1. Definicja antropologii, główne szkoły antropologiczne, stosunek antropologii do nauk pokrewnych.

Antropologia- antropos- człowiek, logos- nauka => ANTROPOLOGIA- nauka o człowieku.

ANTROPOLOGIA wg. Jana Ciekanowskiego jest to nauka badająca człowieka, jako podłoże biologiczne wszelkich zjawisk społecznych, oraz badająca biologiczne skutki tych zjawisk.

Na początku XIX wieku nauka ta miała już skrystalizowane poglądy.

Powstały dwie szkoły:

• szkoła ANGLOSASKA obejmowała ona Anglie, obie Ameryki. Zajmowała się antropologią kulturową, badającą kulturę, cywilizacje, systemy społeczne, migracje, powstawanie języków.

• szkoła EUROPEJSKA zajmująca się antropologią fizyczne. Obejmowała ona trzy główne kierunki:

1. antropologie populacyjną, która bada zróżnicowanie wewnętrzne gatunku człowieka, jego uwarunkowanie.

2. antropologia ontogenetyczna, która bada przebieg i uwarunkowania rozwoju osobniczego człowieka jako jednostki.

3. antropologia filogenetyczna (antropogeneza), która bada rozwój ewolucyjny (rodowy) gatunku

NAUKI POKREWNE ANTROPOLOGII antropologia rozwijała się w bliskim związku z socjologią i historią. Antropologię od historii różni nie tyle przedmiot badań ile metody i techniki które są przystosowane do typu badanych społeczeństw. Charakterystyczne dla socjologii są metody standaryzowane nadające się do analizy społeczeństw dużych złożonych strukturalnie i zróżnicowanych kulturowo w badaniach nad społeczeństwami niewielkimi nie mają zastosowania lub zastosowanie ograniczone.

Antropologia korzysta z innych nauk i odwrotnie :

Wiadomości z anatomii, embriologii, fizjologii, genetyki, geografii, geologii, psychologii, etnologii, kryminalistyki.

2. Stanowiska człowieka w przyrodzie (systematyka).

ŚWIAT ZWIERZĘCY

METAZOA PROTOZOA

(tkankowce) (jednokomórkowce)

Typ: STRUNOWCE(struny grzbietowe) funkcje całego organizmu spełnia jedna

Podtyp: KRĘGOWCE podstawowe cechy to: komórka: pierwotniaki, eugleny, ameby.

1. dwuboczna symetria ciała

2. obecność szkieletu wewnętrznego (czaszka, szkielet

osiowy, szkielet kończyn)

3. układ nerwowy przebiega nad szkieletem osiowym,

a układ pokarmowy pod

4. ciało okryte skórą z której zewnętrzna warstwa to

naskórek wielowarstwowy.

Podtyp: KRĘGOWCE gromada: SSAKI pod gromada: ŁOŻYSKOWCE rząd: NACZELNE, pod rząd: MAŁPY, nad rodzina: MAŁPY WĄSKONOSE, rodzina: CZŁOWIEKOWATE

3. Cechy wspólne naczelnych.

1. wysoki rozwój centralnego układu nerwowego, szczególnie kresomózgowia

2. w pasie barkowym zawsze występuje obojczyk

3. widzenie bionookularne (obuoczne) i stereoskopowe (przestrzenne)

4. stopochody

5. przynajmniej jedna para chwytnych kończyn

6. obecność przynajmniej jednego płaskiego paznokcia zamiast pazura

7. jedna para sutek

8. występuje jelito ślepe

9. w czaszce występuje zamknięty oczodół

10. macica prosta (jednorożna)

4. Cechy wyróżniające człowieka ze świata zwierzęcego.

CECHY TYPOWO LUDZKIE:

1. najwyższy rozwój ośrodkowego układu nerwowego warunkujący mowę ludzką.

• Mózg 2- 4 x większy od mózgu małpy.

• Człowiek posiada bardzo grubą, pofałdowaną korę mózgową, w której znajdują się ośrodki: mowy, pola abstrakcyjnego myślenia, ośrodki ruchu z silnie rozwiniętym ośrodkiem kończyn górnych.

