TEORIA KSZTAŁCENIA - wykład - 30h dr Jarosława Lach ndz 7.11.2010r.

Egzamin: 28.05.2011r. pisemny - test ale otwarty ok. 30 minut

ok. 12-13 pytań(6 zamkniętych reszta otwartych)

Przykładowe pytania:

1. Cele operacyjne skierowane są na zachowania ucznia

2. Wyjaśnij terminy: wykształcenie, uczenie

3. Stopnie formalne - wg. D. Herbarta

4. Metoda symulacyjna

5. Zasada uspołeczniania - wg. Cz. Kupisiewicz, W. Okoń

6. Co to są metody nauczania?

7. Co to są zasady nauczania?

8. Na czym polega zasada indywidualizacji i uspołeczniania?

Literatura:

1. „Sztuka nauczania” tom I i II „Szkoła”; „Czynności nauczania”;

red. K. Kruszewskiego i K. Konarzewskiego

2. „ABC testów osiągnięć szkolnych” B. Niemierko

3. „Dydaktyka” lub „Dydaktyka ogólna” powyżej 2000 roku Cz. Kupisiewicz

4. „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej” W. Okoń

5. „Słownik pedagogiczny” red. W. Okoń

Literatura uzupełniająca:

6. „Uczymy się nauczać” R. Arends

7. „Konstruowanie systemów kształcenia” R. H. Davis

teoria (pochodzi od greckiego theoria) - badanie, oglądanie; jest to zespół twierdzeń wyjaśniająca daną dziedzinę rzeczywistości oraz mechanizmy tych rządzą.

kształcenie - nauczanie i uczenie się

nauczanie - planowana i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, która ma na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowania, dyspozycjach i całej osobowości, pod względem uczenia się i opanowania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych.

uczenie się - proces, w którego toku na podstawie doświadczeń, poznania i ćwiczeń powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianie formy wcześniej nabyte.

uczenie się - proces nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków.

nauczanie - jest to organizowanie i kierowanie procesem uczenia się ucznia.

wykształcenie - rezultat procesu kształcenia się i samokształcenie w zakresie ogólnym i specjalistycznym, obejmujący zasób wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce oraz sprawności, zdolności i postawy, które umożliwiają branie udziału w życiu społecznym i wykonywanie jakiegoś zawodu.

samokształcenie (samouctwo) - osiąganie wykształcenia poprzez działania, którego cele, treści, warunki i środki ustala sam podmiot.

Kształcenie dzielimy na:

• kształcenie ogólne (podstawowe, gimnazjalne, średnie) - sprzyja opanowaniu wiadomości i umiejętności niezbędnych wszystkim obywatelom kraju, niezależnie od ich przyszłego zawodu;

• kształcenie specjalne (zawodowe) - zapewnia zdobycie kwalifikacji w zakresie jakiejś specjalności zawodowej;

Poziomy kształcenia:

• podstawowy

• gimnazjalny

• średni ( szkoły zasadnicze zawodowe, technika, licea)

• wyższy ( 3letnie I stopnia, 2letnie uzupełniające II stopnia, doktoranckie III stopnia)

• kształcenie podyplomowe , którego celem jest odnawianie i rozszerzanie zakresu kwalifikacji ogólnych lub zawodowych;

Rodzaje:

• kształcenie specjalne - obejmuje uczniów mających różne problemy o różnym nasileniu występujące trudności w nauce, które spowodowane są zaburzeniami psychicznymi i fizycznymi;

• kształcenie dorosłych - działalność dydaktyczno - wychowawcza w środowisku ludzi dorosłych prowadzona przez różnego rodzaju instytucje i placówki oświatowe, przez szkoły wieczorowe dla dorosłych, kola zainteresowań, kursy itp.

• kształcenie ustawiczne (kształcenie przez całe życie, ciągłe) - proces ciągłego doskonalenia kwalifikacji ogólnych i zawodowych;

• kształcenie równoległe - są to kształcenia np. plastyczne, pianistyczne, które naświetlają media;

System kształcenia:

systemy kształcenia - zbiór zintegrowanych i hierarchicznie uporządkowanych elementów takich jak:

• cele kształcenia;

• treści kształcenia;

• zasady nauczania;

• metody nauczania;

• formy organizacji kształcenia;

• proces kształcenia;

• środki dydaktyczne;

• kontrola i ocena;

np. w Polsce systemem kształcenia jest system reformy teraz i przed wojną lub system kształcenia w zakresie podstawowym i gimnazjalnym.

konstruowanie systemu kształcenia - budowanie, planowanie systemu. Konstruktorem systemu kształcenia jest nauczyciel.

