Co warto wiedzieć o ADHD?

Zespół hiperkinetyczny jest jedną z najczęstszych neurologicznych i psychiatrycznych przypadłości u dzieci. ADHD charakteryzuje się obecnością trwałych wzorców zachowania, utrzymujących się przynajmniej przez 6 miesięcy i układających się w charakterystyczną triadę objawów. Są nimi problemy z utrzymaniem uwagi, nadmierna impulsywność oraz nadruchliwość, nasilone w stopniu, niewspółmiernym do wieku i poziomu rozwoju dziecka. Dzieci z ADHD są niespokojne, mają trudności z pozostaniem na miejscu w klasie, łatwo rozpraszają się, nie potrafią poczekać na swoją kolej, dużą trudność sprawia im zastosowanie się do kolejnych instrukcji. Często przerzucają się z jednej, nie zakończonej działalności do drugiej, są nadmiernie gadatliwe, przeszkadzają innym, wydaje się, że nie słuchają tego, co się do nich mówi, angażują się w niebezpieczne działania nie uwzględniając możliwych ich konsekwencji.
Z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej często współwystępują specyficzne trudności w uzyskiwaniu umiejętności szkolnych np: dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia. Dzieci te mają również problemy z powodu zaburzeń pamięci, zaburzeń mowy i posługiwania się językiem, niezgrabności ruchowej, zaburzeń procesów planowania zaburzeń emocjonalnych.

PRZYCZYNY POWSTAWANIA NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ

     Etiologia ADHD nie została dotychczas w pełni wyjaśniona, wiadomo jednak, Iż znaczącą rolę odgrywają w niej czynniki genetyczne.

     Dodatkowymi przyczynami powstawania nadpobudliwości psychoruchowej może być uszkodzenie układu nerwowego dziecka które może nastąpić w różnych okresach jego życia. Do czynników uszkadzających układ nerwowy w okresie płodowym zaliczamy m.in.:

• czynniki uszkadzające komórkę nerwową (alkohol, narkotyki itp.);

• choroby zakaźne lub inne w czasie ciąży (różyczka, świnką żółtaczka matki, choroby krążenia matki);

• zatrucia ciąży (leki, alkohol, papierosy, zatrucia pokarmowe);

• niewłaściwe odżywianie się w czasie ciąży;

• urazy mechaniczne w okresie ciąży (upadki, uderzenia w brzuch).

Do czynników uszkadzających układ nerwowy w okresie okołoporodowym zaliczamy m.in.:

• niedotlenienie podczas porodu (zamartwica);

• urazy mechaniczne (poród wczesny, niewłaściwie przebiegająca akcja porodowa). Do czynników uszkadzających układ nerwowy w przebiegu życia dziecka zaliczamy m.in.:

• urazy mechaniczne czaszki w wieku dziecięcym (wypadki połączone ze wstrząsem mózgu, upadki);

• poważne choroby (np. zapalenie opon mózgowych, choroby zakaźne połączone z drgawkami i wysokimi temperaturami).

      Objawy nadpobudliwości występują najczęściej na skutek korelacji czynników biologicznych z czynnikami społecznymi. Do czynników społecznych wpływających na wystąpienie omawianych zaburzeń zaliczamy m.in.:

• atmosferę domową (napięta i niespokojna atmosfera, awantury i nerwowość rodziców - burzą równowagę nerwową dziecka, a długotrwałe pobudzenie emocjonalne dziecka prowadzi do utrwalenia się pewnych nawyków reagowania na trudne sytuacje i znajduje swój wyraz w nadpobudliwości);

• nieprawidłowy styl wychowawczy w rodzinie (wychowanie niekonsekwentne, czyli brak stałych wymagań stawianych dziecku i stałych praw udzielanych mu przez dorosłych a także wychowanie rygorystyczne, czyli usiłowanie podporządkowania sobie dziecka sprzyja występowaniu opisywanych zaburzeń);

• brak zaspokajania podstawowych potrzeb psychicznych (głównie miłości, bezpieczeństwa);

• wymagania najbliższego otoczenia;

• spędzanie wolnego czasu głównie przy telewizji i grach komputerowych, z których większość zawiera elementy przemocy; "tempo życia" (deficyt kontaktów ze stale zapracowanymi i przemęczonymi rodzicami);

• obcowanie z głośnymi i agresywnymi wzorcami kontaktów międzyludzkich.