• Uwstecznione węchomózgowie

• Dobrze rozwinięty wzrok i dotyk

• Człowiek posiada mniej niż małpa neuronów

• Niesymetryczność półkul mózgowia (asymetria morfofunkcjonalna)

• Czaszka zaokrąglona wysklepiona potylica, czoło. Otwór potyliczny przesunął się do środka

• Cofnięcie części twarzowej pod mózgoczaszkę (ortognatyzm), po małpach pozostała nam broda. Wysklepiony nos. Zmiana kształtu czaszki spowodowana utworzeniem mięśni mimicznych, np. m. poprzecznych podbródka, m. dwubrzuścowy żuchwy; mięśnie te pozwalają na artykulację dźwięków, oraz mięśnie trójkątny twarzy, m. śmiechowy, m. okrężny ust

• Zmieniony łuk zębowy, u małp człekokształtnych w kształcie litery „V” u człowieka „U”, zmniejszona ilość zębów, kły nie wystają poza linię zgryzu; diastemia występuje u małp między kłem a, przedtrzonowcem.

2. chód dwunożny przy całkowicie spionizowanej postawie ciała

• kręgosłup uległ skróceniu w stosunku do zwierzęcego

• występują lordozy (szyjna i lędźwiowa) i kifozy ( piersiowa i krzyżowa)

• krzywizny amortyzują mikrowstrząsy

• klatka piersiowa uległa spłaszczeniu

• kończyny górne uległy skróceniu, zmiana w ustawieniu łopatki (równoległe do siebie), zmiana w budowie ręki- długie kości śródręcza, ręka krótka i szeroka, duże zdolności manipulowania dłońmi, kłąb kciuka, kłąb palca V

• zmiana w budowie miednicy, jest krótsza, szersza i bardziej rozłożysta talerze kości biodrowej.

• Kończyny dolne wydłużone, bardziej rozwarty kąt nachylenia szyjki kości udowej to trzonu. Zbieżność ud w kolanach co pozwala na prostowanie kolan podczas chodzenia. Zmiana w budowie stopy: zminimalizowanie palców, długie kości śródstopia, rozwinięta kość piętowa w której ¾ to guz piętowy lekko podwinięty do środka

• Guz piętowy, brzeg zewnętrzny stopy oraz I i V palec to miejsce styku stopy z podłożem.

3. Odwłosienie- mała ilość owłosienia

• nagość skóry

• owłosienie na głowie

• obecność brwi

• owłosienie terminalne: pachowe, łonowe, drobne ciała ( ich zadanie to wytwarzanie gruczołów apokrynowych, które odp. Za wydzielanie zapachu płci

• rozwój człowieka przechodzi przez prawo REKAPITULACJI HAECKLA- każdy organizm w życiu płodowym odtwarza kolejne etapy rozwoju filogenetycznego (rodowego)

5. Ontogeneza i jej główne prawidłowości.

ONTOGENEZA- według Wolińskiego

Jest to łańcuch następujących po sobie procesów ukierunkowanych czynnikami wewnętrznymi, czyli genetycznymi jak i zewnętrznymi, czyli środowiskowymi mające na celu ukształtowanie osobnika dorosłego, przystosowanego do życia w danych warunkach i zdolnego do przedłużania gatunku. Proces ontogenezy rozpoczyna się w momencie zapłodnienia, a kończy z chwilą śmierci osobnika.

AUKSJOLOGIA- nauka o rozwoju człowieka

Rozwój fizyczny człowieka obejmuje rozwój somatyczny i motoryczny

PRAWIDŁOWOŚCI ONTOGENEZY

1. kierunkowość- stałe nieodwracalne zmiany w kształtowaniu się poszczególnych cech organizmu odbywające się w warunkach ciągłego przystosowania do środowiska

2. etapowość- kolejne następujące po sobie pewne etapy rozwoju, które dla ssaków są takie same, różnią się czasem trwania, natężeniem i szybkością przemian

3. występowanie trzech grup procesów:

• rozrost- zmiany cech ilościowych, zwiększenie wymiarów i masy ciała

• różnicowanie- zmiany cech jakościowych; występują trzy etapy różniących się metabolicznie komórek katabolicznych i anabolicznych

1. zmiany rodzajowe komórek i tkanek (cyto- i histogeneza).

