 prawa autorskiego uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa szeregu roszczeń.
Przede wszystkim zaś:
zaniechania naruszania;
usunięcia skutków naruszenia;
naprawienia wyrządzonej szkody;
wydania uzyskanych korzyści.
Sankcje karne: kara grzywny, kara ograniczenia wolności, kara pozbawienia wolności.
Co to jest własność przemysłowa?
Własność przemysłowa - pojecie to odnosi się do dóbr niematerialnych, będących rezultatem umysłowej twórczości człowieka, których rola i znaczenie ujawniają się w przemyśle ( są to rozwiązania), a zatem we wszystkich dziedzinach działalności gospodarczej, a także odnosi się do dóbr niematerialnych, które są instrumentem podboju klienteli (są to oznaczenia).
Co to jest prawo własności przemysłowej?
Prawo własności przemysłowej w znaczeniu podmiotowym to prawo podmiotowe do dóbr niematerialnych (m.in. wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych i usługowych, nazw handlowych). Często do jego zakresu zalicza się także prawa do nowych odmian roślin oraz prawo do informacji o charakterze know-how.(know - „wiedzieć”, how - „jak”) termin określający konkretną wiedzę techniczną z danej dziedziny, umiejętność wykonania lub wyprodukowania czegoś, kompetencję, biegłość. Definicja przyjęta przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu jako know-how określa całokształt wiadomości, czyli fachowej wiedzy oraz doświadczeń w zakresie technologii i procesu produkcyjnego dla określonego wyrobu. Prawo własności przemysłowej w znaczeniu przedmiotowym to zespół przepisów regulujących powstanie, treść, zmianę, ustanie i ochronę praw podmiotowych do wymienionych wyżej dóbr niematerialnych, w tym także stosunki materialne, procesowe, ustrojowe i organizacyjne związane z ochroną przedmiotów tej własności oraz korzystaniem z tych dóbr, w tym także obrotem nimi.
Rodzaje praw własności przemysłowej.
Wyróżniamy 2 rodzaje dóbr składających się na własność przemysłową:
rozwiązania - to dobra niematerialne nadające się do przemysłowego (gospodarczego) stosowania, takie jak wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych -charakteryzujące się nowością i oryginalnością
oznaczenia (logo, firma, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne) - stanowią pewne wartości polegające na wytworzeniu w świadomości uczestników obrotu pewnych skojarzeń. Dla ich ochrony, nie jest ważna ich nowość czy oryginalność, a funkcja jaką pełnią w komunikowaniu się z klientelą
Ogólna charakterystyka prawa własności przemysłowej.
Prawo własności przemysłowej to regulacja prawna normująca stosunki związane z ochrona przedmiotów tej własności, która zakresem swoim obejmuje: stosunki materialne (prawa i obowiązki stron), stosunki procesowe (procedury administracyjne i sądowe) oraz zagadnienia ustrojowe dotyczące zasad funkcjonowania Urzędu Patentowego i samorządu zawodowego rzeczników patentowych.
Prawo własności przemysłowej odnosi się do różnych dóbr niematerialnych, tym samym można wyróżnić pewne jego dziedziny: prawo patentowe, prawo znaków towarowych, prawo wzorów przemysłowych czy prawo konkurencji
Powstanie praw własności przemysłowej
Prawa własności przemysłowej w znaczeniu podmiotowym powstają co do zasady nie z mocy prawa lecz na mocy decyzji administracyjnej wydawanej przez Urząd Patentowy RP lub właściwy organ wspólnotowy. Tym samym wyraźnie rozdzielony został moment powstania przedmiotu od zaistnienia prawa, które powinno ten przedmiot chronić. Dodatkowo samo prawo może ale nie musi powstać, gdyż jest to całkowicie uzależnione od woli uprawnionego, który może ale nie musi wnosić do właściwego urzędu o udzielenie ochrony, swoistego monopolu prawnego w odniesieniu do danego dobra niematerialnego.
