Entomologia sądowa

Historia

Pierwsza wzmianka o tym, jak to nasi bracia najmniejsi przyczynili się do określenia czasu zgonu pojawiła się w Chinach w XIII wieku ! Jednak w pełni doceniono zalety entomologii dopiero na przełomie XVIII i XIX w. W roku 1767 Linneusz umocnił pozycję nowej dziedziny, a w 1855 roku pojawił się pierwszy raport dotyczący ustalenia czasu śmierci na podstawie obecności owadów. Pierwsze dzieło stworzył Jean-Pierre Mengin, a nosiło ono tytuł "La faune de cadavres" czyli tłumacząc na nasze "Fauna zwłok".

Martwe ciało, niezależnie czy ludzkie, czy zwierzęce staje się miejscem zamieszkania, wylęgu i żerowania wielu gatunków zwierząt, a szczególnie stawonogów. Jeśli niemożliwe jest ustalenie czasu śmierci tylko na podstawie znamion śmierci, należy wykorzystać fakt, że istnieje mnóstwo owadów zainteresowanych zwłokami, których poszczególne stadia rozwoju ułatwiają określenie kiedy nastąpił zgon. Zwierzątka takie nazywamy nekrofagami.

Entomologia sądowa to nauka, która opierając się na wiedzy z zakresu biologii gatunków nekrofagicznych określa czas śmierci.

Badania na miejscu znalezienia zwłok:
- opis zwłok i występujących na nim owadów łącznie z dokumentacją fotograficzną bądź filmową. Opis uwzględnia grupy stawonogów, ich liczbę, rozmieszczenie, występowanie innych stadiów niż imaginalne, opis położenia ciała i jego uszkodzeń
- zebranie przedstawicieli okolicznych stawonogów porównanie ich z okazami znajdującymi się na zwłokach
- sprawdzenie sytuacji meteorologicznej temperatura powietrza, przy gruncie, zwłok, wytworzona przez larwy, powierzchni, przestrzeni między ciałem a podłożem, operowanie światła, wilgotność
- zebranie larw, jaj, poczwarek i owadów w stadium imago ze zwłok i spod zwłok w próbkach gleby natrafić można na larwy migrujące ze zwłok, by się przepoczwarzyć
- ocena ekologicznej charakterystyki siedliska ocena ogólna, typu roślinności i podłoża

Zbieranie materiału podczas autopsji należy rozpocząć już w momencie wyjmowania zwłok z worka, gdyż larwy opuszczają ciało, należy też dokładnie zbadać ubranie, a szczególnie zagięcia materiału, kieszenie etc. oraz naturalne i nienaturalne otwory w ciele.

Zdjęcia dzięki uprzejmości Claude'a Wyss'a, eksperta w zakresie entomologii sądowej w l'Institut universitaire de médecine légale w Lozannie: 

Metody
Na poszczególnych etapach rozkładu ciała napotkać można różne gatunki nekrofagów w zależności od reakcji przebiegających w zwłokach. Największą grupę wykorzystującą zwłoki stanowią muchówki, chrząszcze i motyle. Ze względu na sposób wykorzystywania martwego ciała przez owady możemy je podzielić na 4 grupy:

 nekrofagi wykorzystujące zwłoki jako źródło pożywienia (muchówki i chrząszcze)

 drapieżcy i pasożyty gatunków nekrofagicznych

 osy, mrówki i niektóre chrząszcze

 gatunki, które przez czysty przypadek zawieruszyły się w okolicy

Metody stosowane w przypadku świeżych zwłok - do miesiąca po zgonie
W tym przypadku przydaje się przede wszystkim cykli rozwojowych owadów, a stosować ją można jedynie do czasu zakończenia rozwoju pierwszego pokolenia. Ze złożonych przez samicę jaj (no trudno, żeby przez samca, to nie koniki morskie :) wylęgają się larwy, które opuszczą miejsce swego urodzenia, by przepoczwarzyć się w podłożu. Każdy etap rozwoju ma określoną długość w zależności od gatunku i warunków otoczenia, a szczególnie temperatury.

