Nurty psychoterapii:

• Psychoanaliza

• Behawioryzm

• Orientacja poznawcza

• Orientacja humanistyczna

Millon (1973)

Wprowadził systematyzację teoretycznych nurtów, uwzględniając sfery funkcjonowania człowieka.

• I -Poziom biofizyczny- źródłem zaburzeń są pewne defekty anatomiczne, fizjologiczne, biochemiczne. Leczenie winno mieć charakter biofizyczny (farmakologiczny) (Kalmann, Scheldon, Bleurer)

• II -Nurt intrapsychiczny- odwołuje się do nieświadomych, wczesnodziecięcych doświadczeń traumatycznych. Terapia polega na doprowadzeniu tych doświadczeń do świadomości, przepracowaniu ich i przewartościowaniu w konstruktywny sposób (Freud, Yung, Fromm)

• III -Fenomenologiczny- w powstawaniu zaburzeń akcentuje znaczenie treści dostępnych świadomości pacjenta, co w konsekwencji prowadzi do zmiany sposobu doświadczania zdarzeń życiowych (Rogers, Frankl, Pearls)

• IV -Nurt behawiorystyczny- zaburzenia ujmowane są w kategorii nieprawidłowych nawyków powstałych w rezultacie uczenia się. Terapia polega na przekształceniu nieprawidłowych nawyków w prawidłowe (Miller, Bandura, Eysenck)

Helena Sęk

I Nurt dynamiczny- psychoanaliza i różne jej modyfikacje. Celem psychoterapii jest wzmocnienie funkcji ego i uzyskanie przez pacjenta korektywnego emocjonalnego doświadczenia, odkrycie nieświadomych przeżyć przez dotarcie do nieświadomości, następnie odreagowanie i uzyskiwanie stopniowego wglądu, który jest warunkiem wystąpienia korektywnych doświadczeń.

II Psychoterapie poznawczo-behawioralne-opierają się na założeniu, że wszystkie zachowania człowieka nabywane są w trakcie uczenia się i składają się na nie doświadczenia jednostkowe (indywidualne).Istotną rolę odgrywają struktury poznawcze, przekonania i pamięć doświadczeń społecznych.

Terapia polega na przekształceniu nawyków dysfunkcyjnych celem przystosowania się do wymogów środowiska.

III Terapie humanistyczne (fenomenologiczne)- stwarzają ludziom z zaburzeniami i problemami egzystencjonalnymi warunki sprzyjające swobodnemu rozwojowi.

Metody niedyrektywne podobne do metod stosowanych w terapii psychoanalitycznej.

IV Terapie systemowo-interakcyjne (najmłodszy nurt).

Terapia skupia się na osobach z problemami w funkcjonowaniu-patologia jest rezultatem zaburzonych stosunków interpersonalnych.

Cel terapii-usunięcie społecznych i indywidualnych barier w zewnętrznym funkcjonowaniu człowieka.

Stukturalno-stenowa terapia rodzin (Halley)…

Szkoła Miltona Ericksona- metoda pracy opierała się na wykorzystywaniu własnych zachowań komunikacyjnych pacjenta. Nie koncentrował się na deficytach, a wykorzystywał pozytywy, które pacjent wnosił („zasoby odkryj w sobie”).

Podział Lidii Grzesiuk

I Nurt psychoanalityczny:

• Neopsychoanaliza

• Teoria relacji z obiektem (koncepcje podkreślające rolę doświadczeń wczesnodziecięcych.

Metoda- analiza nieświadomych treści

II Nurt behawioralno-poznawczy- bazuje na prawidłowościach rządzących procesem uczenia się i nabywania nowych zachowań.

III Nurt humanistyczno-egzystencjalny- Rogers Gestalt

IV podejście systemowe- koncentruje się na grupie społecznej.

V Inne szkoły terapeutyczne

• Erickson- analiza transakcyjna

• NLP

• Bioenergetyka Laurena

Definicje psychoterapii L. Grzesiuk

Specjalistyczna metoda leczenia polegająca na intencjonalnym stosowaniu zaprogramowanych oddziaływań psychologicznych wykorzystujących kompetencje psychoterapeuty w procesie niesienia pomocy osobom z zaburzeniami psychogennymi (nerwice, zaburzenia osobowości, psychozy, uzależnienia od alkoholu, itp.) oraz z takimi zaburzeniami, które mają psychologiczne konsekwencje.

W tak ujmowanej psychoterapii związek między psychoterapeutą a pacjentem jest często w sposób świadomy wykorzystywany jako jeden z podstawowych środków leczenia.