2. Łączenie tkanek w narządy, a tych w organy (organogeneza0

3. Dostrajanie poszczególnych układów, ale tylko pod względem morfologii, ale także struktury poszczególnych układów (typogeneza)

6. Poszczególne etapy ontogenezy i ich charakterystyka.

1. Podział pedagogiczny- mechaniczny wpływ czasu

I okres przedurodzenowy (prenatalny) od zapłodnienia do urodzenia 270 dni

II okres pourodzenioowy (postnatalny) trwa do śmierci

1. okres noworodka 4- 6 tygodni po urodzeniu

2. okres niemowlęcia do momentu spionizowanej postawy, do około 1 roku życia

3. okres pierwszego dzieciństwa do 3 roku życia

4. okres przedszkolny do 7 roku życia

5. okres szkolny od 7 do 18 roku życia

• szkolny właściwy 12- 14 lat

• dojrzewanie płciowe do 18 roku życia

6. okres młodzieńczy od 18- 23 roku życia

7. okres dorosłości do 40, 45 lat

8. okres starości

2. Antropologia Wolańskiego

I etap wewnątrzmaciczny - przedurodzeniowy

• faza jaja płodowego- pierwsze 14 dni ciąży

• faza zarodka 8- 10 tydzień

• faza płodu do momentu urodzenia

II etap progresywny (anaplazis) do 23, 25 lat

• faza bierności do 6 miesiąca życia

• faza ekspansjido końca tego etapu

• okres nauki ruchu- 2,5- 3 lat

• okres kontroli otoczenia- do 8, 10 lat

• okres przygotowania do rozrodu- do 18 roku życia

• okres dorastania do 23,25 lat, zasklepienie wszystkich punktów kostnienia, kostnienie czaszki

III etap stabilizacji (metaplazis) względnej równowagi między anabolizmem i katabolizmem (40- 45;

45-50)

IV etap starości (kataplazis)

„gynakomastia- podpuchniecie sutek, bolące guzki”

7. Główne grupy czynników ontogenezy.

I. ENDOGENNE ( wewnętrzne )

a) Genetyczne ( determinatory rozwoju )

b) Nie genetyczne i paragenetyczne - stymulatory rozwoju

II. EGZOGENNE ( zewnętrzne )

a) Biogeograficzne ( modyfikatory naturalne )

b) Społ. Ekonomiczne ( modyfikatory kulturowe )

c) Tryb życia

8. Czynniki biogeograficzne ( klimat, ukształtowanie terenu itd. oraz przykłady reguł ekologicznych ).

1. biogeograficzne: klimat, nasłonecznienie, nawilgocenie, im klimat zimniejszy tym większa masa ciała do wysokości, długi tułów, krótkie kończyny - lepsze utrzymanie ciepła; im klimat cieplejszy tym budowa wysmukła, mała masa ciała, długie kończyny. W klimacie gorącym - budowa rachityczna, niski poziom przemiany materii. Klimat ciepły przyśpiesza rozwój. W optymalnym klimacie dobrze rozwijają się cechy płciowe, w klimacie śródziemnym - najszybciej

• Ukształtowanie terenu - w górach - większy obwód i pojemność płuc, większa ilość erytrocytów, hemo- i mioglobiny, więcej naczyń włosowatych, posiadają zdolność zużycia O2 w wysiłku fizycznym.

• Adaptabilność - zjawisko polegające na zdolnościach przystosowawczych danej cechy do czynników środowiska, skutkiem jest adaptacja - trwałe genet. zakodowane zmiany danych cech.

• Adjustacja - zjawisko pośrednie; chwilowe odwracalne przystosowanie danej cechy, ale nie na zasadzie ewolucyjno - genetycznej, ale tylko fizjologiczne np. sportowcy trenujący w wysokich górach.

• Pasożyty i bakterie - organizm człowieka musi się do nich przyzwyczaić, nabrać odporności, naturalna odporność ok. 7 lat

• Zasoby mineralne i wodne, mikro- i makro - elementy.

