Ćwiczenie 2 [sprawdzian I z ćwicz. nr 2] cesarstwo: Eucaryota - organizmy jądrowe królestwo: Chromista gromada: Ochrophyta podgromada: Diatomae - okrzemki klasa: Fragilariophyceae - okrzemki pierzaste rząd: Pinnulariales Ryc. 1. Pinnularia sp. lub Gomphonema sp. lub Navicula sp. - komórka (pancerzyk) od strony tarczki szczytowej [preparat z zeskrobanego nalotu z najbardziej zacienionej ściany akwarium] zaznacz na schemacie: tarczkę szczytową (wieczka lub denka), pas obwodowy (wieczka lub denka) [jeśli widoczny], pole osiowe, na którym znajduje się szczelina, ornamentacja pierzasta podgromada: Phaeista klasa: Phaeophyceae - brunatnice rząd: Fucales - morszczynowce Ryc. 2. Fucus vesiculosus (morszczyn pęcherzykowaty) - pokrój plechy [materiał zielnikowy] zaznacz na schemacie: dychotomicznie rozgałęzioną plechę, żeberko (pas tkanki wzmacniającej), pęcherze powietrzne, przylgę (nawet jeśli nie jest widoczna), konceptakle (w szczytowych częściach plechy) królestwo: Plantae - rośliny gromada: Rhodophyta - krasnorosty klasa: Florideophyceae - krasnorosty właściwe rząd: Plocamiales - plokamiowce Ryc. 3. Plocamium sp. - pokrój plechy [materiał zielnikowy] zaznacz na schemacie: dychotomicznie rozgałęzioną plechę gromada: Chlorophyta - zielenice klasa: Chlorophyceae - zielenice właściwe rząd: Chlorococcales - chlorokokowce Ryc. 4. Scenedesmus sp. (scenedesmus) lub Pediastrum sp. (gwiazdoszek) - pokrój cenobium [samodzielnie wykonany preparat z wody ze stawu] zaznacz na schemacie: komórki brzeżne i komórki środkowe cenobium klasa: Bryopsidophyceae - bryopsidowe rząd: Zygnematales - zrostnicowce Ryc. 5. Spirogyra sp. (skrętnica) lub Mougeotia sp. (mużocja) - pokrój kolonii nitkowatej [samodzielnie wykonany preparat z wody ze stawu] zaznacz na schemacie: helikoidalny chloroplast, pirenoidy (ogniska skrobiotwórcze), jądro komórkowe klasa: Ulvophyceae - watkowe rząd: Ulvales - watkowce Ryc. 6. Ulva lactuca (ulwa sałatowa, sałata morska) - pokrój plechy [materiał zielnikowy] zaznacz na schemacie: plechę składającą się z dwóch warstw jednakowych komórek	Ćwiczenie 2 (c.d.) królestwo: Plantae - rośliny gromada: Hepaticophyta - wątrobowce klasa: Marchantiopsida - porostnicowe rząd: Marchantiales - porostnicowce Ryc. 7. Marchantia polymorpha (porostnica wielokształtna) - pokrój gametofitu żeńskiego [materiał zielnikowy] zaznacz na schemacie: dychotomicznie rozgałęziającą się plechę, gametangiofor żeński (archegoniofor), archegonia (rodnie), zbiorniczki z rozmnóżkami gromada: Bryophyta - mchy klasa: Sphagnopsida - torfowcowe rząd: Sphagnales - torfowce Ryc. 8. Sphagnum sp. (torfowiec) - pokrój gametoforu [materiał zielnikowy rozmoczony na szalce Petriego - obserwacja w mikroskopie stereoskopowym] zaznacz na schemacie: łodyżkę, główkę (skłądającą się z krótszych gałązek), gałązki odstające, gałązki przylegające [do łodyżki]; pamietaj, że torfowce nie wytwarzają chwytników Ryc. 9. Sphagnum sp. (torfowiec) - fragment listka gałązkowego [samodzielnie wykonany preparat mikroskopowy z listków gałązkowych - obserwacja w mikroskopie świetlnym] zaznacz na schemacie: komórki wodonośne (martwe), z widocznymi poprzecznymi listewkami oraz komórki asymilacyjne (żywe), otaczające wokół komórki wodonośne (najczęściej widać po 4 komórki asymilacyjne wokół jednej komórki wodonośnej) klasa: Polytrichopsida - płonniki rząd: Polytrichales - płonnikowce Ryc. 10. Polytrichum commune (płonnik pospolity) - pokrój gametoforu ortotropowego i sporofitu [materiał zielnikowy] zaznacz na schemacie: dla gametofitu - łodyżkę, listki i chwytniki, a dla sporofitu [narysuj go nawet jeśli nie jest widoczny na wszystkich okazach] - stopę, setę, puszkę zarodnionośną zamkniętą wieczkiem oraz przykrytą czepkiem (który jest elementem nietrwałym, o funkcji ochronnej i stanowi pozostałość po