Psychoterapia indywidualna

Psychoterapia indywidualna- 1 pacjent, bezpośredni kontakt, kontakt słowny; najczęstsza metoda w lecznictwie otwartym.

Wymaga od terapeuty doświadczenia, rzetelnej wiedzy i umiejętności bycia z drugim człowiekiem

Pacjent podejmuje się uczestniczenia zawsze z nadzieją, że zostanie bezwarunkowo zaakceptowany i otrzyma pomoc.

Dolegliwości leczone tą metodą

• Bezsenność

• Brak lub nadmiar apetytu

• Spadek aktywności seksualnej

• Bezradność wobec konfliktów, problemów

• Lęki

• Złe samopoczucie

• Smutek

Oczekuje nie współczucia, ale pomocy (często szybko). Porady i wsparcie nie należą do psychoterapii.

Wymagania do nazwania procesu psychoterapią- kategorie postępowania:

1. Nawiązanie kontaktu z pacjentem- emocjonalnego, poznawczego i społecznego

2. Postawienie wstępnej diagnozy

1. Źródło zaburzeń

2. Rodzaj zaburzeń

3. Motywacja pacjenta do zgłoszenie się na psychoterapię

3. Zawarcie kontraktu terapeutycznego- ustalenie z pacjentem celu i form pracy terapeutycznej

4. Organizacja procesu psychoterapii

1. Przygotowanie pacjenta do procesu zmian

2. Praca nad właściwymi problemami pacjenta

5. Zakończenie psychoterapii

Etapy postępowania psychoterapeutycznego

1. Nawiązanie kontaktu z pacjentem

• emocjonalnego- podkreślenie szacunku dla pacjenta

• poznawczego- rozmowa o założeniach psychoterapii

• społecznego- określony kontekst społeczny

Postawienie wstępnej diagnozy- zbieranie i klasyfikowanie przez terapeutę informacji na temat pacjenta

Diagnoza- zbieranie i klasyfikowanie przez terapeutę informacji o pacjencie jest stawiana przez cały czas trwania terapii- Proces rejestrowania i rozumienia zmian funkcjonowania pacjenta w miarę trwania terapii.

Stawiane hipotezy podlegają weryfikacji, ale zawsze następuje wstępne rozpoznanie, czy należy podjąć psychoterapię i jaką przyjąć strategię. Brane są pod uwagę źródło, rodzaj zaburzeń oraz rodzaj motywacji skłaniającej pacjenta do podjęcia psychoterapii.

Informacje pochodzą ze słów i niewerbalnej ekspresji pacjenta, z informacji lekarskich, z dokumentacji, od osób związanych z pacjentem, zawsze za wiedzą i zgodą pacjenta- wszystkie formy zbierania informacji o pacjencie muszą mieć jego zgodę!

Stosowanie psychoterapii musi wynikać z zaburzeń wywołanych przez patologiczne mechanizmu psychiczne. Celem jest ich wyeliminowanie,

Ważna jest diagnoza funkcjonalna, nie nozologiczna

• Źródła zaburzeń- okoliczności pojawienia się problemu

• Rodzaju zaburzeń- odwołuje się do psychicznych mechanizmów zaburzeń i określa ich obszar

• Diagnoza motywacji pacjenta do zgłoszenia się na psychoterapię

• Najbardziej korzystne jest wewnętrzne pragnienie pacjenta dokonania zmiany- wyzwala energię do współpracy z terapeutą

• Prawdziwa motywacja przychodzi później i wynika z pracy z terapeutą

• Na początku mogą występować niekorzystne motywacje:

1. Chęć „pochodzenia” na psychoterapię- pacjenci nie biorą pod uwagę możliwości zmiany

2. Wyznaczanie psychoterapeucie roli przyjaciela

3. Chęć oddania się pod opiekę- oczekują porady, praktycznej pomocy

4. Czerpanie korzyści ze statusu osoby leczącej się- manipulują otoczeniem

• Niekorzystna motywacja może się zmienić w korzystną w trakcie terapii

• Najgorszy jest przymus do terapii- nie ma żadnej motywacji, nie rokuje pozytywnie, gra rolę pozytywnego pacjenta. Zdemaskowanie zabiera dużo czasu, ale nawet po rozgryzieniu nie wolno pacjenta odrzucić, trzeba się starać go zrozumieć i próbować doprowadzić do korzystnej motywacji. Jeśli mimo wszystko wycofa się z terapii może to także być korzystne, ponieważ jest to samodzielne podjęcie decyzji

• Zawarcie kontraktu terapeutycznego-(umowa) ustalenie warunków przyszłej współpracy, zawsze musi być zawarty. Bierze się pod uwagę korzyści pacjenta, musi być wstępna diagnoza.