• Łatwy dostęp do H2O - H2O to życie! Higiena zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na choroby zakaźne. Po 4, 5 dniach życia bez H2O następuje śmierć organizmu, gdyż wszystkie reakcje w organizmie zachodzą przy udziale H2O

• Mirko- i makroelementy - mikroelementy występują w bardzo małych ilościach, ale są niezbędne do prawidłowego rozwoju. Potrzebny jest: fluor - zęby, siarka - aminokwas, jod - w produkcji hormonów tarczycy, cynk - składnik wielu enzymów niezbędnych w syntezie kw.nukl., brak - opóźnienie rozwoju kostnego i dojrzewania płciowego; miedź - prawidłowa , synteza kolagenu, brak - anemia, zaburzenia rozwoju kości; mangan, selen, molibden - znaczenie metabolit., wychwytują wolne rodniki, chronią przed nowotworami; Mg - aktywator wielu enzymów; niezbędny przy replikacji i stabilizacji kw. nukl.; brak - chwiejność emocjonalna, tężyczka

• Pola magnetyczne, radiacje - wybuchy nuklearne, radioizotopy, niektóre minerały, rudy uranu, tor, rad, barwniki, farby np. fosforanowe, radowe, niektóre rodzaje pokarmu

3 odmiany ludzkie ze względu na czynniki biogeograficzne:

1.Reguła Bergmana - im cieplejszy klimat, tym większa powierzchnia ciała w stosunku do masy (ułatwia to termoregulację)

2. Reguła Alena - im cieplejszy klimat tym wszystkie odstające części ciała są dłuższe

3. Reguła Glogera - im większe nasłonecznienie tym większa zawartość melaniny w skórze, we włosach ( u murzynów rozwinięte gr. potowe)

4. Reguła Tomsona - istnieje związek między szer. geograficzną, wilgotnością powietrza, szer. nosa. Im mniejsza szer. geograficzna, duża wilgotność - nos szeroki, krotki, duża pow. parowania.

9. Czynniki ekonomiczno - społeczne.

• Stopień urbanizacji - im większe środowisko tym szybszy rozwój

1. wieś

2. małe miast

3. duże miasto

Chłopcy są bardziej podatni na te czynniki

• Statut społeczno - ekonomiczny rodziców - wykształcenie, zawód, zarobki rodziców, liczba dzieci w rodzinie

Wskaźnik dobroci środowiska - zawód matki, ojca, ilość dzieci w rodzinie.

Dzieci ze środowisk wiejskich są zwykle tęższe, mają większą siłę mięśniową, są jednak wolniejsze od dzieci miejskich

• Tradycje, obyczaje, wierzenia religijne - mają wpływ na nasz sposób odżywiania 50g/h - białka zwierzęcego

• Kultura rodziców - atmosfera panująca w domu, przeżycia psychiczne dziecka, silne przeżycia psychiczne spowalniają rozwój dziecka

10.Tryb życia i jego wpływ na rozwój osobniczy (ze szczególnym uwzględnieniem aktywności fizycznej).

Do 10 lat - naturalna ruchomość u dziecka

Funkcje aktywności ruchowej:

• Przyspieszają wzrastanie układu mięśniowego, kostnego,

• Udoskonalenie układu krwionośnego, oddechowego, nerwowego, wew.wydzielniczego,

• Przedłużają okres kształtowania się nasad, opóźniają zanik chrząstki stawowej mięśni wytrenowanych - bogato ukrwiony

Homogenizacja mięśniowa - rozrywają się włókna lub brzusiec mięśnia, gdy jest on przetrenowany, brzusiec zostaje zespolony tkanką łączną, ale nigdy nie będzie już tak sprawny.

W sportach jednostronnych (tenis) - asymetria budowy ciała, skrzywienia kręgosłupa.

Aktywność fizyczna szczególnie potrzebna jest osobom starszym - wzmacnia kości, wspomaga układ krwionośny, oddechowy.

11. Czynniki genetyczne (rodzaje zmienności, typy dziedziczenia, pojęcie „odziedziczalności”, wskaźnika odziedziczalności oraz metody jego wyznaczania).

RODZAJE ZMIENNOŚCI

1. fenotypowa ( nie zawsze dziedziczna )

2. genotypowa ( zawsze dziedziczna )

1. rekombinacyjna

2. mutacyjna ( źródło nowych genów, powstałych na zasadzie prób i błędów )

• genowe ( zmiana locus )

• chromosomowe ( gdy jest ich więcej lub mniej np. zespół Downa przykład trisomu)

TYP DZIEDZICZENIA

1. proste - w populacji występuje 1 para genów o tym samym locus, geny recesywne powodują chorobę np. hemofilia, albinizm