rozerwanej, szczytowej części rodni, należącej do gametofitu) klasa: Bryopsida - prątniki rząd: Hypnales - rokietowce Ryc. 11. Brachythecium sp. (krótkosz) [lub inny] - pokrój gametoforu plagiotropowego i sporofitów [materiał zielnikowy rozmoczony na szalce Petriego - obserwacja w mikroskopie stereoskopowym] zaznacz na schemacie: dla gametofitu - łodyżkę, listki i chwytniki, a dla sporofitów - stopę, setę, puszkę zarodnionośną zamkniętą wieczkiem oraz przykrytą czepkiem (który jest elementem nietrwałym, o funkcji ochronnej i stanowi pozostałość po rozerwanej, szczytowej części rodni, należącej do gametofitu)
Ćwiczenie 3 [sprawdzian II z ćwiczeń nr 2 i 3] królestwo: Plantae - rośliny rośliny naczyniowe gromada: Lycopodiophyta - widłakowe klasa: Lycopodiopsida - widłaki rząd: Lycopodiales - widłakowce rodzina: Lycopodiaceae - widłakowate Ryc. 1. Huperzia selago (wroniec widlasty) - pokrój sporofitu [materiał zielnikowy] zaznacz na schemacie: dychotomiczne pędy, zarodnie w kątach liści (brak kłosów zarodnionośnych), wszystkie pędy (zarówno główne, jak i boczne) są ortotropowe Ryc. 2. Lycopodium annotinum (widłak jałowcowaty) - pokrój sporofitu [materiał zielnikowy] zaznacz na schemacie: pęd główny plagiotropowy, pędy boczne ortotropowe, kłos zarodnionośny (sporofilostan), zwróć uwagę na brak szypułki pomiędzy pędem bocznym a sporofilostanem (= umieszczony bezpośrednio na pędzie bocznym) klasa: Isoëtopsida - porybliny rząd: Isoëtales - poryblinowce rodzina: Isoëtaceae - poryblinowate Ryc. 3. Isoëtes lacustris (poryblin jeziorny) - pokrój sporofitu [materiał zielnikowy] zaznacz na schemacie: skrócona, bulwiasta łodyga, dychotomicznie rozgałęzione korzenie, szydlaste liście gromada: Polypodiophyta klasa Psilotopsida - psyloty rząd: Psilotales - psylotowce rodzina: Ophioglossaceae - nasięźrzałowate Ryc. 4. Ophioglossum vulgatum (nasięźrzał pospolity) - pokrój sporofitu [brak okazu zielnikowego - rysunek wykonaj w trakcie prelekcji] zaznacz na schemacie: łodyga w postaci kłącza, ogonek liściowy, część asymilacyjna blaszki liściowej, część zarodnionośna blaszki liściowej gromada: Polypodiophyta klasa: Polypodiopsida - paprotki (Pteridopsida) rząd: Polypodiales - paprotkowce rodzina: Polypodiaceae - paprotkowate Ryc. 5. Polypodium vulgare (paprotka zwyczajna) - liść z kupkami zarodni [materiał zielnikowy] zaznacz na schemacie: pierzaste liście, kupki zarodni bez zawijek rodzina: Aspidiaceae - paprotnikowate Ryc. 6. Dryopteris filix-mas (narecznica samcza) - kupka zarodni przykryta zawijką [samodzielnie wykonany preparat mikroskopowy z kupki zarodni pobranej z dolnej strony liścia - obserwacja w mikroskopie świetlnym] zaznacz na schemacie: łożysko (placenta), zarodnie (sporangia) na trzoneczkach, zawijka, zarodniki (jeśli widoczne) rząd: Salviniales - salwiniowce rodzina: Salviniaceae - salwiniowate Ryc. 7. Salvinia sp. (salwinia) - pokrój sporofitu [okazy żywe lub materiał zielnikowy] zaznacz na schemacie: trzy liście w okółkach: dwa asymilacyjne (pływające po powierzchni) i jeden korzeniokształtny, wyrostki na górnej powierzchni liści asymilacyjnych, wiotka łodyga, sporokarpia gromada: Equisetophyta - skrzypowe klasa: Equisetopsida - skrzypy rząd: Equisetales - skrzypowce rodzina: Equisetaceae - skrzypowate Ryc. 8. Equisetum arvense (skrzyp polny) - pokrój pędu wiosennego i letniego [materiał zielnikowy]	zaznacz na schemacie: kłącze, łodyga o budowie członowanej (węzły i międzywęźla), liście w okółkach w postaci pochwy wyrastającej z węzłów (zarówno na pędach wiosennych jak i letnich) Ryc. 9. Equisetum arvense (skrzyp polny) - sporofil (liść zarodnionośny) [obserwacja sporofila ze sporangiami w kłosie zarodnionośnym, przy użyciu mikroskopu stereoskopowego] zaznacz na schemacie: tarczowaty sporofil (na trzoneczku) i podwieszone pod nim zarodnie (sporangia) gromada Pinophyta - nagonasienne klasa: Ginkgopsida - miłorząby rząd: Ginkgoales - miłorząbowce rodzina: Ginkgoaceae - miłorząbowate Ryc. 10. Ginkgo biloba (miłorząb japoński) [brak okazu zielnikowego - rysunek wykonaj w trakcie prelekcji] a) pokrój długo- i krótkopędu; b) liść o nerwacji widlastej (= dychotomicznej); c) nasienie klasa: Pinopsida - sosnowe (szpilkowe, drobnolistne) dla wszystkich poniższych gatunków zwróć uwagę na: - sposób wyrastania igieł (rodzaj ulistnienia), - czy igły wyrastają z długopędów, czy z krótkopędów, - jaki kształt mają igły na przekroju poprzecznym rząd: Pinales - sosnowce rodzina: Pinaceae - sosnowate Ryc. 11. Pinus sylvestris (sosna zwyczajna) - pokrój długo- i krótkopędu zwróć uwagę na to, że: igły wyrastają po 2 z krótkopędów; igły są na przekroju poprzecznym płasko-wypukłe (od góry płaskie, od dołu wypukłe) Ryc. 12. Picea abies (świerk pospolity) - pokrój pędu zwróć uwagę na to, że: igły wyrastają pojedynczo, skrętolegle z długopędów; igły są na przekroju poprzecznym czworokątne, najczęściej w kształcie rombu (oprócz tego mogą być dość mocno spłaszczone) Ryc. 13. Picea abies (świerk pospolity) - oskrzydlone nasienie Ryc. 14. Larix decidua (modrzew europejski) - pokrój długo- i krótkopędu zwróć uwagę na to, że: igły wyrastają w pęczkach (po 20-40 sztuk) z krótkopędów oraz pojedynczo, skrętolegle z młodych długopędów; igły są na przekroju poprzecznym płaskie; igły są miękkie i zrzucane na zimę rząd: Cupressales - cyprysowce rodzina: Cupressaceae - cyprysowate Ryc. 15. Juniperus communis (jałowiec pospolity) - pokrój pędu zwróć uwagę na to, że: igły wyrastają okółkowo po 3 z długopędów; igły są na przekroju poprzecznym płaskie; igły są sztywne i ostre rząd: Taxales - cisowce rodzina: Taxaceae - cisowate Ryc. 16. Taxus baccata (cis pospolity) - pęd męski i pęd żeński [pamiętaj że są to dwa osobne pędy z różnych drzew, ponieważ roślina jest dwupienna] zwróć uwagę na to, że: igły wyrastają pojedynczo, skrętolegle z długopędów, ale na gałązkach układają się zazwyczaj w jednej płaszczyźnie; igły są na przekroju poprzecznym płaskie Ryc. 17. Taxus baccata (cis pospolity) - nasienie z osnówką [materiał zielnikowy lub zakonserwowany w alkoholu] zwróć uwagę na to, że: osnówka jesienią jest jaskrawa - pomarańczowoczerwona (przystosowanie do ornitochorii)
Ćwiczenie 4 Sprawdzian III z ćwiczenia nr 3 i z MORFOLOGII ROŚLIN Wprowadzenie do klucza do oznaczania roślin; oznaczanie roślin na zaliczenie. Ćwiczenie 5 Sprawdzian IV z MORFOLOGII ROŚLIN i z ćwiczenia nr 5 rośliny naczyniowe rośliny nasienne gromada: Magnoliophyta - rośliny okrytonasienne klasa: Magnoliopsida - dwuliścienne Rodziny: Papaveraceae - makowate Caryophyllaceae - goździkowate Euphorbiaceae - wilczomleczowate Ranunculaceae - jaskrowate Brassicaceae - krzyżowe (kapustowate) Rosaceae - różowate Oznaczanie roślin na zaliczenie. Ćwiczenie 6 Sprawdzian V z ćwiczeń nr 5 i 6 klasa: Magnoliopsida - dwuliścienne Rodziny: Fabaceae - motylkowate (bobowate) Apiaceae - baldaszkowate (selerowate) Boraginaceae - szorstkolistne (ogórecznikowate) Scrophulariaceae - trędownikowate Lamiaceae - wargowe (jasnotowate) Asteraceae - złożone (astrowate) Oznaczanie roślin na zaliczenie.	Ćwiczenie 7 Sprawdzian VI z ćwiczeń nr 6 i 7 rośliny naczyniowe rośliny nasienne gromada: Magnoliophyta - rośliny okrytonasienne klasa: Liliopsida - jednoliścienne Rodziny: Liliaceae - liliowate Amarylidaceae - amarylkowate Juncaceae - sitowate Cyperaceae - turzycowate (ciborowate) Poaceae - trawy (wiechlinowate) Orchidaceae - storczykowate Oznaczanie roślin na zaliczenie. ------------- Podsumowanie: wykład 30 h lekc. = 2 h lekc. przez 15 tygodni ćwiczenia 20 h lekc. = 2 h lekc. przez 1 tydzień + 3 h lekc. przez 6 tygodni ćwiczenia terenowe 10 h lekc. = 2 wyjścia terenowe po 5 h lekc.

---