• Treść kontraktu

• Każda psychoterapia jest prowadzona na mocy kontraktu

• Wyleczenie następuje, gdy określone zostaną blokady psychiczne

• Kontrakt określa:

1. Czas trwania terapii, miejsce, warunki odwoływania sesji, umowa o wykorzystanie urządzeń; nagrań.

2. Częstotliwość spotkań

3. Długość sesji

4. Wysokość i formy opłat

5. Sposób komunikowania się między sesjami

6. Ustalenie wykorzystywania czasu miedzy sesjami (ustalenie czasu potrzebnego do wykonania zadań ustalonych na sesji)

• Ustalenie celu psychoterapii adekwatnego do zaburzenia, problemu. Celem jest przywrócenie zdolności, powrót do prawdziwego funkcjonowania.

- zniknięcie określonego symptomu

-pojawienie się pożądanej formy zachowania.

• Celem ma być usunięcie zaburzenia/problemu

• Oczekiwania pacjenta dotyczące terapii to, to że ktoś lub coś się zmieni. Terapeuta powinien uznać taki stan za normalny, objaśnić, na czym ma polegać ich współpraca, co proponuje i przekonać pacjenta do psychoterapii

• Ustalenie form pracy psychoterapeutycznej (wymagają niekonwencjonalnych technik)- akceptacja takich prac

• Szczególnie ważne, gdy techniki są kontrowersyjne

• Terapię można podjąć tylko przy akceptacji

• Ambiwalencję terapeuty uważa się za skutek zaburzeń, ale gdy jest bardzo wyraźna lepiej jest zmienić terapeutę (po uprzednim ustaleniu z pacjentem)

• Forma kontraktu- ustna pisemna, by podkreślić wagę prawdy.

• Formy są zróżnicowane, ale przy każdej można wprowadzić zmiany w trakcie trwania terapii

• Znaczenie kontraktu- punkt kulminacyjny przygotowań do rozpoczęcia psychoterapii

• Podsumowanie tego, co już się zdarzyło- początek terapii

• Zapewnia obustronną kontrolę- pacjent ma poczucie bezpieczeństwa

• Organizacja procesu psychoterapii

• Przygotowanie pacjenta do procesu zmian- wzmocnienie tendencji zmiany

• Postawy pacjenta wobec psychoterapii:

1. Dążenie do zmiany

2. Konserwatywna- zatrzymanie status quo

Pacjent boi się, co przyniesie rozwój- im silniejsze dążenie do zmiany tym większy lęk

Na początku następuje wzmocnienie tendencji rozwojowej a osłabienie konserwatywnej

• Praca nad problemami pacjenta

• Interwencje i techniki

• Zakończenie psychoterapii

• Podsumowanie wpływu efektów psychoterapii na sytuacje pozaterapeutyczne

• Przeniesienie efektów na sytuację pozaterapeutyczne

Psychoterapia grupowa

• Najważniejsza jest interakcja i pewne specyficzne normy wykreowane przez grupę

• Korzysta(bazuje) się z sił tkwiących w ludziach/grupie (dynamika) w celu prowokowania pożądanych zmian u uczestników grupy.

• Cel psychoterapii grupowej to indywidualne zmiany zachowania poszczególnych członków

• Zmiany następują dzięki aktywności wszystkich członków grupy i zamierzonych działań terapeuty

• Relacje między uczestnikami w grupie są wyzyskiwane przez terapeutę dla celów leczniczych.

• Grupy terapeutycznej nie można traktować jako sumy jednostek

• Relacje w grupie tworzą specyficzny mikrokosmos

• Wzajemny sposób odnoszenia się do siebie jest przedmiotem uwagi terapeuty i uczestników. Ciągle się to interpretuje w celu uzyskania wglądu w sposób ustosunkowania się uczestników grupy wobec ludzi spoza grupy

• Grupa jest traktowana jako miejsce zdobywania nowych, korektywnych doświadczeń z ludźmi, czy wypróbowywania nowych zachowań

• Grupa to analog grupy rodzinnej z tendencją do wchodzenia w takie związki, jakie bywają w rodzinie

• Psychoterapia grupowa nie tylko dopuszcza, lecz wręcz zaleca ujawnianie uczuć, eksplorowanie indywidualnych doświadczeń, w tym społecznie uznanych za wstydliwe lub nieakceptowane przez ludzi

• W dalszej fazie- forma akceptowania lub tolerowania różnorodnych wartości, manifestacji indywidualności (odmiennych wartości, celów) członków grupy