2. dziedziczenie przez allele wielokrotne - w populacji występuje więcej par genów, o tym samym locus, ale pojedynczy człowiek ma jedną z nich

np. dziedziczenie gr. krwi A, B, AB, O

3. dziedziczenie wielo genowe - dziedziczenie cech ilościowych, czyli cech, gdzie nie ma wyodrębnionych kategorii danej cechy, a jest ograniczona „od…..do”. geny mają tu działanie porgowe. W zależności ile tych porcji złapiemy tak wykształci się dana cecha

np. dziedziczenie wysokości ciała

O dziedziczalności - siła kontroli genetycznej danej cechy populacji w kształtowaniu się cech ilościowych, zależy od wariancji fenotypowej, od zmienności całkowitej

Vt - wariancja totalna

Vg - wariancja genetyczna Vt = Vg + Ve

Ve - wariancja środowiskowa

Va - wariancja addytywna ( suma działania wszystkich genów )

Vd - wariancja dominacji ( zachodzi gdy system genów dominujących jest recesywny ) Vg = Va + Vd + Vi

Vi - wariancja interakcji ( wzajemne oddziaływanie genów różnych locci )

Wskaźnik odziedziczalności

Vg

H = Vt

Trzy metody określenia wskaźnika odziedziczalności

a) metoda bliźniąt - porównuje się cechy bliźniąt jednojajowych (różnią się cechami środowisk), dla nich Vt=Ve porównuje się cechy bliźniąt dwujajowych. Różnią się one zmiennością genetyczną.

b) metoda badań rodzimych - porównuje się cechy dziecka i rodzica, dziecka i cechą średniorodzicielską

0,7 między dzieckiem i średniorodz.

0,5 dla dziecka i rodzica (duży współczynnik odziedziczalności) cecha bardziej związana z genetyką niż ze środowiskiem

c) określenie longitudinalnej stabilności rozwoju - utrzymanie się lub nie danego osobnika na określonym poziomie w stosunku do rówieśników rówieśników toku rozwoju

12. Czynniki niegenetyczne i paragenetyczne matki.

Dziedziczenie nie genetyczne - niektóre cechy związane z organizmem matki, duże ilość cytoplazmy w jaju płodowym np. kształt głowy, ciśnienie krwi, kształt brzuśców, rozkład pigmentu, pomięć mięśniowa.

Wiek rodziców jako producentów gamet, im starsi rodzice tym większa możliwość urodzenia dziecka z ułomnościami. Wraz z wiekiem matki wzrasta prawdopodobieństwo urodzenia dzieci jednojajowych (bliźniąt).

Kolejność ciąży - dzieci najbardziej dorodne? - od 2 do 4

Tryb życia, metabolizm matki w czasie ciąży, odpowiada ilości snu, ćwiczeń fizycznych.

Metabolizm - nawyki żywieniowe matki przenoszą się na noworodka.

13. Pojęcie trendu seksualnego, akceleracji i retardacji (podać przykłady tych zjawisk).

Tendencja przemian (trend sekularny, ciąg długowieczny) - są to międzypokoleniowe ukierunkowane zmiany w rozwoju pewnych cech mimo krótkotrwałych fluktuacji. Za różnicą międzypokoleniową uznaje się różnicą 20 lat

- Leptosomizacja ciała

- Poszerzenie barków, zwężanie miednicy bez względu na płeć

- Spłaszczanie się klatki piersiowej

- Wydłużenie kończyn (zwłaszcza dolnych)

Zróżnicowanie tempa rozwoju niektórych cech

- akceleracja - szybsze rozwijanie się cech organizmu; coraz szybsze osiąganie wysokości ciała, dojrzewanie płciowe (ok. 4 miesięcy na dekadę), przyspieszenie kształtowania się sprawności fizycznej i intelektualnej

- opóźnianie się w kształtowaniu pewnych cech - retardacja, w coraz późniejszym wieku występują procesy starzenia (ok. 0,5 roku na dekadę)

Przyczyny akceleracji

1. genetyczne - zwiększająca się ilość genów na wysokorosłość, bujanie cech mieszańców - kojarzenie krzyżowe - rodzice z odległych pól genowych;

2. środowiskowe - szczepienia ochronne, wit. D3, coraz lepsze odżywianie, urbanizacja i technizacja.

Zjawisko akceleracji nie ma większego znaczenia dla życia płodowego, większe tempo w skoku szkolnym, największe tempo w okresie dojrzewania.