dokonanie zgłoszenia do właściwego organu ( będzie to w szczególności: Urząd Patentowy RP - w przypadku zgłoszeń krajowych skutecznych w Polsce; Urząd do Spraw Harmonizacji Rynku Wewnętrznego, złożenie wniosku, w którym wnioskodawca żąda ochrony prawnej dla należących do jego dóbr ( wynalazku, wzoru
przemysłowego, znaku towarowego itd.) w postaci udzielenia prawa wyłącznego
przeprowadzenia specjalnego postępowania administracyjnego, którego przedmiotem jest prawna weryfikacja wniosku o udzielenie prawa ochronnego ze względu na cechy dobra niematerialnego zgłaszanego do ochrony, innymi słowy ocenia się czy dane dobro spełnia warunki prawem określone, aby taką ochronę uzyskać czy nie, i w zależności od tego badania wydawana jest decyzja o udzieleniu ochrony w postaci prawa wyłącznego lub odmowa jej udzielenia;
wydania przez właściwy organ decyzji w sprawie udzielenia prawa wyłącznego do danego dobra niematerialnego (patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji);
wniesienia przez uprawnionego stosowej opłaty (okresowej) - prawo wyłączne jest udzielane pod warunkiem wniesienia stosownej opłaty za udzielona ochronę, która stanowi swoisty ekwiwalent za możliwość korzystania przez uprawnionego z wynikającej z udzielonego prawa wyłączności prawnej (monopolu), a co za tym idzie i rynkowej;
ujawnienie prawa w stosownym rejestrze: rejestrze patentów, rejestrze wzorów użytkowych, rejestrze wzorów przemysłowych, rejestrze znaków towarowych, rejestrze oznaczeń geograficznych, rejestrze topografii układów scalonych.
Terytorialne i czasowe ograniczenia praw własności przemysłowej
Z istoty swej ochrona dóbr własności przemysłowej podlega ograniczeniu zarówno terytorialnemu, jak i czasowemu.
Terytorialne ograniczenie praw wyłącznych z zakresu własności przemysłowej polega na tym, że decyzje o ich udzieleniu, a tym samym prawa z nich wynikające są skuteczne jedynie na terytorium tego kraju, którego organ wydał daną decyzję. Oznacza to, że decyzje Urzędu Patentowego RP są skuteczne jedynie na terytorium Polski.
Pewien wyjątek stanowią decyzje wydawane przez OHIM w odniesieniu do wspólnotowego znaku towarowego i wspólnotowego wzoru przemysłowego, bowiem decyzje te są one skuteczne na terytoriom całej Unii Europejskiej, bez konieczności ich legalizacji czy notyfikacji w poszczególnych krajach członkowskich.
Ograniczenie czasowe praw wyłącznych z zakresu własności przemysłowej polega na tym, że co do zasady prawa te są ograniczone w czasie ( z wyjątkiem prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego oraz prawa ochronnego na znak towarowy - prawa te co do zasady mają ustalony ustawowo czas ochrony np.
znak towarowy 10 lat - ale w zależności od woli uprawnionego, jeżeli tylko będzie wnosił stosowne opłaty okresowe, okres ochrony może być przedłużany właściwie w nieskończoność)
patent trwa 20 lat od daty zgłoszenia (plus ewentualnie dodatkowo do 5 lat na tzw. dodatkowe prawo ochronne),
prawa z rejestracji wzorów przemysłowych - rejestracji dokonuje się na okres 5 lat z możliwością przedłużenia do 25 lat od daty dokonania zgłoszenia w UP,
prawo ochronne na wzór użytkowy 10 lat od daty dokonania zgłoszenia w UP,
prawo z rejestracji topografii układu scalonego - 10 lat od końca roku, w którym topografia lub układ scalony był wprowadzony do obrotu lub w którym dokonano zgłoszenia topografii, w zależności który termin upływa pierwszy lub po 15 latach od jej dokonania i utrwalenia, jeżeli okres ten upływa wcześniej niż okres, na jaki zostało udzielone prawo z rejestracji, a topografia w tym czasie nie była wykorzystywana handlowo.
Ponadto prawa własności przemysłowej mogą ustać przed upływem ustawowego okresu ochrony ze względu na okoliczności ustawowo określone albo poprzez ich wygaśnięcie albo poprzez ich unieważnienie.
Co to jest wynalazek?
Wynalazek to nowe rozwiązanie techniczne, najczęściej poprzedzone przez pomysł. Według prawa patentowego wynalazek to, poddające się ścisłej definicji prawno -technicznej, unikalne rozwiązanie techniczne, dotychczas nieopatentowane wynalazki są patentowane, a zatem korzystają ze szczególnej ochrony prawnej. Są to: wynalazki nowe, posiadające poziom wynalazczy i nadające się do przemysłowego stosowania.
Zasady ochrony wynalazków
Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa
Ten, komu przysługuje prawo do uzyskania patentu, nie musi z prawa tego skorzystać. Może on zdecydować się na formę ochrony swojego rozwiązania, polegającą na nieujawnianiu jego istoty nikomu spoza swojego przedsiębiorstwa.