Rodzaje grup

1. Grupy nastawione na modyfikację zachowań

2. Grupy inspirowane koncepcjami teorii humanistycznej

3. Grupy uświadamiające- uwrażliwiające (grupy rozwoju świadomości, rozwoju osobistego

4. Grupy pracy z ciałem- świadomość ciała

5. Grupy medytacyjne- inspirowane kulturą wschodu

6. Grupy terapii przez sztukę, pracę

7. Grupy zorientowane na jeden problem, a inspiracje czerpią z różnych źródeł

8. Gr rozwoju świadomości

9. Gr dla narkomanów

10. Gr dla ofiar przemocy

11. Gr dla dzieci, matek, ojców

Inny podział grup

1. Grupy zamknięte- ten sam skład uczestników (plus pomocnik terapeuty). Mają określony przedział, zasady

2. Grupy otwarte- włączani są nowi członkowie, wyleczeni odchodzą

• Liczba uczestników- optymalna 6-12 osób- ma być tak ustalona, aby na każdej sesji wszyscy uczestnicy mieli szansę wypowiedzenia się (pilnuje tego terapeuta)

• Czas trwania terapii- najmniejsza zalecana liczba godzin (w zamkniętych) to 40-60 godzin- terapia krótkoterminowa i 80-100 godzin- terapia klasyczna

• Częstotliwość- 1-2 razy w tygodniu (najczęściej 1 raz)

• Czas trwania sesji 1,5-2 godz. (grupa 6 osób- 1 godz.

Kryteria doboru uczestników grupy:

• Kryterium lokalizacji kontroli (atrybucja wewnętrzna i zewnętrzna; musi być mieszana w grupie) dotyczy własnych problemów, osoby obwiniają siebie lub przypisują własne problemy czynnikom zewnętrznym.

• Wspólne problemy zewnętrzne - ułatwia identyfikację w grupie, a to przyczynia się do spójności grupy (łączenie do jednej grupy osób ze wspólnym problemem)

• Różnorodność osobowości w grupie (zalecany jest mix)osoby w grupie mają szansę obserwowania różnych sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach

Niekorzystne dla psychoterapii jest włączanie pacjentów niezrównoważonych psychicznie- wymagają oni innej terapii

Ponadto w grupie nie może być osób nadmiernie lękliwych, agresywnych, jak również psychotyków i osób chorych psychicznie

• Kryterium wiekowe i różnorodności kulturowej (społecznej- powinny być mieszane)

Powinno się łączyć grupy:

Dzieci- 6-8

9-10

11-13

Młodzież- 14-15

16-18

studenci 19-24

dorośli- 25-30

31-40/45

45/46-50

50-60 ważne jest kryterium wiekowe.

W grupach nie powinno być pojedynczych wyjątków.

Kontrakt grupowy- między grupą a psychoterapeutą i z każdym członkiem grupy indywidualnie.

Cel grupowy (kontrakt dotyczy celu)- dyskusja

- Czas i miejsce spotkań (i ile spotkań), gdzie i kiedy.

• Cele mogą być przedmiotem dyskusji na 1, 2 spotkaniu; pobudzona zostaje interakcja i zaczyna się leczenie

Frekwencja- regularność uczestniczenia w sesjach

• Nacisk na pełną grupę (umowa na początku terapii). Często nieobecność jest przejawem oporu

Utrzymanie tajemnicy

• O własnych przeżyciach wolno rozmawiać, ale nie o innych osobach z grupy

Kontakty członków grupy poza sesjami

- są niewskazane, a jeżeli się zdarzą, muszą być przedyskutowane na grupie

Yalom- Czynniki leczące psychoterapii

1. Wzbudzanie nadziei na rozwiązanie problemów i pozbycie się objawów- im wyższy poziom oczekiwań, tym lepsze efekty. Ważna jest wiara psychoterapeuty we własne możliwości

2. Poczucie podobieństwa- pacjent w grupie odkrywa, że inni członkowie mają podobne problemy, czuje się mniej samotny, inny; zaczyn a się dzielić przeżyciami

3. Dostarczanie pacjentowi informacji przez terapeutę i osoby w grupie

1. Psychoterapeuci behawioralno-poznawczy dostarczają wiedzy o zaburzeniach, mechanizmach powstawania, dostarczają mapę poznawczą, żeby pacjenci mieli większe poczucie bezpieczeństwa

2. Inni pacjenci dostarczają informacji zwrotnej, poprzez obserwowanie ich zachowań, etapów powrotu do zdrowia- uczenie interpersonalne poprzez relacje

4. Czynnik altruizmu- duże znaczenie ma doświadczanie, że jest się osobą pomocną w grupie pacjenci czerpią satysfakcję, wierzą we własne siły (pomagam innym, więc pomogę sobie). Przestaje istnieć koncentracja na sobie

5. Kolektywne odtwarzanie rodziny pierwotnej- przenosi się stosunek emocjonalny z rodziców na psychoterapeutę, a resztę grupy traktuje się jak członków rodziny

6. Uczenie się społecznych umiejętności- następuje w grupie przez otrzymywanie informacji zwrotnej od grupy na temat własnego zachowania.