Trudności dydaktyczne;

Rodzaj trudności	Opis trudności	Niektóre konsekwencje
Ukierunkowanie	Uczniowie nie znają celów ogólnych lub operacyjnych celów kształcenia.	Uczniowie usiłują przechytrzyć nauczyciela.
Kontrola i ocena	Uczniowie nie znają sposobów przeprowadzenia oceny.	W użyciu są niewłaściwe metody kontroli i oceny wywołujące niezadowolenia uczniów.
Treści i jej układ	Pewne treści zostają pominięte. Brak jakichkolwiek prób zachowania następstwa logicznego czy logicznej struktury.	Zajęcia postrzegane przez uczniów jako banalne, pozbawione nauczania lub chaotyczne.
Metoda	Warunki nie sprzyjają motywowaniu uczniów i uzyskiwania przez nich postępów w nauce.	Uczniowie nie mają motywacji i nie uczą się.
Ograniczenia	Nie wykorzystuje się takich możliwości, jak umiejętności nauczyciela, zdolności uczniów, czy posiadanie przez szkołę środków.	Nauczyciele stawiają nadmierne żądania w stosunku do własnych zdolności i zdolności uczniów, nie wykorzystuje się dostępnych możliwości.

Zasady konstrukcji systemu kształcenia:

• przed podjęciem decyzji konstrukcyjnych należy dokładnie sprecyzować cele kształcenia oraz zasady systemowe;

• każdy system kształcenia będzie działał najlepiej i najskuteczniej wtedy, gdy wszystkie elementy będą skierowane na osiągnięcie celu ogólnego;

• zmieniając jeden z elementów systemu pozostałe również ulegają zmianie;

• każdy system kształcenia podlega ciągłym zmianom;

• każdy system kształcenia powinien współdziałać z innymi systemami;

• brak jest możliwości dokładnego działania danego systemu;

Elementy:

cele kształcenia - to wytyczne, które potrzebne są w pracy nauczyciela z uczniami jakie powinien realizować.

• Cele kształcenia ogólnego:

• Zapoznanie uczniów z podstawami wiedzy z zakresu przyrody, kultury, techniki, wiedzy o społeczeństwie;

• Zapewnienie uczniom maksymalnego rozwoju intelektualnego;

• Przygotowanie do udziału w życiu kulturowym i społecznych;

• Rozwijanie procesów poznawczych tj. uwaga, myślenie, spostrzeganie;

• Wdrażanie uczniów do samokształcenia;

• Rozwijanie działań praktycznych;

• Przygotowanie do kształcenia zawodowego;

• Zapewnienie rozwoju moralnego i fizycznego;

• Cele ogólne i cele operacyjne:

• cel ogólny - pewien rezultat nauczania wyrażony w kategorii efektów uczenia się. Opisuje on nową wiedzą, umiejętności, zdolności, postawy, opanowania jakich oczekuje od ucznia nauczyciel;

• cel ogólny - to opis tego, czego uczeń ma się nauczyć w danym systemie kształcenia;

• cel operacyjny - to jasny i precyzyjny opis ogólnego celu nauczania;

• cel operacyjny - wyrażany jest opisem zachowań, jakie ma przejawiać uczący się po zakończeniu nauki;

Rezultaty nauczania wyrażane wieloznacznie oraz przy użyciu czasowników operacyjnych:

Słowa wieloznaczne	Czasowniki operacyjne
Wiedzieć Rozumieć Określić Doceniać (wartości czegoś) Pojawiać (znaczenie czegoś) Zapoznawać się z	Różnicować (rozróżniać wiedzy) Wybierać Zbierać Nastawiać Rozpoznawać (coś, co … ) Rozwiązywać Stosować Uszeregować Wyliczać (właściwości czegoś)

ndz. 9.01.2011

Taksonomizacja celów - szacowanie, wartościowanie

B. Niemierko wyróżnia elementy:

• taksonomia sfery poznawczej (poznanie nowej wiedzy)

• -zapamiętanie wiadomości

• -rozumienie ich wiadomości

• -zastosowanie w sytuacjach typowych

• -zastosowanie w sytuacjach problemowych

• taksonomia sfery emocjonalnej (wiążą się z wiedzą dotyczącą przeżywania)

• -najpierw musi być dzieło i świadomość zetknięcia się z nim

• -reagowanie na dzieło

• -wartościowanie (ocena tego dzieła)

• -tworzenie określonego systemu wartości

• -wybór własnego systemu wartości

• taksonomia sfery psychomotorycznej

• -czynności odruchowe, czyli te bezwarunkowe

• -ruchy podstawowe

• -umiejętności fizyczne

• -umiejętności percepcyjne

• -ruchy wyćwiczone

• -umiejętności komunikacji pozawebralnej (wspieranie słowa gestem mimką)

wg. Blooma:

1. Wiadomości

2. rozumienie ich

3. zastosowanie w sytuacjach praktycznych

4. analiza, synteza wiadomości

5. ocenianie (wartościowanie) tych treści

Treści kształcenia - są odpowiedzią na założone cele, dzięki nim są realizowane cele kształcenia.

-jest to całokształt wiadomości, umiejętności jakie powinien przyswoić uczeń na określonym szczeblu kształcenia.

Treści kształcenia muszą być aktualizowane, ponieważ w świecie jest postęp, jakieś teorie zostały obalone, coś nowego zostało odkryte, rozwój techniczny.