W tym wypadku istota wynalazku pozostaje tajemnicą przedsiębiorstwa, a w razie bezprawnego jej ujawnienia lub wykorzystania przez inny podmiot, ochrona interesów majątkowych przedsiębiorstwa, do którego należał wynalazek, dochodzona jest w oparciu o przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji lub przepisy prawa cywilnego.
Warunkiem zachowania wynalazku w tajemnicy jest wpisanie do umów o pracę odpowiednich klauzul zobowiązujących pracowników do zachowania tajemnicy również po wygaśnięciu stosunku pracy. Podobne klauzule muszą się znaleźć w umowach zawieranych z innymi współpracownikami oraz z tymi podmiotami gospodarczymi, których przedstawiciele mają dostęp do danych dotyczących funkcjonowania wynalazku.
Najsłynniejszym przykładem wynalazku chronionego omawianą metodą jest niezgłoszony nigdy do opatentowania skład chemiczny Coca-Coli. Gdyby zgłoszono go do opatentowania zaraz po opracowaniu, ochrona patentowa wygasłaby po dwudziestu latach od daty zgłoszenia i od tej pory każdy mógłby czerpać korzyści z produkcji napoju o takim składzie. Tymczasem skład Coca-Coli stanowi do dziś tajemnicę produkcyjną przedsiębiorstwa The Coca-Cola Company.
Ochrona patentowa
Patent jest zbywalnym i podlegającym dziedziczeniu podmiotowym prawem wyłącznym, udzielanym przez Urząd Patentowy kraju, w którym ubiegamy się o przyznanie patentu, po zakończeniu procedury o charakterze administracyjnym.
Patent jest udzielany na okres 20 lat od dnia zgłoszenia wynalazku do opatentowania. Przez ten czas uprawniony z patentu posiada monopol na gospodarczą eksploatację opatentowanego rozwiązania.
Stosowanie wynalazku w celach zawodowych lub zarobkowych przez inne podmioty bez zgody uprawnionego z patentu stanowi, poza pewnymi wyjątkami, naruszenie prawa podmiotowego. Pociąga za sobą sankcje w postaci odpowiedzialności cywilnej i/lub karnej. Roszczenia z tytułu naruszenia patentu dochodzone są przed sądami powszechnymi.
Każda ze stosowanych obecnie procedur patentowych przewiduje ujawnienie istoty zgłoszonego rozwiązania poprzez opublikowanie informacji o dokonanym zgłoszeniu patentowym. W Polsce publikacja skrótu opisu patentowego następuje po 18 miesiącach od daty zgłoszenia, a w szczególnych wypadkach, na wniosek zgłaszającego, po 12
miesiącach. Wiedza o tym, jak funkcjonuje dane rozwiązanie, staje się powszechnie dostępna. W zamian za ujawnienie istoty wynalazku wynalazcy zapewnia się prawną ochronę jego interesów.
Co to jest znak towarowy
Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, melodia.
Warunki uzyskania ochrony na znak towarowy
Znak towarowy można zastrzec tylko, jeżeli:
nie ma już wcześniej zarejestrowanego lub zgłoszonego do rejestracji znaku, który jest identyczny lub podobny do już zarejestrowanego, tak że używanie znaku późniejszego
mogłoby wprowadzić odbiorców w błąd co do pochodzenia towaru,
nie ma wcześniej zarejestrowanego lub zgłoszonego do rejestracji podobnego oznaczenia geograficznego,
nie ma wcześniej używanego w obrocie podobnego znaku powszechnie znanego wśród co najmniej 50% odbiorców,
nie ma wcześniej zarejestrowanego lub zgłoszonego do rejestracji znaku renomowanego, charakteryzującego się powszechną znajomością wśród odbiorców oraz słynącego z dobrej jakości oznaczonych nim towarów lub usług,
znak nie narusza praw osobistych lub majątkowych osób trzecich,
znak nie jest sprzeczny z prawem, porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami tzn. nie ma charakteru obscenicznego, nie kojarzy się jednoznacznie z symbolami stosowanymi przez grupy wzywające do nienawiści rasowej, religijnej lub postulujące obalenie porządku prawnego siłą,
znak nie wprowadza nabywców w błąd, w szczególności co do charakteru towaru, jego jakości, właściwości albo pochodzenia,
jeśli proponowany znak jest tylko tekstem bez zintegrowanej z nim grafiki, nie może on być słowem lub frazą pospolitą (np. "pij mleko").