7. Naśladowanie reakcji psychoterapeuty i członków grupy (sposób mówienia, zachowania), zachowania imitacyjne

8. Spójność grupy- atrakcyjność grupowa dla wszystkich jej członków:

1. Wsparcie i troska innych uczestników

2. Umiejętność słuchania innych

3. Zrozumienie

4. To, że pacjenci ujawniają własne problemy

5. Otwartość, empatia

Warunki spójności:

• Odpowiedni dobór uczestników grupy

• Zrównoważona kompozycja grupy (kobiety i mężczyźni)

• Skuteczna informacja o zasadach funkcjonowania grupy

Spójność grupy wzrasta w miarę spotkań

9. Odreagowanie- czynnik uwolnienia od silnych uczuć wyrażenie silnych uczuć dotychczas niemożliwych do wypowiedzenia- osoba odczuwa ulgę (wentylacja uczuć)

10. Czynnik egzystencjalny- dotyczy obszaru odpowiedzialnego za poszukiwanie wartości, za relacje z ludźmi, świadomość istnienia ludzi, umierania

Fazy rozwoju grupy terapeutycznej

1. Faza orientacji- cele funkcjonowania grupy, prezentacja własnej osoby, wyrażanie obaw, wzajemne porównywanie, określenie własnego miejsca

2. Faza konfrontacji z innymi członkami i faza eksplorowania różnic

3. Faza pogłębiania eksploracji problemów na poziomie indywidualnym i grupowym

4. Faza kończenia psychoterapii

Komunikacja interpersonalna, czyli sztuka porozumiewania się między ludźmi

Komunikacja interpersonalna to proces przekazywania lub odbierania informacji zachodzący między dwiema lub więcej osobami.

Nie musi to być forma słowna.

Elementy procesu komunikacji:

• Nadawca- os, która przekazuje inf

• Odbiorca- os, do której skierowany jest komunikat

• Intencje nadawcy- myśl, uczucie, zamiar, które nadawca chce przekazać odbiorcy

• Kodowanie- nadawca formułuje wypowiedź werbalną i nie werbalną.

• Komunikat- zakodowane intencje.

• Kanał informacyjny- bezpośredni (rozmowa) lub pośredni (telefon).

• Odbiór komunikatu- odbiór na poziomie zmysłu komunikatu

• Dekodowanie- przełożenie odebranych sygnałów na zrozumiałe dla odbiorcy treści.

• Interpretowanie- odczytanie intencji nadawcy

• Informacja zwrotna- odbiorca przekazuje nadawcy jak zrozumiał informację

• Przesyłanie komunikatu- przekazywanie inf odbiorcy. Wypowiedź lub zachowanie niewerbalne.

Komunikacja jest efektywna gdy:

• Odbiorca z rozumie informację zgodnie z intencją

• Upewni się, czy dobrze zrozumiał intencje nadawcy przez przekazanie informacji zwrotnej.

• Odpowiedzialność za skuteczny proces komunikacji spoczywa na obydwu stronach

Jak zwiększyć efektywność komunikacji: METODY

• Mów tak aby cię słuchano i rozumiano

• Musisz sam wiedzieć co chcesz powiedzieć

• Słowa muszą być dla wszystkich zrozumiałe

• Mów krótkimi i prostymi zdaniami

• Unikaj chaosu- zachowaj logiczną strukturę wypowiedzi

• Bądź świadomy swojego języka ciała i staraj się aby był on spójny z wypowiadanymi słowami

• Dopasuj język wypowiedzi do możliwości słuchacza

• Dostosuj swój sposób przekazywania informacji do stylu komunikacyjnego partnera

• Pamiętaj, że to ty jesteś odpowiedzialny za to by cię słuchano i rozumiano

Jak słuchać by zrozumieć:

• Pamiętaj, że zrozumienie komunikatu nie oznacza, że zgadzasz się z jego treścią