Treściom stawia się wymagania:

• naukowe - rozwój nauki, techniki, proces akceleracji - dzieci mają inne tempo życia, sam rozwój cywilizacji;

• społeczne - uczenie kontaktów społecznych na różnych poziomach, aby znał swoje prawa, obowiązki jako obywatel, przygotowane do pełnienia ról społecznych - matki, ojca;

• zawodowe - stosunki, relacje w pracy z kolegami i szefem, przygotowanie do pracy zawodowej, pracowitość, obowiązkowość, systematyczność, każdy powinien mieć wykształcenie zawodowe, czyli zawód;

• kulturowe - nauczanie dzieci zachowania, wdrążanie kultury pobużej, regionalnej gwary, obyczaje i zwyczaje;

Korelacja treści - związki, relacje

Dwa rodzaje korelacji w treściach kształcenia muszą być:

• wewnątrz-przedmiotowa - wypływanie jednych treści z drugich (w matematyce została zachowana, w innych przedmiotach nie zawsze)

• zewnątrz-przedmiotowa - przerabianie tej samej tematyki, ale na różnych przedmiotach i w różnej formie (fizyka/chemia, polski/historia)

Układy treści:

• liniowy - wkład liniowy pozwala zachować logikę, wypływanie treści jednych z drugich w określonym czasie (historia)

• koncentryczny - to takie treści, do których powraca się w pewnym czasie, ale rozszerzając ich zakres

• spiralny - to jest wtedy, kiedy pewne treści nie schodzą z naszego pola widzenia, ale rozrastają się (np. matematyka)

Plan nauczania - wykaz przedmiotów i liczba godzin z tych przedmiotów na poszczególnych szczeblach kształcenia.

Program nauczania - zbiór tematyki jaką mamy konkretnie przerabiać z danego przedmiotu na danym poziomie......... do każdego programu musi być podręcznik i rozkład materiału.

ndz. 23.01.2011

Metody nauczania:

• metoda - systematyczny sposób nauczyciela z uczniem, który ma spowodować wszechstronny udział ucznia;

• nauczanie - proces w którym uczestniczy zarówno uczeń jak i nauczyciel

Warunki doboru metod:

• zależy od założonych celów i zadań

• dotyczy uczniów ; wiek uczniów , predyspozycje, umiejętności, wiedza

• brana jest pod uwagę liczba uczniów w klasie

Warunki pracy:

• baza lokalowa -pracownia lokalowa

• środki dydaktyczne jakimy dysponuje nauczyciel lub szkoła

• czas pracy jaki na tę metodę przewidujemy

• wiedza, umiejętności, chęci nauczyciela do pracy

Klasyfikacja teorii kształcenia:

METODY NAUCZANIA wg.W. Okoń

1. Metody asymilacji wiedzy (asymilacja - przyswajanie wiedzy)

• pogadanka - rozmowa kierowana przez nauczyciela. Nauczyciel wie do czego dąży; znany jest efekt końcowy; stosowana na szczeblach, nawet w przedszkolach.

• dyskusja

• wykład

• praca z książką

• opis

• opowiadanie

2. Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy

• klasyczna problemowa

• przypadków

• giełda pomysłów - zwana inaczej "burzą mózgów"

• mikro nauczania

• sytuacyjna

• gier dydaktycznych ( symulacyjna, inscenizacja)

3. Metody waloryzacyjne

• ekspresywne

• impresyjne

4.Metody praktyczne

• ćwiczebne

• realizacji zadań wytwórczych

ad. 2 dyskusja - mogą brać udział uczniowie, nauczyciel tylko słucha lub może też się włączyć do tej rozmowy; organizuje ją; nie można wprowadzać nowych tematów, uczeń musi mieć jakąś wiedzę na dany temat. dyskusja nie ma przeradzać się w krzyk, awanturę. W dyskusji nie ma efektu końcowego. Jest to wymiana poglądów na dany temat. Metoda, w której nie prowadzi się w przedszkolach. Stosuje się w gimnazjach i w klasach wyższych. Do dyskusji nadają się przedmioty humanistyczne, czyli takie jak Język Polski.

ad. 3 wykład - jednostronne przekazywanie wiedzy określonemu audytorium przez jedną osobę. Uczestniczą w nim studenci lub uczniowie. W trakcie wykładu studenci mogą zadawać pytania. Stosowany jest w wykład w szkole średniej, ale krótszy niż 45 minut. Powinien trwać około 15-20 minut.

ad. 4 praca z książką -podstawą nauczyciela jest program nauczyciela, a więc podręcznik. Nauczyciel powinien znać treść podręcznika. W młodszych klasach praca z książką jest praktycznie codziennie, ponieważ dzieci piszą, czytają. W klasach wyższych szczególnie w szkole średniej na lekcji nie powinno się czytać materiału do omawiania na lekcji, lecz dzieci powinny to zrobić w domu, by na lekcji móc omawiać a nie zajmować czas czytaniem.

ad. 5 opowiadanie - jest to coś dynamicznego, coś co się zmienia, ciąg zmieniających się wydarzeń. Dzieci w przedszkolu zaczynają już coś opowiadać. Każde dziecko będzie opowiadało o czymś innym.

ad. 6 opis - nie jest dynamiczny, coś niezmiennego, możemy powiedzieć o czymś, którego cechy są charakterystyczne.

klasyczna metoda problemowa - skierowana na działania ucznia. Uczeń ma samodzielnie doszukiwać się wiedzy, umiejętność rozwiązywania trudności; uczeń musi mieć odczucie trudności, sformułowanie trudności, tworzenie hipotez, czyli przewidywanie weryfikacja tych hipotez; zastosowanie praktyczne. Przedmioty matematyczne. a nie przyrodnicze.