Co to jest wzór przemysłowy?
Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Mogą to być w szczególności opakowania, symbole graficzne, kroje pisma typograficznego ( z wyjątkiem programów komputerowych).
Warunki ochrony wspólnotowych wzorów
Wzór jest chroniony prawem z rejestracji w zakresie, w jakim jest nowy i ma indywidualny charakter.
Wzór stosowany lub zawarty w produkcie, który stanowi część składową produktu złożonego jest uważany za nowy i mający indywidualny charakter jedynie:
jeżeli ta część składowa włączona do produktu złożonego pozostaje widoczna podczas zwykłego używania tego produktu
w zakresie w jakim te widoczne cechy części składowej spełniają wymogi co do nowości i indywidualnego charakteru.
Co to jest utwór i jakie są rodzaje
Ze względu na zależność od siebie Polskie prawo autorskie rozróżnia następujące typy utworów:
pierwotne - stworzone oryginalnie przez jednego lub grupę twórców
opracowania (zwane też czasami dziełami wtórnymi lub zależnymi) - są to różnego rodzaju modyfikacje utworu pierwotnego, takie jak tłumaczenia, przeróbki, kolaże, wydania krytyczne itp; publikacja opracowania bez zgody twórców utworu pierwotnego stanowi naruszenie ich majątkowych i osobistych praw autorskich, ponadto za publikację opracowania twórcom utworu pierwotnego należy się wynagrodzenie
utwory inspirowane - które nie są jasno zdefiniowane prawnie, ale wg opinii prawnych są to utwory stworzone w efekcie kontaktu z utworem pierwotnym i mogącym mieć pewne do niego cechy podobieństwa ale jednak na tyle różnym, że nie ma wątpliwości, że to dzieło samoistne, nie zawierające oprócz uprawnionych cytatów żadnych fragmentów dzieła pierwotnego twórca utworu pierwotnego nie może sobie rościć żadnych szczególnych praw w stosunku do dzieła inspirowanego.
Ponadto w obiegu prawniczym jest też pojęcie "utworu z zapożyczeniami", które zawiera fragmenty utworów pierwotnych wykraczających poza zwykłe cytaty, ale jednak nie tyle aby go uznać za opracowanie utworu pierwotnego. Zapożyczenia stanowią potencjalne naruszenie majątkowych i osobistych praw twórców utworu pierwotnego, dlatego w praktyce odnoszą się do nich wszystkie zasady obowiązujące do opracowań, choć w zakresie proporcjonalnym do ilości i objętości owych zapożyczeń
Ze względu na naturę Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych wymienia szczegółowo następujące rodzaje utworów
wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
plastyczne,
fotograficzne,
lutnicze,
wzornictwa przemysłowego,
architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
muzyczne i słowno-muzyczne,
sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
audiowizualne (w tym filmowe).
Co to jest licencja i jej rodzaje?
Dokument prawny lub umowa, określająca warunki korzystania z produktu firmowego, znaku handlowego lub patentu.
Wyróżnia się licencje:
pełną,
wyłączną,
niewyłączną,
otwartą, przymusową oraz sublicencje
Co to jest plagiat i jakie są sankcje?
Skopiowanie cudzej pracy/pomysłu (lub jej części) i przedstawienie pod własnym nazwiskiem, np. obrazu, grafiki, fotografii, odkrycia, piosenki, wiersza, wynalazku, pracy magisterskiej, pracy doktorskiej, publikacji naukowej.
Plagiat oznacza - w języku potocznym - kradzież utworu lub pomysłu. Plagiatem jest przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego utworu lub jego fragmentu (cudzych elementów twórczych), to znaczy ukrycia źródła ich pochodzenia. Oznacza więc kradzież intelektualną
Osoba dokonująca plagiatu ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 115 PrAut („Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat trzech”). Ustawa o prawie autorskim reguluje
również kwestie ochrony autorskich dóbr osobistych w przypadku, gdy zostaną one zagrożone cudzym działaniem lub naruszone (art. 78). Ochronę dóbr osobistych oczywiście przewiduje również KC (m.in. art. 23, 24). Warto zaznaczyć, że również ustawa - Prawo własności przemysłowej reguluje kwestię przywłaszczenia sobie autorstwa cudzego projektu. Zgodnie z art. 303: „Kto przypisuje sobie autorstwo albo wprowadza w błąd inną osobę co do autorstwa cudzego
[Ochrona własności intelektualnej - 7]
projektu wynalazczego albo w inny sposób narusza prawa twórcy projektu wynalazczego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”. Jak więc widać, kary które prawo przewiduje za popełnienie plagiatu są dość surowe, jednak nie odstrasza to potencjalnych sprawców od popełnienia tego czynu. Pokusa szybkiego i łatwego zdobycia sławy, dużych pieniędzy, czy tytuły naukowego wydaje się dla niektórych nie do odparcia.