• Staraj się odczytywać język ciała nadawcy

• Pokazuj rozmówcy, że go słuchasz

• Zachęcaj rozmówcę przez dowartościowanie go

• Sprawdzaj czy właściwie rozumiesz wypowiadane treści

Unikaj zachowań, które utrudniają skuteczną komunikację

• Nie myśl co powiesz gdy partner skończy

• Nie przerywaj

• Nie zakładaj, że wiesz co chce powiedzieć

• Nie udzielaj rad, nie szukaj rozwiązań za partnera

• Nie bagatelizuj poruszanych kwestii

• Nie czytaj, nie pisz kiedy ktoś do ciebie mówi

• Nie zaprzeczaj uczuciom, którymi ktoś się z tobą dzieli

Komunikacja niewerbalna:

• Postawa, gesty, odległość w jakiej rozmawiamy, wyraz twarzy

• Komunikacja nie werbalna jest wieloznaczna w różnych kulturach

• Gestykulacja: ruch dłoni, nóg

Wskaźniki uczuć- emblematy i regulatory:

• Dotyk

• Mimika

• Kontakt wzrokowy (60/70% czasu rozmowy)

• Dystans fizyczny:

• Intymny 0-45 cm

• Osobisty 45/120 cm

• Społeczny 220-360 cm

• Publiczny- Powyżej 360 cm

Niezgodność komunikatów werbalnych i niewerbalnych prowadzi do zamętu.

Techniki aktywnego słuchania:

• Parafraza

• Odzwierciedlanie uczuć

• Dowartościowywanie

• Podsumowanie

• Wyjaśnianie

Bariery komunikacyjne:

• Osądzanie

• Decydowanie za innych

• Uciekanie od cudzych problemów

Nurt psychoanalityczny Zygmunt Freud- twórca psychoanalizy

• Procesy psychodynamiczne

• Mechanizmy obronne

• założenia „kanapki freudowskie” pacjent na podstawie wolnych skojarzeń opowiadał terapeucie o swoich problemach. 1) o doniosłej woli procesów nieświadomych. 2) o konfliktach i obronach. 3)o kompleksie Edypa i Elektry. 4) popędy libido.

Rappaport i Gill uporządkowali założenia Freuda

Metapsychologiczne (wykraczające poza normalną psychologię) podejścia do zjawisk psychicznych- określone przez Freuda podejście z pięciu punktów widzenia:

1. Model topograficzny- badanie tego co znajduje się w nieświadomości, przedświadomości i świadomości. Wykazuje, że nasza działalność może być przedświadoma, nieświadoma i świadoma.

Przedświadomość- to co jest pozaświadomością, ale można się skupić i sobie przypomnieć

Nieświadomość- wszystkie treści naszego życia, których nie akceptujemy

Mechanizm wyparcia jest odpowiedzialny za wyparcie niewygodnych treści do nieświadomości.
















2. Model dynamiczny funkcjonowania procesów psychicznych- analizowanie zjawiska jako skutku współgrania różnych sił psychicznych i konfliktów między nimi, różnych popędów pragnień i obron.

Teoria popędów:

• Siłą motoryczną działania jest libido i tanatos (oraz popęd agresji)

• Libido= popędy pozytywne- dążenie do miłości

• Tanatos= popędy związane z dążeniem do śmierci, agresja.

Popędy są w organizmie, możemy się do nich przystosować, rozładować je lub je stłumić- zepchnąć do podświadomości

3. Model ekonomiczny- opisanie zjawiska jako skutku i kompromisu między działaniami różnych energii wewnątrzpsychicznych. Jest to podejście ilościowe do zjawisk.

Popędy ulegają przemianom, aby mogły być zaakceptowane przez innych.

Jest to model kliniczny, pojawia się we wszystkich rodzajach psychoterapii. - toco widać nie znaczy to co znaczy i na co wygląda

4. Model strukturalny- jest związany z podziałem na id, ego i superego i analizowanie ich ról.

• Id- prymitywna, pierwotna część struktury psychicznej, siedlisko popędów, zajmuje się ich zaspokajaniem, gratyfikacją. Psychologiczna reprezentacja biologicznego substratu osobowości człowieka. Zawsze kieruje się zasadą przyjemności (natychmiastowe zaspokajanie). W miarę narastania ograniczeń człowiek nabywa umiejętności odraczania.

• Ego- radzenie sobie z rzeczywistością. Rolą ego jest pośredniczenie między impulsami Id, potrzebami i wymaganiami rzeczywistości, a nakazami superego- ma doprowadzić do zaspokojenia potrzeb w sposób, który uwzględnia wymagania rzeczywistości. Ego wykorzystuje myślenie, pamięć, postrzeganie do oceniania i badania rzeczywistości. Osoba ze słabym ego ma problemy z odroczeniem gratyfikacji potrzeb.