metoda przypadków - stosuje się w grupie jakiejś klasie. Przypadek jest opisywany przez nauczyciela. Uczniowie mają się ustosunkować do tego przypadku. Stosowana w klasach starszych. Przedmioty przyrodnicze oraz humanistyczne.

giełda pomysłów - pewien problem rzucony na forum. Zbieranie pomysłów, kiedy wszyscy się wypowiedzą, wtedy rozpatrujemy te najlepsze. Stosowana już w klasach najmłodszych.

mikronauczanie - nauczanie poprzez rozwiązywanie problemów małymi krokami. Można stosować w doskonalenie nauczania czynnych nauczyciela. Zastosowane jest tu też nagranie, a nie uczestniczenie w tej lekcji.

metoda sytuacyjna - dotyczy sytuacji trudnej, ale fikcyjnej, prawdopodobnej; umieć zachować się trudnej sytuacji, Stosować można już w przedszkolu.

metoda symulacyjna - dotyczy sytuacji trudnej, ale która już była, która miała już miejsce, naszym zadaniem jest ustosunkowanie się do tej sytuacji.

metoda inscenizacyjna - może dotyczyć zarówno sytuacji fikcyjnej jak i inscenizacji. Występuje większa liczba uczestników. Występuje scenografia, rekwizyty.

metoda ekspresyjna - wyrażanie siebie, swoje emocje przepisujemy na papier w formie wiersza.

metoda impresyjna - ustosunkowanie się do czyjegoś dzieła.

metoda ćwiczebna - mają na celu wyćwiczenie konkretnych umiejętności. Odnoszą się do wszystkich przedmiotów. Poprzez wielokrotne powtarzanie uczymy się pewnych umiejętności. Na bazie wyćwiczonych umiejętności może powstać nasz wytwór.

METODY NAUCZANIA wg. Cz. Kupisiewicza:

1. Metody oparte na obserwacji (pokaz i pomiar)

2. Metody oparte na słowie (występują tam gdzie asymilacji u Okonia)

3. Metody oparte na działalności praktycznej uczniów

4. Metody gier dydaktycznych (symulacyjna, sytuacyjna, inscenizacyjna, giełda pomysłów "burzy mózgów"

ad. 1 Metody oparte na obserwacji (pokaz i pomiar)

pokaz - zastosowanie wszystkich możliwości, które dotyczą uczniowi przyswoić daną rzecz, np. modele, mapy.

pomiar - występuje tam, gdzie wykorzystujemy jednostki miary.

ad. 3 Metody oparte na działalności praktycznej uczniów

metoda laboratoryjna - zastosowana na chemii, fizyce przy doświadczeniach, gdzie korzystamy z różnych możliwości.

metoda praktyczna - tam, gdzie wykorzystujemy działania manualne.

ndz. 6.02.2011r.

Zasady nauczania:

zasada - norma, reguła postępowania;

nauczanie - organizowanie i kierowanie procesu nauczania

Zasady nauczania - są to podstawowe normy jakie powinien przestrzegać nauczyciel w swej pracy z ucznami.

Klasyfikacja zasad nauczania wg. Cz. Kupisiewicza:

1. Zasada poglądowości

2. Zasada przystępności w nauczaniu

3. Zasada systematyczności

4. Zasada trwałości wiedzy uczniów

5. Zasada operatywności wiedzy uczniów

6. Zasada świadomości i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania uczenia sie

7. Zasada wiązania teorii z praktyką

Ad.1 Zasada poglądowości

Uruchomienie zmysłowości uczniów, wielozmysłowe postrzeganie wiedzy, rzeczy, wszystkiego co nas otacza bardzo ważna w kształceniu dzieci niepełnosprawnych np. u osób niewidomych uruchomienie zmysłu o kolorach .Najpierw rzecz zjawisko ,rzecz, osoba a potem opisujemy unikanie werbalizmu, wykorzystanie środków dydaktycznych, posługiwanie się modelami, przyrządami, rysunkami, zdjęciami, okazami, slajdy,, filmy.

Ad 2. Zasada przystępności w nauczaniu

Muszą być spełnione pewne warunki omawiając jakieś zjawiska powinniśmy zacząć omawiać rzeczy na wstępie łatwiejsze potem rzeczy trudniejsze od ogółu do szczegółu, od konkretu do abstrakcji. Przedstawiamy dziecku na początku to co znane do tego co nieznane.

Ad.3 Zasada systematyczności

Zależy od nauczyciela, który powinien wdrażać tą systematyczność uczniom większy materiał powinien być podzielony na mniejszy. Powinien spowodować systematyczność u uczniów. Systematyczność będzie nie tylko wtedy gdy będzie ale również będzie kontrolował uczniów w ich pracy domowej.

Ad 4. Zasada trwałości wiedzy uczniów

Trzeba się odnieść do psychologii "krzywe zapamiętywania". Im częstotliwość ucznia będzie częstsza, tym wiedza będzie trwalej przyswojona.