Skutki akceleracji:

Osobniki słabsze biologicznie, wysokość nie idzie w parze z kostnieniem - częste wady postawy; przyspieszone dojrzewanie płciowe - bardzo szybko rozwija się ciało dorosłe, a psychika dziecka; kształtowanie się wcześniej sprawności fizycznej i intelektualnej (5-latek sprawnie czyta i pisze)

Zjawisko precesji - coraz szybszego pojawiania się chorób zarezerwowanych dla osób starszych, np. choroby wrzodowe, zwyrodnienia stawowe, dojrzew. krótkowzroczność, zawały serca u 20-latków.

Retardacja procesów inwolucyjnych (starzenia się)
W procesach starzenia się zauważamy ogromne zmiany, między innymi przesunął się wiek menopauzy, a mianowicie do 55 roku życia. W starożytności 40 lat to był wiek dla menopauzy.
Patrząc na to wszystko wydaje się, iż trend sekularny niesie za sobą same superlatywy niemniej jednak ma swoje wady (utrudnia określenie normalności rozwoju, przyspieszenie dojrzałości płciowej nie niesie za sobą dojrzałości społecznej)
Mechanizm tendencji przemian nie jest w dzisiejszych czasach jeszcze do końca wyjaśniony.

14. Ewolucja i jej główne czynniki.

Ewolucja - polega na zmianie allelotypu w populacji pozwalając na powstawanie barier populacyjnych uniemożliwiających efektywny przepływ genów.

Podstawowe czynniki ewolucji:

1. mutacje

2. selekcja

3. izolacja

4. dryf genetyczny

AD. a) dostarcza nowych genów, mogą być + lub -, które są eliminowane, następnie bardzo rzadko 10 -5(dziesięć do minus piątej), co 10 osoba jest nośnikiem zmutowanego genu, szybkość mutacji zależy od: temperatury, promieniowania, woda utleniona, składniki pożywienia.

AD. b) spowodowany nadmierną rozrodczością, selekcja niezależna od zagęszczenia, nagła zmiana warunków klimatycznych w danej niszy.

AD. c) góry oddzielające dwie grupy organizmów, izolacja geograficzna, izolacja wywołana pojedynczą mutacją - na tyle zmienia allelotyp, że te nie mogą się krzyżować: izolacja ekologiczna - niektórzy przedstawiciele gatunków, gdy brakuje im pożywienia zmieniają żywiciela np. jaskółki.

AD. d) przypadkowa zmiana częstości wyst. genów w małych populacjach (efekt założyciela).

15. Typy doboru naturalnego.

DOBÓR NATURALNY

1. DOBÓR STABILIZUJĄCY - wycinane są osoby o cechach skrajnych, a przeżywają te o cechach pośrednich.

W pokoleniach starszych wyst. osobniki o cechach pośrednich, te o skrajnych wymarły.

2. DOBÓR SKIEROWANY - wycinane są osobniki z jednej skrajności, a inne zmierzają w kierunku drugiej, wyst. gdy w środowisku kształtuje się jakaś 1 cecha.

Melanizm przemysłowy - zjawisko wyst. u motyli.

3. DOBÓR ROZRYWAJĄCY - krańcowe pozostają, wycinane są osobniki o cechach pośrednich. Ten sam gatunek zajmuje 2 nisze geologiczne. Powoduje to wew. gat. poliformizm. (wszystkie dobory)

Specjacja - powstawanie bariery rozrodczej pomiędzy różnicującymi się populacjami (powstawanie gatunku).

Hybrydyzacja - zjawisko odwrotne do specjacji, wyst. wtedy gdy gatunki nie są całkowicie rozdzielone i mogą wrócić do jednego gatunku np. koń i osioł.

16. Schemat drzewa rodowego człowieka.

Dryopithecus - grupa azjatycka - dużo drzew, owoców, z niej wykształciła się wspólnota małpy człekokształtne, grupa afrykańska - coraz mniej owoców, stepowanie, część małp pozostaje na ziemi.

Prokonsul - na drzewach.

Ramaphitecus - zaczyna się zmieniać, zmieniła pokarm, ziarna, manipulacyjność kończyn, stopniowe przyjmowanie spionizowanej postawy, skrócenie kończyn górnych, polują na małe zwierzęta, białko zwierzęce stymuluje rozwój mózgu, porozumiewanie się w grupie w celu polowania, zmienił się łuk zębowy, kły skróciły się (żucie), forma przedludzka.