Co to jest patent?
Dokument wydawany przez urzędy patentowe; właściwie: prawo wydane osobie fizycznej lub prawnej do zabronienia innym osobom fizycznym lub prawnym zarobkowego bądź zawodowego użytkowania danego wynalazku bądź wynalazków (będących przedmiotem patentu).
W potocznym rozumieniu patent często interpretuje się jako prawo do wyłącznego korzystania z danego wynalazku i w większości przypadków tak właśnie jest. Należy jednak pamiętać, iż przyznanie patentu nie oznacza automatycznie przyznania prawa do korzystania z opatentowanego wynalazku. Może to wynikać z obowiązujących w danym kraju innych regulacji prawnych, bądź też dlatego, że urzeczywistnienie wynalazku pociąga za sobą naruszenie innych patentów. Na przykład: posiadacz patentu na konstrukcję broni niekoniecznie będzie miał prawo taką broń zbudować a posiadacz patentu na nową konstrukcję opon może mieć problem z patentami na gumy do opon.
Czyny nieuczciwej konkurencji
Jest to działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta USTAWA z dnia 16 kwietnia 1993r.o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Czyny nieuczciwej konkurencji:
wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,
fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług,
wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług,
naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,
nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,
naśladownictwo produktów,
pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie,
utrudnianie dostępu do rynku,
przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną,
nieuczciwa lub zakazana reklama,
organizowanie systemu sprzedaży lawinowej
prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym.
Co to jest reklama porównawcza?
To jedna z form reklamy, w której porównuje się przedmiot reklamy z przedmiotem analogicznym konkurencji.
Reklamę porównawczą można podzielić na:
reklamę porównawczą bezpośrednią, gdy przedmiot reklamy porównuje się z konkretnym przedmiotem konkurencji: np. cena rozmów telefonicznych u nas jest niższa niż u operatora X.
reklamę porównawczą pośrednią, w której nie wymienia się konkretnego przedmiotu konkurencji lecz daje się do zrozumienia w sposób bardziej lub mniej jednoznaczny, o jaki przedmiot i jaką konkurencję chodzi, np. cena rozmów telefonicznych u nas jest niższa niż u wiodącego operatora.
Prawodawstwo niektórych państw reguluje kwestię reklamy porównawczej w ramach przepisów o uczciwej konkurencji.
Jakie środki ochrony przysługują za czyny nieuczciwej konkurencji?
Nieuczciwe zachowania rynkowe, naruszające zasady lojalnego współzawodnictwa podlegają sankcjom prawnym na podstawie przepisów Ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Czyny nieuczciwej konkurencji podlegają na podstawie przepisów tego aktu prawnego nie tylko odpowiedzialności cywilnej, ale również karnej.
Środki ochrony prawnej przed noszącym znamiona czynu nieuczciwej konkurencji postępowaniem podmiotów konkurencyjnych przysługują pokrzywdzonemu przedsiębiorcy, którego interes został zagrożony lub naruszony.
Odpowiedzialność cywilna
Zgodnie z treścią Art. 18 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji pokrzywdzony czynem nieuczciwej konkurencji może żądać:
zaniechania niedozwolonych działań,
usunięcia skutków niedozwolonych działań,
złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,
naprawienia wyrządzonej szkody, za zasadach ogólnych,
wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych,
zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego - w przypadku, gdy czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony
Odpowiedzialność karna
Przedsiębiorcy dopuszczający się naruszenia przepisów prawnych wynikających z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji narażają się również na konsekwencje związane z ciążącej na nich odpowiedzialności karnej.
naruszenie tajemnicy wbrew obowiązkowi lub ujawnienie tajemnicy uzyskanej bezprawnie (podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2),
naśladowanie gotowego produktu (czyn ten podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2),
organizowanie lub kierowanie systemem sprzedaży lawinowej (podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8).
Czyny przeciwko uczciwej konkurencji uznane za wykroczenia zagrożone są karą aresztu (od 5 do 30 dni) albo grzywny (od 20 do 5.000 zł).