Ad 5. Zasada operatywności wiedzy uczniów

Polega na tym, że uczeń powinien raz przyswojoną wiedzę umieć wykorzystać ją później np. wiedzę z matematyki wykorzystuje przez cały tok uczenia się w szkole ,od klasy w szkole podstawowej po szkołę średnią, a także i w życiu dorosłym. Umiejętność wykorzystania zdobytej wiedzy szkolnej ale i pozaszkolnej.

Ad 6. Zasada świadomości i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania uczenia się

Nie przyzwyczajania ucznia do gotowej wiedzy przez nauczyciela, nie przyzwyczajać do biernego słuchania.

Ad 7. Zasada wiązania teorii z praktyką

Wszyscy autorzy muszą ją zawrzeć w swoich książkach. Teoria musi być wsparta praktyką żeby uczeń miał ją wykorzystać.

KLASYFIKACJA

Zasady wg. W. Okonia:

1. Zasady poglądowości

2. Zasady wiązania wiedzy z praktyką

3. Zasada przystępności

4. Zasada indywidualności i uspołeczniania

5. Zasada efektywności

6. Zasada systemowości

7. Zasada samodzielności

Ad. 4 Zasada indywidualności i uspołeczniania

Z jednej strony indywidualne podejście do ucznia wedle jego możliwości zainteresowań, predyspozycji a z drugiej strony traktowanie wszystkich jako całość, jako cała klasa .Dzieci powinny być jednakowo traktowane, na równi oceniane .powinno być to przejawiane nie tylko na lekcji ale i po zajęciach np. na choince czy dyskotece szkolnej.

Ad.5. Zasada efektywności

Związek między założonymi celami , a tym czy zostały one zrealizowane, tym co uczeń osiągnął. Związek między celami, a osiągnięciami.

Ad 6. Zasada systemowości

Wpływa z zasady systematyczności Kupisiewacza. Okoń systemowość uważa za uporządkowanie wiedzy w umyśle ucznia, operowanie wiedzy, usystematyczności wiedzy.

Ad 7. Zasada samodzielności

Wyrobienie nawyku, że uczeń sam potrafi wykonać jakąś czynność.

Według R. H. Davis.

1.Zasada doniosłości

2. Zasada dostępności

3. Zasada wzorca

4. Zasada wygaszenia

5. Zasada nowości

6. Zasada niezbędnych warunków wstępnych

7. Zasada aktywnego łączenia teorii z praktyką

8.Zasada rozkładania ćwiczeń w czasie

Ad 1. Zasada doniosłości

Ważności treści, uczeń musi mieć poczucie, że tego czego się uczy ,że jest ważne, przydatne w życiu. treści powinny być powiązane z tym, że będą potrzebne w dalszym kształceniu, a i w życiu poza szkolnych teraz jak i w życiu dorosłym.

Ad 2. Zasada dostępności

Dostępność środków dydaktycznych warunków pracy, lokalowa działalność nauczyciela jak i uczniów, dostęp wiedzy dla uczniów, Mobilizować uczniów do wykorzystywania nowych żródeł informacji. Nie ograniczać możliwości warunków pracy. Wykorzystywanie żródeł zarówno przez nauczyciela jak i uczniów.

Ad 3. Zasada wzorca

Wzorem powinien być nauczyciel do naśladowania ale przez pryzmat swej wiedzy i doświadczenia. Uczniowie, aby umieli tą wiedzę przyswoić i rozumieli ją.

Ad 4. Zasada wygaszenia

W miarę, gdy nauczyciel poznaje ucznia powinien stopniowo wycofywać ułatwienia wskazówki dla ucznia. Nauczyciel nie powinien już podpowiadać uczniom, by pobudzić działalność podopiecznego.

Ad 5. Zasada nowości

Nie zależnie od przedmiotu każda lekcja ma nowe treści, w nowy sposób. Nowe ujmowanie treści .Unikać rutyny, gdyż staje się monotonna.

Ad 6. Zasada niezbędnych warunków wstępnych

Wszystko to czym nauczyciel powinien dysponować, co chce na dzisiejszych zajęciach przedstawić, jakie są cele jakie ma warunki pracy = baza lokalowa+ środki dydaktyczne, a także wiedza uczniów na dany temat.

Ad 7. Zasada aktywnego łączenia teorii z praktyką

To samo co u Kupisiewicza i Okonia.

Ad 8. Zasada rozkładania ćwiczeń w czasie

Powiązana z zasadą systematyczności. Większy materiał podzielony na mniejsze treści. Nieprzeciążanie uczniów na jednej lekcji dużym materiałem.

Ad 9.

Żeby zajęcia odbywały się w przyjemnej atmosferze. Nauczyciel, gdy już wypracuje sobie pewne reguły, normy prowadzenia.

Sob. 20.02.2011r.

Wskazują jak organizować (nie w jaki sposób) i kierować procesem dydaktycznym.

FORMY ORGANIZACYJNE:

• podział ze względu na liczbę uczniów (najważniejsza)

• podział ze względu na czas

• podział ze względu na miejsce

Ad. 1 Praca z uczniami:

• praca indywidualna - uczeń może dużo osiągnąć. Nauczyciel ma indywidualne podejście, wymaga od ucznia, który lepiej się stara, np. praca z chorym uczniem. Praca indywidualna w ramach różnych zajęć np. logopedzy z dzieckiem, korepetycje, praca indywidualna na kartkówkach.