Metody stosowane w przypadku zwłok starszych
Zwłoki nie pogrzebane i wyeksponowane - ogniwa sukcesji owadów
3 pierwsze miesiące:
1. rozpoczęcie procesów litycznych - Calliphoridae, Muscidae
2. procesy gnilne - Calliphoridae, Sarcophagidae



pod koniec 3 miesiąca - 6 miesiąc
3.fermentacja masłowa tłuszczów - chrząszcze Coleoptera, Dermestidae, motyle Aglossa



4. rozkład białek i wydzielanie tyraminy - muchy Piophilidae, Drosophilidae, chrząszcze Cleridae


4-8 miesięcy
5. wydzielanie amoniaku - muchówki Muscidae, Phoridae, chrząszcze Nicrophorus, Silphidae, Histeridae




6-12 miesięcy
6. wysychanie zwłok - roztocza Acarina, Uropoda, Serator


po roku
7. całkowite wysuszenie zwłok - szkodniki produktów zmagazynowanych i okazów muzealnych - chrząszcz Attagenus pellio, Dermestes maculatus i mole Tineidae



po trzech latach
8. likwidacja szczątków - chrząszcze Ptinidae i Tenebrionidae



Zwłoki pogrzebane
Niektóre napotykane w takim przypadku zwłoki są naturalnymi mieszkańcami gleby, inne docierają do ciała z powierzchni, jak na przykład larwy muchówek, czy dorosłe chrząszcze i muchy. Zakopanie ma wpływ na zwolnienie procesu rozkładu i ograniczenie ilości nekrofagów.
W tym przypadku ogniwa sukcesji przedstawiają się następująco:
1. mrówki żerujące na twarzy - 3 dni


2. muchówki składające jaja - od 3 do 10 dnia


3. larwy i chrząszcze na nich pasożytujące - od 10 do 20 dnia
4. kolejne larwy i roztocza, skoczogonki, chrząszcze - rozpad zwłok, 30-60 dzień
5. mrówki, muchówki, skoczogonki i roztocza - szkieletyzacja zwłok



Zwłoki zanurzone w wodzie
Najpierw do bezczeszczenia przystępują ryby i skorupiaki. Rozkład zwłok w wodzie następuje szybciej niż na lądzie. Naturalne pasożyty człowieka takie jak pchły dochodzą do siebie w ciągu godziny po 12-godzinnym przebywaniu pod wodą, im dłużej były zanużone tym dłużej trwa ten proces. Wszy giną po 12 godzinach od zanurzenia.

Etapy sukcesji:
1. zwłoki świeże i całkowicie zanurzone - chrząszcze Hydrophilidae


2. wynurzenie zwłok - muchówki plujkowate, osy, szerszenie


3. 3 dzień po wypłynięciu - wylęganie larw muchówek i rrozpoczęcie żerowania, drapieżne chrząszcze Staphylinidae


4. 7 dni - zmniejszenie powierzchni zwłok- migracja larw do wody
5. do momentu zatopienia zwłok - chrząszcze Histeridae i muchówki
6. zatopienie zwłok - muchy żerujące na martwych larwach

Długość rozwoju
Calliphora vicina - niebieska mucha mięsna



jajo - 20-28 godzin
1 stadium larwalne - 18-34
2 stadium larwalne - 16-28
3 stadium larwalne - 24-27
przedpoczwarka - 72 -290
poczwarka - 11 dni

Muchówka Lucilla Sericata
jajo - 12-38
1 stadium larwalne - 12-28
2 stadium larwalne - 9-26
3 stadium larwalne - 24-72
przedpoczwarka - 48-192
poczwarka - 5-11 dni

Chrząszcz skórnik Dermestes


jajo - kilka dni
larwa - 2-3 miesiące
poczwarka - 1 miesiąc

Muchówka Piophila casei


jajo - 1 doba
larwa 5 dni
przepoczwarzenie - 5 dni

---