Diagnostyka w kierunku ADHD

1. Informacje zebrane od rodziców nt. rozwoju dziecka i jego obecnego zachowania

2. Informacje uzyskane od nauczyciela nt. zachowania dziecka w szkole lub przedszkolu

3. Badanie pediatryczne

4. Badanie neurologiczne, w razie potrzeby badanie EEG

5. Obserwacja zachowania dziecka

6. Rozmowa z dzieckiem

7. Oceny nasilenia problemu nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeń koncentracji uwagi oraz zachowań problemowych przy pomocy skali i kwestionariuszy diagnostycznych

8. Ocena zachowania dziecka przy pomocy kwestionariuszy opartych o kryteria ICD-jfO ł#lubDSM-rV

9. Obiektywna lub subiektywna ocena aktywności ruchowej dziecka

10. Obiektywny pomiar uwagi dziecka

11. Badanie psychologiczne, ocena ilorazu inteligencji

TERAPIA

Najbardziej skuteczna jest wielokierunkowa pomoc w tzw. multimedialna, która obejmuje oddziaływania:

a) psychospołeczne
b) psychoterapię
c) leczenie farmakologiczne

Ad.A Oddziaływania psychospołeczne:

• Wyjaśnienie rodzicom i innym członkom rodziny i szkoły objawów ADHD, jego przebiegu i rokowania. Poradnictwo w zakresie metod wychowawczych

• Wyjaśnienie dziecku istoty zaburzenia, omawianie z nim kłopotów jakie miało. Nakłanianie do obserwacji swojego zachowania

• Wyjaśnienie nauczycielom istoty zaburzenia, współpraca ze szkołą i poradnią psychologiczno- pedagogiczną

Ad.B Psychoterapia

Zdarza się, że u dziecka nadpobudliwego i w jego rodzinie pojawiają się problemy wykraczające poza ramy poradnictwa rodzinnego. Takim dzieciom i rodzicom proponuje się dostępne formy psychoterapii.

• Terapia rodzin- jeśli rodzina jako całość ma znaczne trudności w funkcj ono-waniu

• Terapia indywidualna lub grupowa dziecka. Przeciwdziała ona niskiej samoocenie dziecka, pomaga rozwiązywać problemy z rówieśnikami

• Terapia umiejętności społecznych i terapia zaburzeń uwagi

Ad.C Farmakoterapia- stosowanie leków

Większość leków stosowanych w leczeniu nadpobudliwości działa na jej zasadnicze objawy, a więc zaburzenia uwagi, nadruchliwość, impulsywność, czasem nawet na skłonność do nadmiernie żywych reakcji emocjonalnych. Mogą one spowodować, że:

• Dziecku będzie łatwiej skupić się podczas pracy i nauki

• Zacznie słuchać co się do niego mówi

• Łatwiej będzie zapanować nad swoją potrzebą ruchu i mówienia

• Łatwiej będzie mu przez chwile pomyśleć, zanim coś zrobuWarto jednak wiedzieć, że:

• Leczenie farmakologiczne rozpoczyna się tylko u dzieci, u których jest to konieczne i zawsze musi być częścią planu terapii obejmującego inne formy pomocy dziecku

• Leki nie wyleczą z nadpobudliwości. Zmniejszają jej objawy w czasie gdy są podawane. Nie zastąpią wychowania i nauczania mogące jednak ułatwić

• Nie wykazano, aby leczenie farmakologiczne ADHD u dzieci spowodowało uzależnienie

PODSUMOWANIE

• Dziecko nadpobudliwe ma odmienne możliwości i wymagania należy się do nich dostosować

• Karanie za objawy niezależne od dziecka rodzi lęk i niechęć

• Trzeba zauważać, kiedy dziecko robi coś dobrze i zachęcać je do dalszej pracy

• Bliższa współpraca nauczycieli z rodzicami ułatwia życie obu stronom z pożytkiem dla dziecka

Jak pracować z dzieckiem z ADHD

• Wydawaj proste, krótkie polecenie i sprawdzaj ich wykonanie

• Rozkładaj trudniejsze zadania na etapy

• Przypomnij o samokontroli i sprawdzaniu

• Ustal stałe i jednoznaczne zasady

• Dbaj o spokój miejsca do pracy

• Proponuj plany, listy, schematy

• Ucz się porządkowania i organizowania

• Szukaj możliwych do zaakceptowania form rozładowania nadruchliwości

---