• praca grupowa - mało stosowana, efektywna; ważny jest odpowiedni dobór do grupy tak, by w każdej grupie znalazły się osoby o zróżnicowanej wiedzy i umiejętności; każda grupa powinna mieć przewodniczącego. Praca zbiorowa, ale ocena - sprawdzenie indywidualne, rozliczenie indywidualne, koleżeńskość, odpowiedzialność, umiejętność pracy w grupie.

• praca zbiorowa - praca nauczyciela z całą klasą. Wszyscy powinni przyswoić wiadomości, gdyż mają jednakowe szanse.

Ad. 2 Czas:

• zajęcia lekcyjne - wszystkie, te obowiązujące, przewidziane programem dla danej klasy, na danym poziomie obowiązkowe dla wszystkich.

• zajęcia pozalekcyjne - wszystkie te, które nie są obowiązkowe dla wszystkich uczniów w klasie np. chór szkolny, SKS, rozwijanie zainteresowań, potrzeb, w celu wyrównania braków, niedociągnięć zagospodarowania czasu wolnego, uspołecznienie uczniów, integrowanie, zapewnienie opieki, rozwijanie motywacji do pracy, kształtowanie różnych cech - koleżeńskość, pracowitość, zapewnienie rozwoju fizycznego, intelektualnego; praca domowa również zależy od zajęć pozalekcyjnych.

Ad. 3 Miejsce:

• szkolne - odbywają się fizycznie na terenie szkoły; boisko, warsztaty szkolne, basen, budynki szkolne, hale sportowe, zarówno zajęcia pozalekcyjne jak i lekcyjne.

• pozaszkolne - odbywają się często zajęcia pozalekcyjne, nieobowiązkowe, np. pływanie, praktyki szkolne, np. Zielona szkoła - zajęcia lekcyjne odbywające się poza szkołą w innych warunkach.

System klasowo - lekcyjny:

• System tradycyjny

• System progresywny - wpłynęły na ukształtowanie się Polskiego systemu klasowo - lekcyjnego

System tradycyjny (Herbertowski):

Rozwinął się na przełomie XVIII/XIX wieku w Niemczech przez J.F. Herberta. System zakładał wychowanie w duchu silnych moralnych charakterów i podporządkowanie, dyscyplina. Patrzono na ucznia od strony humoru - etyka, filozofia, greka, łacina, nauka o kościele, natomiast przedmioty przyrodnicze schodziły na dalszy plan. Nauczyciel jest tym, którym tą wiedzę przekazuje, od nauczyciela należało jakie treści przekazuje uczniom. Zwracano uwagę na metody…… tylko podawana wiedza mało było zajęć praktycznych, uczeń przyswajał wiedzę i biernie odtwarzał, nie wykorzystywał jej, nie rozwijał, nie wykorzystywał wiedzy w praktyce, uczy schematów, odtwórcze, niezrozumiałe, nie uczyło myślenia tylko pamięciowego uczenia się. Kary cielesne, dyscyplina, nasilone nie tylko od strony ocen, ale i kary cielesne. Brak aktywności ucznia, to nauczyciel dysponował wszystkim.

Stopnie formalne - stopnie przyswajania wiedzy według J.F. Herberta:

• Jasność

• Kojarzenie

• System

• Metoda

Brak programów nauczania, szkoła była bezpłatna, ogólnodostępna, choć jawna nie masowa, nie wszystkich było stać mimo to, że była bezpłatna.

System progresywistyczny/postępowy:

J. Dewey - Amerykanin. System rozwinął się na przełomie XIX/XX wieku. Wiek XX to ogromne zmiany w pedagogice i nauczaniu. Inne postrzeganie ucznia. Założenia Dewey'a zwracanie uwagi na przedmioty: przyrodniczo - matematyczne, klasy około 15 osób. Uczniowie nie siedzą tylko w ławkach. Szkoła stawia na doświadczenie, praktyczne zajęcia. Obecnie klasopracownie, warunki doświadczalne, uczeń sam ma się rozwijać. Dużo stawia na praktykę, przygotowanie do życia. Uważano, że w dorosłym życiu każdy musi umieć sobie poradzić, np. uczono tkactwa, prowadzono szkolne ogrody, promowano samowystarczalność, ogródki działkowe, promowanie rzeczy z natury, nie tylko z książek, nauka uprawy, prowadzenie ogródka. Krok po kroku w praktyce jak to wygląda. Mniejsze klasy, lepszy wgląd w uczniów, nie wystawiano ocen, stopniowano ocenę opisową, co się zmienia, jakie ma braki. Nauczyciel znany jako starszy kolega, doradca i na miarę każdego ucznia miał zabezpieczyć warunki do nauki. Uważano, że jest to szkoła na miarę dziecka. To szkoła twórcza i aktywna. Istniało przygotowanie teoretyczne, część teoretyczna - podstawą. Metody nauczania poszukujące, aktywne.