• Superego- rozwija się z ego i reprezentuje wartości moralne- sumienie. Dąży do urzeczywistniania powinności, osiągnięcia ideału. Ma duże znaczenie w procesie socjalizacji dziecka.

Wszystkie trzy pozostają w stałym konflikcie

5. Model genetyczny (rozwojowy- analizowanie aspektu czasowego, etapy rozwoju:

1. Stadium oralne- od urodzenia do 2 r. ż.

2. Stadium analne- 2-3 r. ż.

3. Stadium falliczne- 4-5 r. ż.

Założenia:

• W teraźniejszości każdej osoby uporczywie trwa jej przeszłość.

• Każde zachowanie człowieka jest zrozumiałe tylko przez zachowanie poprzednie, z którego się rozwinęło

• Niektóre motywy, cele, zachowania, popędy są zafiksowane na jakimś poziomie (np. niemowlęcym) i mogą przetrwać w niezmienionej formie od okresu dzieciństwa do późnej dorosłości

• Wszystkie obszary erogenne mają duże znaczenie dla rozwoju człowieka

• Kolejne okresy są zależne od pierwszych

1. Okres latencji- 6-12 r. ż- spokój emocjonalny

2. Stadium genitalne- 13-18 r. ż.- rozwiązywanie problemów związanych z płcią.

Ostateczna organizacja osobowości jest wytworem powstałym z wykorzystaniem wszystkich okresów (nie tylko genitalnego), które zawsze trwają w charakterze osoby dorosłej.

Charakter (w psychoanalizie) to wyuczony, utrwalony system mechanizmów obronnych. Celem psychoanalizy jest ich zmiana na bardziej dojrzałe, bardziej społecznie akceptowane.

Osobowość (psychoanalizie) to relacja między id, ego i superego. Celem psychoanalizy jest zmiana relacji;

• wzmocnienie ego kosztem id- wzrost kontroli nad impulsami

• wzmocnienie ego kosztem nerwicowego superego

Zwiększenie zdolnośći kontroli swoich impulsów. Człowiek ma kierować się własnymi odniesieniami.

Czynniki lecznicze w psychoanalizie i innych psychoterapiach:

1. Pełne, nieselektywne usuwanie przeniesień przez ich interpretowanie

2. Możliwie szerokie uświadamianie nieświadomych emocji

3. Usuwanie mechanizmów obronnych przez ich interpretowanie

4. Usuwanie związku emocjonalnego psychoterapeuty z pacjentem poprzez interpretowanie tego związku

5. Korekcyjne doświadczenie emocjonalne, sprzyjające uczeniu się nowych form zachowań

6. Odreagowanie podczas sesji dotąd tłumionych emocji (występuje zawsze, ale efekty są krótkotrwałe)

7. Wzmacnianie pacjenta poprzez wyrażanie akceptacji dla niego (przypochlebianie, pokazywanie dobrych cech)

8. Wgląd w relacje przeniesieniowe pacjenta

9. Podkreślanie autonomii, konieczności decydowania o sobie. Uczenie byia jednostką autonomiczną

10. Identyfikacja pacjenta z terapeutą. Pacjent leży na kanapie i wypowiada to co przychodzi mu do głowy.

Techniki:

1. Technika swobodnych skojarzeń

2. Interpretacje marzeń sennych

3. Analiza oporu przeniesień

Przedstawiciele:

• Jung

• Adler

Neopsychoanaliza

• Fromm

Terapia psychodynamiczna (psychoanaliza społeczna)

Terapia behawioralna- lata 50-60te- psychoterapia lecznicza -konsekwencja wobec koncentrowania się na własnym wnętrzu.

Zasady leczenia (Watson, Skinner) opracowali teorię uczenia się.

• Zachowanie jednostki w kategoriach bodziec - reakcja.

• Zachowanie- wynik uczenia się

• Zachowanie- wynik aktualnego stanu pacjenta naszej motywacji

• Zachowanie- wynik różnic indywidualnych między ludźmi, zdeterminowanych genetycznie lub pozagenetycznie

• Przedstawiciele: Eysenck, Lazarus, Bandura

• Zaburzenie zachowania to zespół dezadaptacyjnych nawyków wykształconych w procesie uczenia się

Objaw- sztywność reakcji jednostki, nawyk, jest źródłem cierpienia, nie przystaje do wymogów społecznego funkcjonowania

Terapia skupia się na aktualnych nawykach i polega na usuwaniu niepożądanych lub wytwarzaniu nowych, pożądanych