Austraophitecus - małpa południowa, znaleziona na pd. Afryki, 3mln lat temu, poruszał się dwunożnie, budowa miednicy

• A. Robustus - linia boczna

• A. Africanius - włączony do drzewa antropologicznego, podtrzymywał i rozniecał ogień, forma przedludzka.

Formy praludzkie:

Pitekantropius - 1 mln lat temu:

• Home erectus - P. jawajski (wyprostowany) odmiana czarna

• Sinantropus - P. chiński - protoplasta odmiany żółtej; wyprostowany, lekko ugięte kolana, rozniecał ogień, bronił się przed temperaturą i deszczem (groty), produkował narzędzia, obróbka kamienia, np. łuki pięściowe, narzędzia z kości (rybie ości), kości czaszki jako naczynia, dzieła sztuki, rysunki naskalne,

• H. Hedenbergenzis - protoplasta odmiany białej, żuchwa z Mauer

Homo Neandertalezis - 250 tys. Lat

1. gr. jawajska

2. rodezyjska

3. palestyńska

4. europejska

Homo sapiens fosilis (człowiek rozumny kopalny) - czł. Dyluwialny = czł. z Cro-Magnon, 35 tys. Lat temu, wysoka kultura, obrazy, rzeźby, wierzenia religijne, poczucie wspólnoty rodzinnej, odmienne role kobiet i mężczyzn.

Homo sapiens recens (czł. Rozumny współczesny).

!7. Główne etapy hominizacji (uczłowieczenia).

1. Pierwsze pchnięcie - zejście z drzew, naziemny tryb życia, dwunożność, spionizowana postawa,

2. zbieractwo - traw, redukcja kłów, większe udoskonalenie ruch ów ręki, ugruntowuje pionizację postawy,

3. łowiectwo - społeczny tryb życia, zachowania narzędziowe, kamienie, patyki, obróbka złożona (wykonywanie narzędzi za pomocą innych narzędzi).

18. Zróżnicowanie odmianowe współczesnego człowieka (RASOGENEZA).

Rasogeneza - zaczęła się w plejstocenie ok. 1mln lat temu, od Pitekantropusa, zmiany dotyczą cech opisowych, barwa skóry czarna broni przed promieniami, ilość gruczołów potowych, kształt włosów, sposób ich wyrastania.

Kształty włosów

1) odmiana żółta

- włosy proste, zawsze czarne, idealnie okrągłe, wyrastają prostopadle do skóry głowy, owłosienie niewielkie, najgęstsze brwi.

2) odmiana biała

- lekko faliste, faliste, faliste lekko z kędziorami, kędzieżawe, na przekroju lekko spłaszczone, różne kolory, ze skóry głowy wyrastają pod pewnym kątem stopień owłosienia największy.

3) odmiana czarna

• włosy wełniste - kiedy każdy włosek skręcony oddzielnie

• włosy fil-fil bardzo skręcone, występują dla odmiany czarnej, płaskie nerkowate, ustawione sierpowato, skręcenie kilku włosów włosy pieprzowe.

Kształt nosa i otworów

1) Odmiana żółta: profil wklęsły, otwory nosowe idealnie okrągłe

2) Odmiana biała: wklęsły, wypukły, prosty, falisty, otwory nosowe prostopadłe do płaszczyzny twarzy, profil grecki - prosty grzbiet, zagłębienie nasady nosa jest minimalne, czoło pochylone do tyłu, profil rzymski: wypukły, czoło proste, wgłębienie nasady nosa.

3) Odmiana czarna - mało wydatne, profil prosty, płaskie, w poprzek do płaszczyzny twarzy.

Im klimat cieplejszy tym nos bardziej płaski, im zimniejszy tym dłuższy.

Oczy

Im klimat cieplejszy: rzęsy dłuższe, gęste, skierowane w dół, oczy bardzo błyszczące, bogato nawilżone, inne ustawienie wykroju oka: równolegle ustawione kąciki oka, skośny zew., skośny wew.

W powiekach 2 rodzaje fałdek jedna w części oczodołowej, jedne w części tarsjalnej - nawilża gałkę oczną, w części oczodołowej gromadzi się tkanka tłuszczowa (genetycznie),

powieka semicka - brak lub niewielka ilość podściółki tłuszczowej

powieka brzoskwiniowa - duża ilość tkanki tłuszczowej.