Stopnie formalne wiedzy według Dewey'a:

• Poczucie twórczości

• Umiejętności, formułowanie problemu

• Tworzenie hipotez (przewidywalnych rozwiązań)

• Weryfikacja hipotez

• Zastosowanie praktyczne

System klasowo - lekcyjny:

• Zajęcia odbywają się w klasach, gdzie uczniowie podzieleni są na grupy w podobnym wieku;

• W ciągu roku w klasie stała liczba uczniów (względnie);

• Każdy przedmiot wykładany jest przez nauczyciela odpowiedzialnego za dany przedmiot;

• Praca według programu nauczyciela;

• Brak podziału w ramach kształcenia ogólnego na przedmioty humanistyczne i przyrodnicze;

• Kształcenie ogólne: podstawówka i gimnazjum dla wszystkich, w Liceum Ogólnokształcącym przedłuża się okres kształcenia ogólnego;

• Metody pracy zarówno podające jak i przedstawiające, poszukujące, które powodują poczuć, doświadczyć, szeroki zakres metod.

• Wycieczka może być zarówno pozaszkolną, pozalekcyjna jak i lekcyjna. Wycieczki w ramach zajęć lekcyjnych.

• W 1999/2000 przeprowadzono reformy szkolnictwa. Podzielono podstawówkę na 6 klas + 3 klasy gimnazjum + 3 klasy liceum.

• Likwidacja wielu szkół.

• Zmiany programu (chaos w szkolnictwie) program nauczania, podporządkowanie szkolnictwa wyższego według Unii Europejskiej.

Sob. 6.03.2011r.

Praca domowa (zalety)

• rozwija zainteresowania ucznia

• rozwija umiejętności i nawyki

• rozwija samodzielność

• utrwala zdobytą na lekcji wiedzę

• kształtuje nawyki typu systematyczność

• umiejętność zagospodarowania czasem

• obowiązkowość, pracowitość

• rozwija zdolności twórcze uczniów

• pobudza do aktywności

• rozwija inicjatywę

• wzbudza pozytywne emocje oraz daje wiarę we własne siły

• pobudza chęć poznania nowej wiedzy dostosowana do możliwości uczniów

• powinna być zróżnicowana pod względem wiedzy uczniów

Proces kształcenia - ciąg działań obejmujących czynności nauczyciela i uczniów, które mają zmierzać do pożądanych zmian w uczniów (wszystkie działania na linii nauczyciel - uczeń).

Ogniwa zajęć albo etapy zajęć to ciąg działań.

Czynności nauczyciela:

1. działania uświadomienia uczniom celów i zadań kształcenia

2. zaznajomienie uczniów z nowymi rzeczami i zdarzeniami

3. kierowanie procesem nabywania pojęć

4. kierowanie procesem poznawania prawidłowości i praw naukowych

5. kierowanie procesem od teorii do praktyki przechodzenia

6. organizowanie zajęć praktyczno-wytwórczych

7. kontrola i ocena osiągniętych przez uczniów umiejętności

Czynności uczniów:

1. działania służące wytwarzaniu pozytywnej motywacji do nauki (zastosowanie się do założonych celów kształcenia)

2. poznanie tych nowych rzeczy i zdarzeń

3. procesy uogólnienia służące wytwarzania pojęć

4. poznanie prawidłowości praw naukowych oraz usystematyzowanie wiedzy

5. nabywanie umiejętności i nawyków

6. działania służące wytwarzaniu przedmiotów oraz zmian w otoczeniu

7. samokontrola osiągnięć uzyskiwanych w toku uczenia się.

Ogniwa procesu dydaktycznego i ich związek z procesem uczenia się:

Ogniwa dydaktyczne

Związek z procesem uczenia się

przyciągnięcie uwagi poinformowanie ucznia o celu uczenia się pobudzenie przypomnienia materiału stanowiącego warunki wstępne przedstawienie materiału bodźcowego (materiału nauczania) kierowanie przebiegiem uczenia się wywołanie zachowania wykonawczego dostarczenie informacji zwrotnej dotyczącej poprawności zachowania wykonawczego ocena zachowania wykonawczego wzmaganie trwałości i transferu wyników uczenia się

recepcja wzorców impulsów nerwowych uruchomienie procesu wykonawczo - kontrolnego odzyskanie wcześniej nauczonego materiału z pamięci długotrwałej i przeniesienie do pamięci operacyjnej wydobycie cech wyróżniających dla umożliwienia percepcji selektywnej kodowanie somatyczne - wskazówki naprowadzające na odzyskanie materiału z pamięci uruchomienie organizacji odpowiedzi wprowadzenie wzmocnienia

W. Okoń - koncepcja wielostronnego kształcenia:

• Strategia a - asocjacyjna (przyswojenie ukierunkowane na czynności nauczyciela, uczeń przyswaja wiedzę)

Elementy strategii:

• Zetknięcie się z nową wiedzą

• Skojarzenie nowej wiedzy z wcześniej poznaną

• Uporządkowanie wiedzy

• Zastosowanie praktyczne

• Strategia p - problemowa (nastawiona na czynności ucznia, ma on sam dochodzić do wiedzy)

Elementy strategii:

• Odczucie trudności

• Sformułowanie problemu

• Stawianie hipotez

• Weryfikacja hipotez

• Zastosowanie praktyczne

• Strategia e - ekspresyjna (przeżywanie emocji na przedmiotach artystycznych lub polskich)

Elementy strategii:

• Zetknięcie się z określonym dziełem

• Eksponowanie tego dzieła

• Analiza problemów dotyczących tego dzieła

• Umiejscowienie danego dzieła na tle dzieł danej epoki lub danego twórcy

• Wnioski praktyczne wynikające z zetknięcia się z danym dziełem

• Strategia o - operacyjna (skierowana na działania praktyczne)

Elementy strategii:

• Poznanie celu działań i reguł nim rządzących

• Ustalenie modelu działań

• Pokaz działania wzorowo wykonawczego

• Ćwiczenie się w sprawnym wykonywanych działań

Ndz. 3.04.2011r.