W terapii mogą uczestniczyć dorośli i dzieci

Formy terapii są zróżnicowane w zależności od sposobu ukształtowania nawyku adaptacyjnego

Sposoby pracy:

• Indywidualna

• Grupowa

• Diady

• Rodziny

Fazy psychoterapii behawioralnej:

• 1) Diagnostyczna-rozmowa, kwestionariusz, obserwacja, wywiad, testy psychologiczne terapeuta stara się ustalić sposób ukształtowania się pnieprzystosowania zachowania, określenie poziomu motywacji

• 2) Wzbudzanie motywacji pacjenta do zmiany- ustalany jest cel terapii ma doprowadzić do tego, by pacjent sam przejął odpowiedzialność za swoje leczenie. Terapeuta wyjaśnia pacjentowi przyczynę powstania nawyku i proponuje rodzaje terapii. Terapeuta podchodzi z szacunkiem do decyzji pacjenta

• 3) Wprowadzenie określonych procedur terapeutycznych

• Lazarus: dla introwertyków

• Technika systematycznej derensytyzacji- przewarunkowywanie reakcji lękowych przy pomocy bodźca lękowego

• Technika awersyjna

• Technika nagradzania

• Technika modelowania- reakcje emocjonalne na bodźce mogą zostać wyuczone i mogą być nieprawidłowe, należy wygasić złą i wymodelować nową

• Technika psychodramy

• ( dla ekstrawertyków) Technika implozywna (stany lękowe)- trzeba sobie wyobrazić sytuację lękowa bez możliwości jej niknięcia (np. stopniowe wychodzenie z domu)

Wytwarzają się nowe związki między bodźcami i reakcjami opracowane na poziomie zmysłów i …..

Technika musi być dobrana do pacjenta

Terapia behawioralna przynosi efekty pozytywne w czasie o wiele krótszym niż inne, jednak jest mało stosowana. Nie może być stosowana przy depresji.

4) Utrwalenie zmian powstałych podczas psychoterapii.

Odmiana poznawcza behawioryzmu-

• procesy poznawcze- Ellis, Beck, Clarck

• Ellis- terapia racjonalno-emotywna

• Beck zajmuje się depresją

• przekształcenie treści myślenia- w efekcie modyfikacja zachowań i uczuć związanych z tymi zachowaniami. Mają charakter krótkotrwały

Podejście humanistyczno-egzytencjalne

Dodany jest czynnik ogólnoludzki.

Teoria „ja”- egzystencjalna- Rogers, Maslow, Perls, May.

Natura człowieka- przekonanie o pozytywnych możliwościach i zdolnościach do samorealizacji.

Rogers-

• samorealizacja to jedyny motyw rozwoju człowieka.

• społeczeństwo hamuje lub popycha proces samorealizacji; zależność od społeczeństwa może utrudnić kontakt z wewnętrznym „ja”.

Podejście fenomenologiczne-

• Koncentruje się na tym co zachodzi tu i teraz, co jest niezbędnym warunkiem zdrowia psychicznego

• Cel- przywrócenie zdolności do koncentrowania się na teraźniejszości

Podejście subiektywistyczne- koncentrowanie się na własnych doświadczeniach jest jedynym warunkiem rozwoju. Odrzucanie opinii negatywnych

Naturę człowieka mogą ujawnić tylko metody kliniczne, nieingerująca psychoterapia, rozmowa, eksperyment- bezosobowy, manipulacyjny.

Podejście holistyczne (całościowe)

Psychika i ciało działają jako jeden system.

Tezy w psychologii humanistycznej

Człowiek rodzi się z tym co jest dla niego i dla innych najlepsze, trzeba mu tylko dopomóc w rozwinięciu tego.

Zaburzenie- deficyt rozwoju osobowości. Powstaje w skutek niezaspokojenia ważnych psychologicznych potrzeb jednostki (miłość, poczucie akceptacji, realizacji wartości)

Terapia ukierunkowana na teraźniejszość i przyszłość, poszanowanie osoby pacjenta, niedyrektywne traktowanie.

Terapia krótkoterminowa- pomoc, wspomaganie, brak krytyki.

Gestalt- twórcą był Perls- Podstawowa teza- Ludzie organizują swoje doświadczenia w pewną całość, inaczej postać, figurę (niem. Gesalt)

• Zalecenia:

1. Bądź odpowiedzialny za swoje czyny

2. Podaj się ludziom taki jaki jesteś

3. Żyj realnie tu i teraz

4. Nie ograniczaj swojej świadomości

5. Doświadczaj wszystkiego

6. Myśl „ja chcę”

Przedświadomość

Świadomość

Podświadomość

Procesy cenzurujące

---