Na części tarsjalnej występują nawisy skórne:

• fałda mongolska: obejmuje całe oko, opiera się na nasadzie rzęs, wyst. w klimacie gorącym, u Eskimosów, broni się przed światłem

• fałda nordycka - przykrywa zez. kącik oka, u ludzi starych,

• fałda hotentocka

• fałda murzyńska - przykrywa zew. kącik

• fałda indiańska - przykrywa wew. kącik oka

19. Przykłady trzech typów rasowych odmiany czarnej.

Brunatna do czekoladowej, ciemna pigmentacja oczu, kręcone włosy, twarz mała i okrągła, pragmatyzm w dolnej części, nos krótki, szeroki, czerwień wargowa wywinięta, wydatna , szpara ust duża,

1) Typ nigrycki - bardzo wysoki, smukły, bardzo długie i słabo umięśnione kończyny, głowa długa, pragmatyczna twarz, szeroki nos, włosy fil fil, bardzo czarna skóra,

2) Typ australoafryk - niski, krępy, długi tułów, krótkie kończyny, głowa i twarz średnio długa, skóra brązowa,

3) Pigmeje - 140cm wzrostu, oczy jasno-brązowe, głowa krótka okrągła, nos szeroki, włosy brązowe, skóra jasno-brązowa, meszek na skórze bardzo jasny, drobna budowa ciała, słabe umięśnienie.

20. Przykłady trzech typów rasowych odmiany żółtej.

Skóra żółta - czerwonej, oczy i włosy ciemne, twarz duża, okrągła szeroko ustawione kości jarzmowe, z poduszkami tłuszczu, nos szeroki wklęsły profil, oczy małe, słaby pragmatyzm dolnej części twarzy, czerwień wargowa średnio szeroka podobnie szerokość szpary ustnej,

1) Typ centralnoazjatycki - ciemno żółta skóra, włosy proste, twarz płaska, głowa krótka, skośne oczy z fałdą mongolską, długi tułów, krótkie kończyny,

2) Typ wyżynny (Tybet) - jasno-żółta skóra, silnie opalająca się, oczy ustawione prosto, brak fałdy mongolskiej, kości i łuki jarzmowe nie są wydatne, włosy faliste i miękkie, duża wysokość, smukła sylwetka, długie kończyny, profil prosty nosa, tendencja do pragmatyzmu wyrostków zębowych.

21. Zróżnicowanie rasowe odmiany białej („koperta Czekanowskiego)

Mało pigmentu, duże owłosienie, wiele kolorów oczu i włosów, duże oczy, prosto ustawione, ortogmatyzm twarzy, wady zgryzu, próchnica, nos długi, różne profile, kości jarzmowe nie wystając, wąska szpara ustna, cienka czerwień wargowa.

A- nordyk L- laponid

al subnordyk eh brzegowy litoralny

pn.-zach. Ae lh alpejskie

ah - dynarski

el - sublaponoid

prosłowiański

E -śródziemnomorskie H- armenoid

22. Przykłady zróżnicowania cech opisowych jako wyniku dostosowania do klimatu.

NORDYK - głowa średnio długa, twarz wydłużona, owalna, nos wąski, profil prosty lub wypukły, skóra różowa, oczy niebieskie, bez szarości, włosy blond, popielate, faliste, wysokość średnia bądź duża, budowa smukła (ręce, nogi), szerokie barki, wąska miednica.

LAPONOID - głowa krótka, krótka i okrągła twarz, nos krótki, wklęsły, skóra płowa, lekko żółta, oczy ciemne ze śladem powieki mongolskie, włosy ciemne, proste, wysokość niska, budowa krępa, długi tułów, krótkie kończyny.

ARMENIOD - głowa krótka, ścięta potylica, twarz wąska, nos długi, mięsisty, profil wypukły, nos zaokrąglony, w dół, skóra śniada, oczy ciemne, włosy kruczo czarne, faliste kręcone, wysokość średnia, długi tułów, krótkie kończyny, krótkie podudzie na uda, budowa krępa, tycie.

ŚRÓDZIEMNOMORZEC - głowa długa o mocno wysklepionej potylicy, twarz długa, wąska, nos wąski, profil prosty, grecki, skóra śniada, oczy ciemne, włosy ciemne kędzieżawe, wysokość średnia, małe ręce, stopy.

---