Pomiar dydaktyczny - jest to sprawdzenie osiągnięć uczniów prowadzonym według dających się doświadczalnie potwierdzić reguł.

Sprawdzanie osiągnięć uczniów możemy dokonać w sposób:

• Ustny - krótka odpowiedź na zadawane pytanie albo wypowiada się dłużej na dany temat;

• Pisemny - klasówki, kartkówki, kolokwia, testy dydaktyczne, testy osiągnięć szkolnych;

• Test osiągnięć szkolnych - zbiór zadań dostosowany do określonej treści nauczania w taki sposób, aby na podstawie wyniku można było ustalić…………………………. uczniów oraz przeznaczona do rozwiązania w ciągu określonego czasu.

• Zadania typu otwartego - rozprawka, zadanie krótkiej odpowiedzi, zadania z lukami.

• Zadania typu zamkniętego - zadania wyboru, zadania typu prawda - fałsz, zadania typu na dobieranie.

• Testy formalne i nieformalne

• Test formalny - kiedy podlega standaryzacji.

• Standaryzacja - jest to proces ulepszania testu przez wypróbowanie poszczególnych zadań, dobranie do nich właściwego czasu, warunków pracy oraz sporządzenie tabel wyników lub ocenę trudności testu przez grupę nauczycieli.

Testy - jakiś zakres treści

Ten test ma zawierać:

• Znajomość uczniów/ dostosowanie do poziomu klasy

• Zastanowić się jaki ma być test (otwarty czy zamknięty)

• Jakiego typu pytania.

• Ile tych pytań

• Dostosowanie czasu

• Określenie punktacji

Cechy dobrego narzędzia testowego:

• Trafność - jest wtedy, gdy mierzy to co ma zmierzyć, test jest trafny wtedy, gdy uczący się przejawia takie samo zachowanie w takich samych warunkach, które są wyszczególnione w celach operacyjnych;

• Rzetelność - jest wtedy, gdy pozwala na uzyskanie trwałych wyników;

• Obiektywny - jest wtedy, gdy co najmniej dwie lub więcej osób kompetentnych niezależnie od siebie zgadza się do tego, że zachowanie zademonstrowane przez ucznia w teście spełnia przez ucznia kryteria w celu operacyjnym;

• Moc różnicująca - ma wysoką moc różnicującą wtedy, gdy obejmuje zadania możliwe do wykonania jedynie przez uczniów jedynie tych, którzy osiągali cele operacyjne.

Niepowodzenia szkolne:

• Dydaktyczne - nauka o nauczaniu i uczeniu się;

• Niepowodzenia szkolne - są to rozbieżności między założeniami programów nauczania szkoły, nauczyciela a między tym co faktycznie uczeń osiąga w zakresie wiedzy, umiejętności oraz zachowania;

Fazy narastania niepowodzeń szkolnych:

• Niepowodzenia ukryte - brak wiedzy, umiejętności; wiadomości, które są niezależnie dla nauczyciela, rodzica;

• Niepowodzenia jawne - te które, objawiają się negatywnymi ocenami (brak pracy domowej);

• Niepowodzenia jawne nieprzejściowe - powtarzanie tej samej klasy z braku pozytywnych wyników w nauce (dwuroczność, wieloroczność);

• Odsiew szkolny - opuszczenie szkoły z powodu braku osiągnięć przed jej ukończeniem;

Co składa się na niepowodzenia szkolne?

1. Przyczyny społeczno - ekonomiczne - bezrobocie, bieda, patologia, choroby rodziców, brak zainteresowania rodziców;

2. Przyczyny biopsychiczne - absencja w szkole spowodowana chorobą, fobie szkolne, depresja, niepełnosprawności;

3. Przyczyny dydaktyczne - szkoła, nauczyciel, program nauczania

• Przeładowanie programu nauczania;

• Brak programów jednolitych;

• Złe warunki lokalowe;

• Brak pieniędzy na środki dydaktyczne;

• Przeładowane klasy;

Co szkoła może zrobić by nie dopuścić do niepowodzeń?

1. Profilaktyka - zapobieganie niepowodzeniom szkolnym

• Systematyczny kontakt nauczyciela z rodzicami i informowanie co się dzieje z dzieckiem;

• Obserwacja nauczyciela, który obserwuje uczniów;

2. Diagnoza - zdiagnozowanie problemu i rozmowa z dzieckiem;

3. Terapia pedagogiczna - pomoc dziecku, poprawa wyników w nauce, zespoły wyrównawcze;

13

---